30 jaar interne markt: wat is het en wat levert het op?

Monday, January 16 2023, 14:00

DEN HAAG (PDC) - Het Europees Parlement1 staat vandaag met een feestelijke ceremonie in Straatsburg stil bij de 30e verjaardag van de interne markt2. De interne markt is een van de belangrijkste verworvenheden van de Europese integratie en een van de voornaamste drijvende krachten van de EU.

De Europese interne markt, die op 1 januari 1993 in werking trad, maakt het vrije verkeer van goederen, diensten, mensen en kapitaal binnen de EU mogelijk. De interne markt ondersteunt de economische en politieke macht van Europa, speelt een belangrijke rol bij het versnellen van de economische ontwikkeling van nieuwe lidstaten en hielp de EU recent om de gevolgen van de coronapandemie en energiecrisis het hoofd te bieden.

Profijt interne markt

Volgens de Europese Commissie creëerde de interne markt sinds 1993 2,5 miljoen nieuwe banen in de EU, zorgde de markt voor een vervijfvoudiging van de onderlinge handel tussen lidstaten en werd er meer dan 800 miljard euro aan extra inkomen gegenereerd. Onderzoek van de Bertelsmann Stiftung uit 2019 toonde aan dat de interne markt de gemiddelde Nederlander 1500 per jaar oplevert.

Totstandkoming: Europese Akte en Verdragen van Maastricht en Amsterdam

Het creëren van een interne markt werd al in het Verdrag van Rome4 (1957) genoemd als een van de centrale doelstellingen van Europese samenwerking. Het duurde echter enkele decennia voordat deze markt gerealiseerd werd. Met het aantreden van Jacques Delors als Commissievoorzitter in 1985 kwam het proces in een stroomversnelling.

Nadat de Europese Akte (1986) in een groot aantal gevallen de eis van unanimiteit voor besluitvorming afschafte, kwam er vaart in het opzetten van een gemeenschappelijke markt.

De interne markt werd op 1 januari 1993 opgericht na de ondertekening van het Verdrag van Maastricht in 1992. Vandaag bestaat de interne markt uit de 27 EU-lidstaten, IJsland, Liechtenstein en Noorwegen. Zwitserland heeft een gedeeltelijke toegang.

Hoewel de interne markt in 1993 werd gerealiseerd, was er op dat moment nog geen volledig vrij verkeer van personen. In 1997 werd de Schengenzone7 in het Verdrag van Amsterdam opgenomen, waardoor vrij verkeer van personen mogelijk werd.

Consequenties: EMU, euro en concurrentiebeleid

De Economische en Monetaire Unie (EMU) werd in 1991 opgericht en in 1992 vastgelegd in het Verdrag van Maastricht6. Met het opzetten van een geharmoniseerde economische politiek wilden de Europese regeringsleiders9 de werking van de interne markt stroomlijnen.

Plannen voor een gemeenschappelijke Europese munt stamden al uit de jaren 1970. De totstandkoming van de euro werd pas concreet in het Verdrag van Maastricht, uiteindelijk werd de nieuwe munt in 2002 ingevoerd. Met de euro en het daaraan verbonden beleid heeft de EU als doelstelling het verder bevorderen van de economische integratie.

Open concurrentie is van belang om de interne markt goed te laten functioneren. De EU zorgt voor regels die de concurrentie bevorderen om zo een goede prijs-kwaliteitverhouding voor de consument te garanderen en een eerlijk speelveld te garanderen voor bedrijven. De Europese Commissie kan lidstaten sancties opleggen bij zaken waar zij verstoring van de vrije markt vermoedt. Dit kan onder meer gebeuren wanneer bedrijven onterecht staatssteun11 van lidstaten ontvangen.

Recente uitdagingen: corona en energie

De respons op recente crises zoals de COVID-19 pandemie en de huidige energiecrisis berust op een gemeenschappelijke Europese aanpak, afhankelijk van de werking van de interne markt.

In de initiële fase van de pandemie sloten een aantal lidstaten de EU-binnengrenzen om verspreiding van het coronavirus te voorkomen. Vervolgens besloot de Europese Raad de druk op de binnengrenzen te verlichten door de buitengrenzen van de EU te sluiten.

Doordat de binnengrenzen in Europa hierdoor konden openblijven tijdens de pandemie werd de werking van de interne markt gewaarborgd en konden vaccins en medische uitrusting de lidstaten die deze nodig hadden bereiken.

De Europese aanpak van de energiecrisis is gebaseerd op het REPowerEU-plan, dat afhankelijk is van de het vermogen van de interne markt om als EU gezamenlijk gediversifieerde energie aan te kopen en de uitrol van hernieuwbare energie te versnellen.

Economische supermacht

De interne markt is niet alleen economisch van groot belang, ook op het gebied van geopolitiek heeft de EU er profijt van. Rob de Wijk, directeur van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies, betoogt dat de EU dankzij de belangrijkste geïntegreerde markt ter wereld een geopolitieke supermacht is geworden.

  • 1. 
    The European Parliament is the EU's law-making body. It is directly elected by EU voters every 5 years.
    What does the Parliament do?
    The Parliament has 3 main roles:
    Legislative
     
  • 2. 
    De interne markt is de ruimte zonder binnengrenzen waarin het vrij verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal in de Europese Unie is gewaarborgd. Het begrip interne markt heeft alleen betrekking op het vrij verkeer binnen de Unie en niet op de handel met derde landen. Voor de import van goederen van buiten de Europese Unie hanteren de lidstaten een gemeenschappelijk importtarief.
     
  • 3. 
    De Europese lidstaten besloten hun markten samen te voegen om economische voordelen te creëren. Dit betekende dat een groot deel van de handelsobstakels die er vroeger waren, verdwenen. De gezamenlijke markt die ontstond, staat bekend als de interne markt.
     
  • 4. 
    Op 25 maart 1957 werd in Rome het Verdrag tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap ondertekend dat de basis vormde voor wat tegenwoordig de Europese Unie heet. Dit 'Verdrag van Rome' was een ambitieus plan van zes West-Europese landen die via toenemende economische samenwerking wilden voorkomen dat er voor de derde keer in Europa een verwoestende wereldoorlog zou uitbreken.
     
  • 5. 
    De in december 1985 onder de naam Europese Akte overeengekomen aanpassing van het Verdrag van Rome had betrekking op de besluitvorming, de inrichting van de interne markt, het monetaire beleid en de Europese Politieke Samenwerking. Een aantal beleidsterreinen, met name met betrekking tot de interne markt, werd in de Akte expliciet aan het Verdrag toegevoegd, zoals milieu- en technologiebeleid.
     
  • 6. 
    Dit Europese verdrag vormde in 1993 de Europese Gemeenschap om tot Europese Unie. Het Verdrag (formeel: Verdrag betreffende de Europese Unie) legde verder de basis voor de Economische en Monetaire Unie (EMU) en van de invoering van een gemeenschappelijke munt (de euro).
     
  • 7. 
    23 landen van de Europese Unie en vier niet-lidstaten hebben in een overeenkomst vastgelegd de personencontrole aan hun gemeenschappelijke grenzen af te schaffen. De in totaal 27 landen die zich bij dit verdrag hebben aangesloten, noemen we de Schengenlanden. De Schengenlanden hebben gezamenlijke afspraken gemaakt over het visumbeleid, het asielbeleid en de samenwerking tussen politie en jusitie.
     
  • 8. 
    Dit Europese verdrag, waarover de Europese Raad het in juni 1997 eens werd na twee jaar onderhandelen, maakte de weg vrij voor de start van het uitbreidingsproces van de Europese Unie.
     
  • 9. 
    The European Council brings together EU leaders to set the EU's political agenda. It represents the highest level of political cooperation between EU countries.
     
  • 10. 
    De Economische en Monetaire Unie (EMU) is in 1991 opgericht door de Europese regeringsleiders. Het doel was een gezamenlijk economische politiek op te zetten, de prijsstabiliteit te bevorderen en de werking van de interne markt te verbeteren.
     
  • 11. 
    Onder het begrip staatssteun vallen maatregelen die een nationale staat, provincie, gemeente of een waterschap neemt met het doel een onderneming economisch te ondersteunen. Er zijn verschillende vormen van staatssteun, zoals het geven van overheidsopdrachten, subsidies, leningen tegen een lage rente, goedkope verzekeringen, belastingvoordelen of het investeren in een onderneming.
     
  • 12. 
    De energieprijzen in de Europese Unie schoten begin 2022 omhoog na de Russische invasie van Oekraïne en de daaropvolgende spanningen met Rusland, waar een flink deel van de Europese energie vandaan komt. Dit zorgde voor enorme onzekerheid op de energiemarkt, vooral wat betreft gas, en dat zorgde voor snel oplopende prijzen voor burgers en bedrijven.
     
  • 13. 
    Rusland speelt schaak en tracht zijn tegenstanders van het bord te werken met onverwachte zetten die bestaan uit desinformatie, beïnvloedings­campagnes, subversie en de inzet van drukmiddelen zoals de gasexport. China tracht, net zoals bij Go, het hele bord in handen te krijgen. Dat doet China met de nieuwe zijderoutes, het Belt and Road Initiative (BRI), het 17+1 forum en met internationale hulp, handelsverdragen, investeringen en propaganda. In tegenstelling tot schaak en Go, is American football geen denksport. Hier staan twee ploegen tegenover elkaar die op elkaar inbeuken en terreinwinst trachten te boeken. Dat kwam aardig overeen met de aanpak van President Trump: met botte macht regeringen dwingen totdat ze opgeven en zich schikken. Al deze leiders willen de mondiale regels van het spel bepalen om er zelf beter van te worden en vinden dat de Europese Unie dit streven in de weg staat. En al deze leiders beten hun tanden op Europa stuk. Hoe kan dat?