Memorie van toelichting - Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI) voor het jaar 2024 - Main contents

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Vergaderjaar 2022

2023

36 410 XVI

Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport voor het jaar 2024

Nr. 2

MEMORIE VAN TOELICHTING

INHOUDSOPGAVE

Geraamde uitgaven en ontvangsten    3

• A. 

  Artikelsgewijze toelichting bij het begrotingswetsvoorstel    4

• B. 

  Artikelsgewijze toelichting bij de begrotingsartikelen    5

• 2. 

  Beleidsagenda    6

2.1    Beleidsprioriteiten    6

2.2    Belangrijkste beleidsmatige mutaties    17

2.3    Openbaarheidsparagraaf    18

2.4    Strategische Evaluatie Agenda (SEA)    21

2.5    Overzicht risicoregelingen    33

• 3. 

  Beleidsartikelen    36

3.1    Artikel 1 Volksgezondheid    36

3.2    Artikel 2 Curatieve zorg    54

3.3    Artikel 3 Langdurige zorg en ondersteuning    68

3.4    Artikel 4 Zorgbreed beleid    83

3.5    Artikel 5 Jeugd    100

3.6    Artikel 6 Sport en bewegen    110

3.7    Artikel 7 Oorlogsgetroffenen en Herinnering WO II    120

3.8    Artikel 8 Tegemoetkoming specifieke kosten    128

• 4. 

  Niet-beleidsartikelen    132

4.1    Artikel 9 Algemeen    132

4.2    Artikel 10 Apparaat Kerndepartement    137

4.4    Artikel 11 Nog onverdeeld    143

• 5. 

  Begroting agentschappen    144

5.1    College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (aCBG) 144

5.2    Centraal Informatiepunt Beroepen

Gezondheidszorg (CIBG)    152

5.3    Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) 156

• 6. 

  Financieel Beeld Zorg    162

6.1    Inleiding    162

6.2    Zorguitgaven in vogelvlucht    166

6.3    Verticale ontwikkeling van de zorguitgaven    173

6.4    Horizontale ontwikkeling van de zorguitgaven

en -ontvangsten    205

6.5    Financiering van de zorguitgaven    212

• 7. 

  Bijlagen    229

Bijlage 1: ZBO's en RWT's    229

Bijlage 2: Specifieke uitkeringen (SPUK's)    231

Bijlage 3: Verdiepingshoofdstuk    239

Bijlage 4: Moties en toezeggingen    245

Bijlage 5: Subsidieoverzicht    285

Bijlage 6: Uitwerking Strategische Evaluatie Agenda    291

Bijlage 7: Rijksuitgaven Caribisch Nederland    298

Bijlage 8: Lijst van afkortingen    300

GERAAMDE UITGAVEN EN ONTVANGSTEN

Figuur 1 Geraamde uitgaven verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 mln.). Totaal € 35.268,2

• I. 

  Volksgezondheid

• 2. 

  Curatieve zorg

• 3. 

  Langdurige zorg en ondersteuning

• 4. 

  Zorgbreed beleid 5. Jeugd

• 6. 

  Sport en bewegen

7 Oorlogsgetroffenen en Herinnering WO II

• 8. 

  Tegemoetkoming specifieke kosten

• 9. 

  Algemeen 10. Apparaatsuitgaven

II.    Nog onverdeeld

6.952,6

564,4

22,5

0    5.000    10.000    15.000    20.000

Figuur 2 Geraamde ontvangsten verdeeld over beleidsartikelen en niet-beleidsartikelen (bedragen x € 1 mln.). Totaal € 183,1

• I. 

  Volksgezondheid

• 2. 

  Curatieve zorg

• 3. 

  Langdurige zorg en ondersteuning

• 4. 

  Zorgbreed beleid 5. Jeugd

• 6. 

  Sport en bewegen

7 Oorlogsgetroffenen en Herinnering WO II

• 8. 

  Tegemoetkoming specifieke kosten

• 9. 

  Algemeen 10. Apparaatsuitgaven

II.    Nog onverdeeld

0,0

0    20    40    60    80    100    120    140

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld.

Het wetsvoorstel strekt ertoe om de onderhavige begrotingsstaten voor het aangegeven jaar vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor dat jaar. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota.

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten vastgesteld. De in de begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht (de zogenoemde begrotingstoelichting).

Wetsartikel 2

Met de vaststelling van dit wetsartikel worden de baten en de lasten, het saldo van de baten en de lasten en de kapitaaluitgaven en -ontvangsten van de in de staat opgenomen baten-lastenagentschappen voor het onderhavige jaar vastgesteld en worden de verplichtingen, ontvangsten en uitgaven van verplichtingen-kasagentschappen voor het onderhavige jaar vastgesteld. De in die begrotingen opgenomen begrotingsartikelen worden toegelicht in onderdeel B (Begrotingstoelichting) van deze memorie van toelichting en wel in de paragraaf inzake de agentschappen.

De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,

E.J. Kuipers

B. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ DE BEGROTINGSARTIKELEN

• 1. 

  Leeswi jzerInleiding

Voor u ligt de begroting 2024 van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Deze begroting bestaat uit de volgende onderdelen:

• - 

  Beleidsagenda

• - 

  Beleidsartikelen en de niet-beleidsartikelen

• - 

  Begroting agentschappen

• - 

  Financieel Beeld Zorg

• - 

  Diverse bijlagen

De budgettaire verwerking van de beleidsprioriteiten met betrekking tot de Zorgverzekeringswet en de Wet langdurige zorg worden vermeld in het Financieel Beeld Zorg.

Groeiparagraaf

De VWS-monitor wordt naar aanleiding van het wetgevingsoverleg over het VWS-jaarverslag en de Slotwet 2018 d.d. 18 juni 2019 separaat aan de Tweede Kamer verzonden tegel ijk met de begroting van VWS. Voorts wordt invulling gegeven aan de motie van de leden Van den Berg en Kerstens uit datzelfde wetgevingsoverleg door indicatoren op te nemen in de artikelen. Met de indicatoren opgenomen in de beleidsartikelen stellen we de begroting 2024 op conform het verzoek van de vaste Kamercommissie VWS van 2015.

Toelichting Budgettaire tabel

Afzonderlijke posten in de budgettaire tabellen in de beleidsartikelen worden toegelicht als de mutaties groter of gelijk zijn aan de ondergrenzen in onderstaande staffel conform de Rijksbegrotingsvoorschriften. Daar waar het kleinere bedragen betreft worden deze alleen toegelicht indien deze politiek relevant zijn.

Tabel 1 Ondergrenzen	conform Rijksbegrotingsvoorschriften
Omvang begrotingsartikel in € miljoen	Beleidsmatige mutaties (ondergrens in € miljoen	Technische mutaties (ondergrens in € miljoen
< 50		1	2
=> 50 en < 200		2	4
=> 200 en < 1000		5	10
=> 1000		10	20

COVID-19

De begroting 2024 bevat bij de beleidsagenda een overzicht met uitgaven voor het beheersen van corona. De uitgaven hebben betrekking op 2022, 2023 en 2024, 2025 en doorloop naar latere jaren.

• 2. 

  Beleidsagenda

2.1    Beleidsprioriteiten

Gezondheid is één van de belangrijkste waarden voor iedereen. Er zijn veel factoren die daar van invloed op zijn, zoals roken, overgewicht en mentale gezondheid. Ongezond gedrag zorgt voor een deel van de ziektelast en zorgvraag in onze samenleving. Een fit, gezond en veerkrachtig (Caribisch) Nederland bereik je niet alleen met zorg. Gezonde keuzes stimuleren en ongezonde keuzes ontmoedigen helpt ons gezonder te worden als samenleving. Maar als het dan nodig is, willen we kunnen rekenen op zorg en ondersteuning die bij ons past. Thuis als het kan, en verder weg als het nodig is.

De stijgende zorgvraag maakt dat de zorg onder druk komt te staan.

We worden allemaal ouder, er zijn steeds meer (medische en technologische) mogelijkheden en mensen hebben steeds vaker een chronische aandoening. Om te zorgen dat iedereen kan rekenen op beschikbare en betaalbare zorg en ondersteuning, werken we aan het beter organiseren hiervan. Maar het begint bij het afremmen van de zorgvraag door in te zetten op een stevig preventiebeleid. Deze verandering wordt geholpen door verschillende trajecten. Deze trajecten zijn het Integraal Zorgakkoord (IZA), het programma Toekomstbestendige Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (TAZ), het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO), de toekomstbestendigheid van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Nationale Dementiestrategie, de Hervormingsagenda Jeugd, de Toekomstagenda zorg en ondersteuning voor mensen met een beperking, het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en het Nationaal preventieak-koord.

De grote opgave die we zien om Nederland gezonder te maken en de zorgvraag beter op te vangen in de toekomst, zijn afhankelijk van al deze trajecten. Die verandering kunnen wij niet alleen vanuit VWS bereiken en hebben daar dus de medeoverheden en part jen uit het veld bij nodig. Daarom hebben we de akkoorden ook juist met hen gesloten. Samen werken we aan de verschuiving naar passende zorg in de hele zorgsector. Dat maakt ook dat de regionale samenwerking en samenwerking tussen partijen uit het veld centraal staat in de akkoorden. We moeten over de domeinen heen samenwerken om onze ambities waar te maken. Als we onze ambities uit de hervormingstrajecten ook op de lange termijn willen handhaven, dan hoort daar immers aandacht voor de houdbaarheid van de overheidsfinanciën bij.

In 2024 gaan we in alle trajecten belangrijke stappen zetten. Daar wordt in de volgende hoofdstukken op in gegaan.

2.1.1    Passende zorg en betaalbaarheid

Integraal Zorgakkoord

Het streven naar passende zorg is niet nieuw. De brede maatschappel ijke afweging tussen hoge kwaliteit, brede toegankelijkheid en schaarse capaciteit is een voortzetting van trajecten die al eerder ingezet zijn. Een gezonde samenleving staat centraal, met focus op het voorkomen van vraag naar zorg. Met het Integraal Zorgakkoord (IZA) gaan we nog een stap verder met samenwerking over sectoren heen en tussen de overheid en veldpartijen. De beweging naar passende zorg is ambitieus, complex en een verandering die niet van de één op de andere dag is gerealiseerd. De uitvoering van het IZA zal niet zonder slag of stoot gaan, maar juist door samen te werken, over korte termijn belangen heen te kijken en door te zetten, gaan we de zorgtransformatie samen realiseren.

In 2023 is gestart met de transitie vanuit het IZA, bijvoorbeeld door het opstellen van regioplannen en regiobeelden. Vanaf komend jaar gaat de transitie een slag dieper met behulp van de transformatiemiddelen die beschikbaar zijn. We moeten met elkaar de zorg anders inrichten. Wat de juiste inrichting is en welke problemen spelen, verschilt per regio. Daarom kunnen partijen zelf beslissen waar ze op inzetten en gaan we, samen met de partijen uit de Regionaal Overleg Acute Zorgketen (ROAZ)-regio's aan de slag met de implementatie van zorgcoördinatie. Hiermee worden de knelpunten en uitdagingen van de acute zorg in kaart gebracht zodat patiënten met een spoedzorgvraag snel en op de juiste plek geholpen worden. De plannen hiervoor liggen klaar en we scheppen de landel ijke voorwaarden die nodig zijn voor het structureel inrichten van zorgcoördinatie. Hierdoor kunnen we de regio's ondersteunen bij de implementatie. Zo wordt er voor de acute zorg reeds een plan gemaakt om deze met behulp van zorgcoördinatie efficiënter in te richten.

Het IZA bevat daarnaast stevige ambities om de organisatie van de brede eerste lijn in verbinding met andere domeinen te versterken. Het doel hierbij is herkenbaarheid en aanspreekbaarheid van de zorgprofessionals voor de burger. De zorg moet door de verschillende partijen goed op elkaar zijn afgestemd en het liefst dichtbij waar het kan. Zorgprofessionals moeten hun tijd kunnen besteden aan datgene waarvoor ze zijn opgeleid en wat ze het liefst doen: patiëntenzorg.

Passende zorg

We zetten grote stappen op weg naar zorg en ondersteuning die de stijgende zorgvraag beter opvangt. Investeren in de gezondheid van Nederland, het remmen van de groei van de zorg en tegelijkertijd het garanderen dat toegankelijkheid centraal staat. Daarvoor moeten we de zorg anders organiseren en gaan we nog beter samenwerken, ondersteund vanuit een goede digitale infrastructuur.

Passende zorg is óók zorg waarin digitalisering een rol speelt. Uitwisseling van gegevens, op het juiste moment, is daarbij cruciaal voor hybride zorg. In de komende jaren willen we in lijn met de nationale visie en strategie op het gezondheidsinformatiestelsel en het IZA de randvoorwaarden voor gegevensuitwisseling op orde krijgen: namelijk het landelijk dekkend netwerk en de generieke functies zoals de toegankelijkheid tot data met een protocol voor autorisatie en authenticatie. Tevens zal ingezet worden op de verdere implementatie van de geprioriteerde gegevensuitwisselingen die onderdeel uitmaken van de Wet op de Elektronische Gegevensuitwisseling (Wegiz).

Beschikbaarheid van de juiste geneesmiddelen hoort ook bij passende zorg. Als zorg ingevuld wordt met medicijnen, moeten deze beschikbaar zijn. We zetten in samenwerking met het veld in op een breed spectrum van acties om de beschikbaarheid van geneesmiddelen te waarborgen.

Zo verkennen we op Europees en internationaal niveau hoe er meer grip kan komen op de beschikbaarheid van geneesmiddelen en hoe we beter kunnen samenwerken in het oplossen van tekorten. Nationaal overleggen we met het veld over mogelijke aanpassingen van het inkoop-beleid van zorgverzekeraars en tekortensignalering door veldpartijen. Ook verkennen we hoe oplossingen versneld kunnen worden geïmplementeerd als tekorten optreden. Tegelijkertijd onderzoeken we hoe overheidsinstru-menten als de Wet geneesmiddelen prijzen (Wgp), het geneesmiddelenvergoedingssysteem (GVS) en de rol van de Inspectie Gezondheidszorg Jeugd (IGJ) en het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) kunnen bijdragen aan een betere beschikbaarheid van geneesmiddelen voor de Nederlandse patiënten.

De beweging die we maken naar passende zorg en het verduurzamen van zorg, liggen in elkaars verlengde. Met de inzet op het voorkomen van zorg, het leveren van de juiste zorg op de juiste plek, het afremmen van medicalisering en gepast medicijngebruik en meer gebruik van hybride zorg, wordt bijgedragen aan het leveren van zorg met zo min mogel ijk impact op klimaat, milieu en leefomgeving. Immers, de meest duurzame vorm van zorg is het voorkomen van zorg en het uitsluitend leveren van zinnige zorg. Passende zorg geleverd op de juiste plek met oog voor milieu-en klimaatimpact is duurzame zorg.

Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (Wlz en sociaal domein)

Het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO) draagt bij aan een brede maatschappelijke beweging en de transitie in wonen, ondersteuning en zorg voor ouderen: zelfstandig als het kan, thuis als het kan en digitaal als het kan. Deze drieslag is een logisch gevolg van demografische ontwikkelingen, arbeidsmarktontwikkelingen en financiële houdbaarheid van het stelsel, maar moet ook gezien worden in het licht van een veranderende samenleving met veranderende behoeften en wensen. Samengevat: we willen anders, we kunnen anders en we moeten anders.

De beweging is onderdeel van een lange termijn perspectief. De stappen die we zetten, zetten we in samenhang, ook in relatie tot het IZA. Partners moeten hierin de ruimte hebben om hun inzichten en belangen in te brengen. Dat versterkt de beweging. Als overheid zijn we onderdeel van deze beweging. We stimuleren samenwerking én ondersteunen de partners.

De structuur van het programma WOZO weerspiegelt de beweging die we maken. Door middel van een logische ordening van vijf actielijnen geven we vorm en inhoud aan de beweging, samen met externe partijen. De vijf actiel ijnen zijn als volgt opgebouwd: 1) Samen vitaal ouder worden; 2) Sterke basiszorg voor ouderen; 3) Passende Wlz-zorg; 4) Wonen en zorg voor ouderen en 5) Arbeidsmarkt en Innovatie. Deze actielijnen stimuleren de zelfredzaamheid van ouderen en hun bewustzijn van de veranderende omstandigheden met nieuwe kansen en afhankelijkheden bijvoorbeeld door nieuwe technologieën. Ook zetten we hierbij in op het versterken van de sociale basis in het licht van goede basiszorg in de eerste lijn.

In de langdurige zorg spelen verschillende uitdagingen zoals betaalbaarheid, tekort aan zorgpersoneel en de toenemende druk op mantel-zorgers. Om te zorgen dat de langdurige zorg houdbaar blijft wordt door veld- en systeempartijen veelvuldig ingezet op innovatie. Een voorbeeld van innovatie die wordt gezien als oplossing is inzet van digitaal/ hybride zorg. Activiteiten om de transitie naar digitaal/ hybride zorg in de langdurige zorg verder te brengen zijn, voor de doelgroep ouderen, voor het leeuwendeel opgenomen in de actielijnen van het WOZO-programma. Voor de gehandicaptenzorg wordt er via de Toekomstagenda gehandicaptenzorg invulling aan gegeven.

Toekomstbestendige Wmo

Met een vergrijzende bevolking stijgt ook de vraag naar zorg en ondersteuning. Passende ondersteuning en betaalbaarheid van voorzieningen worden steeds belangrjker en de druk op mantelzorgers neemt daardoor ook toe. Specifiek voor de Wmo wordt samen met veldpart jen gewerkt aan een verbetering van de (financiële) houdbaarheid van de Wmo. Zo voeren we de inkomensafhankelijke eigen bijdrage in. De invoering zal helpen om de druk bij gemeenten op (de beschikbaarheid van) Wmo-voorzieningen te verlagen. Door het inkomen en het vermogen als basis te gebruiken voor de eigen bijdrage, houden we rekening met wat een individuele burger kan dragen.

Niet alleen de vergrijzing, ook de ontwikkelingen ten aanzien van de arbeidsmarkt, het langer thuis wonen en digitalisering van zorg en ondersteuning hebben impact op de vraag naar Wmo-ondersteuning die gemeenten bieden. Hoe deze ontwikkelingen zich gaan vertalen in het gebruik van Wmo-voorzieningen voor de middellange tot lange termijn, is echter nog niet inzichtelijk. Dat willen we graag weten, zodat we verschillende beleidsopties kunnen uitdenken voor de blijvende houdbaarheid van de Wmo 2015 op de lange termijn. Hier werken we samen met het CPB aan.

Dakloosheid wordt in het Nationaal Actieplan integraal bekeken, waarbij de structurele oorzaken van dakloosheid centraal staan: bestaansonzekerheid en het tekort aan betaalbare huisvesting. Dat vraagt onverminderd onze aandacht. We ondersteunen gemeenten om dakloosheid te voorkomen met een preventieve aanpak. We investeren ook in het opzetten van een monitoringsdashboard voor en door gemeenten en het versterken van de kwantitatieve monitoring om zo beter inzicht te krijgen in het behalen van de doelstelling van het Nationaal Actieplan: uiteindelijk nul dakloze mensen in 2030, aansluitend bij de Lissabon Verklaring.

Nationale Dementiestrategie

Door de dubbele vergrijzing zal het aantal mensen met dementie in Nederland sterk stijgen, van 300.000 nu naar meer dan 500.000 in 2040. Met de Nationale Dementiestrategie gaan we in 2024 verder op de ingeslagen weg. Bij thema 1 ('Dementie de wereld uit') gaat het om grootschalig onderzoek uitgevoerd door breed samengestelde onderzoeksconsortia, gericht op onder andere ontwikkeling van therapieën, adequate diagnostiek, risicoreductie, waarbij de vertaling naar de dagelijkse (zorg)praktijk nadrukkelijk aandacht heeft. Thema 2 ('Mensen met dementie tellen mee') is met name gericht op het dementie vriendelijk maken van de samenleving en het bieden van zinvolle daginvulling aan mensen met dementie, zodat ze zo volwaardig mogelijk deel kunnen blijven uitmaken van de maatschappij. Bij thema 3 ('Steun op maat bij leven met dementie') richten we ons met name op de implementatie van de zorgstandaard dementie, waaronder casemanagement.

Palliatieve zorg en geestelijke verzorging thuis

Palliatieve zorg is de zorg die de kwaliteit van leven verbetert voor patiënten (en hun naasten) die te horen hebben gekregen dat ze niet meer beter worden. Deze zorg richt zich op de behandeling en verlichting van problemen van fysieke-, psychische-, sociale- en zingevingsaard. Deze zorg kan gelijktijdig worden verleend met een ziekte gerichte behandeling. Het is belangrijk dat mensen weten dat palliatieve zorg bestaat en dat zij op tijd nadenken over wat voor hen belangrijk is. Als mensen palliatieve zorg ontvangen, is de kans op onnodige behandelingen aanzienlijk kleiner. Met behulp van de coalitieakkoordmiddelen zetten we in op de verbetering van de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de palliatieve zorg en geestel ijke verzorging thuis.

Hervormingsagenda Jeugdzorg

Partijen in de jeugdhulp staan voor grote opgaven. Om de jeugdhulp toekomstbestendig te maken, zijn stevige veranderingen nodig in denken en doen. Gemeenten, aanbieders, jongeren en het Rijk zijn het erover eens dat flinke hervormingen nodig zijn om te zorgen dat kinderen en gezinnen de juiste zorg op de juiste plek krijgen. Daarbij moet ook het stelsel zorginhoudelijk en organisatorisch verbeterd worden en leiden tot een financieel houdbaar en daarmee duurzaam stelsel. De maatregelen in de Hervormingsagenda Jeugd zijn hierbij leidend. Het is van belang hierbij samen op te trekken.

De Hervormingsagenda Jeugd bevat diverse maatregelen. Onderdeel van de overeengekomen maatregelen is het scherper afbakenen van de reikwijdte van de Jeugdwet, zodat de jeugdhulpplicht toeziet op jeugdigen en gezinnen in de meeste kwetsbare situaties. Er moet een integrale aanpak zijn voor zowel de jeugdigen als hun ouders. Versterking van de verbinding met domeinen als het onderwijs, bestaanszekerheid/schulden en volwassenen-ggz is daarvoor cruciaal. Ook zullen de lokale teams worden verstevigd en wordt ingezet op de toegankelijkheid van voorzieningen (bij voorkeur) in de wijk. Daarbij ligt de nadruk op het zo veel mogelijk thuis helpen van jeugdigen en naasten. De eerste stappen zijn hiervoor in 2023 gezet met de af- en ombouw van de gesloten jeugdhulp. In 2024 gaan we verder met een aanpak voor het transformeren van de overige vormen van residentiële jeugdhulp. Ook zijn er afspraken gemaakt over investeren in kwaliteit en blijvend leren. Als laatste voorbeeld zal door middel van data en monitoring een verbeterd inzicht komen in het functioneren van het jeugdstelsel. Dit maakt het ook mogelijk op basis van feiten keuzes te maken en te leren van onszelf en van elkaar.

Toekomstbestendige Arbeidsmarkt Zorg en welzijn

Schaarste aan personeel in zorg en welzijn is - net als in andere sectoren - de dagelijkse realiteit. Het tekort aan medewerkers in zorg en welzijn is en bljft de komende jaren een belangrijke uitdaging. We gaan die uitdaging samen met alle relevante partijen in zorg en welzijn - zoals zorgmedewerkers, zorgorganisaties, zorginkopers, opleiders en beroepsorganisaties - aan. Met het programma Toekomstbestendige Arbeidsmarkt Zorg en welzijn (TAZ) wordt in 2024 de transitie verder op gang gebracht om het werk anders te organiseren in zorg en welzijn, met het doel om de toegankelijkheid van de zorg te borgen in de toekomst.

Omdat niet alle afspraken en acties zoals weergegeven in het programmaplan TAZ gelijktijdig kunnen worden opgepakt, zijn samen met de veldpartijen zes prioritaire thema's vastgesteld. Rond deze thema's zijn kerngroepen geformeerd met deelnemers uit de gehele sector zorg en welzijn:

• 1) 

  Herstel van de balans tussen vast en flexibel personeel;

• 2) 

  Regionaal werkgeverschap;

• 3) 

  Begeleiding van stagiairs en nieuwe medewerkers;

• 4) 

  Sociale en technologische innovatie;

• 5) 

  Bekwaam is inzetbaar en voorwaarden voor leven lang ontwikkelen en

• 6) 

  Regeldrukvermindering.

De afspraken in het programma TAZ worden op onderdelen versterkt door de uitwerking van bijvoorbeeld het IZA, het programma WOZO en het interdepartementale traject gericht op de arbeidsmarktkrapte (gecoördineerd door het ministerie van SZW). Datzelfde geldt voor de Hervormingsagenda Jeugd, de bestuurlijke afspraken met de VNG voor de inzet van gemeenten op gezondheid, de toekomstagenda zorg en ondersteuning voor mensen met een beperking, het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) gericht op preventie en het missiegedreven innovatiebeleid. Tezamen moet de inzet van de verschillende programma's leiden tot een beperking van de zorgvraag en een arbeidsmarkt in zorg en welzijn waarbinnen met een minder grote stijging van zorgverleners aan de toekomstige zorgvraag voldaan kan worden.

2.1.2 Preventie en sportstimulering

We staan voor een gezond, fit en veerkrachtig Nederland, nu en in de toekomst. Om die reden investeren we in preventieve gezondheidsmaatregelen, zoals vaccinaties, screenings en bevolkingsonderzoeken en programma's voor gezonde levensstijl. Het doel is een gezonde generatie in 2040. Gezonde mensen hebben minder vaak zorg nodig en leveren een grotere bijdrage aan de maatschappij en de economie. De ambities uit het Nationaal Preventieakkoord staan nog steeds overeind en richten zich op stoppen met roken, terugdringen van problematisch alcoholgebruik en het tegengaan van overgewicht.

Gezond Actief Leven Akkoord

Met het Gezond Actief Leven Akkoord (GALA) hebben we onze ambities gesteld op het gebied van gezondheid en welbevinden. Samen met gemeenten, GGD-en en zorgverzekeraars bouwen we aan een gerichte lokale en regionale aanpak van preventie, gezondheid en sociale basis. Zo stellen we niet ziekte, maar een gezonde samenleving centraal. Het GALA gaat uit van een brede, integrale benadering van preventie met aandacht voor de fysieke en sociale omgeving van mensen en belangrijke factoren als bestaanszekerheid. Het versterken van de mentale gezondheid hoort daar ook bij. Door meer te bewegen, sporten en deelnemen aan culturele uitingen wordt ook de mentale gezondheid versterkt. Dit zijn aantoonbare beschermende factoren waar in 2024 verder op wordt ingezet.

Mensen in een kwetsbare sociaal-economische situatie hebben een hoger risico op een slechtere (ervaren) gezondheid. Het bereiken van deze mensen is in het GALA een belangrijke opgave om de gezondheidsachterstanden terug te kunnen dringen. De eerste duizend dagen van een kind zijn onbetwist van groot belang voor een gezond leven. Daarom willen we de (lokale) ketenaanpak Kansrijke start in alle gemeenten versterken, uitbouwen en structureel verankeren.

Bestaande hulp en zorg bij gezondheidsproblemen zijn nu niet altijd passend. Hulp is bijvoorbeeld niet altijd gericht op de specifieke situatie en de leefomgeving van de zorg- of hulpvrager. We willen terug naar de nabijheid en de menselijke maat vanuit de lokale sociale basis of de sociale infrastructuur, in samenspraak met de inwoners. Het gaat om omzien naar elkaar. Door de toename van het aantal ouderen dat zelfstandig woont, zal de druk op de sociale omgeving, waaronder het verlenen van mantelzorg, toenemen. Daarom zetten we in op vitaal ouder worden en langer kunnen meedoen. Dat willen we bereiken door onder meer het versterken van de zelfredzaamheid van ouderen, bijvoorbeeld door de inzet op valpreventie.

Gezondheidsbescherming

Sporten en bewegen dragen bij aan een gezonde leefstijl. Dat leidt uiteinde! jk tot minder verm ijdbare ziektelast en meer gezonde levensjaren. De helft van de Nederlanders beweegt onvoldoende. Ook zijn er grote verschillen in sport- en beweegdeelname tussen groepen in de samenleving (leeftijd, inkomen en opleiding). Het doel is dat in 2040 75% van de Nederlanders aan de beweegrichtlijnen voldoet. Dit willen we bereiken door: 1) de sportsector te versterken, zodat mensen die willen sporten en bewegen dit ook kunnen, 2) de kansengelijkheid in de sport- en beweegdeelname te vergroten en 3) bewegen in het dagelijks leven te stimuleren.

Een gezonde samenleving betreft ook het beschermen van de gezondheid tegen risico's, in het bijzonder door middel van vaccinaties. Zwangere vrouwen komen in aanmerking voor de griepvaccinatie en vanaf 2024 kunnen alle zuigelingen in Nederland een rotavirusvaccinatie krijgen. Tevens blijven we inzetten op het bestrijden en voorkomen van soa en hiv. In 2024 wordt de PrEP-zorg (de hiv-preventiepil voor specifieke risicogroepen) bestendigd. Op basis van de uitkomsten van de toekomstverkenning naar de aanvullende seksuele gezondheidsregeling zullen we inzetten op een betere positionering van deze regeling binnen het zorgstelsel.

2.1.3 Pandemische Paraatheid

Versterkte publieke gezondheid

Het programma «Versterking infectieziektebestrijding en pandemische paraatheid GGD'en» zet in op het vergroten van (personele) capaciteit, versterking van bovenregionale samenwerking, praktijkgericht onderzoek, opleidingen voor artsen infectieziektebestrijding (IZB), en bij- en nascholing. Dat doen we door te zorgen voor de voorwaarden voor aanvullende, rechtstreekse financiering voor de GGD'en. Ook worden in 2024, in samenwerking met de GGD'en, GGD GHOR NL en het RIVM, uniforme eisen gesteld aan de voorbereidingen voor opschaling bij GGD'en.

Het ontwerp Landelijke Functie opschaling Infectieziektebestrijding (LFI) wordt in 2024 stap voor stap in gebruik genomen. Met de aanpassing van de Wet publieke gezondheid (Wpg) tweede tranche wordt geregeld dat de minister van VWS via de LFI bij de uitbraak van een A-infectie-ziekte rechtstreeks kan sturen op de medisch-operationele processen van de GGD'en. Dat is ook het moment waarop de verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de LFI formeel zijn geregeld en de LFI volledig operationeel zal zijn. Maatregelen gericht op het versterken van de infectie-ziektebestrijding door het RIVM en ketenpartners, betreffen bijvoorbeeld uitbreiding en vernieuwing van de landelijke monitoring en surveillance, versterking van de bovenregionale samenwerking en landelijke coördinatie van het medische bestrijdingsbeleid.

In 2024 start de stapsgewijze herinrichting van de informatievoorziening in het domein van de infectieziektebestrijding (IZB). Dit doen we samen met het RIVM, GGD GHOR NL en de GGD'en. Vanaf 2024 tot en met 2026 nemen we gefaseerd afscheid van de huidige inrichting. Met acties uit het 'Nationaal actieplan versterken zoönosenbeleid' wordt ingezet op de zoönosengeletterdheid van burgers en professionals (de kennis op het gebied van zoönose), het versterken van de One Health surveillance en gegevensuitwisseling en internationale samenwerking.

Met onze kennis- en innovatieagenda richten we ons op onder andere ventilatie, detectie, gedrag en therapie-ontwikkeling. Ook internationaal worden er kennis- en innovatieprogramma's ontwikkeld via bijvoorbeeld de Coalition for Epidemic Preparedness (CEPI) en via het RIVM rondom monitoring en surveillance. Er wordt tevens een Caribische HUB voor publieke gezondheid ingericht, met als doel duurzame versterking van de lokale capaciteit, kennis en expertise op het gebied van pandemische paraatheid en infectieziektebestrijding in het Caribisch deel van het Koninkrijk.

Flexibele en opschaalbare zorg

We werken toe naar een vaccinatievoorziening voor volwassenen die zowel haar taken kan uitvoeren in een koude fase (regulier) als warme fase (bestrijding pandemie). Hiermee wordt een belangrijke stap gezet richting een kosteneffectief, flexibel, wendbaar en toekomstbestendig vaccinatie-stelsel. Zorgcoördinatie is een middel om de schokbestendigheid van de (acute) zorg te vergroten en de beschikbare capaciteit zo effectief mogel ijk te benutten. Tijdens een pandemie kan dan aan patiënten zoveel mogel ijk de juiste zorg worden geboden, op de juiste plek, op het juiste moment en van de juiste zorgverlener. Hiermee houden we de zorg voor iedereen in Nederland zo toegankelijk mogel ijk, met zo min mogelijk afschaling van zorg en risico op gezondheidsschade. Ook de langdurige zorg moet zich voorbereiden op (pandemische) uitbraken van infectieziekten. Bijvoorbeeld door het versterken van hygiëne en infectiepreventie in de verpleeghuizen, de gehandicaptenzorg en bij de zorg thuis. Daarom investeren we onder meer in monitoring en surveillance met als doel het versterken van inzicht in ontwikkelingen. Ook werken we aan het goed inrichten van coördinatiestructuren in de langdurige zorg.

Versterkte leveringszekerheid

Leveringszekerheid en passende zorg zijn altijd onlosmakelijk met elkaar verbonden. Maar tijdens een pandemie is de zorg nog meer dan anders afhankelijk van medische producten voor patiënten en professionals. Daarbij gaat het om geneesmiddelen, waaronder vaccins, medische hulpmiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen. We investeren in opschaalbare en duurzame productiecapaciteit in Nederland van deze essentiële medische producten. In Europees verband zetten we in op het verminderen van kwetsbaarheden en ongewenste afhankelijkheden in de productie- en toeleveringsketen van medische producten, en een sterkere open strategische autonomie.

(Lessen) coronacrisis

Het afgelopen voorjaar zijn de laatste maatregelen en adviezen die specifiek voor COVID-19 golden omgezet in generieke adviezen die gelden voor alle typen infectieziekten. Tegelijkertijd is er gewerkt aan de afschaling van het coronabeleid, zoals bijvoorbeeld de testinfrastructuur. Op dit moment zijn er diverse interne evaluatietrajecten opgezet en wordt gekeken hoe we de opgedane kennis kunnen behouden. De lessen van COVID-19 zijn ook gebruikt voor het opzetten van het beleidsprogramma Pandemische Paraatheid. Met deze lessen alleen zijn we er niet. Scenario's zijn een belangrijk instrument om te anticiperen op potentiële pandemieën en te blijven toetsen hoe de pandemische paraatheid van Nederland ervoor staat. In 2024 wordt de ex durante evaluatie op grond van de Strategische Evaluatie Agenda (SEA) afgerond.

2.1.4 Brede welvaart en Sustainable Development Goals

In 2015 zijn door de Verenigde Naties de Sustainable Development Goals (SDG's) vastgesteld als de nieuwe mondiale duurzame ontwikkelings-agenda voor 2030¹. Ook Nederland heeft zich gecommitteerd om deze doelen in 2030 te behalen. Het Ministerie van VWS is met name verantwoordelijk voor SDG3 (goede gezondheid en welzijn), met raakvlakken met vele andere SDGs, zoals SDG 8 (waardig werk en economische groei) en SDG 12 (verantwoorde consumptie en productie).

Vanuit VWS wordt onder andere bijgedragen aan de SDGs met de Mondiale Gezondheidsstrategie, de 3^e Green Deal Duurzame Zorg (SDG 12, 3), het Integraal Zorgakkoord (SDG 3), het Gezond en Actief Leven Akkoord (SDG 3), het programma Toekomstbestendige Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (SDG's 3, 8), het Beleidsprogramma Pandemische Paraatheid (SDG3), het Nationaal Preventieakkoord (SDG 3), het programma Wonen, Ondersteuning en Zorgen voor Ouderen (SDG 3), en het Sportakkoord (SDG3).^{1 2}

Naar aanleiding van de Hammelburg c.s. motie (Kamersstukken II 2021/22 35925, nr. 22) heeft het kabinet in 2022 aangekondigd onderzoek te doen naar de mogelijkheden om brede welvaart te integreren in departementale begrotingen. Brede welvaart betreft de levenskwaliteit hier en nu en de mate waarin dit invloed heeft op de kwaliteit van het leven van toekomstige generaties en mensen elders op de wereld. Op Prinsjesdag 2023 wordt door het CBS per departement een factsheet gepubliceerd. Deze factsheet visualiseert brede welvaartsresultaten die relevant zijn voor de beleidsterreinen van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS).

Een belangrijke indicator van brede welvaart is een goede gezondheid en welzijn. Gezondheid is sterk bepalend voor de kwaliteit van leven. De factsheet monitor brede welvaart van het CBS laat op veel terreinen een positieve of neutrale trend zien. Bijvoorbeeld in zowel de daadwerkelijke gezondheid als de ervaren gezondheid. 77,2% van de bevolking ervaart de eigen gezondheid als (zeer) goed. Daarnaast daalt het percentage van mensen dat ernstige beperkingen ervaart bij het dagelijks functioneren. Verder valt op dat het aantal mensen dat rookt afneemt. Ook zien we dat het aantal zelfdodingen afneemt. Op een aantal terreinen is verbetering mogel ijk, waar dan ook met verscheidene programma's op wordt ingezet.

Zo neemt bijvoorbeeld het percentage kinderen van 2 jaar dat gevaccineerd (BMR) is af. Verder neemt het aantal mensen van 20+ met overgewicht toe en daalt het aandeel van de bevolking zonder psychische klachten.

2.1.5 Overzicht coronamaatregelen

Tabel 2 Totaal COVID-19 gerelateerde maatregelen van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (bedragen x €1 miljoen)

Art.    Omschrijving maatregel	realisatie 2021	realisatie 2022	2023	2024	2025	2026	2027	Vindplaats
A.  Begrotingsgefinancierd
2, 1 en 1) Aanschaf en distributie 3    medische beschermingsmiddelen	213	55	38	2	2	-  7	-  1	ISB6-2022, ISB7-2022, ISB8-2022, 1e sup2023
1    2) GGD'en en veiligheidsregio's	2.862	1.785	655	212	0	0	0	1e sup2023, NvW 1e supp2023, Suppletoire begroting Prinsjesdag 2023
1    3) IC-capaciteit	190	162	0	0	0	0	0
6    4) Ondersteuning sportsector	279	70	36	0	0	0	0
4    5) Ondersteuning zorgpersoneel	2	0	0	0	0	0	0
1, 2 en 4    6) Onderzoek inzake COVID-19	100	126	90	35	2	0	0	ISB6-2021, ISB9-2021, ISB8-2022, 1e sup 2023, Suppletoire begroting Prinsjesdag 2023
1    7) Testcapaciteit	2.260	564	44	79	0	0	0	1e supp2023
8)  Vaccin ontwikkeling, 1 en 9 implementatie en medicatie	830	881	224	81	58	47	0	1e supp2023
4    9) Zorgbonus	777	-  1	1	0	0	0	0
10)  Omscholen personeel voor 4    arbeidsmarkt zorg	86	3	30	0	0	0	0
11)  Zorgkosten en bijstand 4    Caribisch Nederland	97	27	3	0	0	0	0
1, 2, 3, 4, 9 en 12) Overige maatregelen 10    (plafond Rjksbegroting)	379	156	64	21	0	0	0	ISB9-2021, ISB8-2022
13)  Garanties	135	43	0	0	0	0	0
Totaal A	8.208	3.871	1.186	430	62	40	-  1
B.  Premiegefinancierd
13)  Meerkosten COVID-19 Wlz (plafond Zorg)	162	200	0	0	0	0	0
14)  Overige maatregelen (plafond Zorg)	100	76,5	43	0	0	0	0
Totaal B	262	276,5	43	0	0	0	0
Totaal A+B=C	8.470	4.148	1.229	430	62	40	-  1

Toelichting

In bovenstaand overzicht zijn de coronagerelateerde uitgaven op de VWS-begroting voor de jaren 2021 en 2022 (reeds gerealiseerd) en voor 2023, 2024 en doorwerking naar latere jaren opgenomen.

Voor de GGD'en en de GGD-GHOR is in 2024 in totaal € 180,6 miljoen beschikbaar om, mede op basis van advies van de Gezondheidsraad, een basiscapaciteit voor COVID-19 vaccinaties in stand te houden, voor de landelijke coördinatie van activiteiten van de GGD'en en voor de landelijke faciliteiten voor de informatievoorziening. In geval van een vacci-natieronde voor risicogroepen in 2024 zal aanvullende financiering nodig zijn. Daarnaast is voor de GGD'en in 2024 in verband met de afbouw van taken € 27 miljoen beschikbaar voor transitiekosten en voor doorlopende financiële en personele verplichtingen en is € 4 miljoen beschikbaar voor vaccinatie van medisch kwestbaren door ziekenhuizen.

Voor onderzoek in het kader van covid is in 2024 voor het RIVM € 13 miljoen beschikbaar voor het Programma-19. Daarnaast doet ZonMW onderzoek naar de effectiviteit van maatregelen (€ 4 miljoen) en naar post-covid (€8,5 miljoen) en is € 6,3 miljoen beschikbaar voor het ZonMw-deelprogramma behandeling. De overige € 3,1 miljoen is beschikbaar strategisch onderzoek.

Voor testcapaciteit is in 2024 nog een bedrag gereserveerd van € 79 miljoen voor door- en aflopende contracten in het kader van testen.

Voor de aanschaf van vaccins (€ 52 miljoen) en het vaccinatieprogramma van het RIVM (€ 29 miljoen) is in 2024 totaal € 81 miljoen beschikbaar.

2.2 Belangrijkste beleidsmatige mutaties

Tabel 3 Belangrijkste beleidsmatige uitgavenmutaties t.o.v. vorig jaar (bedragen x € 1.000)
	Art.	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Stand begroting 2023 (inclusief NvW)		35.460.691	33.179.602	33.787.246	35.390.912	36.377.361	0
Belangrijkste mutaties
Corona maatregelen
Uitvoeringskosten GGD voor vaccineren	1	0	180.647	0	0	0	0
Aanschaf zelftesten	1	0	34.700	0	0	0	0
RIVM Covid vaccinaties	1	0	28.977	0	0	0	0
Uitvoeringskosten GGD	1	0	27.000	0	0	0	0
RIVM Programma 19 onderzoek	1	0	13.000	0	0	0	0
Post-covid onderzoek	2	1.750	8.500	0	0	0	0
Monitoring en surveillance door RIVM	1	0	8.000	0	0	0	0
Selectie en vaccineren risicogroepen	1	0	4.000	0	0	0	0
Effectiviteit van maatregelen ZonMw	1	0	4.000	0	0	0	0
Stimuleren begrip samenleving over ontwikkeling virus	1	0	3.500	0	0	0	0
Strategisch onderzoeksprogramma covid 19	1	0	3.100	0	0	0	0
Afwikkeling SON en DT	1	0	2.450	0	0	0	0
Effectieve dienstverlening	1	0	2.400	0	0	0	0
Ventilatie onderzoek	1	-  3.000	-  2.000	0	0	0	0
Overige maatregelen
Vanuit het IZA wordt er maximaal structureel € 150 miljoen beschikbaar gesteld voor gemeenten om bj te dragen aan de IZA doelstellingen. Voornemen is om deze middelen via SPUK regeling beschikbaar te stellen aan gemeenten.	1	150.000	150.000	150.000	150.000	150.000	150.000
In het kader van Pandemische Paraatheid wordt in 2024 onder andere ca. € 35 miljoen vrijgemaakt voor versterking van de ICT bij GGD'en en ca. € 25 miljoen voor de versterking van de infectieziekte bestrijding.	1	7.281	60.249	48.079	64.507	58.478	58.478
Het Zorginstituut adviseerde in 2017 dat prenatale screening zonder medische indicatie niet binnen de Zvw past. Vanaf 1 januari 2024 wordt de 20 wekenecho aangeboden via het landelijke programma prenatale screening en bekostigd via de Rijksbegroting	1	0	27.700	27.700	27.700	27.700	27.700
Bijstelling uitgavenraming rijksbijdrage Wlz naar aanleiding van actuele ramingen van het CPB.	3	-  200.000	350.000	-  1.000.000	-  200.000	100.000	1.500.000
Bijstelling uitgavenraming rijksbijdrage BIKK (Bijdrage Kosten Korting) naar aanleiding van actuele ramingen van het CPB	3	-  24.700	229.800	79.000	160.400	152.100	317.800
Voor de uitvoering van de CA-maatregel voor dak en thuislozenopvang is er structureel € 62 miljoen beschikbaar gesteld	3	0	62.000	62.000	62.000	62.000	62.000
Doorontwikkeling in het kader van standaardisatie van gegevensuitwisseling Persoonlijke GezondheidsOmgeving	4	6.400	32.600	31.600	32.300	24.200	0
Dit betreft investeringen en uitvoeringskosten van de Hervormingsagenda Jeugd die vanuit de	5	0	91.000	95.000	0	0	0

VWS-begroting worden ingezet

	Art.	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Het Investeringsakkoord Opleiden Wijkverpleging (IOW) moet leiden tot het inrichten van een regionaal - en waar passend landeljk - opleidingsaanbod waarin op innovatieve, toekomstbestendige en efficiënte wijze vorm en inhoud wordt gegeven aan opleiden en scholing in de wjkverpleging.	4	0	50.000	50.000	30000	0	0
Rijksbijdrage 18-	2	0	16.800	-  14.800	-  20.200	-  20.400	-  24.300
Voor de dekking van Pallas is er 1,36 miljard aan dekking gevonden door de pakketmaatregel vitamine D.	2	0	-  136.270	-  136.270	-  136.270	-  136.270	-  136.270
Voor de dekking van Pallas is er 32 miljoen aan dekking gevonden uit de groeiruimte van de non-IZA zvw-sectoren	11	0	-  32.000	-  32.000	-  32.000	-  32.000	-  32.000
Kapitaalverschaffing Pallas	2	15.881	265.200	365.000	350.700	222.725	0
Overboeking vanuit het Nationaal Groeifonds voor DUTCH (Digital United Training Concepts for Healthcare)	4	0	47.000	1.000	0	0	0
Bijstelling zorgtoeslag naar aanleiding van actuele ramingen CPB	8	109.100	51.500	237.000	298.300	1.065.400	756.500
Totaal		35.523.403	34.763.455	33.750.555	36.178.349	38.051.294	2.679.908
Overige mutaties		12.692.501	504.761	1.108.831	847.601	554.086	37.020.446
Stand ontwerpbegroting 2024		48.215.904	35.268.216	34.859.386	37.025.950	38.605.380	39.700.354

2.3  OpenbaarheidsparagraafOpenbaarheidsparagraaf

In de samenleving en binnen het Rijk groeit de behoefte aan gerichte informatie en transparantie. De overheid streeft ernaar om een open overheid te zijn. Door informatie actief openbaar te maken, krijgt de samenleving beter zicht op keuzes van de overheid en afwegingen hierbij. Ook is er bij een open overheid meer ruimte om samen met burgers beleid te maken. Een goede digitale informatiehuishouding is hierbij een randvoorwaarde.

Binnen het ministerie van VWS lopen meerdere trajecten in het kader van een open overheid. Naast het programma Implementatie Wet open overheid (Woo) loopt ook het vijf jaar durende programma VWS Open op Orde (2021-2026).

Actieve openbaarmaking

Sinds 1 juli 2021 worden beslisnota's bij Kamerstukken over beleidsvorming en wetgeving meegestuurd naar de Kamer. Met ingang van Prinsjesdag 2022 is dit uitgebreid naar alle Kamerstukken over voortgang, kennisdeling, begroting en internationale en Europese onderhandelingen. Het programma VWS Open op Orde heeft beleidsdirecties ondersteunt in de voorbereidingen op het openbaar maken van de beslisnota's zodat dit op een eenduidige manier gebeurt.

Vanuit het programma Implementatie Woo worden de VWS-concernon-derdelen geïnformeerd over en ondersteund bij het (op termijn) actief openbaar maken van de informatiecategorieën genoemd in de Woo. Voor VWS gaat het om 14 informatiecategorieën, zoals bijvoorbeeld onderzoeksrapporten en convenanten. Het actief openbaar maken van deze informatiecategorieën is nog niet verplicht maar mag al wel voor zover dat niet al gebeurt. Voorwaarde is dat er een digitaal publicatieplatform beschikbaar is waarop of waarlangs belanghebbenden deze documenten kunnen vinden.

VWS-kern gebruikt hiervoor nu nog (rijks)overheid.nl. Een initiatief om tot een rijksbreed publicatieplatform te komen wordt met belangstelling gevolgd. ZBO's, agentschappen en diensten van VWS kunnen gebruik maken van een eigen website om informatie openbaar te maken.

Passieve openbaarmaking

Vanuit het programma Implementatie Woo wordt gewerkt aan de verbetering van de passieve openbaarmaking. Het doel van deze verbetering ligt nadrukkelijk op het inkorten van de huidige afhandel-termijnen. In samenwerking met de directie WJZ en de directie OBP/ Kennisplein wordt gewerkt aan het verbeteren van de werkprocessen om aan de termijnen te voldoen.

Het programma Woo brengt de werkprocessen rond de totstandkoming en openbaarmaking van de verschillende informatiecategorieën in kaart. Indien van toepassing, worden werkprocessen in samenwerking met de betreffende organisatieonderdelen aangepast en geoptimaliseerd. Daarnaast werkt het programmateam nauw samen met ICT-gerelateerde onderdelen om de systeemaanpassingen voor te bereiden die noodzakel ijk zijn voor deze actieve openbaarmaking. Tevens wordt ingezet op voorlichting richting VWS-medewerkers hoe zij zo goed mogelijk aan dit proces kunnen bijdragen.

Het programma Woo geeft ook invulling aan de vereiste om een zogeheten 'contactpersoon Woo' aan te stellen.

Aanwending Woo-budget

Voor de implementatie en uitvoering van de Woo is in 2024 een budget van € 4.363.000 beschikbaar. Het budget wordt verdeeld en aan hen toegekend aan de hand van in te dienen fiches, waarin hun plannen voor het bevorderen van actieve en passieve openbaarmaking en uitvoering van de wet worden beschreven en van een financiële onderbouwing worden voorzien.

Verbetering van de informatiehuishouding

Om informatie (actief) beschikbaar te kunnen stellen, te kunnen verantwoorden en de bedrijfsprocessen goed te laten verlopen is het belangrijk om overheidsinformatie goed op te slaan. Als we onze informatie op orde hebben, kunnen we als ministerie van VWS goed samenwerken, open, transparant en betrouwbaar zijn. De verbetering van de informatiehuishouding wordt aangepakt aan de hand van vier rijksbreed vastgestelde actielijnen: Informatieprofessionals, Volume en Aard van de informatie, Informatiesystemen en Bestuur en naleving.

Vanuit de actielijn Informatieprofessionals is enerzijds aandacht voor capaciteit en opleiding van de informatieprofessionals en anderzijds richt zich het op het informeren van de medewerkers in het gehele departement over goed informatiebeheer. Het Kwaliteitsraamwerk Informatievoorziening (KWIV) - profielen voor I-professionals - is inmiddels geïmplementeerd.

Er is een aanhoudende behoefte aan voldoende capaciteit informatieprofessionals die nodig zijn voor het kunnen uitvoeren van de opgave voor het verbeteren van de informatiehuishouding. Daarnaast zijn opleidingsplannen ter ontwikkeling van de informatieprofessionals belangrijk om (verder) vorm te geven. Met reeds aangetrokken communicatieadviseurs en andere experts zal de bewustwording over goed informatiebeheer bij medewerkers worden verhoogd.

Vanuit de actielijn Volume en Aard van de informatie is er in 2024 aandacht voor de rijksbreed gestelde aandachtgebieden: het archiveren van chatbe-richten, het archiveren van e-mailberichten en een samenwerkingsfunctio-naliteit. Web archivering is reeds geïmplementeerd en wordt voortgezet, tevens is de generieke selectielijst geactualiseerd en wordt berichtenverkeer van Bestuursraadleden en bewindspersonen nog steeds veiliggesteld.

Vanuit de actielijn Informatiesystemen wordt er ingezet op de verbetering van architectuur, systemen en applicaties. Vanuit deze actiel ijn moet er meer aandacht komen voor 'archiving by design' waar aan de voorkant wordt gekeken naar de duurzame toegankelijkheid van informatie over de hele levenscyclus. Tevens wordt bij het kerndepartement het traject voortgezet om het DMS systeem te vervangen.

Vanuit de actiel ijn Bestuur en naleving wordt ingezet op het versterken van de onderlinge samenwerking op het gebied van informatiehuishouding binnen het concern en in aansluiting op de rijksbrede ontwikkelingen. Er komt een herijkt concernbreed actieplan 2024 voor de verbetering van de informatiehuishouding en organisatieonderdelen hebben specifieke eigen plannen. Ook werkt VWS (mee) aan de ontwikkeling van een sturingsmiddel in de vorm van een dashboard voor informatiehuishouding.

2.4 Strategische Evaluatie Agenda (SEA)

Opzet strategische evaluatieagenda VWS

De Strategische Evaluatie Agenda (SEA) heeft als doel om betere en meer bruikbare inzichten te krijgen in de (voorwaarden voor) doeltreffendheid en doelmatigheid van beleid, alsmede het benutten van deze inzichten om daarmee uiteindelijk een hogere maatschappelijke toegevoegde waarde van beleid te realiseren. De opzet van de SEA ondersteunt het streven om evalueren als integraal onderdeel van het beleidsproces goed in te bedden.

In 2023 heeft VWS de evaluatieagenda verder ontwikkeld door:

• • 

  Het formuleren van inzichtbehoeften in de SEA. De inzichtbehoeften vormen het fundament voor het maken van strategische keuzes rond het programmeren van (ex-ante, ex-durante en ex-post) evaluatieonderzoeken. De inzichtbehoeften komen onder meer voort uit (een prioritering van) kennislacunes, naderende besluitvormingsmomenten en vaststaande (verplichte) evaluatiemomenten.

• • 

  De koppeling met het kader «Beleidskeuzes uitgelegd». In de evalua-tieparagraaf van het kader Beleidskeuzes uitgelegd wordt onderbouwd hoe het beleid geëvalueerd zal worden. Deze evaluaties bieden de basis om te leren, het beleid bij te sturen en verantwoording af te kunnen leggen. Daarmee raakt het kader aan de Strategische evaluatieplanning van VWS. VWS ziet de Strategische Evaluatie Agenda als kans om de werkwijze 'Beleidskeuzes uitgelegd' verder te brengen³. Daarmee raakt het kader aan de Strategische evaluatieplanning van VWS.

• • 

  De oprichting van een expertisecentrum voor evaluaties en onderzoek. Om ondersteuning te bieden bij de opzet en uitvoering van evaluatie en onderzoek hebben beleid en staf de krachten gebundeld in het «Expertisecentrum voor Evaluatie en Onderzoek». Dit expertisecentrum is een voor VWS nieuw initiatief dat voortbouwt op de ervaringen opgedaan vanuit de beleidsmedewerkers, kenniscoördinatoren van het beleid en medewerkers vanuit de Chief Science Officer en Evaluatiefunctie. Door bundeling en analyse van de verschillende onderzoeksresultaten en leerlessen kunnen de inzichtbehoeften voor toekomstige evaluaties en onderzoeken beter worden geformuleerd. Met het expertisecentrum wordt invulling gegeven aan het gedane advies uit de ex durante evaluatie van de pilot Lerend evalueren om een kwalitatief goede stuurgroep die dicht op de evaluatie zit te organiseren.

• • 

  Meer aandacht voor informatie aan de Kamer over evaluatieonderzoek en de uitkomsten hiervan, met name met betrekking tot de periodieke rapportages over de SEA thema's.

De huidige SEA is opgesteld voor de jaren 2024-2030. De uitdagingen voor een goed functionerend gezondheidszorgstelsel voor nu en straks zijn groot. In de SEA zijn daarom de belangrijke thema's voor houdbare zorg in goed overleg met diverse stakeholders benoemd. In de volgende paragrafen worden deze thema's nader toegelicht en de bijhorende evaluatieprogram-mering gepresenteerd. In bijlage 6 worden vervolgens de verschillende onderzoeken uit de SEA elk nader beschreven.

Thema 1: Volksgezondheid en sport

Volksgezondheid is de gezondheidstoestand van de bevolking en het geheel aan activiteiten ter bevordering van de gezondheid van de bevolking. Het gaat dan vooral om collectieve maatregelen voor de publieke gezondheid, zoals het voorkómen van ziekten en het verlengen van de levensverwachting. Het doel van het beleid van VWS richt zich dan ook op: een goede volksgezondheid, waarbij mensen zo min mogelijk blootstaan aan bedreigingen van hun gezondheid én zij in gezondheid leven.

De maatschappel ijke opgaven op het gebied van volksgezondheid z ijn veelal domeinoverstijgend waarbij goede samenwerking tussen alle betrokkenen een must is. In de uitwerking van deze opgaven geldt dat mensen in eerste instantie wel zelf verantwoordelijk zijn voor hun gezondheid en zichzelf -indien mogelijk - dienen te beschermen tegen gezondheidsrisico's.

Sport en bewegen dragen in belangrijke mate bij aan een betere gezondheid, aan het verbeteren van leefbaarheid en veiligheid, sociale samenhang en integratie en aan het verbeteren van de schoolprestaties. Daarnaast heeft sport en bewegen een intrinsieke waarde.

Voor de Strategische Evaluatie Agenda wordt de onderstaande indeling gehanteerd voor de beschrijving van de monitorings- en onderzoeksinspanningen voor het thema van volksgezondheid en sport. Deze subthema's verschillen qua aard en aanpak van elkaar. In de periodieke rapportage zullen daarom de inzichten in de doeltreffendheid en doelmatigheid elk afzonderlijk per subthema worden besproken. Generieke vragen voor de periodieke rapportage worden gevonden in: a) hoe wordt gestuurd op het realiseren van de beleidsdoelen, b) in welke mate is dat doeltreffend & doelmatig en c) welke mogelijke verbeteringen(-/stappen) zijn hierin te onderkennen.

• 1) 

  Gezondheidsbeleid: De Landelijke nota gezondheidsbeleid 2020-2024 beschrijft de landelijke prioriteiten op het gebied van publieke gezondheid en geeft richting aan het lokale gezondheidsbeleid van gemeenten. Het doel van het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) is het bereiken van een gezonde generatie in 2040. Waarbij gezonde mensen opgroeien, leven, werken en wonen in een gezonde leefomgeving met een sterke sociale basis. Vanuit verschillende thema's wordt hierop ingezet. Vanuit Kansrijke Start is er speciale aandacht voor het bevorderen en behouden van de fysieke en mentale gezondheid vanaf het prille begin, de eerste 1000 dagen, waarbij speciale aandacht uitgaat naar mensen in kwetsbare situaties.

Voor het gezondheidsonderzoek en het stimuleren van het gebruik van de ontwikkelde kennis wordt intensief samengewerkt met kennisinstituten zoals het RIVM en ZonMw.

• 2) 

  Ziektepreventie: Het doel van het preventiebeleid is om de gezondheid van mensen in Nederland te verbeteren. Naast de bestrijding van volksziektes is een belangrijk onderdeel hiervan de bestrijding van infectieziekten en het voorkomen/ingespeeld zijn op eventuele toekomstige pandemieën. De focus voor de komende periode ligt bij te komen tot een toekomstbe-stendig stelsel van infectieziektebestrijding, waarin de lessen en taken van de aanpak van de COVID-19-crisis duurzaam zijn geïmplementeerd.

• 3) 

  Gezondheidsbevordering: Een gezonde leefstijl is belangrijk voor het algemene welzijn van mensen. Het doel van leefstijlpreventie is ziekte voorkomen en een goede gezondheid behouden en bevorderen. Belangrijke leefstijlthema's zijn: roken, alcohol, voeding, bewegen en overgewicht.

Om de gezondheid te bevorderen beschikt de overheid over verschillende beleidsvarianten van informatie verstrekken tot aan iets verbieden. De afweging die hierbij gemaakt wordt hangt sterk samen met voorkeuren voor keuzevrijheid, solidariteit, marktinterventie en paternalisme. In de uitvoering van de gezondheidsbevordering worden stappen gezet. Komende tot resultaten in de praktijk is een proces van de lange adem.

• 4) 

  Ethiek: Het is belangrijk om aandacht en zorg te hebben voor medisch ethische kwesties. Door technologische ontwikkelingen en voeren van het maatschappelijk debat is het belangrijk om periodiek de effecten daarvan te wegen en eventuele opkomende nieuwe ethische dilemma's bespreekbaar te maken. De Gezondheidsraad en ZonMw zijn belangrijke onafhankelijk partijen die (evaluatie)onderzoek doen en (gevraagd en ongevraagde) adviezen geeft.

• 5) 

  Sport en bewegen: In Nederland wordt gestreefd naar een sportieve samenleving, waarin voor iedereen passende en veilige sport- en beweeg-mogelijkheden zijn. Het landelijk sportbeleid richt zich op stimuleren, financieren en regisseren. Er moet aandacht zijn voor hoe dit beleid in de praktijk uitwerkt. De periodieke rapportage kan ingaan op welke invloed de diverse beleidslijnen hebben op verschillende groepen mensen. Er zijn namelijk culturele verschillen in sport- en beweeggedrag. Met beleid willen we iedereen bereiken.

Tabel 4 SEA: Volksgezondheid en sport
Thema	Type onderzoek	Afronding	Begrotings artikel
Periodieke rapportage - Volksgezondheid	EP evaluatie	2028	1,6
Gala - midterm review	EA, ED, EP	2024	1
Voortgang Nationaal Preventieakkoord	ED evaluatie	2025	1
Rijksvaccinatiebeleid	EA evaluatie	jaarlijks	1
Bevolkingsonderzoeken	EA evaluatie	jaarlijks	1
Aanpak volksziektes	ED evaluatie	2025	1
RIVM	EP	2027	Agents.
ZonMw	EP	2027	1
Sportakkoord II	ED evaluatie	jaarljks	6
Topsport in Nederland	ED evaluatie	jaarlijks	6
BOSA en SPUK Stimulering Sport	ED evaluatie	2023	6

Thema 2: Curative 1e en 2e lijnszorg

De minister is verantwoordelijk voor een toegankelijk, betaalbaar en kwalitatief goed zorgstelsel. Zo ook voor de curatieve zorg, waaronder de eerste- en tweedelijnszorg. Bij de eerstelijnszorg kan een patiënt direct terecht. Denk hierbij aan de huisartsenzorg, wijkverpleging en apotheekzorg. Voor de tweedel ijnszorg heeft de patiënt een verwijzing van de huisarts nodig. De meeste ziekenhuiszorg valt hieronder.

Voor wat betreft de eerstel ijnszorg ligt de focus voor de komende jaren op het creëren van toekomstgerichte eerstel ijnszorg. Op dit moment werkt het ministerie van VWS met partijen uit de eerstel ijnszorg aan een visie op de eerstelijnszorg in 2030 en aan een bijbehorend plan van aanpak t/m 2026. In 2022 is het Integraal Zorgakkoord (IZA) afgesloten, met als doel de zorg voor de toekomst goed, toegankelijk en betaalbaar te houden. Om dit te bereiken zijn afspraken gemaakt tussen het pinisterie van VWS en een groot aantal part jen in de zorg. Ondertekenaars van het IZA voor wat betreft eerste- en tweedelijnszorg zijn onder meer overkoepelende organisaties van eerstelijnszorg en ziekenhuizen. In onderstaand overzicht staan de monitorings-en evaluatie-inspanning voor de verschillende aspecten van de eerste- en tweedel ijnszorg voor de komende periode beschreven. Als gevolg van de vergrijzing, de beweging naar passende zorg en omdat mensen langer thuis blijven wonen, zullen steeds meer mensen voor complexere zorgvragen een beroep doen op eerstel ijnszorg. Voor de periodieke rapportage staat de vraag centraal of de beweging van tweede naar eerstel ijnszorg op de juiste manier ingezet is en hoe deze beweging verder kan worden verstevigd.

Tabel 5 SEA: Curative 1e en 2e l ijnszorg
Thema	Type onderzoek	Afronding	Begrotings artikel
Periodieke rapportage - Passende zorg	EP evaluatie	2027	2
Monitoring IZA	ED evaluatie	2024	2
Diverse monitors NZa	ED evaluatie	jaarlijks	2
Programma 'Zorgevaluatie en Gepast Gebruik'	ED evaluatie	periodiek	2
De werking van zorgmarkten	ED evaluatie	2025	2
Juist Zorg Op de Juiste Plek (JZOJP)	EP evaluatie	2024	2

Thema 3: Geestelijke gezondheidszorg

Wanneer iemand problemen van psychische aard ervaart, kan die persoon voor behandeling terecht komen in de geestel ijke gezondheidszorg (ggz). De overheid wil dat mensen met psychische problemen passende hulp krijgen via de huisarts, gemeenten, basis ggz of gespecialiseerde ggz. Ggz wordt geleverd in verschillende domeinen en dus vanuit verschillende wetten en financieringsstromen. De wetten die een rol spelen in de ggz zijn de Zvw, Wlz, Wmo, Wvggz, Wzd en Jeugdwet. Hierdoor zijn zorgverzekeraars, zorgkantoren en gemeenten verantwoordelijk voor verschillende delen van de ggz-zorg. Het Integraal Zorgakkoord (IZA) heeft als doel de zorg voor de toekomst goed, toegankelijk en betaalbaar te houden. Afspraken over de curatieve ggz en het sociaal domein maken hier ook onderdeel van uit met o.a. de focus op:

• • 

  Toegang: Toegankel ij kheid verbeteren en wachttijden verminderen door een andere ordening en betere samenwerking binnen en met de ggz en zorgen voor voldoende capaciteit.

• • 

  Kwaliteit: Meer inzicht in zorgopbrengsten, kwaliteit en effectiviteit van behandeling om de zorg aan patiënten verder te verbeteren.

• • 

  Samenwerking: Het verbeteren van de samenwerking tussen sociaal domein, huisartsenzorg en ggz-zorg.

• • 

  Arbeidsmarkt: Gelijkmatig verdelen werkdruk en optimaal inzetten personeel in de ggz.

Thema	Type	Afronding	Begrotings-
	onderzoek		artikel
Periodieke rapportage - ggz	EP evaluatie	2028	2,3,5
Kerncijfers ggz NZa	ED monitor	periodiek	2,3,5
Ggz-dashboard	ED monitor	periodiek	2,3,5
Monitoring wachttijden ggz NZa (IZA)	ED monitor	Halfjaarlijks	2,3,5
Monitor zorggebruik ggz-wonen cliënten in Wlz	ED monitor	jaarlijks	2,3,5
	EA	2024	2,3,5
Zicht en grip op cruciale ggz	onderzoek
Monitor psychische problematiek	ED onderzoek	2023/2024	2,3,5
Evaluatie Wzd en Wvggz	EP evaluatie	2026	2,3,5

Thema 4: Geneesmiddelen en medische technologie

Nederlanders moeten verzekerd zijn van doelmatige zorg met kwalitatief hoogwaardige en veilige producten. De overheid heeft hier een bijzondere verantwoordelijkheid in het borgen van de toegang tot werkzame en betaalbare genees- en hulpmiddelen, voor nu en voor morgen. Hiervoor schept het voorwaarden voor de beschikbaarheid en leveringszekerheid, de toegankelijkheid, de veiligheid, de kwaliteit en de betaalbaarheid van medische producten die aan de eisen van de tijd voldoen en doelmatig worden gebruikt.

Het beleidsterrein kent diverse raakvlakken met de 'markt' - met innovatie en wereldwijd opererende bedrijven en productie- en leveringsketens. Belangrijke aandachtsgebieden voor de komende periode hierbij zijn:

• a) 

  Geneesmiddelenbeleid met speciale aandacht voor het creëren van de toekomstbestendig beleid voor dure geneesmiddelen, waarbij betaalbaarheid, kwaliteit en toegankel ijkheid gewaarborgd worden. In IZA hebben part jen afgesproken het pakketbeheer van dure geneesmiddelen merkbaar te verbeteren.

• b) 

  Beschikbaarheid van geneesmiddelen, medische hulpmiddelen en lichaamsmateriaal: Productie en toeleveringsketen weerbaar maken en tekorten ondervangen.

• c) 

  Programma Medische Isotopen (PMI). De doelstelling van het programma is het borgen van de voorzieningszekerheid van medische isotopen en het versterken van de nucleaire kennisinfrastructuur waarin nieuwe (kanker-) therapieën tot ontwikkeling kunnen komen.

Tabel 7 SEA: Geneesmiddelen en medische technologie
Thema	Type    Afronding onderzoek		Begrotings artikel
Periodieke rapportage - Geneesmiddelen NL in 2030	EP	2024	FBZ
Evaluatie geneesmiddelenvisie	EP	2023	FBZ
Mid-term review IZA - Dure geneesmiddelen	ED	2024	FBZ
Leveringszekerheid	ED	2024	FBZ
Programma Medische Isotopen	ED	2027	FBZ
aCBG	EP	2028	Agents.

Thema 5: Jeugd

Kinderen hebben het recht veilig en zo gezond mogelijk op te groeien. Alleen op die manier kunnen ze hun talenten ontwikkelen en optimaal meedoen in de samenleving. Voor de realisatie hiervan heeft de Rijksoverheid verantwoordelijkheid voor het stelsel van preventie en jeugdhulp, zoals dit in de Jeugdwet is vastgelegd. Op grond van de Jeugdwet zijn gemeenten bestuurlijk en financieel verantwoordelijk voor het leveren van de voorzieningen op dit gebied.

De Jeugdwet in de huidige vorm kan de eerdere beloften van de decentralisatie onvoldoende waarmaken. In de kern waren dit passende hulp, dichtbij huis, brede triage, integraal in de context van het gezin, efficiënter en met minder kosten. Met de Hervormingsagenda Jeugd wordt gewerkt aan betere en tijdige zorg en ondersteuning op de juiste plek en een beter beheersbaar (en daarmee duurzaam) jeugdhulpstelsel. Bij de uitwerking van de noodzakelijke hervormingen worden vijf leidende principe gehanteerd.

• 1. 

  Passende zorg is beschikbaar voor de meest kwetsbare kinderen en jongeren.

• 2. 

  Versterken veerkracht van kinderen en gezinnen in hun normale dagelijkse leven.

• 3. 

  Minder marktwerking, meer samenwerking en betere inkoop van zorg.

• 4. 

  Verbetering kwaliteit en effectiviteit van jeugdzorg.

• 5. 

  Jeugdzorg als effectieve samenwerkingspartner

Naast inhoudelijke verbeteringen zijn ook dringend verbeteringen nodig in de randvoorwaarden voor een goed functionerend jeugdstelsel. Zo is het belangrijk om het inzicht in de doelmatigheid en doeltreffendheid van het beleid te vergroten door te komen tot betere kwaliteit en beschikbaarheid van data en een betere landelijke integrale monitoring. Dit met het doel het functioneren van het jeugdstelsel over de jaren heen beter in beeld te brengen op de doelen kwaliteit, betaalbaarheid en toegankelijkheid en beter zicht te krijgen op de effecten van landeljk, regionaal en gemeentel ijk beleid. Hiermee kunnen we op basis van feiten keuzes maken, kunnen we van onszelf en elkaar leren, beter bijsturen waar nodig en het stelsel beter beheersbaar maken.

De maatregelen om hiertoe en de inhoudel ijke thema's te komen, zijn in het kader van de Hervormingsagenda Jeugd in overleg met betrokken partijen nader uitgewerkt.

Tabel 8 SEA: Jeugd

Thema    Type    Afronding Begrotings- onderzoek    artikel

Periodieke rapportage	EP evaluatie	2028	5
Ex durante adviezen Commissie van deskundigen	ED evaluatie	2025	5
Monitor Hervormingsagenda	ED evaluatie	2024-2026	5
Jeugdmonitor	ED monitor	jaarlijks	5
Beleidsinformatie Jeugd	ED monitor	jaarlijks	5

De burger participeert vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid en eigen kracht in de samenleving. Daar waar dat niet lukt bieden gemeenten en veldpartijen ondersteuning met als doel de burger zoveel en zolang mogel ijk te laten deelnemen aan de samenleving. Gemeenten dragen sinds de hervorming van de langdurige zorg in 2015 de verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015). Het Rijk is verantwoordelijk voor een goed functionerend stelsel. Het is de taak van de Rijksoverheid om gemeenten en veldpart jen in een positie te brengen om tot meer effectieve en efficiënte ondersteuning te komen. De Rijksoverheid draagt hierbij zorg voor de financiering van de Wmo 2015 en voert hierop regie door het vaststellen van de wettel ijke kaders, houden van toezicht, monitoren en evalueren van de werking van de Wmo 2015.

In 2018 is een eerste evaluatie uitgevoerd naar de werking van de Wmo 2015 in de de praktijk. De afgelopen periode is met alle part jen gewerkt aan het verder oppakken en doorvoeren van de adviezen in de praktjk.

Als één overheid wordt belang gehecht aan een zekere mate van rust in het stelsel, omdat de decentralisatie niet «af» is. Er wordt door gemeenten hard gewerkt aan onder andere de lokale uitvoering, de inkoop van ondersteuning en zorg voor (kwetsbare) inwoners, het maken van afspraken met huisartsen, zorgkantoren en zorgverzekeraars, het aanbieden van laagdrempelige voorzieningen in de wijk en het bieden van mantelzorgon-dersteuning. Alles om ervoor te zorgen dat hun inwoners zelfredzaam zijn en kunnen participeren.

Belangrijke aandachtsgebieden voor de toekomst en bijbehorende monitorings- en onderzoeksinspanning zijn:

• 1) 

  Effectieve uitvoering: Om passende ondersteuning vanuit de Wmo doelmatig in te kunnen zetten, is het van belang om zowel inzicht te hebben in de algemene, relevante kennis die beschikbaar is, als in kennis over werkzame elementen en de effectiviteit van aanpakken in het sociaal domein zoals ook tussen de verschillende regio's.

• 2) 

  Samenwerking: Mensen die in hun eigen leefomgeving ondersteuning, hulp en zorg nodig hebben ervaren met enige regelmaat een gebrek aan coördinatie of afstemmingsproblemen tussen betrokken professionals uit verschillende domeinen. In de evaluaties van Eén tegen eenzaamheid en het Nationaal Actieplan Dakloosheid wordt daarom nadrukkel jk ingegaan hoe passende ondersteuning 'over de domeinen heen' vereenvoudigd kan worden vanuit het zorgdomein, het brede sociaal domein en eventuele aanpalende leefgebieden. Deze leerlessen zijn ook belangrijk om voor de aanpak van andere brede maatschappel jk vraagstukken zoals samenwerking in de wijk, ggz en uitvoering van de Wet aanpak meervoudige problematiek sociaal domein (Wams).

• 3) 

  Werkend Wmo-stelsel: Sinds 2019 geldt er een maximumtarief voor de eigen bijdrage voor huishoudens die gebruikmaken van Wmo-voorzie-ningen; dit is het zogeheten abonnementstarief. Het abonnementstarief in de Wmo is ingevoerd met als doel de stapeling van eigen betalingen voor zorg en ondersteuning te beperken. Jaarlijks wordt in de Monitor abonnementstarief Wmo gerapporteerd over de (financiële) effecten van de invoering van het abonnementstarief en duiding gegeven aan de gesig- naleerde ontwikkelingen. Met de invoering van de inkomensafhankelijke bijdrage per 1 januari 2026 wordt de hoogte van de eigen bijdrage bij alle maatwerkvoorzieningen afhankelijk van het inkomen.

• 4) 

  Kwaliteit & Sturing: Een belangrijke maatschappelijke vraag is of de Wmo in de huidige vorm toekomstbestendig is. Daarom is met gemeenten afgesproken een gezamenl ijke analyse uit te voeren naar de ontwikkelingen (5 - 20 jaar) op vraag en aanbod in de Wmo die op basis van demografisc he en maatschappelijke ontwikkelingen zijn te verwachten. Het doel hiervan is om een gezamenl ijk beeld te krijgen van de opgave in de Wmo en daarnaast te bevorderen dat VNG en Rijk gezamenl ijk en proactief kunnen sturen op de fundamentele vraagstukken voor de lange termijn.

Geconstateerd is dat niet altijd kan worden beschikt over informatie die nodig is om een zo objectief mogelijk beeld te vormen van de huidige uitvoeringspraktijk van de Wmo en te sturen op de maatschappelijke opgaven. Dit maakt een zinvol gesprek met gemeenten over opgaves, mede in relatie tot beschikbare middelen, soms ingewikkeld. In opdracht van VWS heeft het RIVM overzicht gecreëerd in het grote aantal monitors en onderzoeksrapporten dat indicatoren meet die betrekking hebben op de Wmo, onderverdeeld in een aantal relevante beleidsonderwerpen en thema's. Als één overheid en met betrokkenheid van aanbieders, cliënten en overige stakeholders zullen indicatoren in kaart worden gebracht welke van belang zijn om structureel te monitoren om zo tot een gemeenschappelijk beeld te komen.

Tabel 9 SEA: Maatschappel ijke ondersteuning
Thema	Type	Afronding	Begrotings-
	onderzoek		artikel
Periodieke rapportage maatschappelijke onderst.	EP evaluatie ED	2026 2023/2024	3 3
Doelmatigheid Wmo	evaluatie
	EP	2026	3
Professionalisering sociaal werk	evaluatie
	EP	2025	3
Eén tegen eenzaamheid	evaluatie
	EP	2024-2026	3
Nationaal Actieplan Dakloosheid: Eerst een Thuis	evaluatie
	EP	2024	3
Houdbaarheidsonderzoek Wmo	evaluatie
	EA
Samenbrengen stuurinformatie Wmo	onderzoek	2025	3
Evaluatie stimulering sociaal werk	EP evaluatie	2026-2027	3
Monitor Wmo	ED monitor	2024	3
Rapportage clientervaringsonderzoek	ED onderzoek	Continu	3
Monitor gemeenteljk sociaal domein	ED monitor	Continu	3

Thema 7: Ouderenzorg en palliatieve zorg

Ouderenzorg

De samenleving vergrijst in rap tempo. In 2040 zijn er twee keer zoveel 65-plussers als in 2020. Daarmee stijgen zorgvraag en zorguitgaven. Ook de arbeidsmarkttekorten st ijgen, terwijl het mantelzorgpotentieel daalt. Tevens is er een tekort aan geschikte woonplekken voor ouderen. De minister voor LZS heeft begin juli 2022 een beleidsprogramma WOZO aan de Tweede Kamer aangeboden. Ouderen zijn van grote waarde in onze samenleving.

De meeste ouderen willen zo lang mogelijk thuis blijven wonen. Dit vergroot de levenskwaliteit. Het is aan de samenleving om hieraan een bijdrage te leveren.

WOZO zet in op een gemeenschappelijk lange termijn perspectief voor de ouderenzorg met een expliciete norm: zelf als het kan, thuis als het kan en digitaal als het kan. Het programma draagt bij aan het op gang brengen van een brede maatschappelijke beweging en aan de transitie in wonen, ondersteuning en zorg voor ouderen. Langs de volgende vijf actiel ijnen wordt gewerkt aan de randvoorwaarden:

• 1. 

  Samen vitaal ouder worden

• 2. 

  Sterke basiszorg voor ouderen

• 3. 

  Passende Wlz-zorg

• 4. 

  Wonen en zorg voor ouderen

• 5. 

  Arbeidsmarkt en Innovatie

Palliatieve zorg

Palliatieve zorg is gericht op het verbeteren van de kwaliteit van leven, voor mensen van alle leeftijden die ongeneeslijk ziek zijn, of voor wie het levenseinde door kwetsbaarheid in zicht komt. Door proactieve zorgplanning, het voeren van gesprekken met patiënten en naasten over de wensen in de laatste levensfase en het vastleggen en delen van informatie met andere betrokken zorgverleners, ontstaat passende palliatieve zorg. Als de laatste levensfase vroegtijdig wordt gesignaleerd en palliatieve zorg wordt ingezet, ontstaan er minder klachten en problemen. Bovendien leidt het tot minder onnodige zorg, bijvoorbeeld minder ongeplande ziekenhuisopnames en kunnen mensen vaker sterven op de plek van voorkeur. Door de toenemende (dubbele) vergrijzing, de vooruitgang in de medische wetenschap en een toename van het aantal mensen met een chronische ziekte zullen in de komende jaren steeds meer mensen palliatieve zorg nodig hebben. Met behulp van de coalitieakkoordmiddelen, in totaal een extra impuls van € 150 miljoen voor de komende jaren, wordt ingezet op de verbetering van de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de palliatieve zorg en geestelijke verzorging thuis. In de Verzamelbrief Wet Langdurige Zorg van 6 juli 2022 (Kamerstukken II 2021/22 34 104, nr. 359), staat de uitwerking beschreven van de wijze waarop de middelen worden ingezet. In 2024 zal een begin worden gemaakt met een lange termijn visie voor de palliatieve zorg.

Kerncijfers palliatieve zorg

De kerncijfers palliatieve zorg worden gepubliceerd op www.palliaweb.nl en maken beschikbare data uit betrouwbare bronnen beschikbaar voor zorgprofessionals, voorbeelden zijn Staatvenz Palliatieve zorg en de NZa monitor palliatieve zorg.

Tabel 10 SEA: Ouderenzorg en	palliatieve zorg
Thema		Type onderzoek	Afronding	Begrotings artikel
Periodieke rapportage - ouderenzorg		EP evaluatie	2028	3
Monitor Langdurige zorg		ED monitor	periodiek	3
Kerncijfers Langdurige Zorg		ED monitor	periodiek	3
Monitor WOZO		ED monitor	2025	3
Monitor Nationale Dementiestrategie		ED monitor	Periodiek	3
Waardigheid en trots op locatie		EP evaluatie	2024	3
Academische werkplaatsen ouderen, gehandicapten		EP evaluatie	2027	3
Evaluatie NPPZ II		ED, EP evaluatie	2024, 2026	3
Evaluatie Regeling ptzgv thuis		EP evaluatie	2026	3
Evaluatie ZonMw programma Palliantie II		EP evaluatie	2026	3

Thema 8: Gehandicaptenzorg

In Nederland leven circa 2 miljoen mensen met een beperking. Minder dan 10% van deze groep woont in een zorginstelling. De overige 90% woont en leeft, met meer of minder ondersteuning, thuis. Dit is een zeer diverse groep mensen met verschillende leeftijden en achtergronden, zowel jeugdigen als volwassenen.

We werken naar een inclusieve samenleving waar iedereen naar wens en vermogen mee kan blijven doen. De basis hiervoor is de bekrachtiging van het VN-verdrag door de Nederlandse overheid in 2016. Het slechten van drempels en het nastreven van een inclusieve samenleving blijft nodig en dit maatschappelijke vraagstuk overstijgt de zorg. Het vraagt een inspanning vanuit alle onderdelen van de samenleving. Het is nodig om te waarborgen dat mensen de mogelijkheid hebben om mee te doen en hun positie te versterken.

De toenemende complexiteit die we in het dagelijkse leven tegenkomen, zien we ook terug in de zorg voor mensen met een beperking. Als we kijken naar de inhoud van de zorg en ondersteuning dan zien we (in ieder geval in de langdurige zorg) dat het ingewikkelder is om in alle gevallen een passend antwoord te hebben op de zorgvragen van mensen met meer beperkingen. Dit heeft bijvoorbeeld te maken met demografische ontwikkelingen, zoals de stijgende levensverwachting. Daarnaast neemt de problematiek toe rond zorg voor mensen met een beperking en gedragsproblematiek. Er is dan ook een andere inzet van expertise, vakmanschap en vormen van samenwerking nodig dan voorheen, zoals tussen de GHZ en de GGZ.

Tegelijkertijd zien we voorbeelden ontstaan waar sociale en technologische vernieuwingen dit doorbreken en tot nieuwe inzichten leiden hoe het anders en beter kan. Het is van belang om deze vernieuwingen beter te faciliteren, samenwerking te stimuleren en implementatie te versnellen. Op die manier bljft het niet slechts bij voorbeelden en realiseren we sneller het potentieel aan mogelijkheden in deze sector. Dit is tevens gewenst omdat de druk op de beschikbaarheid van voldoende gekwalificeerde medewerkers ook in de gehandicaptenzorg toeneemt.

De Toekomstagenda zorg en ondersteuning voor mensen met een beperking heeft de volgende thema's geprioriteerd die komende periode extra aandacht behoeven om de beweging naar een toekomstbestendige gehandicaptenzorg te verstevigen. Periodiek zal de voortgang op de onderstaande acties en doelen vanaf 2024 worden gemonitord.

• 1) 

  Complexe zorg

• 2) 

  Mensen met een licht verstandelijke beperking

• 3) 

  Verbeterde inzet van de cliëntondersteuning

• 4) 

  Meer duurzame toepassing van innovatie & technologie

• 5) 

  Arbeidsmarkt: boeien, binden en    benutten

• 6) 

  Levenslang, levensbreed Wmo

Tabel 11 SEA: Gehandicaptenzorg
Thema	Type onderzoek	Afronding	Begrotings artikel
Periodieke rapportage - ghz	EP evaluatie	2026	3
Monitor ZZP Gehandicaptenzorg (CBS)	ED monitor	jaarlijks	3
Toekomstagenda gehandicaptenzorg Subsidie gespecialiseerde cliëntondersteuning	ED evaluatie EP evaluatie	2024-2026 2026	3 3

Thema 9: Arbeidsmarkt en opleidingen zorg

Het is van belang dat zorgprofessionals nu en in de toekomst graag in de sector zorg en welzijn gaan werken en daar ook blijven werken. Dit vraagt om een brede, intensieve en continue aanpak gericht op aantrekkel ijk werken in de zorg. Dit betekent ook dat zorgopleidingen toekomstbestendig moeten blijven.

Toekomstbestendige Arbeidsmarkt Zorg & welzijn

Het programma Toekomstbestendige Arbeidsmarkt Zorg & welzijn (TAZ) geeft een belangrijke aanzet voor een transitie naar passende en arbeidsbesparende zorg die gerealiseerd moet worden. Het is in de eerste plaats voor werkgevers in zorg en welzijn om uitdagingen het hoofd te bieden. Daarbij mogen ze rekenen op ondersteuning van relevante partijen zoals beroepsverenigingen, brancheorganisaties en het ministerie van VWS.

Opleiden in een veranderend zorglandschap

Het zorglandschap verandert. De bevolking vergrijst en er is steeds vaker sprake van multiproblematiek, waardoor de zorgvraag de komende jaren zal stijgen. De zorgprofessional is gemotiveerd en goed opgeleid, maar staat tegelijkertijd ook bloot aan een steeds verder stijgende werkdruk. Daarnaast is er een beweging ingezet op meer preventie en een verdere versteviging van de eerstelijnszorg en het sociale domein. Transformatie naar meer passende zorg onderschrijft ook de noodzaak om na te denken over passende en toekomstbestendige opleiding, waarbij thema's als duurzame inzetbaarheid, generalisme, netwerkzorg en interprofessioneel samenwerken een steeds prominenterer rol zullen gaan innemen. Binnen verschillende gremia - betrokken bij medische (vervolg)opleidingen - wordt op dit moment gesproken over hoe hier verder vorm, inhoud en richting aan te gaan geven in de toekomst.

Tabel 12 SEA: Arbeidsmarkt en opleidingen zorg

Thema    Type    Afronding Begrotings- onderzoek    artikel

Arbeidsmarkt

Periodieke rapportage arbeidsmarkt	EP evaluatie	2025	4
Monitoring en evaluatie TAZ	ED evaluatie	2024	4
Arbeidsmarkt & ontzorgen zorgprofessionals IZA	ED evaluatie	2024	4
Opleidingen
Evaluatie subsidieregeling Opleidingsmodule Basis Acute Zorg	EP evaluatie	2024	4
Evaluatie subsidieregeling oleidingen in een Jeugd ggz-instelling	EP evaluatie	2024	4
Evaluatie subsidieregeling opleiding tot advanced nurse practicioner en opleiding tot physician assistant	EP evaluatie	2026	4
Evaluatie subsidieregeling stageplaatsen zorg II	EP evaluatie	2025	4
Evaluatie subsidieregeling opleidingsactiviteiten AIGT	EP evaluatie	2026	4
Evaluatie subsidieregeling vaccinatie stageplaatsen zorg	EP evaluatie	2026	4
Tabel 13 Overige VWS-brede evaluaties
Thema	Type onderzoek	Afronding	Begrotings artikel
Pgb 2.0 systeem	EP evaluatie	2026	diverse
Verduurzaming zorg en welzijn	ED evaluatie	2025	1-11
Pandemische paarheid	ED evaluatie	2024	1
Standaardisatie gegevensuitwisseling	ED evaluatie	2026	4
NZa	EP evaluatie	2028	4
Zorginstituut	EP evaluatie	2025	4
CIZ	EP evaluatie	2026	3
CAK	EP evaluatie	2024	4

2.5 Overzicht risicoregelingen

In reactie op het rapport van de Commissie Risicoregelingen heeft het kabinet in 2013 voor nieuwe en bestaande risicoregelingen een garantie-kader opgesteld (Kamerstukken II 2013/14, 33750, nr. 13). In lijn met het beleid gaat VWS terughoudend om met het gebruik van risicoregelingen. Conform de gemaakte afspraken worden in deze paragraaf de garanties en achterborgstelling van VWS uitgebreid toegelicht.

Tabel 14 Overzicht verstrekte garanties (bedragen x € 1.000)
Artikel Omschrijving	o.g.v.    Uitstaande		Geraamd te	Geraamd te	Uitstaande Geraamd te		Geraamd te	Uitstaande	Garantie plafond	Totaal plafond
	garanties		verlenen	vervallen	garanties	verlenen	vervallen	Garanties
		2022	2023	2023	2023	2024	2024	20241
2 Voorzieningen tbv De Hoogstraat	Begrotingswet 5.545			833	4.712		832	3.880		4.712
2 Voorzieningen 2 tbv Ziekenhuizen	Regeling 1958	93.661		19.061	74.600		15.708	58.892		74.600
Voorzieningen 3 tbv	Financiering	3.657		845	2.812		668	2.144		2.812
Verpleeghuizen
Voorzieningen 3 tbv Psychiatrische	Regeling 1958	8.576		2.254	6.322		1.385	4.937		6.322
instellingen
Voorzieningen 3 tbv Zwakzinnigen	Regeling 1958	1.400		346	1.054		346	708		1.054
inrichtingen
Voorzieningen 3 tbv Overige	Regeling 1958	23		23	0		0	0		0
instellingen
Voorzieningen 3 tbv Instellingen	Regeling 1958	7.410		1.576	5.834		1.162	4.672		5.834
gehandicapten
Voorzieningen 3 tbv Zwakzinnigen	R j ksregeling	2.337		253	2.084		223	1.861		2.084
inrichtingen
Voorzieningen 3 tbv instellingen	R j ksregeling	28.811		3.312	25.499		2.820	22.679		25.499
gehandicapten
2 Voorzieningen 2 tbv Ziekenhuizen	R j ksregeling	0		0	0		0	0		0
3 Dak- 3 en thuislozen		132		102	30		30	0		30
2 Garantie 2 NRG Petten22		22.624		0	22.624		0	22.624		22.624
1 Garantiestelling 1 analysecapaciteit		0		188.300	0		0	0		0
Bestuurs- 1 aansprakeljkheid		2.500		0	2.500		0	2.500		2.500
SON
Totaal		176.676		216.905	148.071		23.174	124.897		148.071

1    Door afronding kan de som van de delen afwijken van het totaal.

2    Betrof in 2019 geen nieuwe verlening maar een gedeeltelijke overheveling van een bestaande garantie van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat naar het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Toelichting

Doel en werking garantieregeling

De in de tabel vermelde verstrekte garanties komen grotendeels voort uit drie aparte regelingen: de Garantieregeling inrichtingen voor gezondheidszorg 1958, de Rijksregeling Dagverblijven voor gehandicapten inzake erkenning, subsidiëring, verlening van garanties en toezicht uit 1971 en de Rijksregeling Gezinsvervangende Tehuizen voor gehandicapten, ook uit 1971. De betreffende regelingen dateren uit een tijd dat de overheid een expliciete verantwoordelijkheid had voor bouw en spreiding van intramurale zorgvoorzieningen. Door het afgeven van de garanties was het voor zorginstellingen eenvoudiger om via institutionele beleggers, en in latere jaren door banken, financiering te krijgen voor investeringen in hun vastgoed.

Beheersing risico's en versobering

De Rijksgarantieregelingen zijn rond de eeuwwisseling gesloten voor nieuwe gevallen waardoor het financiële risico van het ministerie van VWS door reguliere en vervroegde aflossing van de uitstaande leningen geleidelijk wordt afgebouwd. De laatste rijksgegarandeerde lening loopt af in 2043. Het monitoren van de instellingen aan wie een rijksgarantie verstrekt is, alsmede van de leningen, wordt sinds 2004 in mandaat uitgevoerd door het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WFZ) namens de minister van VWS (Besluit van 17 december 2003, Stcrt. 2004, nr. 7, blz. 11).

Instellingen die financieel in de gevarenzone dreigen te komen, worden door het WFZ onder verscherpte bewaking gesteld waarbij onder meer frequent informatie wordt ingewonnen. Indien een zorginstelling met een geborgde lening niet in staat is aan zijn financiële verplichtingen te voldoen dan neemt het ministerie van VWS in een dergelijk geval de betalingsverplichting van de zorginstelling over. Dit betekent dat een schade niet ineens hoeft te worden uitgekeerd, maar ook verspreid over de resterende loopt ijd van de lening kan worden betaald.

Premiestelling en kostendekkendheid

Voor de afgegeven garanties worden geen risicopremies doorberekend en dit is op basis van de afgesloten contracten ook niet mogel ijk.

Tabel 15 Overzicht achterborgstellingen (bedragen x € 1 mln.)
Omschrijving	2022	2023	2024
Achterborgstelling	6.184,8	6.121,9	6.057,5
Bufferkapitaal	281,3	302,2	311,8
Obligo	185,1	182,9	181,0

Toelichting

Doel en werking garantieregeling

De bovenstaande tabel is gebaseerd op gegevens van het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WFZ). Het WFZ verstrekt garanties aan financiële instellingen voor leningen van de bij het WFZ aangesloten leden. De Staat is achterborg voor het WFZ. Het WFZ is voortgekomen uit de financieringsproblemen voor zorginstellingen die ontstonden begin jaren '90 van de vorige eeuw. Het WFZ is door de koepels in de sector opgericht om de financiering voor zorginstellingen te vergemakkelijken en daarmee de continuïteit van de zorg veilig te stellen. Het totaalbedrag aan uitstaande verplichtingen is volgens de raming van het WFZ € 6,1 miljard in 2024.

Beheersing risico's en versobering

De risico's voor het ministerie van VWS van de achterborg worden beperkt door een aantal maatregelen. Allereerst kent het WFZ een selectieve toelating. Voor deelname aan het WFZ moeten zorginstellingen hun financiële situatie voldoende op orde hebben. Daarnaast worden garanties alleen verstrekt aan vertrouwenwekkende investeringen. Te risicovolle projecten worden niet geborgd. Verder zijn aangesloten leden gebonden aan het regelement van het WFZ en de daarin omschreven risicobeperkende bepalingen. Een deelnemer mag bijvoorbeeld niet zonder toestemming van het WFZ gebruik maken van rentederivaten. In het kader van het beleid van versobering van risicoregelingen heeft een evaluatieonderzoek van het WFZ plaatsgevonden.

Premiestelling en kostendekkendheid

Het ministerie van VWS ontvangt geen premie voor de achterborg. Zorginstellingen betalen een eenmalige premie (disagio) voor de garantstelling aan het WFZ. Hiermee bouwt het WFZ een risicovermogen op waarmee eventuele claims kunnen worden gedekt. Als dit risicovermogen onvoldoende zou zijn om eventuele schades te dekken, kunnen de deelnemers aan het WFZ via de zogenaamde obligo worden verplicht een financiële bijdrage te leveren van maximaal 3% van de uitstaande garanties van de instelling. Als het risicovermogen van het WFZ en de obligoverplichting van de deelnemers tezamen niet voldoende zijn voor het WFZ om aan zijn verplichtingen richting geldverstrekkers te kunnen voldoen, kan het WFZ zich richting VWS beroepen op de achterborg. Dit houdt in dat op dat moment VWS het WFZ van een lening zal voorzien zodat het WFZ aan zijn verplichtingen kan voldoen. Het WFZ heeft nog nooit een beroep hoeven doen op de obligoverplichting van de WFZ-deelnemers.

Begrotingsreserve

Het is nog nooit nodig geweest voor het WFZ om de achterborg van het R ijk in te roepen. Niettemin is besloten om in het kader van de verdere beperking van de risico's vanaf het jaar 2017 een begrotingsreserve aan te leggen voor eventuele schade in het kader van de achterborg. Deze begrotingsreserve is opgenomen onder artikel 9.

• 3. 

  Beleidsartikelen

3.1 Artikel 1 Volksgezondheid

A. Algemene doelstelling

Een goede volksgezondheid, waarbij mensen zo min mogelijk blootstaan aan bedreigingen van hun gezondheid én zij in gezondheid leven.

Absolute levensverwachting1 ervaren gezondheid2		an waarvan jaren in goed
	1981	2005	2010	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022
1.  Absolute levensverwachting in jaren:
-  mannen	72,7	77,2	78,8	79,9	80,1	80,2	80,5	79,7	79,7	80,1
-  vrouwen	79,3	81,6	82,7	83,1	83,3	83,3	83,6	83,1	83,0	83,1
2.  Waarvan jaren in goed ervaren gezondheid:
-  mannen	59,9	62,5	63,9	64,9	65,0	64,2	64,8	66,4	65,4
-  vrouwen	62,4	61,8	63,0	63,3	63,8	62,7	63,2	65,8	65,1

1    Levensverwachting | De Staat van Volksgezondheid en Zorg

2    Levensverwachting in als goed ervaren gezondheid | De Staat van Volksgezondheid en Zorg

B.    Rol en verantwoordelijkheid

Een belangrijke beleidsopgave voor de minister is het beschermen en bevorderen van de gezondheid van burgers. Mensen zijn in eerste instantie echter wel zelf verantwoordelijk voor hun gezondheid en dienen zichzelf -indien mogelijk - te beschermen tegen gezondheidsrisico's.

De minister vervult de volgende rollen:

Stimuleren: van het maken van gezonde keuzes, van de beschikbaarheid van betrouwbare informatie over gezonde keuzes, en van een gezonder aanbod van voeding.

Financieren: van (bevolkings-)onderzoeken/screeningen, van diverse nationale programma's, projecten en organisaties die zich bezig houden met de bescherming en bevordering van de gezondheid van burgers en preventie van ziekten.

Regisseren: het opstellen van wettelijke kaders om op verschillende manieren burgers te beschermen tegen gezondheidsrisico's.

C.    Beleidswijzigingen

Aanpassingen Rjksvaccinatieprogramma schema Door veranderingen in de circulatie van infectieziekten waartegen het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) beschermt, of nieuwe inzichten in de optimale werking van de vaccinaties, is het nodig om het schema van het RVP af en toe te evalueren, zodat het optimale bescherming biedt. Op advies van de Gezondheidsraad zijn in 2023 vier wijzigingen doorgevoerd in de leeftijd waarop vaccinaties in het RVP aangeboden worden (Kamerstukken II 2021/22, 32793 nr. 634, bijlage p.25). Deze wijzigingen worden geëffectueerd vanaf 2024.

Tweede Termijn Structureel Echoscopisch Onderzoek (TTSEO)

Het Zorginstituut heeft aangegeven dat prenatale screening zonder medische indicatie niet binnen de Zvw past. Vanaf 1 januari 2024 zal de Tweede Termijn Structureel Echoscopisch Onderzoek (TTSEO) ofwel de 20-wekenecho worden bekostigd via de Rijksbegroting. De financiering van de TTSEO zal gaan lopen via het landelijke programma prenatale screening.

Verbreding inzet zelfafnameset

Vanaf 2024 zal de zelfafnameset (ZAS) actief worden toegestuurd aan de doelgroep van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Dit verlaagt de drempel voor deelname en zal waarschijnlijk gaan leiden tot een hogere deelname.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 16 Tabel Budgettaire gevolgen van beleid artikel 1 (bedragen x € 1.000)

	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Art. Verplichtingen	3.769.283	4.746.091	1.747.124	1.412.220	1.346.055	1.336.281	1.455.743
Uitgaven	5.286.291	2.946.757	2.341.726	1.912.310	1.734.199	1.483.707	1.456.571
1.10 Gezondheidsbeleid	562.906	931.338	925.060	851.294	716.772	525.029	508.441
Subsidies (regelingen)	19.516	41.398	46.045	48.948	37.503	38.704	36.986
(Lokaal) gezondheidsbeleid	19.516	41.109	45.756	48.659	37.214	38.415	36.697
Overige	0	289	289	289	289	289	289
Opdrachten	3.484	13.658	12.750	12.568	10.740	10.834	10.834
(Lokaal) gezondheidsbeleid	3.484	13.658	12.750	12.568	10.740	10.834	10.834
Bijdrage aan agentschappen	141.420	176.200	188.333	176.917	165.937	165.383	169.887
Nederlandse Voedsel-en Warenautoriteit	111.528	135.493	132.182	134.445	138.029	141.236	145.740
RIVM: Wettelijke taken en beleidsondersteuning zorgbreed	29.657	38.054	52.256	39.001	27.062	23.301	23.301
Overige	235	2.653	3.895	3.471	846	846	846
Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s	388.362	392.501	380.659	315.499	267.956	211.586	199.098
ZonMw: Programmering	388.362	392.501	380.659	315.499	267.956	211.586	199.098
Bijdrage aan medeoverheden	10.124	307.581	297.273	297.362	234.636	98.522	91.636
Lokale aanpak	10.124	314.612	297.125	297.214	234.488	98.374	91.488
Overige	0	-  7.031	148	148	148	148	148
1.20 Ziektepreventie	4.546.347	1.813.485	1.225.088	866.201	858.479	798.366	787.818
Subsidies (regelingen)	496.471	381.680	392.118	316.806	313.784	315.144	316.551
Ziektepreventie	234.164	81.279	89.411	12.518	9.970	10.218	10.218
Bevolkingsonderzoeken	184.479	165.288	165.288	165.288	165.288	165.288	165.288
Vaccinaties	77.828	106.639	77108	78.266	75.588	75.899	76.299
Opdrachten	1.695.575	284.364	184.662	105.662	98.321	54.187	56.326
Ziektepreventie	1.695.433	260.794	146.322	61.807	54.031	7.031	7.031
Pandemische paraatheid	142	23.570	38.340	43.855	44.290	47.156	49.295
Bijdrage aan agentschappen	508.049	487.955	407.378	360.078	356.140	357401	343.307
RIVM: Opdrachtverlening aan kenniscentra	337.199	280.791	154.637	115.644	117.798	118.184	106.084
RIVM: Bevolkingsonderzoeken	43.880	48.082	55.700	57.113	56.236	56.974	57.400
RIVM: Vaccinaties	126.970	128.158	117.375	119.499	116.256	117.789	118.769
Pandemische paraatheid	0	30.911	79.653	67.809	65.837	64.441	61.041
Overige	0	13	13	13	13	13	13
Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s	529.113	117.757	0	0	0	0	0

	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
LCCB	529.113	117.757	0	0	0	0	0
Bijdrage aan medeoverheden	1.274.469	541.729	240.930	83.655	90.234	71.634	71.634
Pandemische paraatheid	0	59.542	93.392	83.626	90.205	71.605	71.605
Overige	1.274.469	482.187	147.538	29	29	29	29
Garanties	42.670	0	0	0	0	0	0
Overige	42.670	0	0	0	0	0	0
1.30 Gezondheidsbevordering	149.303	168.672	158.890	162.342	126.360	127.726	127.726
Subsidies (regelingen)	85.175	86.911	78.534	81.439	56.825	57.837	57.837
Preventie van schadelijk middelengebruik	24.557	29.870	23.109	28.024	15.683	16.004	16.004
Gezonde leefstijl en gezond gewicht	30.776	26.218	26.929	25.485	15.087	15.783	15.783
Letselpreventie	6.783	6.821	5.587	4.916	4.917	4.916	4.916
Bevordering van seksuele gezondheid	22.106	20.573	19.499	19.604	19.862	19.859	19.859
Overige	953	3.429	3.410	3.410	1.276	1.275	1.275
Opdrachten	7.693	14.015	13.026	12.919	6.054	6.053	6.053
Gezondheidsbevordering	7.693	14.015	13.026	12.919	6.054	6.053	6.053
Bijdrage aan agentschappen	162	4.753	4.613	4.641	889	1.257	1.257
Overige	162	4.753	4.613	4.641	889	1.257	1.257
Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s	0	174	206	839	839	839	839
Overige	0	174	206	839	839	839	839
Bijdrage aan medeoverheden	56.273	62.819	62.511	62.504	61.753	61.740	61.740
Heroïnebehandeling op medisch voorschrift	14.496	15.888	16.160	16.153	16.160	16.156	16.156
Seksuele gezondheid	41.777	46.931	46.351	46.351	45.593	45.584	45.584
1.40 Ethiek	27.735	33.262	32.688	32.473	32.588	32.586	32.586
Subsidies (regelingen)	25.425	30.230	29.715	29.500	29.615	29.613	29.613
Abortusklinieken	17.039	19.788	19.201	19.205	19.318	19.318	19.318
Medische ethiek	8.386	10.442	10.514	10.295	10.297	10.295	10.295
Opdrachten	57	440	381	381	381	381	381
Medische ethiek	57	440	381	381	381	381	381
Bijdrage aan agentschappen	2.253	2.592	2.592	2.592	2.592	2.592	2.592
CIBG: Uitvoeringstaken medische ethiek	2.253	2.592	2.592	2.592	2.592	2.592	2.592
Ontvangsten	485.260	88.221	39.018	39.018	39.018	39.018	39.018

Budgetflexibiliteit

Subsidies

Het beschikbare budget voor 2024 van € 551,9 miljoen is 100% juridisch verplicht. Het betreft de financiering van de aangegane verplichtingen op basis van de Kaderregeling subsidies OCW, SZW en VWS, de Beleidsregels subsidiëring regionale centra prenatale screening én de Subsidieregelingen Publieke Gezondheid, Abortusklinieken, Nadere Doodsoorzaak Kinderen (NODOK), en Kunstmatige inseminatie donorkinderen (KID).

Opdrachten

Het budget voor 2024 van € 210,9 miljoen is 11,9% juridisch verplicht en 5,8% bestuurlijk gebonden. De beleidsmatig gereserveerde middelen zijn onder andere bedoeld voor Kansrijke Start, Mentale Gezondheid, Valpreventie, Preventieakkoord, Pandemische Paraatheid en COVID-uitgaven.

Bijdragen aan agentschappen

Dit betreft de financiering van de opdrachtverlening voor 2024 aan het RIVM, de NVWA en het CIBG. Op basis van het offertetraject en beleidsmatige afspraken is het budget 2024 van € 602,9 miljoen voor 88,3% juridisch verplicht en voor 8,2% bestuurlijk geebonden. De beleidsmatig gereserveerde middelen zijn onder andere bedoeld voor Aanpassingen Rijksvaccinatieprogramma schema, meerkosten verbeterd Pneumokokken-vaccins voor kinderen, Preventieakkoord, Mentale Gezondheid, Valpre-ventie., Pandemische Paraatheid

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

Dit betreft de financiering van projecten en onderzoek op het gebied van gezondheid, preventie en zorg via ZonMw en de Afgifte van Schengen-verklaringen via het Centraal Administratie Kantoor (CAK). Het budget voor 2024 van € 380,9 miljoen is voor 91,5% juridisch verplichten voor 3,4% bestuurlijk gebonden. De beleidsmatige gereserveerd middelen zijn bedoeld voor de voortzetting van lopende programma;s,

Bijdragen aan medeoverheden

Dit betreft de middelen voor de uitvoering van de Regelingen Specifieke uitkering sport en bewegen, gezondheidsbevordering, cultuurparticipatie en de sociale basis 2023-2026 (Brede SPUK), Heroïneverstrekking door gemeenten op medisch voorschrift, Aanvullende Seksuele Gezondheid, PrEP én de bijdrage aan het College voor de Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden (CTGB). Het budget voor 2024 van € 600,7 miljoen is voor 65,7% juridisch verplicht. De beleidsmatige gereserveerd middelen betreffen COVID-uitgaven.

Tabel 17 Geschatte budgetflexibiliteit
2024
juridisch verplicht	78%
bestuurlijk gebonden	3%
beleidsmatig gereserveerd	19%
nog niet ingevuld/vrj te besteden	0%

E. Toelichting op de financiële instrumenten

• 1. 

  Gezondheidsbeleid

Subsidies

(Lokaal) gezondheidsbeleid

In 2024 geven wij verder uitwerking aan de voornemens die zijn opgenomen in de Landelijke Nota Gezondheidsbeleid 2020-2024 (Kamerstukken II 2019/20, 32793, nr. 481). De Landelijke Nota Gezondheidsbeleid, die vanuit de Wet publieke gezondheid (Wpg) iedere vier jaar wordt opgesteld, beschrijft de landelijke prioriteiten op het gebied van publieke gezondheid en is richtinggevend voor het lokale gezondheidsbeleid van gemeenten.

Alles is gezondheid....

Het programma Alles is Gezondheid stimuleert samenwerking tussen bedrijfsleven, burgerinitiatieven, maatschappelijke organisaties en politiek. Deze partijen werken met elkaar samen vanuit hun eigen invalshoek, maar pogen hetzelfde doel, namelijk de samenleving vitaler maken, te bereiken. Via het programmabureau worden maatschappel ijke initiatieven gestimuleerd die bijdragen aan een gezonder Nederland en aansluiten bij de gestelde doelen in het Nationaal Programma Preventie. Netwerkvorming en kennisdeling worden daarbij benut om het bereik en de impact van initiatieven te vergroten. Er wordt ingezet op het activeren en borgen van domeinoverstijgende samenwerkingsverbanden en het aanjagen en ondersteunen van wijken en regio's. Zij werken daarbij vanuit het gedachtegoed van positieve gezondheid, dat een belangrijke plek heeft gekregen binnen het programma. Het institute for Positive Health (iPH) is samengegaan met Alles is Gezondheid. Het toepassen en doorontwikkelen van het gedachtegoed gaat onder die noemer verder. Hiervoor is € 3,0 miljoen beschikbaar.

Bevordering van kwaliteit en toegankelijkheid van zorg De Stichting Pharos ontvangt als kennis- en adviescentrum subsidie voor het stimuleren van de toepassing van kennis in de praktijk om de kwaliteit en effectiviteit van de zorg voor migranten en mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden te verbeteren. Het gaat daarbij om mensen die minder vaardig zijn in het verkrijgen, begrijpen en gebruiken van informatie over (hun) gezondheid bij het nemen van gezondheids-gerelateerde beslissingen. Verder worden gemeenten geactiveerd om lokale gezondheidsachterstanden structureel aan te pakken. Vanuit de Stichting Pharos en platform 31 wordt kennis van werkzame interventies, goede voorbeelden en ervaringen samengebracht en gedeeld. Hiervoor is € 5,6 miljoen beschikbaar.

Forenschische geneeskunde

Voor de financiering van de opleiding voor forensische artsen is in 2024 € 5,9 miljoen beschikbaar. Dit is inclusief de uitbreiding van de opleiding als gevolg van een acuut tekort aan forensisch artsen. De komende jaren wordt de opleiding verder uitgebreid. Hiernaast is € 0,5 miljoen beschikbaar om het toezichthouden op de l ijkschouw zoals deze uitgevoerd wordt door gemeentel ijk lijkschouwers en behandelend artsen, wettel ijk te borgen.

Suïcidepreventie

Voor suïcidepreventie is in 2024 € 17,1 miljoen beschikbaar. Hiervan is € 12,1 miljoen beschikbaar voor activiteiten op het terrein van hulpverlening, onderzoek, opleiding en communicatie. Hiernaast is in 2024 € 5,0 miljoen beschikbaar voor de uitvoering van de doelstellingen en activiteiten van de derde landelijke agenda suïcidepreventie (2021-2025).

Lifelines

Het doel van Lifelines is om mensen in de toekomst gezonder oud te laten worden. Dit proberen we te bereiken door van een grote groep deelnemers allerlei gegevens en lichaamsmaterialen zoals urine, bloed en haar te verzamelen en dit beschikbaar te stellen aan onderzoekers. Hiervoor is € 3,5 miljoen beschikbaar.

Valpreventie

Er vindt onderzoek plaats naar de mogelijkheden die innovatie en technologie kunnen bieden om de maatregel valpreventie te implementeren. Daarnaast zijn er middelen beschikbaar voor de uitvoering van het programma valpreventie. Het gaat hierbij om het organiseren van bijeenkomsten, deskundigheidsbevordering en het toegankelijk maken van bestaand materiaal. Het kennisinstituut VeiligheidNL ondersteunt hierbij. Hiervoor is € 2,6 miljoen beschikbaar.

Jeugdgezondheidszorg

Het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ) ontvangt subsidie voor activiteiten gericht op het ondersteunen van de JGZ-organisaties en de professionals bij het invoeren van vernieuwingen en verbeteringen in de praktijk. Hiervoor is € 1,8 miljoen beschikbaar.

Mentale gezondheid

Om de mentale weerbaarheid bij alle in Nederland verblijvende personen te versterken, en om de maatschappelijke kosten en sociale impact van mentale gezondheidsklachten te verminderen is € 3,5 miljoen beschikbaar.

Voor de overige subsidieactiviteiten (onder andere depressiepre-ventie en nader onderzoek naar de doodsoorzaak van kinderen) is € 2,3 miljoen beschikbaar.

Opdrachten

(Lokaal) gezondheidsbeleid

Vervolgaanpak actieprogramma Kansrijke Start 2022-2025 Met het programma Kansrijke Start willen we ervoor zorgen dat kinderen een stevige basis krijgen tijdens de cruciale eerste 1.000 dagen van het leven. De vervolgaanpak Kansrijke Start zet in op het versterken, uitbouwen en het structureel verankeren van de lokale Kansrijke Start aanpak. Hiervoor is € 7,0 miljoen beschikbaar.

Voor de overige opdrachten (onder andere Mentale gezondheid, Valpreventie, Product- en Voedselveilighied en Gezonde leefomgeving) is € 5,8 miljoen beschikbaar.

Bijdragen aan agentschappen

Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit

De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) is opdrachtgever van het agentschap Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) voor de VWS-domeinen. De NVWA heeft als toezichthouder een centrale rol bij het bewaken van de veiligheid van voedsel- en consumentenproducten op grond van wettel ijke normen. Ook hebben zij toezichtstaken voor de handhaving van de Drank- en Horecawet en de Tabaks- en rookwarenwet.

Door de toevoeging van regeerakkoordmiddelen voor versterking van de NVWA is voor deze taken in 2024 in totaal circa € 131 miljoen beschikbaar.

Tabel 18 Voedselvertrouwen stelling    2021    2023^{4 5}

Over het algemeen zijn voedingsmiddelen veilig    82%    81%

Ik vertrouw erop dat voedingsmiddelen veilig zijn    81%    79%

1    https://www.nvwa.nl/voedselveiligheid/documenten/consument/eten-drinken-roken/overige-voedselveiligheid/ publicaties/nvwa-consumentenmonitor-voedselveiligheid-2023

2    https://www.nvwa.nl/voedselveiligheid/documenten/consument/eten-drinken-roken/overige-voedselveiligheid/ publicaties/nvwa-consumentenmonitor-voedselveiligheid-2023

RIVM: wettelijke taken en beleidsondersteuning zorgbreed

Het RIVM heeft de wettel ijke taak periodiek te rapporteren over de toestand en de toekomstige ontwikkeling van de volksgezondheid. Het RIVM vormt tevens samen met een zevental kennisinstellingen een consortium, dat verantwoordelijk is voor de Staat van Volksgezondheid en Zorg. De Staat van Volksgezondheid en Zorg bevat kerncijfers voor het zorgbeleid. Via deze webportal worden actuele en eenduidige cijfers beschikbaar gesteld over de domeinen van het ministerie van VWS. De kerncijfers , zoals opgenomen in de Staat, vormen een belangrijke basis voor de VWS-monitor. Verder voert het RIVM opdrachten uit op terrein van sport, geneesmiddelen en medische technologie en risicoschatting en beoordeling voor beleid. In totaal is voor het RIVM voor deze taken in 2024 € 31,3 miljoen beschikbaar.

Voor COVID-onderzoek, monitoring en surveillance ls € 21 miljoen beschikbaar.

Overige (Gezondheidsbescherming Algemeen en Voedselveiligheid)

Deze middelen worden voornamelijk ingezet voor de financiering van het RIVM op het gebied van voedselveiligheid.

De voortgang van de aanpak om voedselinfecties te voorkomen, wordt door het RIVM gemonitord via de vaststelling van zogenoemde DALYs (disability adjusted life year). In onderstaande tabel is weergegeven hoe het aantal verloren levensjaren door voedselinfecties, veroorzaakt door de verschillende pathogenen, zich ontwikkelt.

Tabel 19 Voedselveiligheid: Aantal verloren gezonde levensjaren ten gevolge van voedselinfecties door ziekteverwekkende micro-organismen in voedsel in Nederland¹-⁵-⁶

Micro-organismen¹    Aantal verloren gezonde levensjaren (DALY=Disability Adjusted Life Year)⁵

	2014	2015	2016	20176	2018	2019	2020	2021
Campylobacter	1.869	1.691	1.501	1.291	1.345	1.387	1.268	1.400
STEC O157	61	61	61	61	61	61	60	61
L.  monocytogenes	191	165	310	191	181	126	145	410
Salmonella	649	643	757	675	617	600	393	470
B.  cereus toxine	28	28	28	29	29	29	29	29
C.  perfringens toxine	177	177	177	178	179	180	180	180
S.  aureus toxine	193	192	192	192	193	193	190	190
Hepatitis-A virus	6	5	5	6	8	8	6	10
Hepatitis-E virus	3	3	3	70	71	63	54	43
Norovirus	285	301	375	269	324	308	141	240
Rotavirus	78	165	88	143	154	145	51	120
Cryptosporidium spp.	11	19	22	14	19	15	4	7
Giardia spp.	29	29	29	29	28	29	7	13
T gondii	1.088	1.063	1.062	1.062	1.064	1.042	1.061	1.100
Totaal	4.668	4.542	4.609	4.209	4.270	4.186	3.587	4.273

3 Het gemelde getal voor het jaar 2017 wijkt af van het eerder genoemde getal in het beleidsverslag 2021. Het getal is aangepast naar de meest recente RIVM bijgewerkte attributie inschattingen, die het resultaat zijn van de toepassing van een aangescherpte methodologie. Dit geldt ook uiteraard voor het kengetal voor het jaar 2021.

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

ZonMw: Uitvoeren van projecten en onderzoek

ZonMw is een intermediaire organisatie die op programmatische wijze projecten en onderzoek op het gebied van gezondheid, preventie en zorg laat uitvoeren. ZonMw bewaakt daarbij de kwaliteit, relevantie en samenhang. In onderstaande tabel zijn de activiteiten uitgesplitst naar de verschillende beleidsterreinen waarop de programma's bij ZonMw betrekking hebben.

Tabel 20 Overzichtstabel geraamde programma-uitgaven ZonMw 2023-2027 (Bedragen x € 1				mln.)
	2024	2025	2026	2027	2028
Totaal ZonMw	380,7	315,5	268,0	211,6	199,1
Artikel 1 Volksgezondheid: onder andere programma's Preventie, Infectieziektebestrijding, Onbedoelde zwangerschap en kwetsbaar (jong) ouderschap, Gezondheidsonderzoek bij Rampen, Data en Veerkracht, Pluripotent stamcelonderzoek, ME/ CVS, Onderwerp Programmavoorstel Antimicrobiele resistentie, Pandemische paraatheid, Gezondheidseffecten Microplastics en COVID-19 Onderzoek	66,1	49,0	34,5	33,2	33,6
Artikel 2 Curatieve zorg: onder andere programma's Doelmatigheidsonderzoek, Goed Gebruik Geneesmiddelen, Grip op Onbegrip, Zwangerschap en geboorte, Expertisefunctie Zintuigelijk Gehandicapten, Kwaliteitsrichtlijnen wijkverpleging, Kwaliteitsgelden, Topspecialistische Zorg en Onderzoek, Goed Gebruik Hulpmiddelenzorg, Zorgevaluatie en gepast gebruik, Oncode Institute Kennisprogramma huisartsgeneeskunde, Paramedische zorg, Passende Zorg, Citrienfonds, Versnellers in de GGz, Leefstijl in de Zorg, PharmaNL - Shared Infrastructuur en Onderzoeksprogramma GGz	211,7	179,9	165,1	130,8	126,3
Artikel 3 Maatschappeljke ondersteuning en langdurige zorg: onder andere programma's Palliantie II, Onderzoeksprogramma Dementie, Academische werkplaatsen ter versterking kennisinfrastructuur langdurige zorg, Academische werkplaatsen Verstandelijke beperking, Gewoon bijzonder, Kenniscentra voor Specifieke doelgroepen, Nationaal Programma Hoofdzaken én Programma partnerschap THCS	56,3	48,2	35,7	32,9	33,0
Artikel 4 Zorgbreed beleid: Juiste zorg op de juiste plek, , Actieonderzoek innovatieve zorg én Voor elkaar!	3,2	0,9	0,0	0,0	0,1
Artikel 5 Jeugd: onder andere programma's Wat werkt voor de jeugd, Geweld hoort nergens thuis en Regionale Kenniswerkplaatsen Jeugd	5,2	4,2	3,6	3,7	4,8
Artikel 6 Sport en bewegen: onder andere programma's Sportinnovator, Missiegredreven onderzoek en innovatie sport en bewegen en Kennis- én implementatie-impuls bewegen in het dageljks leven	8,8	8,0	8,2	2,3	0,4
Andere ministeries: onder andere programma's Maatschappeljike diensttijd (OCW), Meer Kennis met Minder Dieren (LNV), Verbetering kwaliteit poortwachtersproces (SZW), Vakkundig aan het Werk (SZW) en Mentale vitaliteit van werkenden (SZW), Verbetering re-integratie 2e spoor (SZW) én Grip op Onbegrip (JenV)	29,3	25,2	20,8	8,7	1,0

Bijdragen aan medeoverheden

Lokale aanpak

Dit betreft de middelen voor de uitvoering van de Regeling specifiek e uitkering sport en bewegen, gezondheidsbevordering, cultuurparticipatie en de sociale basis 2023-2026. De Brede SPUK-regeling is voor alle gemeenten in werking gesteld om diverse afspraken uit te kunnen voeren.

Deze afspraken zijn vastgelegd in het Hoofdlijnen Sportakkoord II, het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en het Preventieakkoord. Hiervoor is circa € 297,1 miljoen beschikbaar.

• 2. 

  Ziektepreventie

Tabel 21 Kengetallen Deelname aan vaccinatieprogramma,
bevolkingsonderzoeken en		screeningen in procenten1-2-3-4-5-6-7-8-9
	2005	2010	2015	2020 2021	2022
Percentage deelname aan Rijksvaccinatieprogramma	95,8%	95,0%	94,8%	90,8%    91,3%	90,1%1
Percentage deelname aan Nationaal Programma Grieppreventie	76,9%	68,9%	50,1%	53,7%    58,3%	n.n.b.2
Percentage deelname aan Bevolkingsonderzoek borstkanker	81,7%	80,7%	77,6%	70,4%    72,5%	n.n.b.3
Percentage deelname aan Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker	65,5%	64,3%	64,4%	49,7%    54,8%	n.n.b.4
Percentage deelname aan Bevolkingsonderzoek darmkanker	-	-	73,0%	71,6%    70,6%	n.n.b.5
Percentage deelname aan hielprik	99,6%	99,7%	99,3%	99,4%    99,2%	n.n.b.6
Percentage deelname aan NIPT	-	-	-	52,0%    55,1%	n.n.b.7
Percentage deelname aan structureel echoscopisch onderzoek (SEO; 20 weken echo)	-	-	82,5%	86,4%    85,7%	n.n.b.8
Percentage deelname aan bloedonderzoek bj zwangere vrouwen (PSIE)	-	100%	100%	100% n.n.b.	n.n.b.9

1    Staat van Volksgezondheid en Zorg Dit betreft het percentage kinderen geboren in 2018 dat alle vaccinaties volgens het RVP-schema toegediend heeft gekregen vóór het bereiken van de leeftijd van 2 jaar.

2    Staat van Volksgezondheid en Zorg Dit kerncijfer betreft het percentage gevaccineerde personen in de groep patiënten die conform het advies van de Gezondheidsraad in aanmerking komen voor vaccinatie tegen influenza.

3    Staat van Volksgezondheid en Zorg Dit kerncijfer betreft het percentage vrouwen uit de doelgroep, dat deelneemt aan het bevolkingsonderzoek borstkanker. De doelgroep van het bevolkingsonderzoek bestaat uit vrouwen van 50 tot 75 jaar.

4    Staat van Volksgezondheid en Zorg Dit kerncijfer betreft het percentage vrouwen uit de doelgroep, dat deelneemt aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. De doelgroep van dit bevolkingsonderzoek bestaat uit 30-60 jarige vrouwen.

5    Staat van Volksgezondheid en Zorg Dit kerncijfer betreft het percentage personen dat deelneemt aan het bevolkingsonderzoek dikke darmkanker.

6    Staat van Volksgezondheid en Zorg Dit kerncijfer betreft het percentage pasgeborenen dat gescreend is.

7    Staat van Volksgezondheid en Zorg Deelname NIPT vanaf april 2017 Dit kerncijfer betreft het percentage zwangere vrouwen dat deelneemt aan de NIPT ter bepaling van een eventuele verhoogde kans op een kind met het downsyndroom, edwardssyndroom of patausyndroom.

8    Bevolkingsonderzoek | 20 wekenecho | Volksgezondheid en Zorg (vzinfo.nl)

9    Zwangerschapsscreening PSIE: deelname | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

De cijfers uit bovenstaande tabel geven een goede indicatie van de ontwikkelingen op de beleidsterreinen met dien verstande dat de nadruk op geïnformeerde keuze voor deelname ligt en niet op een zo hoog mogel ijk percentage. Hierbij moet in acht worden genomen dat de beschermings-graad in de praktijk hoger ligt voor bijvoorbeeld het Rijksvaccinatieprogramma dan het met het deelnamepercentage weergegeven cijfer door bijvoorbeeld de groepsimmuniteit.

Subsidies

Ziektepreventie

VWS zorgt op het terrein van de ziektepreventie en subsidies (€ 21,2 miljoen) voor een goede bescherming tegen infectieziekten, preventie van chronische ziekten door onder andere te zorgen voor:

• - 

  Een goede landelijke structuur om bekende en onbekende infectie-ziektedreigingen inclusief zoönosen en vectorgebonden (o.a. teken, invasieve exotische muggen) aandoeningen snel te kunnen signaleren en bestrijden.

• - 

  Het internationaal uitwisselen van informatie en afstemmen van voorbe-reidings- en bestrijdingsmaatregelen.

• - 

  Subsidiëring van het Nederlands Lymeziekte-expertisecentrum dat zich inzet om de preventie, diagnostiek en behandeling van de ziekte van Lyme te verbeteren, waarbij alle betrokken partijen hun eigen inbreng leveren.

• - 

  Subsidiëring van de stichting Q-support om patiënten, die na de Q-koorts epidemie te maken hebben met langdurige klachten, te ondersteunen, te adviseren en te begeleiden.

• - 

  Financiering van Lareb, het Nederlandse meld- en kenniscentrum voor bijwerkingen van geneesmiddelen, waaronder vaccins.

• - 

  Financiering van de stichting Q-support voor de nazorg van COVID-19 patiënten (C-support).

• - 

  Financiering van het Nationale huidfonds voor de uitvoering van een campagne Huidkankerpreventie.

COVID-19

Voor de GGD-GHOR is € 58,8 miljoen beschikbaar voor de landel ijke coördinatie van activiteiten van de GGD'en en landel ijke faciliteiten voor de informatievoorziening. Daarnaast is voor de selectie en het uitnodigen van risicogroepen door ziekenhuizen in 2024 € 4 miljoen beschikbaar.

Bevolkingsonderzoeken

Onder dit instrument vallen:

• (1) 

  het financieren, bewaken en verbeteren van de kwaliteit van de landelijke bevolkingsonderzoeken naar borstkanker, baarmoederhalskanker en darmkanker;

• (2) 

  het financieren van de Regionale centra prenatale screening;

• (3) 

  het financieren van de niet-invasieve prenatale test (NIPT);

• (4) 

  het financieren van de 13-weken én de 20-weken echo.

In totaal gaat het hierbij om circa € 225 miljoen.

Vaccinaties

Met het Nationaal Programma Grieppreventie worden kwetsbare groepen (alle 60-plussers en mensen onder de 60 jaar met een risico-indicatie, zoals longziekten, hart- of nieraandoeningen en diabetes mellitus) beschermd tegen (de ernstige gevolgen van) griep. Tevens worden 60-plussers vanaf 2020 gevaccineerd tegen pneunomokokken (Kamerstukken II 2018/19, 32793, nr. 331).

Opdrachten

Pandemische paraatheid

We werken aan een toekomstige pandemische paraatheid op een 'nieuw en toekomstbestendig' niveau. Voor 2023 en voor de jaren erna zijn bij de Voorjaarsnota 2023 structureel aanvullende middelen beschikbaar gekomen ter verdere versterking van de pandemische paraatheid. De middelen hiervoor zijn opgenomen in dit beleidsartikel voor de versterkte publieke gezondheid, en de beleidsartikelen 2, 3, 4 en 9 voor goed voorbereide zorg en versterkte leveringszekerheid. Voor de versterkte publieke gezondheidszorg en infectieziektebestrijding is bij de Voorjaarsnota 2022, Miljoenennota 2022 en Voorjaarsnota 2023 in totaal € 57 miljoen aan dit beleidsartikel toegevoegd. De middelen worden aangewend voor het creëren van opleidingsplekken voor IZB artsen, versterking IV/ICT, Therapieontwikkeling, Kennisprogrammering, internationale aansluiting van het RIVM en voor een bijdrage aan Coalition for Epidemic Preparedness.

COVID-19

Naar aanleiding van de COVID-19 pandemie is voor een strategische onderzoeksagenda € 3,1 miljoen beschikbaar ten behoeve van kennis over de vaccinatiestrategie en de effectiviteit op termijn van het (herhaaldelijk) vaccineren evenals de invloed van gedragsaspecten. Daarnaast zijn middelen beschikbaar voor het verzamelen van volledige en kwalitatief hoogwaardige data voor vroegtijdige signalering van trends (€ 3,5 miljoen) en voor de digitale informatievoorziening richting het publiek (€ 2,4 miljoen). In 2024 wordt het online informatievoorzieningslandschap verder vereenvoudigd en mogelijk afgebouwd, naar mate de ontwikkeling van COVID-19. Verder is in 2024 voor de aanschaf van vaccins € 52 miljoen beschikbaar en circa € 37 miljoen gereserveerd voor doorlopende (en aflopende) contracten in het kader van testen.

Bijdrage aan agentschappen

RIVM: Opdrachtverlening aan kenniscentra

Het RIVM stelt zich tot doel om de gezondheid van de Nederlandse bevolking te beschermen en te bevorderen. Het RIVM doet dit door middel van het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek, advisering op het terrein van volksgezondheid en het voeren van de regie op diverse terreinen van de publieke gezondheid. Binnen het RIVM zijn hiertoe verschillende centra actief, zoals:

• - 

  Het Centrum Infectieziektebestrijding (CIb) ontvangt financiële middelen voor het vervullen van zijn taken ten aanzien van de preventie en bestrijding van infectieziekten. Daarbij is specifiek aandacht voor antimi-crobiële resistentie, het bevorderen van seksuele gezondheid door de ondersteuning van professionals bij een goede uitvoering en taken op het gebied van vaccinologie.

• - 

  Het Centrum voor Bevolkingsonderzoek (CvB) ontvangt financiële middelen voor het uitvoeren van zijn coördinerende taken gericht op de voorlichting over bevolkingsonderzoeken, het Nationaal Programma Grieppreventie en pre- en neonatale screeningen en de kwaliteit van de uitvoering en monitoring ervan. Mensen die tot de betreffende doelgroep behoren, kunnen vrijwillig aan de bevolkingsonderzoeken deelnemen.

• - 

  Het Centrum Gezondheid en Milieu (CGM) ontvangt financiële middelen om het ministerie van VWS en de regio's bij te staan met gezond-heidskundige advisering, advisering over het uitvoeren van gezondheidsonderzoek, risicoanalyses over mogelijke gezondheidseffecten en over psychosociale nazorg. Vragen over gezondheid en veiligheid in relatie tot milieu en het voorkomen van incidenten en rampen komen samen bij het CGM. Het CGM is erop gericht deze kennis waar nodig te ontwikkelen, te borgen en te ontsluiten voor professionals en bestuurders.

• - 

  De Dienst Vaccinatievoorzieningen en Preventieprogramma's (DVP) zorgt ervoor dat er voldoende goede en betaalbare vaccins, antisera en slecht verkrijgbare medicijnen beschikbaar zijn voor het Rijksvaccinatieprogramma (RVP), het Nationaal Programma Grieppreventie (NPG) en calamiteiten. Daarnaast zijn hier de kosten voor de uitvoering van de Rotavirusvaccinatie ondergebracht.

• - 

  Het Centrum Gezond Leven (CGL) ontvangt financiële middelen met als doel samenhangende en effectieve lokale gezondheidsbevordering te faciliteren. Het CGL bevordert het gebruik van erkende leefstijlin-terventies, onder meer door beschikbare interventies overzichtelijk te presenteren en te beoordelen op kwaliteit en samenhang en het versterken van gezondheidsbeleid via diverse handreikingen. Daarnaast voert het CGL het programma 'Structurele versterking Gezonde school'⁷ uit.

In totaal gaat het hierbij om € 125,6 miljoen.

COVID-19

Voor het RIVM zijn in het kader van COVID-19 de komende jaren middelen beschikbaar voor onder meer opslag, distributie, beveiliging en registratie van vaccins, de specifieke monitoring en surveillance van COVID-19 en het vaststellen van medisch-inhoudelijke kaders en richtlijnen (€ 37 miljoen in 2024). Daarnaast zijn meerjarig middelen beschikbaar voor de uitvoering van het lopende COVID-19 onderzoeksprogramma; € 13 miljoen in 2024,

€ 8,4 miljoen in 2025 en € 1,9 miljoen in 2025.

RIVM: Bevolkingsonderzoeken

Betreft de kosten voor de uitvoering van de Prenatale Screening Infectieziekten en Erytrocytenimmunisatie (PSIE) en de neonatale hielprik-screening. In totaal gaat het hierbij om € 55,7 miljoen.

RIVM: Vaccinaties

Het RIVM zorgt, onder andere door de aanschaf van vaccins en medicatie, voor een goede uitvoering van het Rijksvaccinatieprogramma, het Nationaal Programma Grieppreventie, de Pneumokkokkenvaccinatie en de Maternale kinkhoestvaccinatie. In totaal gaat het hierbij om € 117,4 miljoen.

Pandemische paraatheid

Bij de Voorjaarsnota 2022, Miljoenennota 2022 en Voorjaarsnota 2023 is reeds € 70,3 miljoen toegevoegd aan dit beleidsartikel. Deze middelen worden aangewend voor de versterking van de Landelijke Functionaliteit Infectieziektebestrijding (LFI), versterking van de infectieziektebestrijding en versterking IV/ICT bij het RIVM en het Nationaal actieplan versterken zoöno-sebeleid.

Bijdrage aan ZBO/RWT's

COVID-19

Mede naar aanleiding van het 2^e deelrapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid doet ZonMw meerjarig onderzoek naar de epidemiologische effectiviteit en maatschappelijke neveneffecten van maatregelen. Hiervoor is in de jaren 2024 - 2026 totaal € 9 miljoen beschikbaar (€ 4 miljoen in 2024).

Bijdrage aan medeoverheden

COVID-19

Voor de GGD'en is in 2024 totaal € 121 miljoen beschikbaar om de basiscapaciteit voor COVID-19 vaccinaties in stand te houden. In geval van een vaccinatieronde voor risicogroepen in 2024 zal aanvullende financiering nodig zijn. Verder is in 2024 in verband met de afbouw van covidtaken voor de GGD'en in totaal € 27 miljoen beschikbaar voor transitiekosten en voor nog doorlopende financiële en personele verplichtingen.

Pandemische paraatheid

De versterking van de GGD'en is essentieel om de pandemische paraatheid te kunnen bewerkstelligen. Kwetsbaarheden in de medisch-operationele processen op regionaal niveau moeten worden weggewerkt om daadwerkelijk bij te kunnen dragen in de landel ijke operatie. Hiervoor is bij de Miljoenennota 2022 en Voorjaarsnota 2023 € 46 miljoen beschikbaar gesteld. Voor de versterking van IV/ICT bij de GGD'en is bij de Voorjaarsnota 2023 € 36 miljoen beschikbaar gesteld. Vanaf 2025 zijn meerjarig middelen beschikbaar gesteld ten behoeve van de reeds benoemde versterking van de GGD-en en voor de versterking van IV/ICT bij de GGD'en.

• 3. 

  Gezondheidsbevordering

Subsidies

Preventie van schadelijk middelengebruik (alcohol, drugs en tabak)

In 2024 worden diverse subsidies verstrekt voor activiteiten die gericht zijn op preventie van (schadelijk) alcohol-, tabaks- en drugsgebruik. In het kader van het Nationaal Preventieakkoord zijn maatregelen afgesproken voor een rookvrije generatie en het tegengaan van problematisch alcoholgebruik. Hiervoor is circa € 30 miljoen beschikbaar.

Een van de organisaties die uit deze middelen wordt gesubsidieerd is het Trimbos-instituut. Trimbos zet zich in om wetenschappelijk onderbouwde, onafhankelijke informatie te geven aan professionals en burgers. Voorbeelden zijn de uitvoering van de Nationale Drug Monitor (NDM), het Drugs Informatie en Monitoring Systeem (DIMS), het Nationaal Expertisecentrum Tabaksontmoediging (NET), het Expertisecentrum Alcohol en de infolijnen roken, alcohol en drugs.

Op het terrein van alcohol worden er verder onder meer subsidies verstrekt aan het Samenwerkingsverband Vroegsignalering Alcohol, aan de Ik Pas campagne, aan het brede programma Gezonde School en aan de Gezonde Sportkantine.

Om het verstrekken van gratis schoolmaaltijden in 2024 te kunnen continueren, wordt vanuit VWS middelen incidenteel € 10 miljoen vrijgemaakt. Het gaat om € 5,5 miljoen vanuit de beschikbare middelen op artikel 1 voor preventie en € 4,5 miljoen vanuit de middelen die gereserveerd staan op de Aanvullende Post voor Eigen bijdrage huishoudelijke hulp (€ 3,2 miljoen) en Volksziekten (€ 1,3 miljoen).

Tabel 22 Schadelijk middelen gebruik (in percentages)¹-²-³-⁴-⁵

schadelijk middelen gebruik	2005	2006	2007	2010	2011	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022
Roken (volwassenen)	31,4	31,3		26,9			24,1	23,1	22,4	21,7	20,2	20,6	18,9
Roken (jongeren)			17,1		16,9	10,6		7,8		7,7		9,5
Roken (zwangere vrouwen)							8,6		7,4			7,7
Overmatig alcohol gebruik (volwassenen)	10,4	10,7	9,9	7,6	7,9	9,5	8,8	9,2	8,2	8,5	6,9	7,3	6,5
Alcohol gebruik onder jongeren 12 tm 16			47,2		37,8	25,5		25		26,2		27,8

1    Roken: volwassenen | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

2    Roken: jongeren | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

3    Roken: vrouwen tijdens zwangerschap | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

4    Alcohol: overmatig drinken | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

5    Alcohol: jongeren | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

Gezonde leefstijl en gezond gewicht

In het kader van het Nationaal Preventieakkoord, het Gezond en Actief Leven Akkoord, en het Integraal Zorgakkoord krijgt de inzet op gezonde leefstijl, gezonde voeding en een gezond gewicht ook in 2024 extra aandacht. Hierbij wordt zoveel mogelijk aangesloten bij effectieve en bestaande programmalijnen.

Er worden diverse subsidies verstrekt. Dit zijn onder andere:

• - 

  Subsidie aan het Voedingscentrum om te voorzien in de juiste informatie over gezonde en veilige voeding voor burgers en professionals.

• - 

  Subsidie aan de Stichting Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG) om in gemeenten een gezonde(re) omgeving te creëren en in te zetten op een stijging van het aantal jongeren op een gezond gewicht en de implementatie van het programma Kind naar Gezonder Gewicht i.r.t. de ketenaanpak voor kinderen met overgewicht en obesitas. Hierbij werkt de stichting samen met diverse partijen: overheden, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties.

• - 

  De brede programma's Gezonde School en Gezonde Kinderopvang. Hierin worden in nauwe samenwerking met de ministeries van OCW, LNV en SZW de kinderen in voorschoolse voorzieningen, het basis- en voortgezet onderwijs en mbo gestimuleerd tot een gezonde leefstijl. Onderdeel daarvan is het streven dat alle schoolkantines beschikken over een gezond aanbod volgens de richtlijnen van het Voedingscentrum.

• - 

  Subsidie aan het Erasmus MC voor het ontwikkelen en implementeren van een leefstijlscreeningsinstrument voor kinderen 'Flykids'. Dit instrument draagt bij aan de bewustwording van ouders/verzorgers en het verkleinen van (lange termijn) risico's van een ongezonde leefstijl bj kinderen.

• - 

  Subsidie aan het Partnerschap Overgewicht Nederland (PON) voor de ketenaanpak volwassenen. Deze netwerkaanpak heeft als doel dat mensen met overgewicht en obesitas passende zorg en ondersteuning krijgen.

• - 

  Subsidie aan Vita Valley voor uitvoering van het programma 2Diabeat waarbij een wijkgerichte aanpak inzet op samenwerken aan leefstijlverandering in een wijk of dorp.

In totaal gaat het om circa € 30 miljoen.

Tabel 23 Overgewicht (in percentages)¹-²

	2005	2006	2010	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022
Overgewicht (volwassenen)	44,3	45,7	47,3	49,2	48,7	50,2	50,1	50	50	50,2
Overgewicht (jongeren)	12,8	11	13,3	13,6	13,5	11,7	13,2	14,7	15,9	12,9

1    Overgewicht: volwassenen | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

2    Overgewicht: jongeren | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

Letselpreventie

Voor letselpreventie is in 2024 circa € 6,7 miljoen beschikbaar voor onder andere een instellingssubsidie aan de Stichting VeiligheidNL voor het uitvoeren en monitoren van haar activiteiten die zijn gericht op letselpreventie; via thema's als kinderveiligheid, preventie gehoorschade en valpre-ventie ouderen. De inzet van VeiligheidNL binnen deze inhoudel ijke thema's richt zich vooral op het ontwikkelen en verspreiden van kennis en het ontwikkelen van interventies en programma's.

Bevordering van de seksuele gezondheid

Uitvoering van het Zevenpuntenplan onbedoelde zwangerschappen. In de aanpak preventie en hulp bij onbedoelde zwangerschap wordt ingezet op het voorkomen van onbedoelde zwangerschap via voorlichting, gerichte campagnes en het realiseren van gratis en toegankelijke anticonceptie voor personen in een kwetsbare situatie. Het landelijk informatiepunt onbedoelde zwangerschap en de keuzehulp bljft beschikbaar. Daarnaast wordt er psycho-sociale hulp na een abortus gerealiseerd. De aanpak wordt nauw verbonden met het Actieprogramma Kansrijke Start. In onderzoek en monitoring krijgen personen in een meer kwetsbare situatie specifieke aandacht, met als doel de preventie en ondersteuning op het gebied van onbedoelde zwangerschap en seksuele gezondheid voor hen te verbeteren.

Om de seksuele gezondheid te bevorderen worden verder subsidies verstrekt aan diverse instellingen die zich bezighouden met gezondheidsbevordering. Dit betreft onder andere FIOM, Rutgers, Soa-Aids Nederland, Stichting hiv-monitoring en de hiv-vereniging Nederland.

In totaal is een bedrag van € 19,5 miljoen beschikbaar.

Opdrachten

Gezondheidsbevordering

Er worden in 2024 diverse opdrachten verstrekt in het kader van gezondheidsbevordering voor de volgende thema's: de medicatie voor medische heroïnebehandeling, de preventie van alcohol, drugs en tabak, letselpreventie en gezonde leefstijl, gezonde voeding en een gezond gewicht. Hier is circa € 12,5 miljoen voor beschikbaar.

Bijdragen aan medeoverheden

Heroïnebehandeling op medisch voorschrift

Er wordt een financiële bijdrage van circa € 15,8 miljoen verstrekt aan gemeenten voor het binnen een gesloten systeem aanbieden van een behandeling aan een beperkte groep langdurige opiaatverslaafden voor wie behandeling met methadon onvoldoende effect had. Voor deze behandeling wordt medicinale heroïne verstrekt

Seksuele gezondheid

Dit betreft de financiering van soa-onderzoek, aanvullende seksuele gezondheidszorg en van het aanbieden van hiv-remmers - Pre Expositie Profylaxe (PrEP) - aan de hoog risicogroep van mannen die seks hebben met mannen (MSM). In totaal gaat het hierbij om € 44,7 miljoen.

• 4. 

  Ethiek

Subsidies

Abortusklinieken

Sinds de inwerkingtreding van de Wet langdurige zorg vindt de subsidiëring van de abortusklinieken plaats via een subsidieregeling. Tevens vallen hieronder de kosten voor de uitvoering van de Subsidieregeling Opleidings-kosten Abortusartsen. In totaal gaat het hierbij om € 19,2 miljoen.

Medische Ethiek

Voor de uitvoering van de subsidieregeling Kunstmatige inseminatie met donorsemen (KID) is € 8,5 miljoen beschikbaar en voor de overige subsi-dieactiviteiten € 2,0 miljoen.

Bijdragen aan agentschappen

CIBG: Uitvoeringstaken medische ethiek

Het CIBG verzorgt het secretariaat van de stichting donorgegevens kunstmatige bevruchting. In totaal gaat het hierbij om € 2,6 miljoen.

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek (CCMO)

De CCMO is een bij wet (Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen en de Embryowet) ingestelde commissie en deze waarborgt de bescherming van proefpersonen betrokken bij medisch-wetenschappelijk onderzoek. Dit wordt gedaan via toetsing aan de daarvoor vastgestelde wettelijke bepalingen en met inachtneming van de voortgang van de medische wetenschap.

Ontvangsten

In het kader van haar handhavingsbeleid schrijft de NVWA bestuurl ijke boetes uit. Hieruit vloeien ontvangsten voort. Deze worden voor 2024 geraamd op € 5,2 miljoen. Verder worden ontvangsten geraamd als gevolg van in eerdere jaren te hoog verstrekte (subsidie)voorschotten voor onder andere de Bevolkingsonderzoeken kanker en de uitvoering Preventieve programma's door het RIVM (€ 32,8 miljoen).

3.2 Artikel 2 Curatieve zorg

A. Algemene doelstelling

Een kwalitatief goed, toegankelijk en betaalbaar aanbod voor curatieve zorg.

Tabel 24 Ziekenhuisopnamen¹-²-³

Ziekenhuisopnamen	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020
Astma en COPD	18,82	19,34	18,96	19,2	19,8	19,47	20,2	-	22,1	24,7	23,6	22,2	21,2	20,8	n.n.b.
Diabetes	7,3	6,8	6,8	6,8	7,2	6,7	7	-	6,3	6,1	5,9	5,8	5,4	5,2	n.n.b.
Hartfalen	21,5	22,1	21,7	22,4	22,2	21,7	20,6	19,1	18,8	19	18,6	18,3	17,6	18,3	16,1

1    Ziekenhuisopnamen voor astma en COPD | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

2    Ziekenhuisopnamen voor diabetes mellitus | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

3    Ziekenhuisopnamen voor hartfalen | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

B.    Rol en verantwoordelijkheid

De minister is verantwoordelijk voor een goed werkend en samenhangend stelsel voor de curatieve zorg. De Zorgverzekeringswet (Zvw) vormt samen met de zorgbrede wetten, zoals de Wet marktordening gezondheidszorg (Wmg) en de Wet Toelating Zorginstellingen (WTZi), de wettelijke basis van dit stelsel. Vanuit deze verantwoordelijkheid vervult de minister de volgende rollen:

Stimuleren van kwaliteit, veiligheid en innovatie in de curatieve zorg, de beschikking over de benodigde materialen, de toegankelijkheid en betaal baarheid van de curatieve zorg, de werking van het zorgverzekerings-stelsel en informatievoorziening over het zorgverzekeringsstelsel.

Financieren van de zorguitgaven voor kinderen tot 18 jaar, van diverse onderzoeken en initiatieven binnen de curatieve zorg en van initiatieven op het gebied van ICT-infrastructuur en van de risicoverevening binnen het stelsel.

Het onderhouden van wet- en regelgeving op gebied van geneesmiddelen, medische hulpmiddelen, lichaamsmaterialen, bloedvoorziening en registers.

C.    Beleidswijzigingen

Maximering eigen bijdragen voor extramurale geneesmiddelen

Er zijn verschillende maatregelen genomen om de zorgkosten op individueel niveau betaalbaar te houden. In het (voormalig) coalitieakkoord is aangekondigd om het verplicht eigen risico in de medisch specialistische zorg slimmer en betaalbaarder te maken, de hoogte van het verplicht eigen risico tot en met 2025 te bevriezen op € 385 en om de stapeling aan eigen bijdragen te monitoren en tegen te gaan. In het verlengde daarvan is besloten om de maximering van de eigen bijdrage voor extramurale geneesmiddelen voort te zetten in 2024. Dat betekent dat ook in 2024 de eigen bijdrage per persoon maximaal € 250 bedraagt.

Tabel 25 Aantal gebruikers extramurale geneesmiddelen⁸

2010    2011    2012    2013    2014    2015    2016    2017    2018    2019    2020    2021    2022

aantal gebruikers    11.930    11.673    11.494    11.349    11.279    11.389    11.471    11.389    11.570    11.568    11.130    11.190    11.591

Hersteloperaties na vrouwelijke genitale verminking (VGV)

In het geval van somatische klachten zijn hersteloperaties na vrouwelijke genitale verminking (VGV) onderdeel van het basispakket. Als uitsluitend sprake is van psychische klachten als gevolg van VGV is een hersteloperatie geen basisverzekerde zorg. Het Zorginstituut heeft hierbij geoordeeld dat de wetenschappelijke inzichten met betrekking tot de veiligheid en effectiviteit beperkt zijn en aanvullend onderzoek hiernaar wenselijk is.

ZonMw is inmiddels een onderzoek gestart. Het doel hiervan is om inzicht te krijgen in de verwijzing, indicatiestelling, effectiviteit en veiligheid van multidisciplinaire herstelzorg bij VGV. Dit maakt in onderzoeksverband een hersteloperatie wel mogelijk voor deze groep. Voor de uitvoering van het programma is in totaal ruim € 1,2 miljoen beschikbaar gesteld, verdeeld over de jaren 2023 t/m 2028. Tussentijdse resultaten zullen naar verwachting in 2025 met de Kamer gedeeld kunnen worden. Definitieve onderzoeksresultaten zullen naar verwachting in 2028 volgen.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 26 Budgettaire gevolgen van beleid art. 2 (bedragen x € 1.000)

	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Art. Verplichtingen	3.496.633	3.857.046	4.083.167	4.439.839	4.645.529	4.667.610	4.545.895
Uitgaven	3.444.812	3.799.484	4.275.287	4.551.452	4.734.838	4.764.070	4.635.810
Kwaliteit,
2 10 toegankelijkheid en betaalbaarheid van	369.291	383.319	609.540	699.300	732.477	597.139	377.200
de zorg
Subsidies (regelingen)	256.248	327.527	513.741	608.768	641.891	550.932	344.154
Medisch specialistische zorg	83.435	78.189	81.415	75.692	79.032	85.057	86.392
Curatieve ggz	25.439	12.247	12.651	11.414	16.867	14.672	14.672
Eerstel ijnszorg	31.082	11.881	37.187	39.834	53.075	49.249	7.375
Lichaamsmateriaal	25.297	25.781	24.850	23.606	22.786	22.781	22.781
Medische producten	90.995	199.429	357.638	458.222	470.131	379.173	212.934
Opdrachten	93.797	32.527	74.235	72.032	72.296	29.617	17.517
Medisch specialistische zorg	990	3.687	6.727	8.070	6.019	3.234	1.734
Curatieve ggz	301	4.288	2.549	2.600	4.720	5.667	3.667
Eersteljnszorg	1.208	7.829	44.896	44.260	45.322	-  90	-  90
Lichaamsmateriaal	923	1.554	2.225	2.110	1.893	1.892	1.892
Medische producten	90.375	15.169	17.838	14.992	14.342	18.914	10.314
Bijdrage aan agentschappen	18.000	22.099	21.064	18.500	18.290	16.590	15.529
aCBG	8.354	8.503	7.741	6.139	5.927	4.229	3.168
aCBG	300	0	0	0	0	0	0
CIBG	8.096	12.896	12.323	12.361	12.363	12.361	12.361
Overige	1.250	700	1.000	0	0	0	0
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties	1.000	1.000	500	0	0	0	0
Overig	1.000	1.000	500	0	0	0	0
Garanties	246	166	0	0	0	0	0
Overige	246	166	0	0	0	0	0
234 Ondersteuning van het zorgstelsel	3.075.521	3.416.165	3.665.747	3.852.152	4.002.361	4.166.931	4.258.610
Subsidies (regelingen)	139.233	171.823	186.061	153.045	162.249	154.994	162.353

	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Stichting Klachten en Geschillen Zorgverzekeringen	1.361	1.476	1.476	1.476	1.475	1.475	1.475
Regeling medisch noodzakelijke zorg onverzekerden	69.842	75.334	85.329	79.324	79.339	79.322	79.322
Regeling veelbelovende zorg	21.691	33.276	47.320	52.501	62.882	63.500	74.070
Medisch specialistische zorg	39.052	18.939	17.125	11.825	11.105	11.105	11.105
Curatieve ggz	565	41	2.723	5.857	6.017	6.015	6.015
Eerstel ijnszorg	6.722	2.926	11.069	13.823	11.618	3.764	553
Overige	0	40.186	24.712	12	12	12	12
Bekostiging	2.883.377	3.136.972	3.371.394	3.544.980	3.705.392	3.869.582	3.964.482
Rijksbijdrage 18-	2.831.900	3.078.200	3.303.300	3.476.900	3.637.300	3.801.500	3.896.400
Zorg illegalen en andere onverzekerbare vreemdelingen	51.477	58.772	68.094	68.080	68.092	68.082	68.082
Inkomensoverdrachten	27.948	26.480	24.562	22.485	21.426	19.570	18.645
Overgangsregeling FLO/VUT ouderenregeling ambulancepersoneel	27.853	26.380	24.462	22.385	21.326	19.470	18.545
Overige	95	100	100	100	100	100	100
Opdrachten	11.633	33.669	64.108	114.728	96.171	94.612	95.556
Risicoverevening	1.278	2.184	2.182	2.181	2.184	2.184	2.184
Uitvoering zorgverzekeringsstelsel	771	11.545	15.661	16.788	6.396	5.720	991
Medisch specialistische zorg	6.521	5.567	2.039	375	438	438	438
Curatieve ggz	1.874	1.602	1.654	1.101	785	-  163	-  163
Eersteljnszorg	238	986	110	110	110	110	110
Passende Zorg	0	4.520	30.087	79.998	71.829	80.695	86.368
Overige	951	7.265	12.375	14.175	14.429	5.628	5.628
Bijdrage aan agentschappen	7.287	39.494	9.282	9.276	9.282	20.271	9.660
CJIB: Onverzekerden en wanbetalers	7.287	9.285	9.282	9.276	9.282	20.271	9.660
Overige	0	30.209	0	0	0	0	0
Bijdrage aan ZBO's/RWT's	6.043	7.727	10.340	7.638	7.841	7.902	7.914
Sociale Verzekeringsbank: Onverzekerden	5.535	6.872	6.870	6.869	6.870	6.869	6.869
Overige	508	855	3.470	769	971	1.033	1.045
Ontvangsten	138.158	76.612	76.412	77.412	85.996	86.312	76.912

Budgetflexibiliteit

Subsidies

Van het beschikbare budget voor 2024 van € 699,3 miljoen is 86,2% juridisch verplicht. Het betreft diverse subsidies ter bevordering van kwaliteit en (patiënt)veiligheid, de toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg, de werking van het stelsel en subsidies ten behoeve van de beschikbaarheid van medisch isotopen.

Opdrachten

Van het beschikbare budget voor 2024 van € 137,5 miljoen is 54,8% juridisch verplicht. Het betreft diverse opdrachten op het gebied van kwaliteit en (patiënt)veiligheid en opdrachten die de toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg en de werking van het stelsel moeten bevorderen.

Bekostiging

Van het beschikbare budget voor 2024 van € 3,4 miljard is 100% juridisch verplicht. Het betreft de rijksbijdrage aan het Zorgverzekeringsfonds voor de financiering van verzekerden jonger dan 18 jaar, en de bekostiging van de compensatie van (een deel van) de gederfde inkomsten van zorgaanbieders als gevolg van het verstrekken van zorg aan illegalen en andere onverzekerbare vreemdelingen.

Inkomensoverdrachten

Van het beschikbare budget 2024 van € 24,5 miljoen is 100% juridisch verplicht. Het betreft hoofdzakelijk de overgangsregeling FLO/VUT voor het ambulancepersoneel.

Bijdragen aan agentschappen

Van het beschikbare budget voor 2024 van € 30,3 miljoen is 97,5% juridisch verplicht. Het betreft bijdragen aan het CIBG , het aCBG en het CJIB.

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

Van het beschikbare budget voor 2024 van € 10,34 miljoen is 75,8% juridisch verplicht. Het betreft voornamelijk de bijdrage aan het CAK voor de aanpak van onverzekerden en wanbetalers Zorgverzekeringswet en de bijdrage aan het Zorginstituut voor de uitvoering van de subsidieregeling Veelbelovende Zorg.

Bijdragen internationale organisaties

Van het beschikbare bedrag voor 2024 van € 0,5 miljoen is 100% juridisch verplicht. Het betreft een bijdrage aan de internationale inzet ten behoeve van de bestrijding van antibioticaresistentie.

Tabel 27 Geschatte budgetflexibiliteit
2024
juridisch verplicht	96,3%
bestuurlijk gebonden	3%
beleidsmatig gereserveerd	0,5%
nog niet ingevuld/vrij te besteden	0,0%

E. Toelichting op de financiële instrumenten

• 1. 

  Kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg

Tabel 28 Kwaliteit van zorg ziekenhuizen	en GGZ1
	2013    2015	2017	2019
eigen beoordeling van kwaliteit	3,51    3,4	3,48	3,34

1 https://www.staatvenz.nl/kerncyfers/kwaliteit-van-zorg-ziekenhuizen-en-ggz-beoordeling-eigen-instelling

Subsidies

Medisch-specialistische zorg

VWS stelt in 2024 € 83,4 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van subsidies ter bevordering van de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de medisch specialistische zorg. Hieronder valt een aantal zorggebieden, zoals: oncologie, geboortezorg, acute zorg en antibioticare-sistentie.

Voor oncologie is in 2024 in totaal € 65,7 miljoen beschikbaar voor:

• - 

  Het bevorderen van fundamenteel, translationeel en klinisch kankeronderzoek ten behoeve van verbetering van de overleving van kanker en het bevorderen van kwaliteit van leven van de patiënt;

• - 

  Het verbeteren van de oncologische en palliatieve zorg door het verzamelen van gegevens, het bewaken van kwaliteit, het faciliteren van samenwerkingsverbanden en bij- en nascholing;

• - 

  De eenmalige registratie van alle pathologie-uitslagen, het beheer hiervan in een landelijke databank en het computernetwerk voor de gegevensuitwisseling met alle pathologielaboratoria in Nederland. Deze gegevens vormen de basis voor de landel ijke kankerregistratie, zijn onmisbaar voor de evaluatie en monitoring van de bevolkingsonderzoeken, ondersteunen de patiëntenzorg en worden gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek.

Tabel 29 Relatieve 5-jaarsoverleving¹'²-³

	1991-1995	1996-2000	2001-2005	2006-2010	2011-2015	2016-2020
borstkanker	77,5%	81,8%	84,2%	86,0%	87,8%	88,6%
dikkedarmkanker	52,8%	55,5%	57,9%	61,2%	65,8%	69,5%
baarmoederhalskanker	63,4%	63,8%	65,9%	66,5%	68,5%	68,7%

1    Borstkanker: 5-jaarsoverleving | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

2    Dikkedarmkanker: 5-jaarsoverleving | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

3    Baarmoederhalskanker: 5-jaarsoverleving | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

Voor geboortezorg is in 2024 in totaal € 4,9 miljoen beschikbaar voor het doorvoeren van verdere verbeteringen, met als doel het terugdringen van de perinatale sterfte en morbiditeit en het bevorderen van een goede start van moeder en kind. Er wordt ingezet op:

• - 

  Het koppelen van afzonderlijke registraties (van de verschillende beroepsgroepen) waardoor een sectorbrede perinatale registratie ontstaat, die mogelijkheden biedt voor onderzoek, vergelijkingen en indicatoren op basis waarvan verbeteringen kunnen worden doorgevoerd.

• - 

  Het verder ontwikkelen van de perinatale audituitvoering, mede door het analyseren van uitgevoerde audits, het formuleren van verbeter-punten voor regio's, actief inzetten op kennisdeling en rapporteren over auditthema's.

• - 

  Visieontwikkeling, verbinden, agenderen, adresseren, faciliteren en regievoeren op het gebied van preventie, kwaliteitsontwikkeling, Zwangere Centraal en verbeteren integrale geboortezorg op basis van de adviezen van de stuurgroep Zwangerschap en Geboorte Een goed begin (2010), de agenda geboortezorg 2018-2022 (Kamerstukken II 2017/18, 32279, nr. 119) en het RIVM-rapport 'Beter weten: een beter begin'.

• - 

  Het ondersteunen van regio's die stappen willen zetten richting passende bekostiging voor integrale geboortezorg.

• - 

  Ondersteunen van kraamzorg op maat. Dit betekent het meer flexibel inzetten van kraamzorg zodat het goed aansluit op de vraag per gezin.

Voor de aanpak van Antimicrobiële resistentie (AMR) in de zorg is in 2024 € 10,6 miljoen beschikbaar. Op grond van de beleidsregel subsidiëring regionale zorgnetwerken antimicrobiële resistentie kunnen de tien regionale zorgnetwerken AMR-subsidie aanvragen voor activiteiten om antimicrobiële resistentie tegen te gaan. Het RIVM verstrekt de subsidies in opdracht van het ministerie van VWS.

In het kader van pandemische paraatheid is in 2024 totaal € 8,2 miljoen beschikbaar. Dit is enerzijds beschikbaar voor onderzoek naar en implementatie van mogelijkheden om in tijden van crisis meer reguliere zorg doorgang te laten vinden. Anderzijds zijn er middelen beschikbaar voor zorgcoördinatie binnen de acute zorg. Dit betreft onder meer een subsidie voor onderzoek naar de structurele inbedding van zorgcoördinatie en een vervolgsubsidie voor de nieuwe urgentie indeling van de ambulancezorg.

De programma's Topzorg en Citrien zullen gedurende de looptijd van het Integraal Zorgakkoord worden voortgezet. De vervolgprogramma's moeten aansluiten bij de inhoudel ijke, domein overstijgende doelen van het Integraal Zorgakkoord. Voor de voortzetting van deze programma's is voor de komende jaren € 13 miljoen beschikbaar. De middelen hiervoor staan op artikel 1 Volksgezondheid.

Tabel 30 Foetale sterfte, neonatale sterfte, vroeggeboorte en laaggeboortegewicht¹-²'³

	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021
Foetale sterfte [aantal per 1.000 levenden doodgeborenen]	3,6	3,2	3	3,1	2,8	2,6	2,8	2,9	2,9	3,2
Neonatale sterfte [aantal per 1.000 levendgeborenen]	2,2	2,3	2,2	2	2	2,3	2,4	2,2	2,4	1,7
Vroeggeboorte [%]	7,4	7,5	7,2	7	6,8	6,9	6,8	6,7	6,7	6,6
Laaggeboortegewicht [%]	6,2	6,3	6,2	6,1	5,8	5,9	5,8	5,7	5,7	5,7

1    Foetale sterfte | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

2    Neonatale sterfte | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

3    Geboorten: BIG2 (vroeggeboorten en/of laag geboortegewicht) | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

Curatieve GGZ

Het ministerie van VWS stelt in 2024 € 13,9 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van subsidies ter bevordering van de kwaliteit, toegankel ijkheid en betaalbaarheid van de curatieve geestelijke gezondheidszorg.

De Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) is op 1 januari 2020 in werking getreden. Voor het ondersteunen van de afronding van de implementatie en de uitvoering van de wet is structureel € 10,7 miljoen beschikbaar. De middelen zijn onder andere beschikbaar voor onder steuning van de ketensamenwerking en vertrouwenswerk in de ggz. Het grootste deel van dit budget gaat naar de instellingssubsidies voor vertrouwenspersonen. Dat maakt het mogel ijk dat er bij verplichte zorg een beroep kan worden gedaan op de patiëntvertrouwenspersoon (pvp) en de familie vertrouwenspersoon (fvp). De werkzaamheden van de pvp en fvp hebben hun wettel ijke basis in de Wvggz.

Voor de aanpak van Personen met Verward gedrag is in de periode 2021-2027 in totaal € 116 miljoen beschikbaar bij ZonMw (via Artikel 1 Volksgezondheid) voor het programma Grip op Onbegrip. Op 27 januari 2023 heeft ZonMw een aanvullende opdracht gekregen van het ministerie van Justitie en Veiligheid om invulling te geven aan het intensiveren van de samenwerking tussen politie, ggz en gemeenten binnen de aanpak voor het programma Grip op Onbegrip. De focus van het Actieprogramma Grip op Onbegrip blijft hetzelfde: sterke netwerken voor mensen die de grip op hun leven kwijt zijn. Het doel van het actieprogramma is het versterken van een lerende omgeving en verbetercyclus in de regio ten behoeve van een persoonsgerichte aanpak voor mensen met onbegrepen gedrag. Bestaande en nieuwe netwerken krijgen de kans zich verder te ontwikkelen zodat praktijk, beleid, onderzoek en opleidingen samen met ervaringsdeskundigen en naasten gezamenlijk en duurzaam kunnen werken aan regionale maatschappelijke vraagstukken.

Tabel 31 Aantal patienten curatieve GGZ¹

2009    2010    2011    2012 2013*    2014    2015    2016    2017    2018    2019    2020

GGZ: aantal patienten curatieve GGZ²    1116248 1238764 1325704 1202550 1269198 1246228 1040626 1099134 1142669 1173104 1209623 1214462

1    GGZ: aantal patiënten curatieve GGZ | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

2    https://www.staatvenz.nl/kerncjfers/ggz-aantal-pati%C3%ABnten-curatieve-ggz

Eerste lijnszorg

In 2024 is er een bedrag van € 44,4 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van subsidies ter bevordering van de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de eerstelijns zorg.

In het kader van de uitvoering van de bestuurlijke afspraken paramedische zorg 2019-2022, heeft ZonMw een programma ontwikkeld voor het bevorderen van de kwaliteit (zorgstandaarden en richtlijnen), transparantie, kennis en onderzoek binnen de paramedische zorg. Voor dit programma is gedurende de periode 2019-2026 een bedrag van € 10 miljoen beschikbaar gesteld.

Meerjarig is in de periode 2024 tot en met 2027 aanvullend budget beschikbaar om doelstellingen uit het IZA te ondersteunen op het terrein van de eerstelijnszorg (respectievelijk € 30,1 miljoen, € 31,9 miljoen,

€ 35,3 miljoen en € 20,3 miljoen). Hier bovenop is voor de periode 2023-2026 is € 18,9 miljoen beschikbaar voor het Programma kennisinfrastructuur academische werkplaatsen huisartsengeneeskunde. Daarnaast is voor flankerend beleid (onder andere op het gebied van monitoring en evaluatie) in de periode 2023-2026 een totaal van € 15 miljoen beschikbaar. Voor de activiteiten rakend aan het IZA is in 2024 totaal € 34,1 miljoen beschikbaar.

Lichaamsmateriaal

Het ministerie van VWS stelt in 2024 € 24,9 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van subsidies ten behoeve van de beschikbaarheid, veiligheid en kwaliteit van lichaamsmaterialen.

Aan de Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS) wordt in 2024 een subsidie verstrekt van € 15,3 miljoen voor het uitvoeren van wettel ijke taken als orgaancentrum, het ondersteunen van ziekenhuizen bij de donatiezorg en het informeren van de bevolking over orgaandonatie. Hiernaast ontvangen 26 ziekenhuizen met een functie binnen de orgaanketen, een subsidie van in totaal € 5,5 miljoen op grond van de subsidieregeling donatie in ziekenhuizen. Doel van de subsidieregeling is het stimuleren van orgaan- en weefseldonatie in ziekenhuizen.

Medische Producten

Het ministerie van VWS stelt in 2024 € 357,6 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van subsidies medische producten.

Voor de publieke investering in Pallas is in totaal € 1,68 miljard nodig, waarvan € 265 miljoen in 2024. Hiervoor is eerder € 1,36 miljard euro dekking gevonden door de pakketmaatregel vitamine D. Er was nog een openstaand dekkingsvraagstuk van € 320 miljoen. Deze dekking is gevonden in de groeiruimte Zvw. De reeds gevonden dekking uit de pakketmaatregel vitamine D en de aanvullende dekking uit de groeiruimte zijn overgeboekt naar artikel 2 (Curatieve Zorg) op de begroting van VWS en in het benodigde kasritme gezet. Vanwege indexatie wijken de genoemde bedragen af van de bedragen genoemd in de Kamerbrief d.d. 20 september 2022 en de Miljoenennota 2023.

In 2024 is een bedrag van € 23,3 miljoen beschikbaar voor het landel ijke programma Medicatieoverdracht. De beschikbare middelen zijn bedoeld voor de landelijke coördinatie door Nictiz, de ondersteuning van de sectoren, de Kickstart Medicatieoverdacht, de aanvulling op de Kickstart voor de huisartsenposten, en verdere ICT-ontwikkeling. De implementatie van medicatieoverdracht zal uiteinde! jk leiden tot de beschikbaarheid van actuele en volledige medicatieoverzichten en toedienlijsten voor zorgverleners en patiënten/cliënten. Verder is er in 2024 € 6,3 miljoen beschikbaar voor het programma Versnelling Informatie-uitwisseling Patiënt en Professioneel Farmacie (VIPP Farmacie). VIPP Farmacie heeft als doel de farmaceutische patiëntenzorg veiliger en efficiënter te maken en de positie van de patiënt te versterken.

Voor PharmaNL wordt in 2024 € 24,4 miljoen ingezet. PharmaNL geeft een duurzame impuls aan het benutten van het economisch potentieel van innovatieve farmaceutische producten en productietechnologieën, met een toename van medicijnontwikkeling en medicijnproductie op Nederlandse bodem als oogmerk.

In het kader van pandemische paraatheid investeren we voor het verminderen van afhankelijkheden in de productie- en toeleveringsketen van medische producten in duurzame productie dichtbij huis (Europa of Nederland), slimme inkoop die productie dichtbij huis stimuleert en strategische partnerschappen met producerende landen buiten Europa. Hiertoe wordt zoveel mogelijk aangesloten bij relevante EU-initiatieven zoals de IPCEI Health op het gebied van geneesmiddelen. Hiervoor is in 2024 € 10,5 miljoen beschikbaar, dat wordt gericht op modernisering en vergroening van productieprocessen en productie dicht bij huis in Nederland en de EU. Daarnaast is er in 2024 € 5,0 miljoen beschikbaar voor deelname aan de IPCEI Health gericht op de stimulering van MedTech-initia-tieven vanuit de private sector die het meeste bijdragen aan versterking van de leveringszekerheid en waar mogel ijk verduurzaming wordt gestimuleerd. Verder is er voor het verbeteren van sturing en regie door monitoring van vraag en aanbod van essentiële hulpmiddelen in 2024 € 3,5 miljoen beschikbaar.

In het kader van het IZA is in 2024 een bedrag van € 2,4 miljoen beschikbaar voor doelmatigheidsonderzoek geneesmiddelen. De kosten van dure intramurale geneesmiddelen groeien momenteel harder dan de afgesproken kaders voor de MSZ. Door het uitvoeren van landel ijk doelmatigheidsonderzoek met dure geneesmiddelen die reeds opgenomen zijn in het verzekerde pakket kan deze kostengroei gereduceerd worden.

Opdrachten

Eerstel ijnszorg

In 2024 is in totaal € 45,1 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van opdrachten ter bevordering van de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid in de eerstelijnszorg.

Naar aanleiding van het (voormalig) coalitieakkoord is gedurende de periode 2023-2026 een bedrag van € 150,1 miljoen beschikbaar gesteld voor het versterken van de organisatiegraad in de basiszorg. Hiermee wordt ingezet op de (door)ontwikkeling van lokale en regionale organisaties die professionals in de basiszorg ontzorgen en ondersteunen in de samenwerking met andere partijen en domeinen. Deze beleidsinzet en investeringen leiden tot meer en beter afgestemde zorg voor kwetsbare patiëntengroepen, meer werkplezier voor professionals, betere benutting van personele capaciteit en budgetten en meer innovatiekracht. De versterking van de basiszorg ondersteunt de afspraken in het Integraal Zorgakkoord en het programma Wonen, ondersteuning en zorg voor ouderen (WOZO). In 2024 is voor het versterken van de organisatiegraad in de basiszorg € 8,7 miljoen beschikbaar voor het programma professionalisering VSV's en € 33,3 miljoen voor het programma (door)ontwikkeling van lokale en regionale organisatievormen (ZonMW).

Medische Producten

VWS stelt in 2024 € 17,8 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van opdrachten medische producten.

In het kader van pandemische paraatheid is in 2024 een bedrag van € 4,2 miljoen beschikbaar voor uitgaven in verband met het verminderen van afhankelijkheden in productie- en toeleveringsketen van medische producten in het kader van pandemische paraatheid. Bij het beschikbaar stellen van middelen zijn er verschillende gradaties mogelijk, bijvoorbeeld door het verlenen van een opdracht, garantstelling, lening of door een bepaald percentage lokale productie ("produce European/NL"). Duurzaamheid is hier een belangrijke drijver en manier om onderscheidend te zijn ten opzichte van lagelonenlanden. Verder is er voor de afbouw van de noodvoorraad van COVID materialen en de opslag van zuurstofconcen-tratoren bij leveranciers in 2024 € 4 miljoen beschikbaar.

In het kader van het IZA is in 2024 een bedrag van € 3,3 miljoen beschikbaar voor uitgaven in verband met het verbeteren van de organisatiegraad in de farmaceutische zorg (€ 2 miljoen), het verbeteren van het pakketbeheer en de beheerste instroom van dure geneesmiddelen (€ 0,8 miljoen) en maatregelen die bijdragen aan het waarborgen van de toegankel ijkheid, betaalbaarheid en de kwaliteit van dure geneesmiddelen in de MSZ (€ 0,5 miljoen).

Bijdrage aan agentschappen

aCBG

Het ministerie van VWS stelt in 2024 € 7,7 miljoen beschikbaar voor een bijdrage aan het aCBG. Dit betreft voor € 5,1 miljoen middelen voor het programma Werk aan Uitvoering (WaU). Via dit programma wordt gewerkt aan de doelstelling dat de overheid betrouwbaar, dienstbaar, dichtbij en rechtvaardig is. Onderdeel hiervan is de verbetering van informatiesystemen door het aCBG.

CIBG

Het minsiterie van VWS stelt in 2024 € 12,3 miljoen beschikbaar voor een bijdrage voor diverse aan het CIBG opgedragen taken. Het gaat bijvoorbeeld om het uitvoeren van taken voor het Donorregister (€ 4,0 miljoen), het Geneesmiddelenvergoedingssysteem en de Wet Geneesmiddelenprijzen (€ 3,4 miljoen), en ook het verlenen van vergunningen, ontheffingen, notificaties en exportverklaringen (€ 3,1 miljoen).

• 3. 

  Ondersteuning van het zorgstelsel

Tabel 32 Aantal onverzekerden¹

2011    2012    2013    2014    2015    2016    2017    2018    2019    2020    2021    2022

aantal onverzekerden^{9 10}    57965    31681    28740    29454    24269    22960    17424    24205    24870    20260    23876    25024

1    Aantal onverzekerden zorgverzekering | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

2    https://www.staatvenz.nl/kerncyfers/onverzekerden-zorgverzekering

Subsidies

Subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden

Zorgaanbieders kunnen de medisch noodzakelijke zorg die zij aan onverzekerden hebben verleend declareren bij het CAK indien de kosten daarvan niet of niet volledig verhaalbaar blijken op de patiënt. De uitgaven in het kader van deze regeling worden voor 2024 geraamd op € 85,3 miljoen. Dit bedrag is inclusief € 6,0 miljoen voor de onder deze regeling gedeclareerde zorgkosten voor ontheemden uit Oekraïne. De uitvoeringskosten van deze regeling zijn opgenomen op artikel 4 Zorgbreed beleid.

Subsidieregeling Veelbelovende Zorg Sneller bij de Patiënt

De uitvoering van de subsidieregeling Veelbelovende Zorg Sneller bij de Patiënt ligt bij het Zorginstituut in samenwerking met ZonMw. Het doel van de subsidieregeling is dat innovaties voor de patiënt op een veilige wijze én sneller dan voorheen in het basispakket kunnen instromen, en dat we beter inzicht krijgen in de (kosten) effectiviteit van deze veelbelovende, innovatieve interventies. Tevens is de regeling bedoeld om kleinere partijen beter te ondersteunen bij het doen van onderzoek. Voor deze regeling is in 2024 een bedrag van € 47,3 miljoen beschikbaar. Het was de bedoeling dat deze subsidieregeling per 1 februari 2024 zou vervallen, maar de regeling zal worden verlengd.

Tabel 33 Acute verloskunde1
	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022	2023
bereik acute verloskunde binnen 45 minuten	99,9	99,8	99,8	99,9	99,9	99,9	99,9	99,7	99,6
1 Ambulance: bereik acute verloskunde binnen 45 m	inuten | De Staat van Volksgezondheid en		Zorg (staatvenz.nl)

Tabel 34 Gemiddelde wachttijd GGZ1,2
	2022-2	2022-3	2022-4	2023-1
Basis ggz: gemiddelde wachttijd in weken3		12,3	12,5	14,9	14,1
Gespecialiseerde ggz: gemiddelde wachttijd in weken4		16,6	18	21,7	20,9

1    Wachttijd generalistische basis-ggz: Overschrijding treeknorm en wachttijd | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

2    https://www.staatvenz.nl/kerncijfers/wachttijd-gespecialiseerde-ggz-overschrijding-treeknorm-en-gemiddelde-wachttijd

3    https://www.staatvenz.nl/kerncijfers/wachttijd-generalistische-basis-ggz-overschrijding-treeknorm-en-wachttijd

4    https://www.staatvenz.nl/kemcijfers/wachttijd-gespecialiseerde-ggz-overschrijding-treeknorm-en-gemiddelde-wachttijd

Tabel 35 Aantal wachtende op Wlz-zorg in de GGZ¹

2015    2016    2017    2018    2019    2020    2021    2022    2023

Aantal wachtenden op Wlz-zorg in de ggz¹⁰    88    64    48    11    13    59    573    800    697

	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
Binnen 15 minuten norm aanrijdtijden ambulances [%]2	92,9	93	93,4	93,4	3 92.4	92.4		92,7

1    https://www.vzinfo.nl/prestatie-indicatoren/ambulance-a1-inzetten-binnen-15-minuten-ter-plaatse

2    https://www.vzinfo.nl/prestatie-indicatoren/ambulance-a1-inzetten-binnen-15-minuten-ter-plaatse

Eerstel ijnszorg

VWS stelt in 2024 € 10,7 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van subsidies ter ondersteuning van het zorgstelsel ten behoeve van de eerstel-ijnszorg.

In het kader van het IZA is met o.a.huisartsen afgesproken dat wordt ingezet op zelfzorg. Gedurende de periode 2023-2026 wordt hiertoe vanuit het IZA en de coalitieakkoordmiddelen voor passende zorg € 17 miljoen beschikbaar gesteld. In 2024 gaat het om een bedrag van € 3,5 miljoen.

Daarnaast wordt in het kader van de uitvoering van het reeds afgelopen hoofdlijnenakkoord huisartsen, door ZonMw uitvoering gegeven aan de nationale onderzoeksagenda huisarts-geneeskunde. Hiervoor is een budget beschikbaar gesteld van € 10 miljoen. Gedurende de periode 2023-2026 wordt hiertoe vanuit het IZA een aanvullend budget beschikbaar gesteld van € 7,5 miljoen. In 2024 gaat het om een aanvullend bedrag van € 2 miljoen.

Overige

In 2024 wordt € 18,7 miljoen aanvullend beschikbaar gesteld voor de uitbetaling van de zorgbonus aan pgb-zorgverleners binnen de Zvw. Diverse overige subsidies van minder dan € 10 miljoen tellen, met bovengenoemde posten, op tot het totale geraamde bedrag op dit instrument in de budgettaire tabel.

Bekostiging

Rijksbijdrage Zorgverzekeringsfonds voor financiering van verzekerden

18-Kinderen tot achttien jaar betalen geen nominale premie Zvw. De Rijksbijdrage Zorgverzekeringsfonds (circa € 3,3 miljard) voorziet in de financiering van de kosten voor deze verzekerden (18-).

Regeling financiering zorg aan illegalen en andere onverzekerbare vreemdelingen

Zorgaanbieders kunnen een bijdrage vragen aan het CAK als zij medisch noodzakelijke zorg hebben verleend aan illegalen en andere onverzekerbare vreemdelingen en de kosten daarvan niet of niet volledig verhaalbaar blijken op de patiënt. Zorgaanbieders kunnen in aanmerking komen voor compensatie uit collectieve middelen onder in de wet (Zvw, art. 122a) gestelde voorwaarden. In 2024 is € 68,1 miljoen beschikbaar voor de regeling. De uitvoeringskosten van deze regeling zijn opgenomen op artikel 4 Zorgbreed beleid.

Inkomensoverdrachten

Overgangsrecht FLO/VUT-ouderenregeling

Bij de afschaffing van de regelingen rond Functioneel Leeftijdsontslag/ Vervoegde Uittreding (FLO/VUT) zijn afspraken gemaakt over de vergoeding van het overgangsrecht ouderenregelingen voor de verschillende diensten om de continuïteit van ambulancezorg te garanderen en om een ongelijk speelveld tussen de verschillende soorten ambulancediensten (publiek, B3 en particulier) te voorkomen. De kosten van het overgangsrecht zijn in de tarieven voor de ambulancediensten verwerkt. Met de ambulancediensten is een overeenkomst gesloten, waarin is geregeld dat een groot deel van de kosten bij VWS gedeclareerd kan worden. Om verschillen in de tariefstelling ten gevolge van de ouderenregelingen te voorkomen, is ervoor gekozen de betalingen van alle drie deze regelingen via de begroting van VWS te laten verlopen. In 2024 is hiervoor een bedrag beschikbaar van € 24,5 miljoen. Opdrachten

Uitvoering zorgverzekeringsstelsel

In 2024 wordt een totaalbedrag van € 14,7 miljoen beschikbaar gesteld vanuit de coalitieakkoordmiddelen volksziekten voor de coördinatie door en activiteiten van de Coalitie Leefstijl in de Zorg. Dit bedrag omvat zowel de initiatieven van de coalitie zelf als het bijbehorende subsidieprogramma van ZonMw.

De Coalitie Leefstijl in de Zorg is conform IZA afspraken in 2023 opgericht en gefinancierd door VWS. De coalitie heeft als hoofddoel om leefstijl integraal onderdeel te maken van de curatieve zorg. Deze coalitie is een adaptief consortium onder de coördinatie van TNO. Binnen de coalitie wordt er gewerkt aan diverse IZA-afspraken, die bijdragen aan het hoofddoel. De coalitie werkt aan deze afspraken vanuit verschillende teams gebaseerd op inhoudelijke knelpunten. Voorbeelden hiervan zijn team praktijkimplemen-tatie, team richtlijnen, team opleiden en team patiënt.

Naast de initiatieven van de coalitie is er een subsidieprogramma opgezet via ZonMw, dit subsidieprogramma sluit inhoudelijk aan bij de coalitie. De eerste ronde van dit subsidieprogramma is in 2023 gestart en de tweede ronde zal begin 2024 van start gaan.

Passende Zorg

In 2024 wordt € 30,1 miljoen beschikbaar gesteld voor het verstrekken van opdrachten, subsidies en bijdrages aan het Zorginstituut ten behoeve van passende zorg. Doel hiervan is het bereiken van zoveel mogelijk effectieve en kwalitatief hoogwaardige zorg voor de patiënt of cliënt.

Passende zorg is de norm. Dat betekent allereerst dat zorg aantoonbaar effectief is en meerwaarde heeft voor de patiënt, met daarnaast een doelmatige inzet van mensen, middelen en materialen. Passende zorg betekent meer. Het betekent ook dat zorg gericht is op gezondheid, functioneren en kwaliteit van leven, dat de zorg samen met en rondom de patiënt tot stand komt en dat de zorg op de juiste plek geleverd wordt.

Deze middelen worden beschikbaar gesteld om opdrachten te verstrekken, subsidies te verlenen en bijdrages te leveren aan het Zorginstituut op het gebied van:

• - 

  meer kennis over en inzicht in effectiviteit en kwaliteit van zorg, waaronder ook vraagstukken rondom de organisatie van zorg;

• - 

  versterking van de overheid (toezichthouders en uitvoerders, met name het Zorginstituut) om passende zorg te bereiken (voor de eerste jaren een toename van circa 7,5 duidingen per jaar); en

• - 

  implementatie/vertaling van bovenstaande kennis en inzichten naar de praktijk

Post-COVID

Om patiënten met post-COVID meer perspectief te bieden is over de periode 2023-2026 ruim € 32 miljoen beschikbaar gesteld voor een meerjarig onderzoekprogramma en nationaal experticecentrum (Kamerstukken II 2022/23 25295, nr. 2060). Voor de periode 2024 tot en met 2026 gaat het om € 8,5 miljoen per jaar.

Overige

Het ministerie van VWS stelt in 2024 € 12,2 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van diverse opdrachten ter ondersteuning van het zorgstelsel.

Zorgvernieuwing en regionale samenwerking (de Juiste Zorg op de Juiste Plek)

Voor het organiseren van de Juiste Zorg op de Juiste Plek voor mensen in Nederland is regionale en lokale samenwerking nodig. In het IZA zijn afspraken gemaakt over het opstellen van regiobeelden, regioplannen en transformatieplannen, het versterken van regionale samenwerking en het creëren van de juiste randvoorwaarden voor regionale samenwerking. Met het beschikbaar stellen van extra middelen faciliteren we regionale partijen om aan de hand van de regionale context de zorg en ondersteuning beter samen te laten werken en de zorg te vernieuwen en anders in te richten (voorkomen, vervangen en verplaatsen). Hiervoor is in 2024 € 20,11 miljoen beschikbaar gesteld.

Zo stelt de overheid onder andere via regiobeeld.nl (basis-)data beschikbaar ten behoeve van het maken van regiobeelden en regioplan, alsmede regioanalyses en haar beschikbare gegevens over de regionale arbeidsmarkt. Voor de doorontwikkeling van regiobeeld.nl wordt in 2024 € 0,5 miljoen vrij gemaakt. Daarnaast wordt het bestaande platform van het Programma de Juiste Zorg op de Juiste Plek verbreed om tussen zorgaanbieders, zorgverzekeraars, gemeenten, vertegenwoordigers vanuit burgerperspectief, overheid en wetenschap expertise, kennis en ervaring uit te wisselen. Hiervoor komt in 2024 € 0,5 miljoen beschikbaar.

De overheid faciliteert ten slotte regionale zorgpartijen bij het samenwerken in de regio. Dat doet zij onder andere door het beschikbaar stellen van middelen voor de begeleiding van de uitvoering van regiobeelden en regioplannen. Hiervoor is in 2024 € 12,5 miljoen beschikbaar. Ook zal worden ingezet op kennisondersteuning bij de transformatie. Zo worden middelen beschikbaar gesteld voor ondersteuning bij het koppelen en gebruik van data, uitleg van bekostigingsmogelijkheden en samenwerkingsaspecten en komt er een subsidieregeling voor domeinoverstijgende samenwerking. Hiervoor is in 2024 € 6,61 miljoen beschikbaar. Voor de laatste twee aspecten (begeleiding van uitvoering regioplannen en kennisondersteuning) wordt een breed ondersteuningsprogramma bij ZonMw ingericht. De uitgaven van ZonMw worden geraamd en verantwoord op artikel 1 Gezondheidsbeleid.

Daarnaast is voor de behandeling van bezwaar- en beroepszaken volgend uit de crisisregelingen zorgbonus en COZO-banen is in 2024 € 5 miljoen gereserveerd. Om kennis en ervaring op het gebied van post-COVID bijeen te brengen in een expertisecentrum en voor bundeling en nader onderzoek naar de mogelijke behandeling van post-COVID is in de periode 2024-2026 jaarlijks € 8,5 miljoen jaarlijks beschikbaar. Tenslotte is in het kader van Pandemische Paraatheid in 2024 € 1,2 miljoen beschikbaar voor onderzoek naar landelijke regie en sturing, inclusief de daarbij behorende doorzettings-macht.

Ontvangsten

Voor 2024 worden de totale ontvangsten op dit artikel geraamd op € 76,4 miljoen. De ontvangsten hebben hoofdzakelijk betrekking op afrekening van eerder verstrekte subsidievoorschotten en ontvangsten in het kader van de aanpak van zowel wanbetalers als onverzekerden.

1 Tabel 37 Financiële toegankelijkheid1,2
	2016	2017	2018	2019	2020	2021 2022
afzien van zorg vanwege de kosten Wanbetalers zorgverzekering	16% 277023	11% 277023	8% 277023	9% 202702	7% 189652	8% n.n.b.3,4 170221    1705415

1    Financiële toegankeljkheid: afzien van zorg vanwege de kosten | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

2    Financiële toegankel jkheid: wanbetalers zorgverzekering | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

3    Rekhaoui, J. (Jamila):

4    https://www.staatvenz.nl/kemcjfers/financi%C3%ABle-toegankeljkheid-afzien-van-zorg-vanwege-de-kosten

5    https://www.staatvenz.nl/kerncjfers/wanbetalers-

zorgverzekering#:~:text=Een%20wanbetaler%20is%20een%20verzekeringnemer,Kantoor%20(Centraal%20Administratie%20Kantoor)%20.

A. Algemene doelstelling

Een stelsel voor maatschappelijke ondersteuning en langdurige zorg dat:

• 1. 

  ieder mens in staat stelt om zijn leven zo lang mogelijk zelf in te vullen en 2. - wanneer dit nodig is - thuis of in een instelling kwalitatief goede ondersteuning en zorg biedt. Daarbij worden ondersteuning en zorg geboden aansluitend op informele vormen van hulp. De complexiteit van de zorgvraag en de weerbaarheid van de burger staan centraal bij het bieden van passende zorg. Er wordt gestreefd naar welbevinden en een afname van de afhankelijkheid van ondersteuning en zorg. Dit alles tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten.

Tabel 38 Goed ervaren gezondheid 75 en ouder1
(zeer) goed ervaren gezondheid	2010	2011	2012    2013    2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022
Leeftijd 75 jaar of ouder	50,1	48,9	51,4    50,8    52,7	53,2	57	59,2	57,3	55,1	64,1	62,9	55,6

1 Ervaren gezondheid | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

Tabel 39 Wlz zorg in percentages¹

Wlz zorg in percentages

Aandeel mensen met wlz zorg	1,72	1,73	1,71	1,73	1,78	1,8	1,95
Aandeel mensen met wlz zorg zonder verblijf	1,23	1,2	1,17	1,18	1,18	1,16	1,23
aandeel mensen met wlz zorg met verbljf	0,05	0,05	0,06	0,07	0,08	0,08	0,1

1 StatLine - Personen met indicatie naar gebruik Wlz-zorg; indicatie, leveringsvorm, zzp (cbs.nl)

B. Rol en verantwoordelijkheid

De minister is verantwoordelijk voor een effectief en efficiënt werkend systeem van langdurige zorg en maatschappelijke ondersteuning in Nederland.

Mensen die zorg en ondersteuning nodig hebben, dienen dit of thuis of in een instelling op maat en van een goede kwaliteit te krijgen. Gemeenten dragen zorg voor de ondersteuning via de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015).

Voor mensen met een blijvende behoefte aan permanent toezicht en die 24 uur per dag zorg in de nabijheid nodig hebben, is zorg vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz) beschikbaar. Zorgkantoren sluiten namens Wlz-uitvoerders overeenkomsten met zorgaanbieders voor het leveren van verzekerde zorg. Het kan onder andere gaan om verblijf in een instelling, persoonl ijke verzorging en verpleging en/of geneeskundige zorg in natura of in de vorm van een persoonsgebonden budget.

De minister is verantwoordel ijk voor:

Stimuleren:

• - 

  en aanjagen van een adequate uitvoering van betreffende wetten en vernieuwing in de maatschappel ijk ondersteuning en de langdurige zorg. Vernieuwing wordt hoofdzakelijk door burgers, cliëntenorganisaties, gemeenten, zorg- en welzijnsaanbieders en zorgverzekeraars vormgegeven.

• - 

  van de ontwikkeling en verspreiding van kennis, waaronder goede voorbeelden en innovaties op het gebied van maatschappelijke ondersteuning en langdurige zorg en initiatieven om de kwaliteit en het innoverend vermogen van de ondersteuning en zorg te versterken.

Financieren:

• - 

  van de Wmo 2015 en de Wlz.

• - 

  van partijen die een belangrijke rol vervullen binnen het stelsel. Regisseren:

• - 

  vaststellen van de wettelijke kaders van de Wmo 2015 en de Wlz en sturen door het maken van bestuurlijke afspraken en door gebruik te maken van de bevoegdheid van interbestuurlijk toezicht.

• - 

  monitoren en evalueren van de werking van de Wmo 2015 en de Wlz.

C. Beleidswijzigingen

Wonen Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO)

Medio 2022 is het beleidsprogramma WOZO aan de Tweede Kamer aangeboden (Kamerstukken II 2021/22, 29389, nr. 111). Inmiddels hebben 35 partijen zich aangesloten bij het WOZO-programma en is er met enkele daarvan een regiegroep gevormd. De beleidsmaatregelen in WOZO zijn verdeeld over vijf actielijnen. In de voortgangsbrief van 3 juli 2023 (kamerstukken II 2022/23, 29389, nr 117) is de Tweede Kamer geïnformeerd over de laatste stand van zaken. In 2024 ligt de focus van het programma op:

• - 

  Voeren van maatschappelijke dialoog;

• - 

  Versterken van zelf- en samenredzaamheid;

• - 

  Meer ruimte voor informele zorgverleners;

• - 

  Structurele verankering van succesvolle experimenten/pilots;

• - 

  Subsidieregeling intergenerationeel wonen (vanaf zomer 2023; totaal beschikbare bedrag t/m 2027 is € 58,4 miljoen);

• - 

  Subsidieregeling geclusterde verpleegzorgplekken (vanaf 2^e helft 2023; totaal beschikbare bedrag t/m 2027 is € 312 miljoen; waarvan

€ 57 miljoen voor het stimuleren van wooncombinaties van jongeren en ouderen);

• - 

  Stimuleren van inzet in technologie.

De monitoring van het WOZO-programma is inmiddels uitgewerkt op drie niveaus. Het gaat om uitvoering van de acties in het programma, de resultaten die daarmee geboekt worden en de maatschappelijke effecten in ondersteuning en zorg voor ouderen. Eind 2023/begin 2024 wordt de Kamer hierover geïnformeerd.

VG7

In de uitwerking van de 'Toekomstagenda: zorg en ondersteuning voor mensen met een beperking', wat zich richt op het stimuleren van de beweging naar toekomstbestendige gehandicaptenzorg, is complexe zorg één van de zes onderwerpen. Complexe zorgvragen nemen toe, het aantal en aandeel VG7-indicaties stijgt net als de kosten en aanvragen voor meerzorg. Uit dit onderzoek en uit signalen uit het veld bljkt de urgentie en noodzaak voor het bieden van passende zorg voor deze doelgroep. Daarom zetten we in op het waarborgen en stimuleren van de kwaliteit van zorg. Hiervoor wordt in het Uitgavenplafond Zorg in 2023 én in 2024 € 40 miljoen extra beschikbaar gesteld om ervoor te zorgen dat er passende zorg beschikbaar blijft voor mensen met een VG7-zorgprofiel. Naast onderzoek naar passende tarieven wordt er in de toekomstagenda ook ingezet op de kwaliteit van de zorg voor deze doelgroep. Om deze inzet op kwaliteit beter in beeld te brengen en toekomstige sturing hierop beter te onderbouwen zal gedurende het jaar 2024 de Monitor Toekomstagenda Gehandicaptenzorg worden opgeleverd in samenwerking met het RIVM. Daarnaast zal in 2024 gestart worden met de subsidieregeling gespecialiseerde cliënt ondersteuning (GCO). De doelstelling van de GCO is, naast de ondersteuning van cliënten en naasten, nadrukkelijk ook het opzetten van een 'signalerings- en verbetercyclus' waarin de geleerde lessen uit de prakt ijk worden ingebracht bij verschillende instanties en hiermee voor deze doelgroep een hogere kwaliteit zorg te kunnen leveren.

Aanpak Gendergerelateerd geweld

We zetten in op het voorkomen van geweld tegen vrouwen. We doen dit onder de noemer van een verbeterde aanpak van gendergerelateerd geweld. Met gendergerelateerd geweld bedoelen we geweld dat iemand wordt aangedaan omwille van gender, biologisch geslacht, genderidentiteit of genderexpressie, én geweld dat mensen van een bepaald biologisch geslacht of genderidentiteit onevenredig vaak raakt. Volgens het Verdrag van Istanbul gaat het qua vormen van geweld onder meer om huisel ijk geweld, schadelijke praktijken en seksueel geweld. Voor deze vormen van geweld zijn op dit moment separate aanpakken ontwikkeld of worden aparte acties uitgevoerd. Om te komen tot een meer integrale inzet - een verplichting uit het Verdrag van Istanbul - brengen we de verschillende aanpakken samen en voegen aan de hand van speerpunten, zoals Pleger, Hoog risico situaties, Deskundigheidsbevordering en Gender doet ertoe, een aantal acties toe.

Het jaar 2023 is gebruikt om de verbeterde aanpak te ontwikkelen en om in afstemming met gemeenten, uitvoeringsorganisaties en veldpartijen tot concrete aanvullende acties te komen. In 2024 zullen de meeste acties worden verricht of opgestart. In de aanpak zelf is zoveel als mogelijk weergegeven wat het tijdspad van de verschillende acties is.

Programma Eén tegen eenzaamheid

Het programma Eén tegen eenzaamheid heeft eind september 2022 de vervolgaanpak gelanceerd (Kamerstukken II 2022/23, 29538, nr. 344). Waar het programma in de periode 2018-2021 een focus had op eenzaamheid onder ouderen richt het programma zich nu op eenzaamheid in het algemeen (2022-2025).

Het actieprogramma heeft een aanpak waarbij er vier jaar lang wordt gewerkt langs drie actielijnen. In 2024 wordt er verder gewerkt aan deze actielijnen. Om voort te borduren op de resultaten uit de vorige programmaperiode werkt Eén tegen eenzaamheid langs drie actiel ijnen aan:

• 1. 

  Meer bewustwording in de samenleving over eenzaamheid. Middelen worden ingezet op publiekscampagne en Week tegen Eenzaamheid om eenzaamheid bespreekbaar te maken en kennis over eenzaamheid wordt d.m.v. Nationale Wetenschapsagenda vergroot.

• 2. 

  Meer maatschappelijk initiatief tegen eenzaamheid. Onder andere ondersteunt het programma 'verminderen eenzaamheid' maatschappel ijke initiatieven om meer impact te maken en eenzaamheid te voorkomen dan wel te verminderen.

• 3. 

  In alle gemeenten een lokale aanpak tegen eenzaamheid. Gemeenten wordt advies aangeboden en kunnen een financiële bijdrage ontvangen voor hun aanpak eenzaamheid door middel van een Brede Specifieke Uitkering (Brede SPUK).

Herinvoering inkomensafhankelijke eigen bijdrage Wmo

Het demissionaire kabinet heeft in de Voorjaarsnota 2023 besloten om het abonnementstarief in de Wmo 2015 met ingang van 1 januari 2026 af te schaffen en in plaats daarvan de inkomensafhankelijke eigen bijdrage Wmo 2015 te herintroduceren. Daarbij is het uitgangspunt dat zoveel mogelijk wordt aangesloten bij de vormgeving zoals die voorheen was met oog voor inkomenseffecten en (de effecten op) het beroep dat wordt gedaan op de Wmo. De inkomensafhankelijke eigen bijdrage gaat daarmee niet alleen gelden voor de huishoudelijke hulp, maar voor alle Wmo-voorzieningen waarop het abonnementstarief nu van toepassing is. Hiervoor wordt een nieuw wetsvoorstel voorbereid. Het wetsvoorstel voor invoering van een passende eigen bijdrage huishoudel ijke hulp (waarvan de inwerkingtreding per 2025 werd voorzien) wordt ingetrokken. Het herintroduceren van de inkomensafhankel ijke eigen bijdrage in de Wmo is nodig om de druk op (het gebruik van) Wmo-voorzieningen te verlagen en de financiële houdbaarheid van de Wmo 2015 te verbeteren. Door het inkomens- en vermogensafhankelijke karakter van de eigen bijdrage wordt rekening gehouden met de financiële draagkracht van burgers (Kamerbrief over Voortgangsbrief Wmo 2015 | Kamerstuk | Rjksoverheid.nl).

Onbeperkt meedoen / coördinatie implementatie VN-verdrag handicap

Onbeperkt Meedoen geeft vanaf 2018 een gerichte impuls aan de implementatie van het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap (hierna: VN-verdrag handicap). In 2024 vinden de vervolgstappen plaats in de aanpak, zoals deze eerder voor de periode 2022 - 2025 is vastgesteld¹¹. Zo is de doelstelling voor 2024 om het aantal inclusiepacten verder te laten toenemen¹². Ook worden de activiteiten voor 2024 uitgevoerd in de meerjarige plannen van aanpak van VNO-NCW en MKB Nederland en de VNG. Concreet gaat hier bijvoorbeeld om het vergroten en verbeteren van de lokale inclusieagenda's van gemeenten, het vergroten van het aantal toegankelijke winkelroutes en het verbeteren van de digitale toegankelijkheid van producten en voorzieningen in lijn met de EU-toegankelijk-heidsrichtlijn. In samenwerking met de Alliantie wordt verder ingezet op het bevorderen van de inzet van ervaringsdeskundigheid bij de ontwikkeling, uitvoering en evaluatie van beleid rond mensen met een beperking.¹³In 2023 is in lijn met de motie Werner c.s. gewerkt aan het opstellen van een meerjarige nationale strategie voor het VN-verdrag handicap, ter verdere bevordering van de implementatie van dit Verdrag¹⁴ In 2024 wordt deze strategie verder uitgewerkt in beleidsagenda's. Huidige interdepartementale voorbeelden van deze agenda's zijn het bestuursakkoord «toegankelijkheid openbaar vervoer 2022 - 2032»¹⁵ en de werkagenda «route naar inclusief onderwijs 2035»¹⁶.

Aanpak dak- en thuisloosheid en beschermd wonen

In het (voormalig) coalitieakkoord zijn structureel aanvullende middelen gereserveerd voor het voorkomen van dakloosheid, de om- en afbouw van de maatschappelijke opvang en het realiseren van woonplekken met passende ondersteuning voor (dreigend) dakloze mensen. Eind 2022 is het

Nationaal Actieplan Dakloosheid: Eerst een Thuis aan de Kamer gepresenteerd, waarbij de transformatie van opvang naar preventie van dakloosheid en Wonen Eerst centraal staat. In 2023 hebben de regio's gewerkt aan een vertaling van het Nationaal Actieplan naar een regionaal plan. 2024 staat in het teken van de uitvoering van deze regionale plannen, waarin een veelheid aan acties is opgenomen. Op landelijk niveau verwachten we in 2024 de eerste uitvraag te doen voor de kwantitatieve monitoring. Daarnaast kunnen gemeenten aan de slag met de eerste resultaten uit het monitoringsdashboard dat in 2023 door de VNG wordt opgezet.

Ten aanzien van beschermd wonen heeft uw Kamer begin 2023 het wetsvoorstel woonplaatsbeginsel ontvangen. Dit wetsvoorstel is noodzakelijk voor het realiseren van de gewenste transitie 'van beschermd wonen naar een beschermd thuis.' De beoogde ingangsdatum van het wetsvoorstel was 1 januari 2024. Medio 2023 is gebleken dat het tijdpad -gelet op de fase van de parlementaire behandeling waarin het wetsvoorstel zich bevindt - te krap was. De nieuwe streefdatum voor de invoering van het wetsvoorstel is nu 1 januari 2025. In 2024 zal samen met gemeenten en andere betrokken partijen uitvoering gegeven worden aan het treffen van (verdere) voorbereidingen die samenhangen met de invoering van het wetsvoorstel en - breder - het faciliteren van bovengenoemde transitie.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 40 Tabel Budgettaire gevolgen van beleid artikel 3 (bedragen x € 1.000)

		2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Art.	Verplichtingen	15.459.398	29.974.307	18.615.590	17.648.773	19.599.112	21.007.818	22.883.756
	Uitgaven	13.655.535	29.765.243	18.789.780	18.231.873	20.165.212	21.524.918	23.395.856
3.10	Participatie en zelfredzaamheid van kwetsbare groepen	139.465	417.727	516.265	536.003	483.053	449.328	405.054
	Subsidies (regelingen)	47.557	56.567	87.903	81.450	99.002	93.955	64.455
	Toegang tot zorg en ondersteuning	8.658	10.272	10.290	8.197	8.184	8.182	8.182
	Passende zorg en levensbrede ondersteuning	13.626	2.944	1.222	2.456	2.564	2.644	2.644
	Inclusieve samenleving	6.053	31.287	66.862	61.272	79.508	74.385	44.885
	Kennis en informatiebeleid	11.149	9.135	9.121	9.117	8.038	8.036	8.036
	Overige	8.071	2.929	408	408	708	708	708
	Opdrachten	62.862	145.102	127.146	105.671	92.773	90.851	90.277
	Bovenregionaal gehandicaptenvervoer	52.645	64.060	63.959	61.946	61.960	61.947	61.947
	Toegang tot zorg en ondersteuning	3.663	2.378	2.372	2.371	2.371	1.871	1.871
	Passende zorg en levensbrede ondersteuning	3.342	2.763	3.378	3.377	3.377	2.877	2.877
	Inclusiviteit	1.865	62.683	40.621	20.982	9.953	9.951	9.677
	Kennis, informatie en innovatiebeleid	0	970	1.437	1.650	1.650	1.650	1.650
	Aanbesteden sociaal domein	28	0	0	0	0	0	0
	Overige	1.319	12.248	15.379	15.345	13.462	12.555	12.255
	Bijdrage aan agentschappen	3.100	14.957	24.456	30.129	18.771	8.570	3.770
	Overige	3.100	14.957	24.456	30.129	18.771	8.570	3.770
	Bijdrage aan ZBO's/RWT's	15.267	14.004	13.985	13.978	13.979	13.977	13.977
	Doventolkvoorzieningen	15.267	14.004	13.985	13.978	13.979	13.977	13.977
	Bijdrage aan medeoverheden	10.512	167.297	225.975	225.975	225.528	223.175	232.575
	Overige	10.512	167.297	225.975	225.975	225.528	223.175	232.575
	Storting/ onttrekking begrotingsreserve	167	19.800	36.800	78.800	33.000	18.800	0
	Stimuleringsregeling wonen en zorg	167	19.800	36.800	78.800	33.000	18.800	0
3.21	Langdurige zorg tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten	13.516.070	29.347.516	18.273.515	17.695.870	19.682.159	21.075.590	22.990.802
	Subsidies (regelingen)	154.481	169.487	293.986	291.558	240.643	146.832	143.213
	Zorg merkbaar beter maken	69.928	79.033	188.232	183.809	133.482	59.772	56.153
	Kennis, informatie en innovatiebeleid	33.403	27.592	29.964	31.607	30.632	25.592	25.592
	Palliatieve zorg en ondersteuning	51.150	62.862	75.790	76.142	76.529	61.468	61.468
	Bekostiging	13.184.000	28.973.126	17.745.100	17.189.600	19.232.700	20.723.900	22.639.100
	Bijdrage in de kosten van kortingen (BIKK)	4.234.000	4.823.800	5.345.100	5.389.600	5.582.700	5.723.900	5.939.100
	Bijdrage Wlz	8.950.000	9.650.000	12.400.000	11.800.000	13.650.000	15.000.000	16.700.000
	Overige	0	14.499.326	0	0	0	0	0
	Opdrachten	25.938	21.309	21.456	25.712	16.648	8.081	8.072
	Zorgdragen voor langdurige zorg	25.938	21.309	21.456	25.712	16.648	8.081	8.072
	Bijdrage aan agentschappen	865	475	491	470	470	470	470
	Algemeen	865	475	491	470	470	470	470
	Bijdrage aan ZBO's/RWT's	150.112	173.244	185.482	188.530	191.698	196.307	199.947
	Uitvoeringskosten Sociale Verzekeringsbank	43.222	45.768	54.501	50.569	50.183	50.376	50.374
	Uitvoeringskosten Centrum Indicatiestelling Zorg	106.890	127.476	130.981	137.961	141.515	145.931	149.573
	Bijdrage aan medeoverheden	674	9.875	27.000	0	0	0	0
	Overige	674	9.875	27.000	0	0	0	0

	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Ontvangsten	6.606	10.051	6.549	6.549	6.549	6.549	6.549

Budgetflexibiliteit

Subsidies

Van het beschikbare budget van € 381,9 miljoen is 61,3% juridisch verplicht in verband met verplichtingen voor instellingssubsidies en (meerjarige) projectsubsidies. Het betreft onder meer de instellingssubsidies aan het CCE, Vilans, Movisie, Stichting Alzheimer Nederland, Stichting MIND, Mantelzorg NL, Landelijke luisterlijn en regeling palliatieve terminale zorg en geestelijke verzorging. Bij de projectsubsidies betreft het onder meer Waardigheid en Trots op locatie en voor de gehandicaptenzorg gespecialiseerde clientondersteuning, begeleiding a la carte II, sociale werkplaatsen en de innovatie impuls II.

Bekostiging

Van het beschikbare budget van € 17,7 miljard is 100% juridisch verplicht. Dit betreft de bijdrage in de Wlz en de bijdrage in de kosten van kortingen (BIKK).

Opdrachten

Van het beschikbare budget voor 2024 van € 148,6 miljoen is 73,8% juridisch verplicht. Dit betreft onder meer de opdracht Valys voor het bovenregionaal sociaalrecreatief vervoer.

Bijdragen aan agentschappen

Van het beschikbare budget van € 25 miljoen is 25,4% juridisch verplicht. Dit betreft bijdragen aan bijvoorbeeld RVO voor het uitvoeren van de stimuleringsregelingen E-health en wonen en zorg.

Bijdrage aan ZBO's/RWT's

Van het beschikbare budget van € 199,5 miljoen is 100% juridisch verplicht. Dit betreft de uitvoeringskosten van de ZBO's SVB, UWV en CIZ.

Bijdragen aan medeoverheden

Van het beschikbare budget van € 253,0 miljoen is 59,3% juridisch verplicht. Het betreft hier de regelingen specifieke uitkering domein-overstijgend samenwerken en vrouwenopvang huiselijk geweld. Een meerderheid van de middelen is bestemd voor de aanpak dakloosheid.

Storting/onttrekking begrotingsreserve

Van het beschikbare budget van € 36,8 miljoen is 0% juridisch verplicht. Dit betreft de stimuleringsregeling woon-zorgcombinaties en langer thuis.

Tabel 41 Geschatte budgetflexibiliteit
	2024
juridisch verplicht	98,17%
bestuurlijk gebonden	0,84%
beleidsmatig gereserveerd	0,98%
nog niet ingevuld/vrj te besteden	0,01%
E.  Toelichting op de financiële instrumenten

• 1. 

  Participatie en zelfredzaamheid van mensen met beperkingen

Kengetal: De participatie van mensen met een lichamelijke beperking, lichte of matige verstandelijke beperking, ouderen (> 65 jaar) en de algemene bevolking in 2020 (percentages)

77

100 -| 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

lichamelijke    lichte of    ouderen (>65    algemene beperking    matige    jaar)    bevolking (>18

verstandelijke    jaar)

beperking

 ¦   regelmatig gebruik van twee of meer buurtvoorzieningen

 ¦   dagelijks buitenshuis

¦    gebruik van openbaar vervoer

 ¦   betaald werk (£12 uur per week)*

 ¦   vrijwilligerswerk

 ¦   opleiding/werkgerelateerde cursus

 ¦   maandelijks uitgaansgelegenheid bezoeken

 ¦   maandelijks verenigingsactiviteit doen en/of cursus

 ¦   maandelijks vrienden ontmoeten

*< 65 jaar. Bij mensen met een verstandelijke beperking gaat het om (on)betaald werk, zowel 65-plus als 65-min.

Bron: Notitie NIVEL Participatiecijfers 2011 - 2021

Kengetal: Over het geheel genomen geven de pashouders het reizen met het BRV een hoog waarderingscijfer.

¦ 2018    ¦ 2019    ¦ 2020    ¦ 2021    ¦ 2022

Subsidies

Toegang tot zorg en ondersteuning

Dit onderdeel bestaat uit subsidies voor onafhankelijke cliëntondersteuning en de Landelijke Luisterlijn. De aanpak van cliëntondersteuning richt zich via verschillende activiteiten op de volgende opgaven (a) meer inzicht krijgen in de behoefte naar cliëntondersteuning, (b) het dichtbij organiseren van cliëntondersteuning, (c) het beter bekend maken onder cliënten en professionals van dit gratis recht, (d) het bevorderen van kwaliteit en deskundigheid van de ondersteuning, in bijzonder waar het gaat om specifieke groepen om deze beter te bedienen. Hiervoor is in 2023 € 5 miljoen beschikbaar.

Voor de Landelijke Luisterlijn is circa € 4,3 miljoen beschikbaar (voorheen Sensoor).

Passende zorg en levensbrede ondersteuning

Er is € 2 miljoen beschikbaar voor de aanpak van mensenhandel en circa € 1 miljoen voor subsidies in het kader van de aanpak dakloosheid.

Voor de brede aanpak van dak- en thuisloosheid stelt het (voormalig) coalitieakkoord structureel € 65 miljoen extra beschikbaar. Gemeenten zijn op grond van de Wmo 2015 verantwoordelijk om passende ondersteuning te realiseren die gekoppeld is aan huisvesting.

Inclusieve samenleving

Onder inclusieve samenleving vallen Onbeperkt meedoen, Eén tegen eenzaamheid, respijtzorg, sociale basis en wonen en zorg.

Het programma Eén tegen eenzaamheid richt zich nu op eenzaamheid in het algemeen (2022-2025). Het ondersteunt het 'verminderen eenzaamheid' maatschappelijke initiatieven om meer impact te maken en eenzaamheid te voorkomen dan wel te verminderen. Hier is in 2024 € 1,3 miljoen voor beschikbaar.

In het coalitieakkoord is € 9,5 miljoen beschikbaar gesteld, voor onder andere de Werkplaatsen Sociaal Domein die als doel hebben om thuiswonende ouderen beter te kunnen helpen. In het kader van respijtzorg, het beter ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers, wordt er in 2024 € 1,7 miljoen beschikbaar gesteld uit de coalitieakkoordmiddelen voor subsidies.

Om het samen wonen tussen jong en oud te stimuleren is in 2024 € 7,8 miljoen beschikbaar. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de subsidieregeling intergenerationeel wonen. Daarnaast is € 7,6 miljoen beschikbaar voor de subsidieregeling die wordt opgesteld in het kader van het programma wonen en zorg voor ouderen. Deze € 7,6 miljoen is beschikbaar voor woonvormen waar intergenerationeel samen wordt gewoond.

Voor onderzoek en aanpak van alzheimer is in 2024 € 5 miljoen beschikbaar. In totaal wordt in 2024 € 3 miljoen beschikbaar gesteld aan ZonMw voor het vervolgprogramma versterking aanbod van dagactiviteiten voor mensen met dementie.

Tabel 42 Eenzaamheid onder ouderen¹-²

Eenzaamheid	2012	2016	20203	2022
75-84 jr eenzaam	49,5	52,5	53,6	52,3
75-84 jr (zeer) sterk eenzaam	9,9	10,3	11,2	11,9
> 85 jr eenzaam	59,2	62,7	65,9	62,6
> 85 jr (zeer) sterk eenzaam	13,8	14,8	14,3	15,6

1    Eenzaamheid | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

2    In 2020 brak de coronapandemie uit. Hiermee moet rekening worden gehouden bij het interpreteren van de trends.

3    In 2020 brak de coronapandemie uit. Hiermee moet rekening worden gehouden bij het interpreteren van de trends.

Tabel 43 Langdurige beperkingen door gezondheidsproblemen^1,2

2014/2015    2016/2017    2018/2019    2020/2021

Langdurige beperkingen door gezondheidsproblemen (GALI beperking)    26,4%    28,2%    29,1%    28,3%

1    GALI = Global Activity Limitation Indicator. Het percentage personen dat vanwege problemen met de gezondheid sinds 6 maanden of langer beperkt is in activiteiten die mensen gewoonlijk doen

2    StatLine - Gezondheid en zorggebruik; geslacht, leeftijd, persoonskenmerken (cbs.nl)

Kennis en informatiebeleid

Deze post bestaat uit subsidies voor Movisie en de sociale werkplaatsen. Voor het kennisinstituut Movisie is een subsidiebudget van € 7,8 miljoen beschikbaar voor het verzamelen, verrijken, valideren en verspreiden van kennis voor de ondersteuning van gemeenten en instellingen ten behoeve van een adequate uitvoering van de Wmo 2015 en vergelijkbare terreinen.

Voor 2024 is voor de verschillende Werkplaatsen Sociaal Domein € 2,7 miljoen gereserveerd. Dit zijn regionale samenwerkingsverbanden van gemeenten, instellingen, hogescholen en cliëntorganisaties, met als doel een goed functionerend en vraag gestuurd regionaal kennisnetwerk sociaal domein op te bouwen. Door de betrokken partijen wordt hieraan gewerkt op basis van een meerjarige kennisagenda.

Opdrachten

Bovenregionaal gehandicaptenvervoer

Mensen met een mobiliteitsbeperking kunnen gebruik maken van het bovenregionaal sociaalrecreatief vervoer (ook bekend als Valys) per (deel)taxi (€ 62 miljoen in 2024). Het BRV-gehandicapten is vraagafhankelijk vervoer, dit betekent dat factoren zoals de toegankelijkheid van het lokale openbaar vervoer, het weer of de gezondheid van de pashouders invloed kunnen hebben op het aantal verreden kilometers.

Passende zorg en levensbrede ondersteuning

Voor 2024 (en volgende jaren) heeft het demissionair kabinet € 65 miljoen extra beschikbaar gesteld voor de brede aanpak van dak- en thuisloosheid. Het grootste gedeelte is beschikbaar voor gemeenten. Het resterende gedeelte is beschikbaar voor het verstrekken van opdrachten voor een brede aanpak dakloosheid, communicatie, inzet van ervaringsdeskundigen, etc.

Inclusiviteit

Er worden middelen ingezet voor de uitvoering van het programma onbeperkt meedoen en ter implementatie van het VN-verdrag handicap. Hiervoor is in 2024 € 4,5 miljoen beschikbaar gesteld. De belangrijkste doelen zijn het organiseren van een kennisuitwisselingsstrategie rond het VN-verdrag handicap en het organiseren van inclusie pacten op basis.

Voor stimuleren woonvormen en langer thuis is in 2024 circa € 10 miljoen beschikbaar voor opdrachten, zoals communicatie aanpak, reablementpro-gramma en social trails dementie via ZonMw.

Voor het programma Eén tegen eenzaamheid is € 1,5 miljoen beschikbaar voor de publiekscampagne en een thematisch programma Eenzaamheid van de Nationale wetenschapsagenda (NWA).

Overige

Dit betreft middelen (€ 6,4 miljoen) inzake de gratis VOG, waarvan € 4,3 miljoen is overgeheveld naar het instrument bijdragen aan agent schappen. Daarnaast is er € 6,5 miljoen in 2024 beschikbaar voor de uitvoering van de herinvoering van de inkomensafhankelijke eigen bijdrage Wmo.

Bijdragen aan agentschappen

Overige

Er is in 2024 €18,6 miljoen beschikbaar voor het verlengen van de SET-regeling en het stimuleren van de implementatie- en opschaling van digitale ondersteuning en zorg in de ouderenzorg. De ambitie is om te komen tot één subsidieregeling waarmee zowel wordt bijgedragen aan de doelstellingen van het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO) als de TAZ-doelstellingen. Hierbij worden de 'stimuleren langer thuis'-middelen specifiek ingezet voor aanbieders van zorg en ondersteuning die bijdragen aan deze beweging, terwijl de TAZ-middelen zorgen welzijnsbreed worden ingezet, en bijvoorbeeld ook beschikbaar zijn voor de jeugdzorg.

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

Doventolkvoorzieningen

De tolkvoorziening voor mensen met een auditieve beperking wordt in het leefdomein geregeld door Tolkcontact. Het UWV is aangewezen als uitvoerder van de voorziening. In 2024 is voor de doventolkvoorziening € 13,3 miljoen beschikbaar.

Bijdragen aan medeoverheden

Overige

Er is structureel een bedrag van € 62 miljoen voor de aanpak dakloosheid beschikbaar gesteld op dit budget. Ook is er € 7,7 miljoen in 2024 gereser veerd voor de specifieke uitkering voor de opvang in het kader van huiselijk geweld en kindermishandeling.

Storting/onttrekking begrotingsreserve

Stimuleringsregeling wonen en zorg

Voor de stimuleringsregelingen die bijdragen aan de bouw van geclusterde wooneenheden voor ouderen en ontmoetingsruimtes is € 36,8 miljoen beschikbaar in 2024.

• 2. 

  Zorgdragen voor langdurige zorg tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten

Subsidies

De Wlz regelt zware, intensieve zorg voor kwetsbare ouderen, mensen met een beperking en mensen met een psychische aandoening. Ter ondersteuning aan de Wlz worden vanuit de begroting beleidsartikel 3 verschillende subsidie-initiatieven ondersteund. Hiervoor is in totaal € 294,0 miljoen beschikbaar.

Zorg merkbaar beter maken

Voor ouderenzorg is een budget van € 43,5 miljoen beschikbaar. Veelal worden deze middelen ingezet in het kader van het WOZO-programma. Het gaat hierbij onder meer om het ondersteuningsprogramma voor verpleeghuislocaties 'Waardigheid en trots op locatie' (€ 26 miljoen), onderzoek in het kader van regionale beschikbaarheid van medische- generalistische zorg (€ 6 miljoen), subsidies voor het stimuleren van technologie/E-Health (€ 5,1 miljoen) en ondersteuning van de door ontwikkeling van het kwali-teitskader en nieuwe vastgoedconcepten (€ 3,8 miljoen) alsmede een aantal kleinere subsidies (€ 2,6 miljoen) waarmee onder meer het maatschappel ijk debat over de toekomst van de ouderenzorg kan worden ondersteund.

Ter verbetering van de gehandicaptenzorgzorg is de toekomstagenda «Zorg en ondersteuning voor mensen met een beperking» opgesteld. De uitvoering van de toekomstagenda wordt gecontinueerd in 2024. Hier is € 11,9 miljoen via dit instrument beschikbaar. Ook worden de pilots gespecialiseerde clientondersteuning geborgd, zodat deze doelgroep de gewenste ondersteuning nu en de toekomst krijgt (€ 18,0 miljoen). Daarnaast is € 1,5 miljoen gereserveerd voor kleinere subsidie initiatieven.

Zorgverleners kunnen voor expertise over ernstig probleemgedrag terecht bij het CCE. Het CCE richt zich op de meest complexe zorgvragen bij deze groep, waarbij de zorgverleners vastlopen en de kwaliteit van bestaan van de cliënt ernstig onder druk staat. Hier is € 18,6 miljoen voor beschikbaar.

De missie uit de Nationale Dementiestrategie 2021-2030 is: «Mensen met dementie en hun naasten kunnen als waardevol lid van onze samenleving functioneren en goede ondersteuning en zorg ontvangen». Er wordt wetenschappelijk onderzoek gedaan naar mogelijke preventie, behandelingen genezing van dementie. Vanuit het (voormalig) coalitieakkoord is via dit begrotingsartikel voor dementie totaal € 4,3 miljoen aan subsidiebudget beschikbaar.

Het Groninger Zorgakkoord is een convenant tussen verschillende partijen die de toekomst van de zorg in het aardbevingsgebied willen verbeteren. Een afspraak uit dit convenant is dat ca. 20 zorggebouwen die niet aardbevingsbestendig zijn herbouwd moeten worden naar ca.

9 aardbevings- én toekomstbestendige zorglocaties. Er is € 75,2 miljoen in 2024 beschikbaar gesteld.

Tevens is € 2,4 miljoen beschikbaar gesteld om de hygiëne en infectiepreventie in de langdurige zorg te verbeteren. Dit is van groot belang voor de voorbereiding op een toekomstige pandemische uitbraak. Deze middelen worden ingezet om normstelling rondom hygiëne en infectiepreventie te bevorderen en algemene kennis te vergroten middels bijeenkomsten. Daarnaast wordt gestimuleerd dat informatiemateriaal ook toepasbaar wordt gemaakt voor de zorg thuis en dat aandacht wordt besteed aan het opleiden van infectiedeskundigen. Tenslotte zijn er middelen beschikbaar voor kwaliteitskaders en wordt extra ingezet op ondersteuningsprogramma's rondom hygiëne en infectiepreventie in de langdurige zorg.

Daarnaast worden onder andere subsidies ingezet voor het terugdringen van de administratieve lasten, de Wet zorg en dwang, het compensatie-pakket Zeeland, de hersenletselteams en de inzet van vrijwillige mentoren bij kwetsbare cliënten (totaal € 12,8 miljoen).

Kennis, informatie en innovatiebeleid

Kennis, informatie en innovatiebeleid dragen bij aan juiste, passende en efficiënte zorg. In 2024 is hiervoor € 27,6 miljoen beschikbaar. Het doel is om de kwaliteit van de geboden zorg te verbeteren door continu het kennisniveau bij zorgverleners en cliënten te vergroten. In 2024 wordt de ontwikkeling van passende zorg in de Wlz verder geïntensiveerd. Tevens wordt eraan gewerkt om het inzicht in de effectiviteit en doelmatigheid van de geleverde zorg te vergroten, sturingsmogelijkheden op effectieve zorg te ontwikkelen en transparantie over kwaliteit en leren van elkaar te verbeteren. Daarnaast is € 2,4 miljoen gereserveerd voor een subsidie voor het begeleiden van budgethouders met een persoonsgebonden budget.

Palliatieve (terminale) zorg en geestelijke verzorging thuis

Voor palliatieve zorg en geestelijke verzorging thuis is in 2024 € 75,8 miljoen beschikbaar. Met behulp van de coalitieakkoordmiddelen wordt de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de palliatieve zorg en geestelijke verzorging thuis verder verbeterd. Daarmee is er een tijdelijke impuls voor onder andere: het Nationaal Programma Palliatieve Zorg II (NPPZ II), doorontwikkeling van het kwaliteitskader en richtlijnen palliatieve zorg, een verhoging van de Regeling palliatieve terminale zorg en geestelijke verzorging thuis, pilots of kleinschalige experimenten alternatieve bekostiging palliatieve zorg en verdere professionalisering van de geestel ijke verzorging thuis. In 2024 wordt begonnen met de doorontwikkeling van de toekomstvisie voor de palliatieve zorg. Daarbij wordt gekeken naar de bekostiging van de palliatieve zorg maar ook naar de inrichting en organisatie van de palliatieve zorg. Daarnaast wordt een aantal instellings-subsidies verstrekt en onderzoeksprogramma's via ZonMw.

Bekostiging

Bjdrage in de kosten van kortingen (BIKK)

De BIKK is een Rijksbijdrage die is ingesteld bij de invoering van het nieuwe belastingstelsel in 2001. Bij die belastingherziening werden aftrekposten omgezet in heffingskortingen, waardoor de opbrengst van de premies volksverzekeringen daalde. Het Fonds langdurige zorg (voor de Wlz), het Ouderdomsfonds (voor de AOW) en het Nabestaandenfonds (voor de ANW) worden via de BIKK gecompenseerd voor de gevolgen van deze veranderingen in de systematiek van de belasting- en premieheffing. De raming van de BIKK voor de Wlz in 2024 bedraagt ruim € 5 miljard.

Bijdrage Wlz

Met ingang van 2019 wordt het verwachte negatieve saldo van het Fonds Langdurige Zorg (Flz) jaarlijks gecompenseerd door middel van een Rijksbijdrage Wet langdurige zorg (Wlz) aan het fonds, zodat het saldo aan het einde van het jaar naar verwachting op nul uitkomt. De Rijksbijdrage heeft een administratief karakter en geeft aan welk deel van de Wlz-uitgaven ten laste van het EMU-saldo komen. In het Financieel Beeld Zorg wordt de financiering van de Wlz nader toegelicht. De raming van de Rijksbijdrage Wlz bedraagt ruim € 12 miljard voor 2024 en € 11,8 miljard voor 2025. In de jaren daarna loopt het bedrag op doordat de Wlz-uitgaven harder stijgen dan de verwachte premie-inkomsten.

Opdrachten

Zorgdragen voor langdurige zorg

Voor opdrachten is in 2024 € 21,5 miljoen beschikbaar. Hieronder vallen onder meer kosten voor de beleidsonderdelen: verpleeghuiszorg, toekomstagenda «Zorg en ondersteuning voor mensen met een beperking», dementie, infectiepreventie, elektronische gegevensuitwisseling en het beheer en de doorontwikkeling van het PGB 2.0-systeem.

Bijdrage aan agentschappen

Overige

Een zorgaanbieder die vanaf 1 januari 2020 gedwongen zorg verleent onder de Wet zorg en dwang of Wet verplichte ggz moet zijn locaties geregistreerd hebben in het openbaar locatieregister Wzd/Wvggz. De exploitatie van het locatieregister wordt uitgevoerd door het CIBG. Voor de uitvoering is € 0,5 miljoen beschikbaar.

Bijdrage ZBO's/RWT's

Uitvoeringskosten Centrum Indicatiestelling Zorg

De toegang tot de zorg moet goed en onafhankelijk georganiseerd zijn. Het CIZ heeft de opdracht om te beoordelen of iemand in aanmerking komt voor deze zorg via de indicatiestelling. Er is € 131,0 miljoen beschikbaar voor deze taakuitvoering.

Uitvoeringskosten Sociale Verzekeringsbank

De Sociale Verzekeringsbank verzorgt de uitvoering van het trekkingsrecht persoonsgebonden budget.

Bijdrage aan medeoverheden

Overige

Onder bijdragen aan medeoverheden staan de beschikbare middelen voor specifieke uitkeringen aan gemeenten in het kader van de aanpak van domein overstijgende samenwerking. Deze specifieke uitkering schept de mogelijkheid dat zorgkantoren (samen met zorgverzekeraars of gemeenten) investeren in preventieve maatregelen. Deze preventieve maatregelen bestaan uit extra inzet in het voorliggend domein waardoor instroom naar de Wlz wordt uitgesteld of voorkomen. Totaal is hiervoor € 27,0 miljoen beschikbaar.

3.4 Artikel 4 Zorgbreed beleid

A.    Algemene doelstelling

Het scheppen van randvoorwaarden om het zorgstelsel verder te optimaliseren zodat de kwaliteit, de toegankelijkheid en de betaalbaarheid van de zorg voor de burger gewaarborgd blijft.

B.    Rol en verantwoordelijkheid

De minister bevordert de werking van het stelsel door partijen in staat te stellen hun rol te spelen en door belemmeringen weg te nemen die een goede werking van het stelsel in de weg staan. Daar waar publieke belangen in het geding zijn die niet voldoende door (partijen in) het stelsel behartigd kunnen worden, bevordert de minister dat deze belangen worden behartigd.

De minister is verantwoordelijk voor:

Stimuleren: van een stevige positie van de cliënt in het zorgstelsel en transparantie van zorg, een logische beroepenstructuur die aansluit op de huidige en toekomstige zorg- en ondersteuningsvraag en van beschik baarheid van voldoende gekwalificeerd zorgpersoneel (het aantal werkenden minder meer laten groeien, om ook voldoende mensen beschikbaar te hebben voor andere maatschappelijke sectoren en via behoud van de huidige zorgmedewerkers door goed werkgeverschap en zeggenschap), van andere manieren van werken en voldoende opleidingsplaatsen, van innovaties en (digitale) vaardigheden in de zorg en de ontwikkeling hiervan, alsmede betrouwbaar informatiebeleid en van vertrouwen in datagebruik in de zorg, en van een gezonde leefstijl voor de mensen woonachtig in Caribisch Nederland.

Financieren: de minister draagt bij aan de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg door middel van het financieren van organisaties gemoeid met patiënten, zoals gehandicaptenorganisaties en ZBO's of agentschappen. Tevens financiert de minister projecten en onderzoeken uitgevoerd door ZonMw, opleidings- en bijscholingsinstrumtenten, de zorg in Caribisch Nederland, en financiert instrumenten voor persoonlijke gezondheidsomgevingen (PGO) om het gebruik te stimuleren.

Regisseren: van wet- en regelgeving die zorgen voor een stevige positie van de patiënt in het zorgstelsel, verlagen van de regeldruk in de zorg, voorkomen van systeemrisico's bij financiering in de zorg, regisseren van een duurzaam informatiestelsel.

C.    Beleidswijzigingen

Versterking van de positie van patiënten en cliënten

De Nederlandse gezondheidszorg staat voor belangrijke uitdagingen waarbij steeds een balans moet worden gezocht tussen goede toegankelijkheid, betaalbaarheid en kwaliteit van zorg die passend is bij de behoeften van mensen, ongeacht hun (culturele) achtergrond, opleidingsniveau en sociaal economische status. Directe betrokkenheid van de mensen die zorg daadwerkelijk ontvangen is daarbij van groot belang. Om die betrokkenheid te realiseren is een sterke positie van patiënten en cliënten noodzakelijk. Patiënten- en gehandicaptenorganisaties (pg-organisaties) spelen daarin een belangrijke rol.

Het beleidskader voor subsidiëring van pg-organisaties is voor de periode 2024 tot 2028 herijkt, hetgeen geresulteerd heeft in een nieuwe subsidieregeling (verder: subsidieregeling PGO). Voor deze regeling is structureel € 13,5 miljoen extra beschikbaar gesteld.

Voor bredere ontwikkelingen en activiteiten op het gebied van de patiëntenbeweging zoals de versterking van de regionale burger- en patiëntenparticipatie, een uitbreiding van de professionele ondersteuning van patiëntenen gehandicaptenorganisaties en een intensivering van de aanpak voor (beperkte) gezondheidsvaardigheden is € 11,5 miljoen extra beschikbaar gesteld (Kamerstukken II 2022/23, 29214, nr. 95).

Duurzaamheid & gezondheid

De noodzaak om de (publieke) zorg, welzijn en sport te vergroenen wordt breed gevoeld. Ook de klimaat- en milieu-impact van de zorg in Nederland draagt bij aan (toekomstige) gezondheidsschade. In de Green Deal «Samen werken aan Duurzame Zorg»zijn concrete afspraken gemaakt om (publieke) zorg en welzijn in Nederland te verduurzamen. Voor het ondersteunen van sector bij het vergroenen van de (publieke) zorg en welzijn met kennis, innovatie en opschaling is in 2024 een bedrag van € 14,1 miljoen beschikbaar.

Investeringsakkoord Opleiden Wijkverpleging (IOW)

In het kader van het stimuleren van meer en vernieuwend opleiden ten behoeve van de zorg in de wijkverpleging is op 17 maart 2023 het Investeringsakkoord Opleiden Wijkverpleging (IOW) met Actiz, Zorgthuisnl, V&VN en ZN ondertekend. Met dit akkoord wordt de komende drie studiejaren extra geïnvesteerd in het samen anders opleiden van helpenden, verzorgenden individuele gezondheidszorg (IG) en verpleegkundig-specialisten voor de wijkverpleging. Het IOW moet leiden tot het inrichten van een regionaal - en waar passend landelijk - opleidingsaanbod waarin op innovatieve en toekomstbestendige wijze vorm wordt gegeven aan opleiden en scholing in de wijkverpleging. In het coalitieakkoord is voor de jaren 2023 t/m 2026 in totaal 150 miljoen beschikbaar gesteld. Voor het begrotingsjaar 2024 betreft het een bedrag van € 50 miljoen. De middelen voor de periode 2024 t/m 2026 worden via een op te zetten subsidieregeling aan het veld toebedeeld.

Innovatief opleiden

Het Nationaal Groeifonds (NGF) heeft de aanvraag vanuit het project Digital United Training Concepts for Healthcare (DUTCH) gehonoreerd met een onvoorwaardelijke bijdrage van € 48 miljoen en een voorwaardelijke bijdrage van € 84 miljoen Deze aanvraag is gedaan vanuit een breed Consortium onder leiding van het AUMC. De NGF bijdragen voor DUTCH komen op de VWS begroting, omdat het Ministerie van VWS de aanvraag van DUTCH via de departementale route heeft ingediend. Het project DUTCH heeft een looptijd van 6 jaar en is gericht op innovatie van bijen omscholing van zorgprofessionals via digitale training en simulatie. Hierdoor kunnen meer zorgprofessionals sneller worden opgeleid, omdat voor de begeleiding een minder groot beroep hoeft te worden gedaan op mensen die al in de zorg werken. Het project richt zich in eerste instantie op de beroepen met grote tekorten (operatieassistent, anesthesiemedewerker en radiodiagnostisch laborant) en heeft als doel om daarna op te schalen naar andere tekortberoepen in de zorg.

Pandemische paraatheid

Opleidingsmodule Basis Acute Zorg (BAZ)

De huidige Subsidieregeling opleidingsmodule BAZ vervalt met ingang van 1 januari 2024. De ambitie is om op termijn de vergoeding van de BAZ-opleidingsmodule mee te laten lopen in modulaire bekostiging via de beschikbaarheidsbijdrage (medische) vervolgopleidingen. Het voornemen is om de aflopende subsidieregeling te verlengen tot in 2024. Hierbij zullen de resultaten van een evaluatie van de huidige regeling in het najaar van

2023    worden betroken. Voor 2024 is € 10 miljoen beschikbaar.

Caribisch Nederland

Er wordt ingezet op het versterken van de Pandemische Paraatheid in de Caribische delen van het Koninkrijk met als doel om de inwoners beter te beschermen tegen toekomstige pandemieën. Hiervoor wordt een regionale hub ingericht, de International Health Regulations (IHR) met als doel de publieke gezondheidszorg en infectiebestrijding in de Caribische delen van het Koninkrijk te versterken en de expertise en innovatiekracht in de regio te vergroten. De regionale IHR hub is een gezamenlijk project met de Landen van het Koninkrijk. Voor 2024 is € 1,7 miljoen beschikbaar, voor 2025 € 2 miljoen, en vanaf 2026 structureel € 2,5 miljoen.

Databeschikbaarheid

Om goede zorg te kunnen verlenen en de beweging te maken van zorg naar preventie, is het kunnen uitwisselen en kunnen beschikken over de juiste gegevens cruciaal. In 2024 wordt conform de afspraken uit het (voormalig) coalitieakkoord, in het Integraal Zorgakkoord (Kamerstukken II 2021/22, 31765 nr. 655) en in lijn met de Nationale Visie en Strategie Gezondheidsin-formatiestelsel (Kamerstukken II 2022/23, 27529 nr. 292) volop ingezet op het realiseren van databeschikbaarheid ten behoeve van passende zorg.

Met de inwerkingtreding van de wet elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz) (Staatsblad 2023, 133) per 1 juli 2023 is het mogelijk om per algemene maatregel van bestuur (AMvB) op specifieke onderdelen elektronische gegevensuitwisseling tussen zorgaanbieders te verplichten. Het digitaal versturen van het recept door de huisarts aan de terhandsteller (digitaal receptenverkeer) is de eerste gegevensuitwisseling waarvoor deze verplichting gaat gelden. Nationale afspraken die randvoorwaardelijk zijn voor het zorgbreed en landelijk uitwisselen van informatie worden in NEN-normen vastgelegd. In 2024 is de oplevering van NEN-normen op het gebied van basisgegevensset zorg (BgZ), beeldbeschikbaarheid en medicatie-overdracht.

Voor het ontsluiten van informatie voor de patiënt, cliënt of burger wordt gewerkt aan de ontwikkeling van persoonlijke gezondheidsomgevingen (PGO's) (Kamerstukken II 2022/23, 27529 nr. 297). In 2024 zal onder meer de financiering van PGO's worden aangepast en worden overheidspecifiek e gezondheidsgegevens, zoals vaccinaties, beter ontsloten. Deze stappen moeten leiden tot beter gevulde en beter werkende persoonlijke gezondheidsomgevingen.

Ook wordt ingezet op heroriëntatie van de grondslagen voor gegevensuitwisseling in de zorg (Kamerstukken II 2022/23, 27529 nr. 295). Zo zal in 2024 naar verwachting het aan beide Kamers der Staten-Generaal toegezegde wetsvoorstel opvraagbaarheid gegevens bij spoedeisende zorg (Wogs) worden voorgelegd. Dit wetsvoorstel beoogt de directe beschikbaarheid van gegevens in geval van spoedeisende zorg te verbeteren. Ook zal in

2024    de AMvB die op grond van de Wogs moet worden gemaakt, worden voorbereid. Verder zullen in 2024 de resultaten van het onderzoek naar de meest wenselijke verhouding tussen databeschikbaarheid en vertrouwen bij gegevensuitwisseling ten behoeve van zorg moeten worden besproken in het veld. Tot slot zal ingezet worden op communicatie om knelpunten rondom grondslagen die leiden tot handelingsverlegenheid weg te nemen.

Internationaal wordt er met het commissievoorstel van de Europese Commissie inzake de European Health Data Space (EHDS) getracht om medische gegevens sneller en makkelijk uit te wisselen en om burgers toegang te geven tot hun gezondheidsdata. Daarnaast bevat het voorstel maatregelen om de beschikbaarheid van data voor wetenschappelijk onderzoek, innovatie en beleid te vergroten. Momenteel bevindt Nederland zich nog in de onderhandelingsfase, zodra de onderhandelingen zijn afgerond start de implementatiefase. Hiervoor worden deeltrajecten geïnitieerd met een doorlooptijd van 3 a 4 jaar.

Daarnaast zal er uiterljk Q3 2023 een opdracht worden opgesteld voor een tweede, meer specifieke, impactanalyse over de implicaties van de EHDS op nationaal niveau.

Naast databeschikbaarheid voor goede zorg is het van belang dat data ook beschikbaar is voor hergebruik voor wetenschappelijk onderzoek, kwaliteitsdoeleinden of innovatie en voor toepassingen als AI (Kamerstukken II 2022/23, 27529, nr. 294). Databeschikbaarheid voor dit soort doeleinden kent echter diverse knelpunten. Hiertoe zijn vier beleidslijnen opgesteld waar VWS de komende jaren samen met het veld aan gaat werken: 1) het vergroten van de interoperabiliteit; 2) het ontwikkelen van de benodigde generieke functies; 3) het verduidelijken en waar nodig aanpassen van grondslagen; 4) het vergroten van het vertrouwen in de zorgvuldige omgang met data en datakwaliteit. Hiermee verbeteren we de vindbaarheid, toegankelijkheid, interoperabiliteit en hergebruik van digitale gegevens (FAIR).

Informatieveiligheid

Goede informatiebeveiliging in de zorg is van groot belang. Hierdoor blijft de kans op een hack of een datalek zo klein mogelijk. Zorgaanbieders zijn primair zelf aan zet om dit goed te regelen, maar VWS heeft hierin ook een belangrijke rol. In 2024 zet VWS opnieuw in op het verhogen van de bewustwording over digitale veiligheid en digitaal veilig gedrag in de zorg. Dit doet VWS onder andere door het doorontwikkelen van de 'Wegwijzer Informatie-veilig gedrag in de zorg', en door het ondersteunen van Z-CERT, het landeljk expertisecentrum voor informatieveiligheid binnen de zorgsector.

Daarnaast zet VWS zich ervoor in dat de wet- en regelgeving voor zorgaanbieders blijven aansluiten op technische, en internationale ontwikkelingen. Daarbij blijft VWS inzetten op de ontwikkeling van hulpmiddelen om zorgaanbieders te ondersteunen bij voldoen aan geldende weten regelgeving. Ook het versterken van het toezicht op deze wet- en regelgeving krijgt meer aandacht.

De Europese Richtlijn NIS2 is aangenomen en dient in oktober 2024 te worden geïmplementeerd in de Wet Beveiliging Netwerk- en Informatiesystemen (Wbni). Met de inwerktreding van de wet worden naar verwachting 1.500-2.000 instellingen en bedrijven in de zorg verplicht om maatregelen te nemen om de kans op cyberincidenten te verkleinen en processen in te inrichten om eventuele (cyber)incidenten te melden. Hiervoor zal

(sectoraal) een Computer Security Incident Response Team (CSIRT) ter ondersteuning worden aangewezen. Voor de zorgsector zal Z-CERT als CSIRT worden aangewezen.

De NIS2 raakt aan de richtlijn voor veerkracht van kritieke entiteiten (CER) waarin de fysieke weerbaarheid van een aantal (nog door VWS aan te wijzen) zorgpartijen centraal staat. De implementatie van de NIS2 en CER in nationale en gedelegeerde wetgeving vraagt veel van zowel het zorgveld als de uitvoerders. Het vraagt specifieke aandacht voor de aanvullende rol en taken van Z-CERT en de extra toezichtstaken voor de IGJ die uit de wettel ijke bepalingen voortkomen.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 44 Tabel Budgettaire gevolgen van beleid artikel 4 (bedragen x € 1.000)

	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Art. Verplichtingen	1.290.647	1.247.813	1.402.836	1.348.911	1.336.367	1.262.397	1.238.979
Uitgaven	1.312.176	1.468.781	1.448.818	1.365.650	1.338.088	1.262.397	1.238.979
4.10 Positie cliënt en transparantie van zorg	71.741	62.013	92.579	91.420	88.217	73.844	73.341
Subsidies (regelingen)	36.298	39.366	78.576	77013	73.980	59.610	59.258
Patiëntenen gehandicaptenorganisaties	16.896	17.861	50.000	50.000	50.000	50.000	50.000
Transparantie van zorg	18.952	21.241	28.576	27.013	23.980	9.610	9.258
Overige	450	264	0	0	0	0	0
Opdrachten	27.524	12.924	4.280	4.684	4.513	4.511	4.360
Ondersteuning cliëntorganisaties	3.999	4.214	333	0	0	0	0
Transparantie van zorg	1.104	3.106	2.104	2.437	2.439	2.437	2.437
Overige	22.421	5.604	1.843	2.247	2.074	2.074	1.923
Bijdrage aan agentschappen	7.919	9.723	9.723	9.723	9.724	9.723	9.723
CIBG	7.919	9.723	9.723	9.723	9.724	9.723	9.723
4 20 Opleidingen, beroepenstructuur en arbeidsmarkt	666.439	822.920	755.506	699.391	678.289	639.455	643.255
Subsidies (regelingen)	645.466	790.645	717.305	659.497	638.193	601.858	605.647
Opleidingen, beroepenstructuur en arbeidsmarkt	645.466	785.695	705.755	647.947	626.643	601.858	605.647
Overige	0	4.950	11.550	11.550	11.550	0	0
Opdrachten	7.125	16.824	22.750	22.547	22.748	20.250	20.261
Opleidingen, beroepenstructuur en arbeidsmarkt	7.125	16.764	22.750	22.547	22.748	20.250	20.261
Overige	0	60	0	0	0	0	0
Bijdrage aan agentschappen	13.632	15.451	15.451	15.451	15.452	15.451	15.451
CIBG	13.632	15.451	15.451	15.451	15.452	15.451	15.451
Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s	124	0	0	1.896	1.896	1.896	1.896
ZiNL	0	0	0	1.896	1.896	1.896	1.896
SVB	124	0	0	0	0	0	0
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties	92	0	0	0	0	0	0
OECD	92	0	0	0	0	0	0
4.30 Informatiebeleid	97.033	106.353	138.954	116.491	112.906	95.265	69.826
Subsidies (regelingen)	36.631	48.631	61.851	49.783	47.506	37.254	23.053
Informatiebeleid	27.334	37.818	55.581	43.513	41.236	37.034	22.833
Maatschappelijke diensttijd	-  423	0	0	0	0	0	0
Overige	9.720	10.813	6.270	6.270	6.270	220	220
Opdrachten	42.802	44.738	55.893	52.164	50.881	43.600	32.363
Informatiebeleid	40.280	38.528	48.095	44.333	43.049	38.409	27.172

	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Overige	2.522	6.210	7.798	7.831	7.832	5.191	5.191
Bijdrage aan agentschappen	17.600	12.984	21.210	14.544	14.519	14.411	14.410
Informatiebeleid	17.600	12.984	21.210	14.544	14.519	14.411	14.410
4.40 Inrichting zorgstelsel	276.255	295.587	283.269	276.050	272.336	265.449	260.691
Subsidies (regelingen)	1.039	423	423	0	0	0	0
Programma's zorgstelsel	1.039	423	423	0	0	0	0
Opdrachten	872	594	593	593	593	593	593
Programma's zorgstelsel	460	0	0	0	0	0	0
Overige	412	594	593	593	593	593	593
Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s	274.344	294.570	279.753	272.957	269.243	262.356	257.598
CAK	124.075	130.444	127.340	129.300	127.323	123.203	117.845
NZa	69.053	73.040	74.253	73.805	73.820	71.606	71.606
ZiNL	79.616	88.328	76.760	68.452	66.700	66.147	66.747
CSZ	1.600	1.681	1.400	1.400	1.400	1.400	1.400
Overige	0	1.077	0	0	0	0	0
Bijdrage aan (andere) begrotingshoofdstukken	0	0	2.500	2.500	2.500	2.500	2.500
EZK: ACM	0	0	2.500	2.500	2.500	2.500	2.500
4 go Zorg, welzijn en jeugdzorg op '    Caribisch Nederland	200.708	181.908	178.510	182.298	186.340	188.384	191.866
Subsidies (regelingen)	3.864	4.210	4.207	4.170	4.170	4.170	4.170
Algemeen	3.864	4.210	4.207	4.170	4.170	4.170	4.170
Bekostiging	184.929	170.848	167.391	171.074	174.609	176.659	180.141
Zorg en welzijn	184.929	170.848	167.391	171.074	174.609	176.659	180.141
Opdrachten	0	1.000	1.750	2.000	2.520	2.520	2.520
Zorg	0	1.000	1.750	2.000	2.520	2.520	2.520
Bijdrage aan medeoverheden	11.915	5.850	5.162	5.054	5.041	5.035	5.035
Overige	11.915	5.850	5.162	5.054	5.041	5.035	5.035
Ontvangsten	30.656	14.215	14.215	11.920	11.920	11.920	11.920

Budgetflexibiliteit

Subsidies

Van het beschikbare budget voor 2024 van € 767,1 miljoen is 97,2% juridisch verplicht. Het betreft diverse subsidies op het gebied van patiënten en gehandicapten organisaties, opleidingen, arbeidsmarkt, informatiebeleid, Zorg, Welzijn en Jeugd Caribisch Nederland

Bekostiging

Van het beschikbare budget voor 2024 van € 159,3 miljoen is 100% juridisch verplicht. Het betreft bekostiging van Zorg, Welzijn en Jeugd Caribisch Nederland.

Opdrachten

Van het beschikbare budget voor 2024 van € 69,3 miljoen is 93,5% juridisch verplicht. Het betreft diverse opdrachten op het gebied van arbeidsmarkt, informatiebeleid, Zorg, Welzijn en Jeugd Caribisch Nederland.

Bijdragen aan agentschappen

Van het beschikbare budget voor 2024 van € 46,4 miljoen is 100% juridisch verplicht. Het betreft bijdragen aan het CIBG voor onder andere het beheer van het BIG register, melding en aanvraag van toelatingsvergunning bepaalde zorgaanbieders, SBV-Z en het UZI-register.

Bijdrage aan ZBO's/rwt's

Van het beschikbare budget voor 2024 van € 278,8 miljoen is 100% juridisch verplicht. Het betreft onder andere de bijdrage aan het CAK, Nza,en het Zorginstituut Nederland.

Bijdrage aan medeoverheden

Van het beschikbare budget van € 4,1 miljoen is 100% juridisch verplicht.

Tabel 45 Geschatte budgetflexibiliteit
2024
juridisch verplicht	90,0%
bestuurlijk gebonden	9,0%
beleidsmatig gereserveerd	1,0%
nog niet ingevuld/vrj te besteden	0,0%

E. Toelichting op de financiële instrumenten

• 1. 

  Positie cliënt en transparantie van zorg

Subsidies

Patiënten- en gehandicaptenorganisaties

Met ingang van 2024 zal een nieuwe subsidieregeling PGO in werking treden:

• - 

  De drie landelijke pg-koepels en circa 200 landelijke pg-organisaties ontvangen een instellingssubsidie voor het uitvoeren van activiteiten in het kader van informatievoorziening, lotgenotencontact en belangenbehartiging (€ 27,0 miljoen).

• - 

  Samenwerking op aandoeningsoverstijgende thema's wordt gefacili-teerd door introductie van een nieuwe subsidiestroom voor federatieve samenwerkingsverbanden (€ 2,0 miljoen).

• - 

  Er is een nieuwe projectsubsidie geïntroduceerd die specifiek gericht is op het vergroten van de impact en het bereik van de pg-organisaties die reeds een instellingssubsidie ontvangen (€ 1,5 miljoen)

Er wordt een infrastructuur voor stimulering van en ondersteuning bij participatie van burgers en patiënten bij regionale vraagstukken rond zorg en welzijn ontwikkeld (Kamerstukken II 2022/23, 29214, nr. 95) (€ 8,0 miljoen).

Het ZonMw-projectsubsidieprogramma bij ZonMw Voor Elkaar! zal worden voortgezet en in het kader staan van ondersteuning van initiatieven van mensen met een aandoening of handicap (Kamerstukken II 2022/23, 29214, nr. 95) (€ 4,0 miljoen).

Er wordt beleid ontwikkeld dat beoogt het bewustzijn ten aanzien van (beperkte) gezondheidsvaardigheden verder te vergroten bij zorgprofessionals waarbij de focus zal liggen op het toewerken naar gezondheids-vaardige organisaties, onder andere door het verder verspreiden en delen van kennis en informatie over gezondheidsvaardigheden (Kamerstukken II 2022/23, 29214, nr. 95) (€ 2,0 miljoen).

Aan PGO-support, een onafhankelijke netwerkorganisatie die versterking en ondersteuning biedt aan patiënten- en gehandicaptenorganisaties, wordt een instellingsubsidie verstrekt voor de ondersteuning van de cliëntenorganisaties (€ 5,5 miljoen).

Transparantie van zorg

Voor onderzoek naar de effectiviteit en de kwaliteit van de gezondheidszorg in Nederland en (de relatie tussen) de verschillende partijen in de zorg wordt subsidie verleend (€ 7,2 miljoen) aan het Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (Nivel). Het Nivel ontwikkelt en beheert hiertoe databases, panels en monitors.

Het Kwaliteitsinstituut, als onderdeel van het Zorginstituut, is gemandateerd (Staatscourant 27 102, nr. 1) voor het verstrekken van subsidies voor de stimulering van transparantie over de kwaliteit van zorg (€ 4,2 miljoen).

In de periode van het IZA wordt ingezet op het doorontwikkelen en implementeren van Uitkomstgerichte zorg in de MSZ. Voortzetting van het programma Uitkomstgerichte zorg zal gericht zijn op implementatie van de eerder ontwikkelde instrumenten bij de instellingen (€ 8,0 miljoen). Om de nodige uitkomstinformatie geautomatiseerd en gestandaardiseerd uit de EPD-systemen van aanbieders te kunnen halen wordt een subsidieprogramma opgezet (€ 4,1 miljoen).

Het vergroten van het werkplezier in de zorg door het verminderen van ervaren regeldruk blijft een hoge prioriteit en daar werken we aan met het programma (Ont)Regel de Zorg. Inclusief de middelen voor de 3e en laatste ronde van de subsidieregeling (Ont)regelprojecten zorgaanbieders, die zorgaanbieders stimuleert om in de eigen organisatie de administratieve last te verlagen, is € 5,1 miljoen beschikbaar.

Opdrachten

De directie Communicatie begeleidt een deel van de VWS-campagnes. Voor de begeleiding is een budget van € 2 miljoen begroot. Deze middelen worden onder meer ingezet ten behoeve van de NIX18-campagne.

• 2. 

  Opleidingen, beroepenstructuur en arbeidsmarkt

Subsidies

Opleidingen

VWS is stelselverantwoordelijk voor een goede, betaalbare en toegankelijke zorg. Daarvoor is het noodzakelijk dat er voldoende, goed toegeruste zorgmedewerkers worden opgeleid. Hiertoe worden financiële middelen beschikbaar gesteld aan zorgwerkgevers om meer stageplekken aan te bieden voor initiële opleidingen en voor de bekostiging van medische vervolgopleidingen.

Met de Subsidieregeling stageplaatsen zorg II (het Stagefonds Zorg) worden zorgaanbieders gestimuleerd tot het aanbieden van kwalitatief goede stageplaatsen. Met de in juni 2023 verlengde subsidieregeling stageplaatsen zorg is het budget geïndexeerd tot € 122 miljoen voor het studiejaar 2023-2024. Daarnaast vindt er een verkenning plaats naar een kostendekkende vergoeding voor stagebegeleiding via een beschikbaarheidbijdrage, zoals afgesproken in het IZA. Deze verkenning wordt in 2024 afgerond.

De subsidieregeling vaccinatie stageplaatsen zorg voorziet in een tegemoetkoming van de kosten van het vaccinatietraject tegen hepatitis B van eerstejaarsstudenten die een zorgopleiding volgen. In 2024 is hiervoor een bedrag van € 6 miljoen beschikbaar.

Voor zorgopleidingen in het kader van de Wet publieke gezondheidszorg (Wpg) is het beleid erop gericht te stimuleren dat voldoende gespecialiseerde artsen worden opgeleid voor de uitvoering van hun taken op het terrein van de bestrijding van infectieziekten, de bestrijding van tuberculose, medische milieukunde en jeugdgezondheidszorg. In 2024 is voor deze opleidingen € 38 miljoen beschikbaar.

Verpleegkundig specialisten (VS) en physician assistants (PA) worden opgeleid om de minder complexe taken van de huisarts of andere specialist over te nemen. Hiervoor is in 2024 € 38 miljoen beschikbaar. Daarnaast is in het kader van het compensatiepakket Wind in de zeilen in 2024 € 1,3 miljoen beschikbaar voor het opleiden van physician assistants ter versterking van de huisart senzorg in Zeeland. In 2024 zal in dit kader het derde en laatste cohort starten met hun opleiding.

In 2024 is voor de subsidieregeling Opleiding in een jeugd-ggz-instelling € 2,6 miljoen beschikbaar.

Voor de uitvoering van motie 35300 XVI nr.72 Dik-Faber om het opleiden van tropenartsen te subsidiëren en gestructureerde overdracht van door hen in het buitenland opgedane kennis te stimuleren is in 2024 € 1,6 miljoen beschikbaar.

Meer tijd voor de patient in de huisartsenzorg

Voor het extra opleiden van PA en VS in de huisartsenzorg is in totaal een bedrag van € 4 miljoen beschikbaar voor de periode 2023 - 2025.

De middelen hiervoor zijn beschikbaar gesteld in het coalitieakkoord van Rutte IV.

Dóórontwikkeling medische vervolgopleidingen

In 2023 is de Federatie Medisch Specialisten gestart met het project. Doorontwikkelen medisch-specialistische vervolgopleidingen. Dit project loopt van juli 2023 tot juli 2027. In het IZA is afgesproken dat er € 4,4 miljoen uit de transformatiemiddelen beschikbaar wordt gemaakt voor de vervolgontwikkeling van de medisch- specialistisch opleidingen. Hiervan is € 1,1 miljoen beschikbaar voor 2024. In het project zorgt de beroepsgroep ervoor - in samenwerking met andere artsenorganisaties, andere zorgbe-roepen en stakeholders - dat de medisch specialist in opleiding wordt voorbereid op de veranderende rollen en taken die de passende zorg van de toekomst van de medisch specialist vraagt.

Innovatief leren

Het DUTCH project is gericht op innovatie van bij- en omscholing van zorgprofessionals via digitale training en simulatie. Voor dit project is in 2024 € 47,0 miljoen en in 2025 € 1,0 miljoen beschikbaar gesteld uit het Nationaal Groei Fonds (NGF).

Overige

Het Capaciteitsorgaan ontvangt een instellingsubsidie om onafhankelijke ramingen op te stellen van de benodigde opleidingscapaciteit bij de medische en tandheelkundige vervolgopleidingen, FZO en GGZ-opleidingen. In 2024 is hiervoor een bedrag van € 2,5 miljoen beschikbaar.

Arbeidsmarkt

Programma Toekomstbestendige Arbeidsmarkt Zorg (TAZ)

Ter ondersteuning van het programma TAZ en de daarmee te bereiken doelen wordt er gewerkt aan het inrichten van een passend instrumen tarium. Voor 2024 vallen daaronder in ieder geval Sectorplanplus (SPP)-TAZ, TAZ-MSZ en een TAZ-innovatieregeling.

Tabel 46 Arbeidsmarkt1
Arbeidsmarkt
	2017	2018	2019	2020	2021	2022	2023
Uitstroompercentage uit de sector zorgen welzijn exclusief pensionering in meest recente kwartaal per jaar	8,7	8,6	8,3	7,8	8,5	9,5	n.n.b
Aandeel ZZP'ers werkzaam in zorg en welzijn (%)	6,5	7	7	8,1	7,2	8,3	n.n.b
Ziekteverzuim	5,6	5,8	5,9	6,9	7,5	7,9	8,1
Vacaturegraad in laatst bekende kwartaal per jaar (openstaande vacatures per 1.000 banen)		25	28	25	37	42	n.n.b
Percentage medewerkers binnen zorg en welzijn dat (zeer) tevreden is	_	_	77,7	80,9	76,8	76,6	n.n.b
Deelt ijdfactor	0,68	0,68	0,68	0,68	0,68	0,69	n.n.b

1 Dashboard Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (AZW) (cbs.nl), geraadpleegd op 20 juli 2023

Subsidie SectorplanPlus - TAZ

In aanloop naar het nieuwe financiële instrumentarium wordt de subsidie SectorplanPlus 2022-2023 met een (studie)jaar verlengd naar 2023-2024. De subsidie voor het studiejaar 2023-2024 wordt geduid als SPP -TAZ. Hiervoor zetten we voor de verlenging 2023-2024 in totaal circa € 100 miljoen in. Met de verlenging wordt al een stap gezet richting de inhoud van het nieuwe instrumentarium door samenwerking rondom opleiden extra te stimuleren.

Subsidieregeling TAZ MSZ

Voor de kwaliteitsimpuls personeel ziekenhuiszorg (KiPZ) is het doel om vanaf 1 januari 2024 in een overgangsjaar te voorzien, aangeduid als TAZ MSZ, als onderdeel van het voornoemde instrumentarium TAZ. Doel is om algemene ziekenhuizen, UMC's en zelfstandige klinieken te stimuleren om strategischer te investeren in het opleiden van personeel, alsmede de samenwerking te bevorderen. Voor deze regeling TAZ MSZ is in 2024 € 227,5 miljoen voorzien.

TAZ-Innovatieregeling

Binnen zowel het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO) als het programma Toekomstbestendige Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (TAZ) is de inzet van digitale en hybride zorg een belangrijke pijler. Onder meer voor het realiseren van arbeidsbesparing, het vergroten van zelfredzaamheid van cliënten en het ontlasten van de mantelzorger. In beide programma's zijn middelen beschikbaar gesteld om innovatie in zorg en ondersteuning een verdere impuls te geven. Vanuit VWS wordt hier nu uitwerking aan gegeven door één subsidieregeling op te stellen die voorzien is voor 2024; de TAZ innovatieregeling.

Versterking regionaal arbeidsmarktbeleid

Met de subsidie aan RegioPlus voor de uitvoering van het meerjarige beleidsprogramma 'Samen Regionaal Sterk' investeert VWS in een goed werkende, landelijk dekkende regionale arbeidsmarktinfrastructuur (gemiddeld € 18 miljoen op jaarbasis voor de periode 2020-2024). Voorts wordt 2024 benut om te verkennen hoe de infrastructuur na 2024 vormgegeven gaat worden.

Meer uren werken

Met een subsidie aan de Stichting Het Potentieel Pakken voor het project 'Contractuitbreiding in de zorg 2021 - 2024' (€ 7,2 miljoen over de project periode) investeren we in vergroting van het arbeidsaanbod door contrac tuitbreiding.

Zeggenschap

Ten aanzien van het thema zeggenschap zijn middelen gereserveerd voor de financiering van een meerjarenplan zeggenschap, teneinde zeggenschap duurzaam te bevorderen. Specifiek ziet de financiering van het meerjarenplan op een verlenging van de Subsidieregeling Veerkracht en Zeggenschap tot en met 2025, alsmede een projectsubsidie voor de projectorganisatie van het Landelijk Actieplan Zeggenschap tot en met 2026. Daarnaast wordt ook de monitor Zeggenschap van 2023 - 2028 bekostigd.

Duurzaamheid en gezondheid

Middels subsidies stimuleren we implementatie van de afspraken in de Green Deal. We investeren in het vergroten van kennis, onderzoek en bewustwording over CO₂-redcutie en energiebesparing in zorgvastgoed. Daarnaast investeren we in vergroten van bewustwording, kennis en hande-lingsperspectief voor zorgprofessionals. Ook steken we geld in onderzoek, kennis en handelingsperspectief om het gebruik van anesthesiegassen (zeer potente broeikasgassen) en het energieverbruik van operatiekamers (energie-intensieve 'hotspots') in Nederland te verminderen.

Opdrachten

Opleidingen, beroepenstructuur en arbeidsmarkt

Er wordt via ZonMw geïnvesteerd in het verder ontwikkelen van een onderzoeksinfrastructuur voor verpleegkundigen en verzorgenden. Hiervoor is € 12 miljoen beschikbaar in de periode 2019 - 2025. Dit programma krijgt vervolg tot en met 2030 en wordt vanaf 2025 vanuit de middelen uit het Integraal Zorgakkoord bekostigd. Daarnaast wordt onderzoek gedaan in de ziekenhuissector naar de functiedifferentiatie van mbo- en hbo-opgeleide verpleegkundigen. Hiervoor is € 5,2 miljoen beschikbaar voor de periode 2019 tot oktober 2024.

Discriminatie en gelijke kansen

R ijksbreed wordt ingezet op de versterking van de aanpak van discriminatie. Nog te vaak krijgen Nederlanders mindere kansen omdat zij uitgesloten worden op grond van afkomst, geslacht, kleur, ras, leeftijd, geloof, seksuele geaardheid of beperking. Daarom is VWS gestart met de brede Aanpak Discriminatie en Gelijke Kansen en is hiervoor € 0,9 miljoen vrijgemaakt in 2024. Doel van de aanpak is dat het in 2026 vanzelfsprekend is dat iedere VWS-medewerker staat voor gelijkwaardigheid en er binnen de organisatie beleid wordt opgesteld waarin iedereen in Nederland zichtbaar zichzelf kan zijn en zich veilig kan voelen in de zorg, welzijn én sport.

Pandemische paraatheid

Voor de inrichting van de toekomstige Nationale Zorgreserve is in 2024 een bedrag van € 8,9 miljoen beschikbaar gesteld uit de middelen voor pandemische paraatheid.

Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg

Om de Wet BIG meer toekomstbestendig te maken (Kamerstukken II 2021/22, 29282, nr. 461) is de Gezondheidsraad (GR) gevraagd om advies uit te brengen over een toekomstbestendig toetsingskader voor voorbehouden handelingen en nieuwe beroepen. Onderdeel van de adviesaanvraag betreft ook het beleggen van de adviestaak over nieuwe aanvragen voor voorbehouden handelingen en regulering van beroepen bij een onafhankelijke raad (Kamerstukken II 2022/23, 29 282, nr. 522). Ook zal voorlichting over de ruimte die de Wet BIG nu al biedt worden gecontinueerd zodat de opdracht-regeling beter benut gaat worden en bijdraagt aan meer werkplezier en meer flexibiliteit op de arbeidsmarkt.

Hiernaast zullen activiteiten worden ondernomen om een meer lerend effect van het tuchtrecht te bereiken en zal in 2024 de evaluatie van de rol van de tuchtklachtfunctionaris in gang worden gezet. Om de postacademische beroepenstructuur psychologische zorg in de Wet BIG te vereenvoudigen (Kamerstukken II 2022/23, 29282, nr. 487) wordt in 2024 wet- en regelgeving voorbereid.

Om te bevorderen dat buitenslands gediplomeerde zorgverleners sneller instromen in de arbeidsmarkt wordt per 1 januari 2024 de Algemene Kennis & Vaardigheden toets (AKV-toets) afgeschaft en vervangen door taalcerti-ficaten, die aantonen dat aanvragers de Nederlandse taalvaardigheid en Engelse leesvaardigheid op het juiste niveau beheersen (Kamerstukken II 2022/23, 29 282, nr. 533). De AKV-toets is onderdeel van de BIG-toelatings-procedure voor buitenslands gediplomeerde. Hiermee wordt vanaf 2024 de procedure versneld, omdat de aanvragers minder toetsen hoeven af te leggen en de toetscapaciteit wordt vergroot. De taalcertificaten kunnen namelijk worden afgenomen bij een groot aantal taalinstituten.

Overige

Er worden middelen ingezet voor de ontwikkeling van kennis en expertise op het terrein van de zorg, voor beleid en praktijk. Daarbij gaat het onder meer om bijdragen aan het Onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg En Welzijn.

Bijdragen aan agentschappen

CIBG

Het CIBG is verantwoordelijk voor het beheer van het BIG-register, de uitvoering van diverse besluiten en regelingen met betrekking tot de uitoefening van medische beroepen op de BES eilanden, de erkenning buitenlandse diploma's en toezicht en handhaving WNT en informatiever strekking hieromtrent. In totaal is voor deze taken in 2024 € 13,8 miljoen gereserveerd.

• 3. 

  Informatiebeleid

Subsidies

Informatiebeleid

Om de zorgsector te ondersteunen bij de efficiënte inzet van standaarden en informatie, analyseert en duidt het Nationaal ICT Instituut in de Zorg (Nictiz) ontwikkelingen in het gebruik van ICT in de zorg. Tevens fungeert Nictiz als nationaal en internationaal kennis- en expertisecentrum en vervult het een verbindende rol bij de ontwikkeling en het gebruik van ICT in de zorg. Voor inzet van Nictiz is structureel € 9,5 miljoen beschikbaar. Vanuit het Coalitieakkoord is hier, om een versnelling in de standaardisatie van de gegevensuitwisseling in de zorg, voor 2024 € 12,5 miljoen aan toegevoegd.

In het kader van het commissievoorstel van de Europese Commissie inzake de European Health Data Space (EHDS) is in 2024 een subsidiebudget van € 2,2 miljoen beschikbaar.

Voor het ontsluiten van informatie voor de patiënt, cliënt of burger wordt gewerkt aan de ontwikkeling van persoonlijke gezondheidsomge-vingen (PGO's). Vanuit de coalitieakkoord middelen is hiervoor voor 2024 € 20,1 miljoen gereserveerd onder meer voor inzet van stichting MedMij en ondersteuning van zorgaanbieders

Bij de verdergaande digitalisering van de zorg en inzet op gegevensuitwisseling is veilige informatiebeveiliging een essentiële voorwaarde. Z-CERT is de sectorale organisatie die zich inzet voor informatiebeveiliging in de zorg. In 2024 is voor Z-CERT een subsidiebudget van € 3,0 miljoen beschikbaar. Aanvullend is voor Z-CERT in 2024 een budget van € 2,1 miljoen beschikbaar gesteld vanuit de coalitieakkoordmiddelen voor standaardisatie van gegevensuitwisseling in de zorg.

Voor de implementatie van de EU richtlijn Network & Information Security (NIS2) en de richtlijn Critical Entities Resilience (CER) is een bedrag van € 4,5 miljoen in 2024 oplopend tot € 7,8 miljoen vanaf 2025 beschikbaar voor de ondersteuning van digitale en fysieke weerbaarheid in de zorgsector.

De resterende € 2,4 miljoen wordt ingezet voor diverse subsidieregelingen.

Opdrachten

Informatiebeleid

De Wegiz levert een belangrijke bijdrage aan eenheid van taal en techniek waardoor gegevensuitwisseling steeds vaker elektronisch en interoperabel zal verlopen. Voor de standaardisatie van zorgdata is het essentieel en vereist dit invulling van eenheid van taal. Hiervoor is € 4,6 miljoen beschikbaar in 2024.

Met het digitaler worden van de zorg neemt ook het risico en de impact van informatiebeveiligings-incidenten toe. VWS ondersteunt het veld hierbij met aanscherping van de wettelijk verplichte informatiebeveiligings-normen, door instrumenten in te zetten om bewustwording te vergroten en door veldpartijen te stimuleren risicobeperkende maatregelen te treffen en zorg te dragen voor handhaving en toezicht. Hiervoor is in 2024 een opdrachtenbudget van € 3,5 miljoen beschikbaar.

VWS faciliteert de dienstverleners in de zorgsector via ToegangVerlening-Service (TVS) bij het inrichten van hun digitale toegang conform wet Digitale Overheid en de Europese verordening eIDAS. Digitale ontwikkelingen hebben in het zorgdomein een enorme vaart genomen. Dit is in lijn met de e-healthdoelstellingen van VWS. Omdat het in het zorgdomein gaat om zeer privacy-gevoelige gegevens moet de authenticatie, wie ben ik, goed en betrouwbaar zijn ingeregeld. Het ministerie van VWS werkt aan de verdere digitalisering van de zorgsector. Voor het programma toegang is een opdrachtenbudget van € 13,3 miljoen beschikbaar.

AI-toepassingen kunnen bij passende inzet een bijdrage leveren aan maatschappel ijke vraagstukken die spelen in zorg en welzijn. B ijvoorbeeld op het gebied van toegankelijkheid, kwaliteit en beschikbaarheid van (schaarse) zorgprofessionals. Daarom zet VWS in op het ondersteunen van het veld bij het implementeren en opschalen van passende AI, om hiermee een bijdrage te leveren aan de grote uitdagingen in de zorg. De Europese Commissie stelt veilige en verantwoorde AI voor burgers centraal. Daarom heeft de Commissie een AI Act (verordening) voorgesteld. In 2024 helpt VWS het zorgveld met de voorbereiding op de implementatie van deze AI Act. Hiervoor is in 2024 een budget van € 0,5 miljoen beschikbaar.

Verder zet VWS zich in om gegevens in het geval van spoedeisende zorg beter beschikbaar te maken met de voorbereiding van een wetsvoorstel. Hiervoor is onderzoek nodig naar de technische haalbaarheid van aanwijzing van bepaalde zorgprocessen en communicaties. Parallel zet VWS zich in om door middel van communicatie meer duidelijkheid te bieden over grondslagen voor gegevensuitwisseling van geplande zorg en om meer voor geplande zorg meer duidelijkheid te krijgen over de meest wenselijke balans tussen databeschikbaarheid en vertrouwen. Hiervoor is in 2024 een budget van € 1,2 miljoen beschikbaar.

Voor het ontsluiten van informatie voor de patiënt, cliënt of burger wordt gewerkt aan de ontwikkeling van persoonlijke gezondheidsomgevingen (PGO's). Totaal is er in de begroting 2024 een opdrachtenbudget van € 15,0 miljoen gereserveerd, onder meer voor de financiering van PGO's.

Zowel in het kader van de intensivering die voortvloeit uit het Coalitieakkoord Rutte IV »Inlichtingen- en veiligheidsdiensten (AIVD en MIVD) en NCTV» als overige afspraken ten aanzien van cyber wordt in 2024 verder doorgewerkt aan het zo breed mogelijk beschikbaar stellen van de dienstverlening van Z-CERT in het zorgveld. Hiervoor is in 2024 een opdrachtenbudget van € 2,7 miljoen beschikbaar. Voor de implementatie van de richtlijn NIS2 en de CER in de sector zorg is een opdrachtenbudget van € 1,5 miljoen beschikbaar.

In het kader van de European Health Data Space (EHDS) is er voor 2024 een opdrachtenbudget van € 1,4 miljoen beschikbaar en voor activiteiten in het kader van databeschikbaarheid een opdrachtenbudget van € 1,7 miljoen.

De resterende € 1,2 miljoen wordt ingezet voor diverse opdrachten.

Overige

Voor uitvoering van het Integraal Zorgakkoord (IZA) is een incidenteel budget beschikbaar van € 2,9 miljoen in 2024 aflopend tot jaarljks € 2,6 miljoen in 2025-2026. Deze middelen worden onder meer ingezet voor het vergroten van kennis en bekendheid bij patiënten en zorgprofessionals rondom digitale/hybride zorg en voor het verbeteren van digitale vaardigheden en gezondheidsvaardigheden van patiënten.

Voor overige opdrachten is in het kader van innovatie en zorgvernieuwing een structureel budget beschikbaar van € 4,9 miljoen in 2024 oplopend tot € 5,2 miljoen vanaf 2025.

Bijdrage aan agentschappen

Informatiebeleid

Jaarlijks is een bijdrage beschikbaar voor het CIBG voor de Sectorale Berichtenvoorziening in de zorg (SBV-Z), het UZI-register en het Nationaal Contactpunt voor e-Health Nederland (NCPeH). Daarnaast wordt een bijdrage beschikbaar gesteld voor het toekomstbestendig maken van de UZI-middelen. Voor de SBV-Z, het UZI-register, het NCPeH en de vernieuwing van UZI is in 2024 totaal € 14,8 miljoen gereserveerd.

Veilig inloggen door burgers en zorgverleners is ook een belangrijke randvoorwaarde voor veilige digitalisering. VWS levert een bijdrage aan BZK voor het door ontwikkelen, implementeren en stimuleren van het gebruik van veilige authenticatie in de zorg. De komende jaren zal de zorg steeds meer aansluiten op de middelen en voorzieningen van BZK, de juiste betrouwbaarheidsniveaus voor authenticatie gebruiken en zo voldoen aan de Wet digitale overheid. Hiervoor is in 2024 een budget van € 4,0 miljoen beschikbaar.

De resterende € 2,4 miljoen wordt ingezet voor diverse bijdrage aan agentschappen.

• 4. 

  Inrichting Zorgstelsel

Bijdrage aan ZBO's/RWT's

CAK

Het CAK voert diverse wettelijke taken uit, waaronder het betalen van gelden aan zorginstellingen voor langdurige zorg, het opleggen, innen en incasseren van de eigen bijdragen voor de Wet langdurige zorg (Wlz) en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de uitvoering van de burgerregelingen (waaronder de regelingen voor de wanbetalers, de gemoedsbezwaarden en de onverzekerden), de buitenlandtaak, de uitvoering van de subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden, de vergoeding van zorg aan onverzekerbare vreemdelingen en het verstrekken van Schengen- en Engelstalige verklaringen. In de afgelopen jaren heeft het CAK haar organisatiestructuur aangepast en is zij gestart met een meerjarige veranderopgave om haar uitvoering te verbeteren. In de komende jaren zal het CAK stap voor stap veranderingen doorvoeren. Aanpassingen in de ICT-systemen en een cultuur waarin leren en ontwikkelen gemeengoed is, zijn onder andere nodig om de (continuïteit van de) dienstverlening bij het CAK te garanderen en verder te verbeteren. In 2024 is € 127,3 miljoen beschikbaar voor het CAK.

Nederlandse Zorgautoriteit (NZa)

De NZa ziet toe op een rechtmatige uitvoering van de Zvw en de Wlz en reguleert tarieven en prestaties in de zorg. Tevens ziet zij toe op naleving van de Wmg. Voor taken die voortvloeien uit het IZA, bijvoorbeeld het opstellen van regio-analyses, het monitoren en aanjagen van regionale samenwerking en het monitoren van doelgroepen is € 2,1 miljoen extra beschikbaar gesteld.

Inclusief de middelen voor het Informatie Knooppunt Zorgfraude (€ 1,7 miljoen) bedraagt het beschikbare budget in 2024 € 76,7 miljoen.

Zorginstituut Nederland (ZiNL)

Het Zorginstituut Nederland voert diverse wettel ijke taken uit: adviseren over het verzekerde Zvw- en Wlz-pakket, het stimuleren van de verbetering van de kwaliteit van de gezondheidszorg in Nederland, er voor zorgen dat iedereen toegang heeft tot begrijpelijke en betrouwbare informatie over de kwaliteit van geleverde zorg, adviseren over de gewenste ontwikkeling van beroepen en opleidingen in de gezondheidszorg, fondsbeheerder van het Zorgverzekeringsfonds (inclusief uitvoering van de risicoverevening) en het Fonds Langdurige Zorg; bevorderen van de rechtmatige en doelmatige uitvoering van de Wlz en het adviseren of het wenselijk is dat een nieuw beroep of specialisme in de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg moet worden gereguleerd.

We zetten in op Passende Zorg en - als onderdeel hiervan - het verbreden en verbeteren van de toets op het basispakket. In het kader hiervan verricht het Zorginstituut diverse werkzaamheden.

In 2024 is € 76,8 miljoen beschikbaar voor het Zorginstituut.

• 5. 

  Zorg, welzijn en jeugdzorg op Caribisch Nederland

Subsidies

Zorg, jeugdzorg, welzijn en sport

VWS heeft een budget van € 4,2 miljoen beschikbaar voor subsidies aan de BES-eilanden. Deze middelen worden verleend aan instellingen voor de uitvoering van de jeugdzorg en voor activiteiten in het kader van het sporten preventieakkoord.

Bekostiging

Bekostiging Zorg en Welzijn

Er is een budget van € 167,4 miljoen beschikbaar voor de bekostiging van de zorg en welzijn op de BES-eilanden. Voor de zorg op Caribisch Nederland die voortvloeien uit het Besluit Zorgverzekering BES wordt € 150,9 miljoen ingezet en € 9,7 miljoen voor ouderenzorg en maatschappelijke ondersteuning. € 4,6 miljoen is gereserveerd voor de uitvoering van tweedel ijns jeugdzorg (inclusief pleegzorg). Daarnaast is € 2,2 miljoen beschikbaar voor sport en preventie.

Opdrachten

Opdrachten Zorg

Voor pandemische paraatheid is voor 2024 € 1,7 miljoen begroot, voor 2025 € 2 miljoen, en vanaf 2026 structureel € 2,5 miljoen. Deze middelen worden ingezet om een regionale International Health Regulations (IHR) hub in te richten met als doel de publieke gezondheidszorg en infectieziek-tebestrijding in het Caribisch deel van het Koninkrijk te versterken en de expertise en innovatiekracht in de regio te vergroten. De regionale IHR hub is een gezamenlijk project met de Landen van het Koninkrijk.

Bijdragen aan medeoverheden

Overige

VWS verstrekt jaarlijks bijzondere uitkeringen aan de openbare lichamen op basis van artikel 92 lid 2 sub c Wet financiën openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Hiervoor is € 5,2 miljoen begroot. De uitkeringen zijn bestemd voor de opbouw en uitvoering van verschillende activiteiten op het VWS domein zoals Huiseljk geweld en Kindermishandeling, Publieke Gezondheid, preventie en sport en bewegen. De uitkeringen worden verstrekt op aanvraag en in nauw overleg met de openbare lichamen, al dan niet vastgelegd in een afzonderlijk akkoord. De looptijd van de afspraken wisselt. Er vinden periodieke overleggen plaats met de openbare lichamen om de voortgang te monitoren. De financiële verantwoording verloopt via de jaarrekening van de openbare lichamen.

3.5 Artikel 5 Jeugd

A.    Algemene doelstelling

Kinderen in Nederland groeien gezond en veilig op, ontwikkelen hun talenten en doen mee aan de samenleving.

B.    Rol en verantwoordelijkheid

Ouders/verzorgers zijn primair verantwoordelijk voor de opvoeding en verzorging van hun kinderen. Als ouders of het ondersteunende sociale netwerk hun rol niet kunnen vervullen, is er een taak weggelegd voor de overheid om jeugdigen met hulp op maat naar een zelfstandige toekomst te leiden. Kinderen wiens veiligheid in het geding is of die in hun ontwikkeling worden bedreigd, moeten passende hulp krijgen en indien nodig in bescherming worden genomen.

Met de invoering van de Jeugdwet op 1 januari 2015 zijn gemeenten bestuurlijk en financieel verantwoordelijk voor de ondersteuning, hulp en zorg van jeugdigen (jeugdhulp). De ministers van VWS en JenV zijn systeemverantwoordelijk voor het gedecentraliseerde stelsel van jeugdhulp, waaronder het wettelijk kader (de Jeugdwet).

De minister is verantwoordel ijk voor:

Regisseren: van het wettel ijk kader. De Jeugdwet bevat regels voor de inrichting van het jeugdstelsel waaraan gemeenten, jeugdhulpaan-bieders en andere partijen moeten voldoen. Onder andere is dit op het gebied van toegang, kwaliteit en beleidsinformatie. De minister voert bestuurlijk overleg met de relevante actoren gericht op het realiseren van de maatschappelijke doelen van het jeugdstelsel. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en de Inspectie van Justitie en Veiligheid (JenV) zijn verantwoordel ijk voor onafhankel ijk toezicht op de aanbieders van jeugdhulp. De Jeugdautoriteit heeft de taak om risico's met betrekking tot de continuïteit van cruciale zorg voor jeugdigen te signaleren, te voorkomen en op te kunnen vangen. De minister is bovendien verantwoordel ijk voor het monitoren en evalueren van de werking van het jeugdstelsel.

Financieren: van de gemeenten via het gemeentefonds en uitkeringen om hun verantwoordelijkheid voor jeugdhulp op grond van de Jeugdwet waar te kunnen maken. Daarnaast ook het uitvoeren van de Subsidieregeling schippersinternaten en subsidiëren van vertrouwenswerken als de kindertelefoon.

Stimuleren: de minister bevordert dat de actoren in het jeugdstelsel de jeugdhulp merkbaar en meetbaar beter maken voor de cliënt, de kwaliteit van de jeugdhulp borgen en waar nodig is verbeteren. Daarnaast zorgt de minsiter voor verbetering van de samenhang tussen beleid en uitvoering op de terreinen van zorg, school en werk. Als laatste zorgt hij voor een landelijke kennisinfrastructuur voor beleidsontwikkeling en -implementatie en zorgvernieuwing.

C.    Beleidswijzigingen Hervormingen jeugdzorg

In juni 2023 is de Hervormingsagenda Jeugd definitief vastgesteld (Voortgang Jeugd). In april 2023 maakten Rijk en VNG afspraken over het financieel kader van de Hervormingsagenda t/m 2028. De inhoudelijke richting van de Hervormingsagenda is in samenspraak met de betrokken part jen (R ijk, VNG, aanbieders, clientorganisaties en zorgprofessionals) tot stand gekomen. De Hervormingsagenda jeugd beschrijft de aanpak van een grote transitie die we de komende jaren met elkaar moeten maken. Ondanks de demissionaire status van het kabinet wil het kabinet betekenisvolle stappen zetten in deze transitie en de implementatie van de Hervormingsagenda. De agenda bestaat uit een groot pakket inhoudelijke maatregelen die moeten leiden tot beter passende zorg voor (met name kwetsbare) jeugdigen en gezinnen binnen een stelsel dat houdbaar is voor de toekomst (zowel financieel als in menskracht). De structurele besparingsopgave is € 1 miljard met een ingroeipad. De eerste stappen van de implementatie van de Hervormingsagenda zijn reeds in 2023 gezet en zullen in 2024 worden vervolgd.

Met de definitieve vaststelling van de Hervormingsagenda is ook een meerjarig financieel kader vastgesteld (zie bijlage 1 van de Hervormingsagenda,). In totaal wordt in 2024 € 1,45 miljard extra beschikbaar gesteld voor jeugdzorg. Een deel van de investeringen (€ 82 miljoen) en uitvoeringskosten (€ 9 miljoen) van de Hervormingsagenda worden ingezet vanaf de begroting van het ministerie van VWS (zie verder onder randvoorwaarden). Het resterende, overgrote deel van deze middelen zijn belegd in het gemeentefonds. De € 1,45 miljard is gebaseerd op het advies van de Commissie van Wijzen. Deze is o.a. gecorrigeerd met een verzachting van het ingroeipad. Het demissionaire kabinet heeft in de Hervormingsagenda met de betrokken partijen afspraken gemaakt over maatregelen, die in 2024 dienen te leiden tot een verlaging van de jeugdzorguitgaven van € 374 miljoen.

De aanvullende besparing uit het coalitieakkoord op de Hervormingsagenda voor 2024 (€ 100 miljoen) is komen te vervallen.

Kinderen en gezinnen goed beschermd

Kinderen moeten veilig kunnen opgroeien. Als er onveiligheid is in een gezin of sprake van een ontwikkelingsbedreiging is het nodig bescherming te bieden en te werken aan duurzame oplossingen met een brede blik voor de problemen in een gezin. Professionals, gemeenten, organisaties, gezinnen en hun netwerk hebben hier een rol.

In opdracht van de ministeries JenV en VWS en de VNG is het programma Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming begin 2023 gestart. In 2024 worden de regio's ondersteund bij het verder verbeteren van de steun, hulp en bescherming van gezinnen die te maken hebben met geweld of waar ontwikkelingsbedreiging van een kind aan de orde is. Versterking van de lokale teams en het samenbrengen van deskundigheid bij onveiligheid vormt de kern. Vanuit de prakt ijk wordt het scenario getoetst in elf proeftuinen en worden kaders voor werkwijzen opgesteld.

Het ministerie van VWS werkt in 2024 aan de doorontwikkeling van specifieke onderdelen om kindermishandeling te bestrijden, zoals aandacht voor het gebruik van de meldcode, de informatiepositie van kinderen en ouders op het grensvlak van het vrijwillig en gedwongen kader als onderdeel van het verbeteren van de rechtsbescherming, het versterken van de samenhang tussen kind- en volwassenenproblematiek, het versterken van een laagdrempelige hulp- en adviesstructuur en aandacht voor het betrekken van kinderen.

In 2024 verschijnt het onderzoek in dertien regio's naar hoe het gaat met gezinnen na een melding bij Veilig Thuis. Deze gegevens worden verwerkt in de impactmonitor huiselijk geweld en kindermishandeling die twee keer per jaar als dashboard door het CBS wordt gepubliceerd.

Daarnaast wordt in 2024 bijgedragen aan het Nationaal actieplan seksueel geweld en seksueel grensoverschrijdend gedrag, het programma Samen tegen mensenhandel en worden activiteiten in samenhang met de aanpak van huiselijk geweld uitgevoerd.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 47 Tabel Budgettaire gevolgen van beleid artikel 5 (bedragen x € 1.000)

	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Art. Verplichtingen	105.723	181.057	162.286	197.001	101.747	101.823	102.048
Uitgaven	101.156	150.674	192.669	197.001	101.747	101.823	102.048
5.30Effectief en efficiënt werkend jeugdstelsel	101.156	150.674	192.669	197.001	101.747	101.823	102.048
Subsidies (regelingen)	59.526	101.652	148.038	152.373	57.054	57.042	57.342
Kennis en informatiebeleid	13.937	14.194	13.778	13.778	13.781	13.778	13.778
Jeugdbeleid	14.831	48.312	104.161	108.571	13.353	13.350	13.650
Jeugdstelsel	30.758	39.146	30.099	30.024	29.920	29.914	29.914
Opdrachten	11.484	15.085	10.697	10.695	10.755	10.848	10.773
Kennis en informatiebeleid	1.484	2.510	2.462	2.461	2.461	2.461	2.461
Jeugdbeleid	9.507	11.960	7.620	7.619	7.679	7.772	7.697
Jeugdstelsel	493	615	615	615	615	615	615
Bijdrage aan agentschappen	1.721	1.527	1.526	1.525	1.525	1.525	1.525
Overige	1.721	1.527	1.526	1.525	1.525	1.525	1.525
Bijdrage aan medeoverheden	28.425	32.155	32.153	32.153	32.158	32.153	32.153
Overige	28.425	32.155	32.153	32.153	32.158	32.153	32.153
Bijdrage aan (andere) begrotingshoofdstukken	0	255	255	255	255	255	255
Overige	0	255	255	255	255	255	255
Ontvangsten	3.244	2.400	2.400	2.400	2.400	2.400	2.400

Budgetflexibiliteit

Subsidies

Van het beschikbare budget 2024 van € 148 miljoen is circa € 99,6% juridisch verplicht of bestuurlijk gebonden in verband met de aangegane verplichtingen voor instellingssubsidies en (meerjarige) projectsubsidies. Het betreft hier o.a. financiering van de schippersinternaten, het Nederlands jeugdinstituut, de Nationale jeugdraad, LOC, de Nederlandse vereniging pleeggezinnen, Kinderrechtencollectief, GGD GHOR, het Landelijk Expertise Centrum Kindermishandeling (LECK), Kindertelefoon en het Advies- en Klachtenbureau Jeugdzorg (AKJ). Daarnaast worden er ook een aantal projectsubsidies gefinancierd rondom de thema's kindermishandeling en huiselijk geweld, gepaste zorg, zorg voor de jeugd, jeugdzorg plus, pleegzorg, professionalisering en de hervormingsagenda. De overige middelen zijn beleidsmatig gereserveerd voor subsidies Zorg voor de Jeugd en voor de aanpak van kindermishandeling en huiseljk geweld.

Opdrachten

Van het beschikbare budget in 2024 van € 10,7 miljoen, is 85,1% juridisch verplicht of bestuurlijk gebonden. De overige middelen zijn beleidsmatig gereserveerd voor de aanpak van kindermishandeling en huiselijk geweld, professionalisering, vakmanschap, gepaste zorg, kinderrechten en kennisen informatiebeleid.

Bijdrage aan agentschappen

Van het beschikbare bedrag van € 1,5 miljoen is 100% juridisch verplicht of bestuurlijk gebonden. Het betreft een bijdrage aan het CIBG voor de uitvoeringskosten, het jaardocument Jeugd en het beheer van de Verwijsindex risicojongeren.

Bijdrage aan medeoverheden (BMO)

Van het beschikbare bedrag van € 32,2 miljoen is 100% juridisch verplicht of bestuurl ijk gebonden. Het betreft hier budget ten behoeve van de specifieke uitkeringen voor randvoorwaardelijke functies jeugdhulp. Zie nadere toelichting onder onderdeel E toelichting op financiële instrumenten.

Bijdrage aan andere begrotingshoofdstukken

Van het beschikbare bedrag van € 0,3 miljoen is 100% juridisch verplicht of bestuurlijk gebonden.

Tabel 48 Geschatte budgetflexibiliteit
2024
juridisch verplicht	45,5%
bestuurlijk gebonden	47,8%
beleidsmatig gereserveerd	6,7%
nog niet ingevuld/vrj te besteden	0%

E. Toelichting op de financiële instrumenten

• 3. 

  Effectief en efficiënt werkend jeugdstelsel

Subsidies en opdrachten

Kennis en informatiebeleid

Voor 'Kennis en informatiebeleid' is een bedrag van circa € 16,2 miljoen beschikbaar voor opdrachten en subsidies. De middelen zijn onder andere beschikbaar voor het verzamelen van gegevens ten behoeve van beleidsinformatie jeugd door het CBS. Het CBS publiceert twee keer per jaar statistieken en rapportages over het jeugdhulpgebruik per gemeente. Op basis van de halfjaarlijkse rapportages wordt jaarlijks een viertal nadere onderzoeken uitgezet, om verschillende scores op het jeugdhulpgebruik bij gel ijksoortige gemeenten te verklaren. De Jeugdmonitor wordt eenmaal per jaar gepubliceerd om de situatie te laten zien van de jeugd aan de hand van maatschappelijke indicatoren die het brede jeugdveld bestrijken. De indicatoren zijn: wonen, school, werken, middelengebruik, politiecontacten en kindermishandeling.

Het Nederlands Jeugdinstituut heeft een publieke kennistaak voor het jeugdveld en ontvangt voor de uitvoering daarvan een instellingssubsidie van circa € 11,5 miljoen om actuele en betrouwbare kennis over jeugd, vakmanschap en de organisatie van het jeugdveld aan eenieder en om niet aan te kunnen bieden.

Jeugdbeleid

Aanpak kindermishandeling en huiselijk geweld

Kinderen en gezinnen goed beschermd

Voor de verschillende onderdelen in de aanpak van kindermishandeling en het beschermen van kinderen en gezinnen is circa € 4,1 miljoen beschikbaar. Dit wordt ingezet middels subsidies en opdrachten.

1 Tabel 49 Jongeren met jeugdhulp1, jeugdhulptrajecten2,3
2016    2017    2018	2019    2020		2021 2022
Jongeren met jeugdhulp
Totaal jeugdhulp gebruik    -    -    -	-	-	443620	n.n.b.
Totaal Jeugdhulp zonder verblijf    -    -    392035	405710	397680	424300	n.n.b.
Totaal jeugdhulp met verblijf    -    -    42770	43345	42470	43900	n.n.b.

Jeugdhulptrajecten

Totaal jeugdhulp	335695	281810	269020	287870	n.n.b.
% Jeugdhulptrajecten zonder verblijf	93,3	93,1	93,1	93,9	n.n.b.
% Jeugdhulptrajecten met verblijf	6,7	6,9	6,9	6,1	n.n.b.

Kunt u verder zonder hulp?	-	-	-	PM	PM	PM	PM
% Herhaald beroep bj start traject	-	25,1	23,4	28,5	23	-	-
Passende jeugdhulp (% traject eenzijdig
door cliënt beëindigd)	-	3,4	3,8	3,5	3,4	-	-

1    Jongeren met jeugdhulp (cbs.nl)

2    Jeugdhulptrajecten (cbs.nl)

3    Herhaald beroep start traject wil zeggen dat jongeren die in bijvoorbeeld 2021 een jeugdhulptraject startten, in de vijf voorafgaande jaren al eerder jeugdhulp hadden

Zorg voor de jeugd

In 2024 is op het budget 'Zorg voor de Jeugd' circa € 100,5 miljoen gereserveerd voor subsidies en € 7,1 miljoen voor opdrachten. Onder dit budget wordt een aantal deelactiviteiten onderscheiden die o.a. bijdragen aan de principes van de Hervormingsagenda:

Passende zorg Regionale samenwerking

Passende zorg dient beschikbaar te zijn voor de meest kwetsbare kinderen en jongeren. Zorg die regionaal of landelijk slechts voor een aantal kinderen nodig is moet ingekocht worden op de schaal waar deze zo simpel en effectief mogelijk georganiseerd kan worden. De regionale inkoop van vormen van specialistische zorg wordt daarom verplicht. Een beperkt aantal zorgvormen vraagt om organisatie op landelijke schaal, omdat deze zorg hoogspecialistisch is en weinig voorkomt. Tevens wordt vastgelegd welke gemeenten samenwerken in welke jeugdregio. Eind 2023 wordt het wetsvoorstel 'Wet verbetering beschikbaarheid zorg voor jeugdigen' hiertoe ingediend bij de Tweede Kamer. In 2024 wordt ook de bijbehorende lagere regelgeving voorbereid. VWS ondersteunt gemeenten en aanbieders bij het verbeteren van hun opdrachtgever- en opdrachtnemerschap in de regio en bij de voorbereidingen en implementatie van het in voorbereiding zijnde wetsvoorstel. VWS ondersteunt ook de (door)ontwikkeling van de wijze waarop specifieke vormen van hoog specialistische zorg op landeljk niveau worden georganiseerd. Hiertoe zullen in 2024 verschillende opdrachten verleend worden. In het kader van de Hervormingsagenda Jeugd - dit wordt nader toegelicht onder randvoorwaarden verbeteren - is € 2 miljoen beschikbaar voor regionalisering en standaardisatie uitvoering in 2024.

Investeren in gezinsgericht opgroeien

Het komend jaar wordt de positie van gezinshuizen in het stelsel van jeugdhulp verder ontwikkeld met als prioriteit de kwaliteitscriteria. De bestuurlijke akkoorden over gezinshuizen en (verlengde) pleegzorg gaat VWS samen met gemeenten en aanbieders evalueren, conform motie Raemakers en Ceder (Kamerstukken II 2021/2022 35833, nr. 22). Pleegzorg heeft een cruciale plek binnen de jeugdzorg. In samenwerking met aanbieders en gemeenten worden zoals in eerdere jaren, campagnes ingezet om nieuwe pleegouders te werven en wordt samen met de sector geïnvesteerd in de begeleiding en ondersteuning van pleegouders zodat zij pleegouder willen en kunnen blijven.

Het terugdringen van het gebruik van residentiële jeugdhulp (open driemilieus en gesloten jeugdhulp) en de residentiële jeugdhulp transformeren naar kleinschalige voorzieningen zijn onderdeel van de Hervor-mingsagenda. Samen met aanbieders en gemeenten geeft VWS in 2024 verder uitvoering aan het reeds gestarte plan Af- en ombouw gesloten jeugdhulp en opbouw alternatieven (Van groot naar klein, van gesloten naar open en van uit huis naar thuis). Bij de uitvoering daarvan blijven ervaringsdeskundigen nauw betrokken. VWS ondersteunt de aanbieders van (gesloten) residentiële jeugdhulp met de reeds gestarte subsidiëring van het meerjarige programma kleinschaligheid en het project terugdringen vrijheidsbeperkende maatregelen voor een totaal bedrag van circa € 0,4 miljoen in 2024.

Aanpak wachttijden

In april 2021 zijn bestuurlijke afspraken gemaakt tussen Rijk en VNG over het aanpakken van wachttijden. De Aanpak Wachttijden is uitgewerkt in een plan van aanpak en loopt t/m 2025. Er is jaarlijks een bedrag van € 3 miljoen nodig voor de uitvoering van de Aanpak door het Ondersteuningsteam Zorg voor de Jeugd. Voor 2024 betekent het dat een bedrag van € 3 miljoen als subsidie wordt verleend.

Oplossen en leren van complexe casuïstiek

Elke jeugdhulpregio heeft een regionaal expertteam. De belangrijkste taken van dit team zijn:

• 1. 

  Voor iedere jeugdige en het gezin uit de regio een passende oplossing met perspectief, ongeacht de complexiteit van de zorgvraag;

• 2. 

  Een bijdrage leveren aan een lerend jeugdstelsel door te leren van casuïstiek.

In 2024 wordt wettel ijk vastgelegd dat elke jeugdhulpregio een dergel ijk team moet organiseren (voor zover dit nog niet het geval is).

Om regionale expertteams te ondersteunen in hun taak zijn er acht bovenregionale expertisenetwerken. Via het amendement Klaver en Westerveld is vanaf 2021 structureel € 26 miljoen beschikbaar voor de bovenregionale expertisenetwerken jeugdhulp (Kamerstukken II 2019/20, 35300-XVI, nr. 7). Hiervan wordt € 25 miljoen direct uitgekeerd aan acht coördinerende gemeenten via de specifieke uitkering randvoorwaardelijke functies jeugdhulp en is € 1 miljoen beschikbaar voor de ondersteuning van de expertisenetwerken en de landelijke kennis- en leerfunctie. De middelen voor de specifieke uitkering zijn budgettair opgenomen onder het budget Bijdrage aan medeoverheden, en worden daar ook kort benoemd.

Elk expertisenetwerk voorziet in drie functies:

• 1) 

  consultatie en advies,

• 2) 

  organiseren van hulp,

• 3) 

  kennis en leren.

In 2024 geven deze bovenregionale gremia vanuit een onafhankelijke 'positie ondersteuning aan jeugdhulpregio's, regionale expertteams en zorgaanbieders om jeugdigen met meervoudige en complexe hulpvragen beter en sneller te ondersteunen. Door met elkaar te leren waar precies de knelpunten zitten en dit op de juiste plekken te agenderen, dragen de expertisenetwerken op (boven)regionaal en landeljk niveau bij aan een lerend jeugdstelsel voor complexe casuïstiek.

Het gewone leven versterken

Versterken van de veerkracht en bevorderen van participatie van kinderen en jongeren

Het is belangrijk dat kinderen en gezinnen veerkrachtig zijn en samen met hun sociale netwerk en leefomgeving problemen het hoofd kunnen bieden. In 2024 vervolgt VWS de in 2023 gestarte maatschappelijke dialoog over normaal opgroeien en opvoeden met als doel dat op steeds meer plekken het gesprek hierover gevoerd wordt. VWS zet via het GALA extra in op het programma Kansrijke Start, de aanpak «Opgroeien in een Kansrijke Omgeving» (OKO) en het versterken van de sociale en pedagogische basis. Onderwijs en kinderopvang zijn onderdeel van de sociale en pedagogische basis waarin kinderen opgroeien. In de 'Verbindingsroute opvang, onderwijs en zorg' worden hierover met partijen afspraken gemaakt. Daarbij wordt aangesloten bij het experiment OZA wat meer ruimte biedt voor maatwerk in onderwijs en zorg. Dit experiment duurt vijf jaar en wordt gedurende de looptijd gemonitord. Voor dit experiment wordt voor de periode 2023-2028, jaarlijks € 0,3 miljoen gereserveerd. Voor «Zorg in Onderwijstijd» wordt in 2024 gewerkt aan het collectief en beschikkingsvrij organiseren van Zorg in Onderwijstijd op cluster 3 en 4 scholen. De subsidie aan de onderwijszorgconsulenten voor de ondersteuning van ouders en kinderen bij een passend aanbod voor onderwijs en zorg is in 2023 geëvalueerd.

VWS werkt in de aanpak «Mentale gezondheid van ons allemaal», aan het versterken van de mentale gezondheid van jongeren op school, online, in de buurt en op het werk. Voor jongeren wordt onder meer extra ingezet op zichtbaar en vindbaarheid van professionele laagdrempelige ondersteuning en het welbevinden van jongeren op school waarvoor een bedrag van € 1,1 miljoen aan subsidie wordt verleend in 2024.

Het is belangrijk dat kinderen, jongeren en ouders kunnen meepraten en - beslissen. Dit is een kinderrecht (VN Verdrag). Bovendien draagt het bij aan reflectie van professionals op hun handelen. Voor het bevorderen van jongerenparticipatie en ervaringsdeskundigheid werkt VWS samen met onder andere de NJR (Nationale Jeugdraad) die hiervoor van VWS

instellingssubsidie ontvangt. Daarnaast worden jongeren bij verschillende beleidsdossiers betrokken. Ook wordt verkend of het ontwikkelen van een nationale jeugdstrategie meerwaarde heeft.

Verbeteren van de toegang tot jeugdhulp voor kinderen en gezinnen Om passende jeugdhulp te kunnen bieden, het gewone leven te versterken en grip te krijgen op de uitgaven in de jeugdhulp, is het van belang dat lokale teams worden doorontwikkeld. We versterken de lokale toegang met stevige lokale teams, waarin goed opgeleide professionals werken die in verbinding staan met specialisten. Dit is een belangrijk onderdeel van de Hervormingsagenda Jeugd. De VNG richt hiervoor, samen met VWS en andere partijen een ondersteuningsstructuur in, gericht op gemeenten en lokale teams. Met subsidies (o.a. via de hervormingsagenda) aan VNG, kennisinstituten en andere veldpart jen wordt het collectief leren van lokale teams gefaciliteerd en worden gemeenten en lokale teams gestimuleerd de toegang te versterken. In de doorontwikkeling van stevige lokale teams is er ook specifiek aandacht voor de doelgroep jeugdigen met een levenslange, levensloop en levensbrede beperking/aandoening (triple l). Ook wordt de komende jaren ingezet op versterken van de samenwerking met informele steun(figuren). Onder meer door het vergroten van de vakbekwaamheid van professionals en door een plan te ondersteunen van zeven grote zorgaanbieders van residentiële jeugdhulp om met de inzet van het informele steunfiguur het aantal uithuisplaatsingen substantieel terug te dringen.

Op het thema lokale teams en informele steun is circa € 0,7 miljoen aan subsidiemiddelen gereserveerd in 2024.

Minder marktwerking, meer samenwerking en betere inkoop van zorg Ook in 2024 stelt VWS middelen beschikbaar om te komen tot eenvoudigere uitvoering en inkoop, minder administratieve lasten en de aanpak van doorgeschoten marktwerking. In het verlengde van de afspraken over regionale samenwerking bevat de Hervormingsagenda voorstellen om de inkoop, administratie, uitvoering en verantwoording verdergaand te harmoniseren en te standaardiseren met als sluitstuk het vaststellen van landelijke tarieven voor de specialistische zorg. Als startpunt gaan we met gemeenten en aanbieders de uitvoering van de regionale en landelijke inkoop optimaliseren door het harmoniseren van alle administratieve processen in de regio voor tenminste regionaal in te kopen jeugdzorgvormen. Wij zijn voornemens om dit onderdeel te maken van het wetsvoorstel «Wet verbetering beschikbaarheid jeugdzorg». In 2024 bekijken we samen met gemeenten en aanbieders wat aanvullend nog nodig is om de inkoop, contractering, administratieve afhandeling en verantwoording van jeugdzorg te vereenvoudigen voor de zorgvormen die op regionaal en landelijk niveau zullen moeten worden ingekocht. Daarnaast wordt vanuit de Hervormingsagenda ingezet op de aanpak van doorgeschoten marktwerking. Voor deze aanpak is het van groot belang om de inkooprol van gemeenten te versterken. Gedurende de looptijd van de Hervormingsagenda zal het Ketenbureau gemeenten (en aanbieders) daarom ondersteunen via het delen van kennis, expertise en waar nodig bemiddeling. Meer specifiek bevat de Hervormingsagenda diverse maatregelen om doorgeschoten marktwerking in de jeugdhulp aan te pakken, zoals de AMvB 'Reële prijzen Jeugdwet' die in mei 2023 is voorgehangen bij de Eerste en Tweede Kamer. Daarnaast versterken we de financiële bedrijfsvoering van jeugdhulpaanbieders en gecertificeerde instellingen door in het wetsvoorstel 'Wet Verbeteringen beschikbaarheid zorg voor jeugdigen' verplichtingen op te nemen ten aanzien van de bestuursstructuur en financiële bedrijfsvoering. Tot slot voorziet het wetsvoorstel 'Wet integere bedrijfsvoering zorg- en jeugdhulpaanbieders (wibz)' in normen voor een integere bedrijfsvoering. Ook wordt er een grondslag opgenomen om voorwaarden te kunnen stellen aan het uitkeren van winst door jeugdhulpaanbieders. Hevoornemen is om het wetsvoorstel in de tweede helft van dit jaar voor advies aan te bieden aan de Raad van State.

Verbetering kwaliteit en effectiviteit van jeugdzorg Verbeteren van kwaliteit en effectiviteit is één van de leidende principes bij de hervormingen van de jeugdzorg. Er is in 2023 door een kwartiermaker advies uitgebracht over het organiseren van een duurzame structuur die kwaliteitsontwikkeling en blijvend leren borgt met en voor het veld (Kwaliteit en bl ijvend leren in de jeugdhulp: Van praten naar doen | Rapport | voor Jeugd & Gezin (voordejeugdenhetgezin.nl)). De eerste stappen voor het realiseren van deze structuur zijn reeds gezet en worden voortgezet.

De werkorganisatie gaat na oprichting aan de slag met een voorstel voor een gezamenlijke set gedragen kwaliteitskaders en ze maakt een meerjarige implementatie- en onderzoeksagenda. Ook doet de werkorganisatie voorstellen voor aanpassingen in de praktijk die bijdragen aan het blijvend leren van professionals. Deze afspraken zijn geborgd in de Hervormingsagenda Jeugd. Hiervoor is € 6,7 miljoen in 2024 beschikbaar gesteld (Hervormingsagenda Jeugd - Concept | Publicatie | voor Jeugd & Gezin (voordejeugdenhetgezin.nl)).

Randvoorwaarden verbeteren

Het versterken van vakmanschap jeugd- en gezinsprofessionals Vanuit de instellingssubsidie aan het Nederlands Jeugdinstituut wordt in 2024 het richtlijnenprogramma jeugdhulp en jeugdbescherming en het platform Vakmanschap gefinancierd. De middelen worden ingezet voor het ontwikkelen, onderhouden en implementeren van richtlijnen en het faciliteren van kennisuitwisseling en -toepassing met en door jeugdprofes-sionals.

Verder wordt in 2024 een projectsubsidie verleend aan het arbeidsmarkt-fonds FCB voor het uitvoeren van een arbeidsmarktagenda, waarvoor circa € 1 miljoen is gereserveerd.

Uitvoering Hervormingsagenda

Voor een deel van de investeringen en uitvoeringskosten van de Hervormingsagenda is € 91 miljoen uit de extra middelen voor jeugdzorg in 2024 overgeheveld naar de VWS-begroting 2024. Deze € 91 miljoen is enerzijds bestemd voor de uitvoering van de Hervormingsagenda in 2024 (€ 9 miljoen) en anderzijds voor de inzet van benodigde investeringen: € 3 miljoen voor aanpak wachttijden, € 2 miljoen voor regionalisering/standaardisatie uitvoering, € 7 miljoen voor kwaliteit en € 70 miljoen voor frictie- en coördinatiekosten voor de af- en ombouw van de huidige grootschalige (gesloten) residentiële jeugdhulp. Besteding vindt plaats in samenspraak met de VNG.

Jeugdstelsel

Voor het budget 'Jeugdstelsel' is een bedrag van circa € 30,1 miljoen beschikbaar voor subsidies en € 0,6 miljoen voor opdrachten. Middels het beschikbare budget worden diverse activiteiten gefinancierd.

Voor de opvang en verzorging van minderjarige kinderen van binnen schippers, kermisexploitanten en circusartiesten ontvangen internaten subsidie waarvoor circa € 15,5 miljoen jaarlijks beschikbaar is. Voor de wettelijke gecentraliseerde taak van de luisterlijn en het vertrouwenswerk, de Kindertelefoon en het Advies- en klachtenbureau jeugdzorg, is in de begroting een bedrag van circa € 14,4 miljoen aan subsidiemid-delen beschikbaar.

In 2024 wordt € 3,6 miljoen beschikbaar gesteld voor de Jeugdauto-riteit. Hiervan is € 0,6 miljoen geserveerd voor het uitzetten van diverse opdrachten. De Jeugdautoriteit is op 1 januari 2019 opgericht om bij te dragen aan de borging van continuïteit van jeugdhulp, jeugdbescherming of jeugdreclassering, door te signaleren, te voorkomen en op te vangen. De positie en taken van de Jeugdautoriteit zijn vastgelegd in het Instellingsbesluit Jeugdautoriteit. Daarbij adviseert de Jeugdautoriteit het Rijk over de «Subsidieregeling Continuïteit Cruciale Jeugdzorg». Een aantal inzicht- en toezichttaken - op het terrein van zorg voor jeugdigen - die nu deels bij de Jeugdautoriteit zijn belegd wordt wettel ijk vastgelegd. Ter voorbereiding hierop is voor 2024 € 0,4 miljoen beschikbaar gesteld voor de Nederlandse Zorgautoriteit.

Bijdragen aan mede overheden

Voor 'Bijdragen aan mede overheden' (BMO) is een bedrag van circa € 32,2 miljoen beschikbaar voor de specifieke uitkering aan gemeenten t.b.v. drie randvoorwaardelijke functies jeugdhulp, namelijk de expertise-netwerken jeugdhulp, de academisch centrum kinder- en jeugdpsychiatrie (ACKJP) en de plaatsingscoördinatie gesloten jeugdhulp.

Ontvangsten

Overige

De ontvangsten in 2024 betreffen voornamelijk middelen vanuit niet volledig uitgeputte subsidies. Deze ontvangsten worden voor 2024 geraamd op € 2,4 miljoen.

3.6 Artikel 6 Sport en bewegen

A.    Algemene doelstelling

Een sportieve samenleving waarbij plezier in sport en bewegen belangrijk is, waarin voor iedereen passende en veilige sport- en beweegmogeljkheden aanwezig zijn en topsport mensen inspireert en samenbrengt.

B.    Rol en verantwoordelijkheid

De minister is verantwoordelijk voor het landelijke sportbeleid. Sport en bewegen dragen in belangrijke mate bij aan een betere gezondheid, aan het verbeteren van leefbaarheid en veiligheid, sociale samenhang en integratie, aan het verbeteren van de schoolprestaties en het verminderen van schooluitval. Daarnaast erkent de minister de intrinsieke waarde van sport en het belang van sportevenementen. Vanuit die verantwoordelijkheid vervult de minister de volgende rollen:

Stimuleren: van samenwerking tussen relevante partijen om op lokaal niveau sportmogelijkheden te bewerkstelligen, van bevorderen van innovatie, kennisontwikkeling en kennisdeling.

Financieren: van programma's die bijdragen aan voor iedereen passende en veilige sport- en beweeginfrastructuur, van internationaal aansprekende sportevenementen, van topsport vanuit een gezamenlijke strategie met betrekking tot het zichtbaar maken en vergroten van de maatschappelijke waarde van topsport, van innovatie, kennisontwikkeling en kennisdeling.

Regisseren: het bijeenbrengen van gemeenten, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en provincies om tot een gezamenlijke beleidsagenda te komen.

C.    Beleidswijzigingen

Met de brief «Stand van zaken met betrekking tot de energieprijzen en sport» (Kamerstukken II 2022/23 30234, nr. 363) is de Tweede Kamer geïnformeerd over de opzet om via een verkenning, samen met gemeenten, de sport en andere relevante partijen, te komen tot een versnellingsaanpak met betrekking tot de verduurzamingsopgave in de sportsector. Verduurzaming in de sport kan worden versneld, maar daarvoor is een gezamenl ijke aanpak nodig waarin verschillende partijen - zoals in ieder geval overheid, sport, bedrijfsleven en financiers - een rol spelen. Pijlers voor een aanpak op verduurzaming in de sport zijn: (1) het optimaal inzetten van beschikbaar gestelde generieke instrumenten, (2) financieringsvormen die aansluiten bij de sport, en (3) passende ondersteuning, en duidelijkheid hierin over rolverdeling en coördinatie. In 2024 verwachten we het plan van aanpak verder uit te werken.

De Tweede Kamer is met het actieplan 'Nederland beweegt' (Kamerstukken II 2022/23 32793, nr. 694) geïnformeerd over de aanpak van bewegen. Veel Nederlanders bewegen te weinig. Het actieplan 'Nederland beweegt' zet in op het creëren van de juiste randvoorwaarden om bewegen gedurende de dag te stimuleren, het breed op de agenda krijgen van bewegen en op het stimuleren van initiatieven om meer Nederlanders in beweging te krijgen.

In de brief «Uitwerking hoofdlijnen Sportakkoord II, Sport versterkt» (Kamerstukken II 2022/23 30234, nr. 364) is het werkplan Sportakkoord en de relatie met het Strategisch kader topsport beschreven.

In het werkplan wordt beschreven op welke wijze we invulling geven aan de afspraken en daarmee aan het sportbeleid op het gebied van Sportparti-cipatie en Topsport de komende jaren. Inhoudelijk gaan de partners daarbij uit van zes thema's zoals vastgesteld in het Hoofdlijnen Sportakkoord II.

VWS, NOC*NSF en VSG hebben een gezamenlijke topsportstrategie ontwikkeld (Strategisch Kader Topsport 2032). Deze strategie is onderdeel van het werkplan Sportakkoord II, maar kent een eigen opzet, looptijd, dynamiek en partners doordat het topsportsysteem anders werkt dan de breedtesport.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 50 Tabel Budgettaire gevolgen van beleid artikel 6 (bedragen x € 1.000)

	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Art. Verplichtingen	438.868	713.212	414.147	421.316	409.888	505.474	506.307
Uitgaven	469.573	708.771	439.557	437.906	420.688	505.474	506.307
6.40Sport verenigt Nederland	469.573	708.771	439.557	437.906	420.688	505.474	506.307
Subsidies (regelingen)	190.003	259.140	221.089	221.891	194.913	208.390	210.233
Sportakkoord	114.645	160.115	124.161	124.851	100.972	108.421	108.421
Duurzame en toegankelijke sportaccommodaties	64.146	81.874	81.607	81.576	81.588	81.578	81.578
Kennis en innovatie	11.212	17.151	15.321	15.464	12.353	18.391	20.234
inkomensoverdrachten	15.732	19.604	19.604	17.397	17.402	17.399	17.399
Financiële voorziening topsporters	15.732	19.604	19.604	17.397	17.402	17.399	17.399
Opdrachten	1.197	9.572	5.343	5.169	5.169	5.129	4.119
Sportakkoord	571	9.333	5.104	4.930	4.930	4.890	3.880
Kennis en innovatie	413	239	239	239	239	239	239
Overige	213	0	0	0	0	0	0
Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s	3.043	3.314	3.188	3.185	3.193	3.193	3.193
Dopingautoriteit	3.043	3.314	3.188	3.185	3.193	3.193	3.193
Bijdrage aan medeoverheden	259.204	416.571	189.763	189.694	199.441	198.457	198.457
Duurzame en toegankeljke sportaccommodaties	192.170	416.571	189.763	189.694	199.441	198.457	198.457
Sportakkoord	67.034	0	0	0	0	0	0
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties	332	500	500	500	500	500	500
Dopingbestrijding	332	500	500	500	500	500	500
Bijdrage aan (andere) begrotingshoofdstukken	62	70	70	70	70	72.406	72.406
Sportakkoord	62	70	70	70	70	72.406	72.406
Ontvangsten	75.054	52.024	31.924	19.924	19.924	19.924	19.924

Extracomptabele fiscale regelingen

Naast de in dit begrotingsartikel genoemde instrumenten, is er een fiscale regeling die betrekking heeft op dit beleidsterrein. Het betreft de Btw-vrijstelling voor sportclubs. De Minister van Financiën is hoofdverantwoordelijk voor de wetgeving en uitvoering van deze regeling en voor de budgettaire middelen. Voor een beschrijving van de regeling, de doelstelling, de ramingsgrond, een verwijzing naar de laatst uitgevoerde evaluatie en het beoogde jaar van afronding van de volgende evaluatie, wordt verwezen naar de bijlage bij de Miljoenennota 'Toelichting op de Fiscale regelingen'.

Budgetflexibiliteit

Subsidies

Van het beschikbare budget voor 2024 van € 221,1 miljoen is 89,8% juridisch verplicht of bestuurlijk gebonden in verband met de aangegane verplichtingen voor instellingssubsidies en (meerjarige) projectsubsidies. Het betreft onder meer de instellingssubsidies aan NOC*NSF, het Instituut Sportrechtspraak, het Kenniscentrum sport en Mulier Instituut. Bij de projectsubsidies betreft het onder meer de subsidieregeling stimulering bouw en onderhoud sportaccommodaties, topsportevenementen, de uitwerking van de deelakkoorden van het Sportakkoord en de beweegal-liantie.

Opdrachten

Van het beschikbare budget voor 2024 van € 5,3 miljoen is 90,6% juridisch verplicht. Het betreft de ontzorgingstrajecten en de vervoersregeling voor sporters met een beperking.

Inkomensoverdrachten

Van het beschikbare budget voor 2024 van € 19,6 miljoen is 100% juridisch verplicht in verband met de Stipendiumregeling en kostenvergoeding voor topsporters.

Bijdragen aan ZBO's en RWT's

Van het beschikbare budget voor 2024 van € 3,2 miljoen is 100% juridisch verplicht in verband met de bijdrage aan de Dopingautoriteit.

Bijdragen aan medeoverheden

Van het beschikbare budget voor 2024 van € 189,8 miljoen is 100% juridisch verplicht in verband met de Regeling specifieke uitkering stimulering sport.

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties

Van het beschikbare budget voor 2024 van € 0,5 miljoen is 100% bestuurl ijk gebonden in verband met een bijdrage aan de World Anti-Doping Agency (WADA) en UNESCO.

Bijdragen aan andere begrotingshoofdstukken

Van het beschikbare budget voor 2024 van € 0,1 miljoen is 100% bestuurl ijk gebonden in verband met een bijdrage voortvloeiend uit de European Partial Agreement in Sports (EPAS).

Tabel 51 Geschatte budgetflexibiliteit
2024
juridisch verplicht	94,2%
bestuurlijk gebonden	1,2%
beleidsmatig gereserveerd	3,8%
nog niet ingevuld/vrj te besteden	0,8%

E. Toelichting op de financiële instrumenten

• 4. 

  Sport verenigt Nederland

Subsidies en opdrachten

De Sportakkoorden

In het Sportakkoord II heeft de Rijksoverheid samen met gemeenten (VNG/VSG), de georganiseerde sport (NOC*NSF) en de commerciële sport (POS) afspraken gemaakt over de thema's inclusie en diversiteit, veiligheid en vaardig in bewegen, aandacht voor vitale sportaanbieders, een duurzame sportinfrastructuur en de maatschappelijke waarde van topsport. Regelmatige sturing op basis van monitoring heeft een belangrijke plaats ingenomen. Ook is in het akkoord afgesproken dat gemeenten hun lokale akkoorden gaan herijken. Als addendum van Sportakkoord II zijn de bestuurlijke afspraken Brede Regeling Combinatiefuncties vastgelegd. De akkoorden geven ruimte aan lokaal initiatief en zetten de verschillende overheden in een positie waarin zij meewerken aan het behalen van ambities samen met relevante partijen.

Voor het uitvoeren van de lokale sportakkoorden en de Brede Regeling Combinatiefuncties wordt aan de gemeenten budget beschikbaar gesteld. De financiering loopt via één lokale regeling voor gemeenten (specifiek e uitkering via artikel 1 op de VWS-begroting) waarin een aantal programma's gebundeld wordt op het gebied van sport- en beweegstimulering, gezondheidsbevordering en het bevorderen van cultuurparticipatie.

Sport- en beweegstimulering

In 2024 zetten we verder in op de ambities om de sport- en beweegsector te versterken, de kansengelijkheid om mee te doen met sport te vergroten en daarnaast het bewegen in het dagelijks leven te bevorderen. Om deze ambities te realiseren zetten we de beschikbare middelen voor 2024 (subsidies: € 124,2 miljoen en opdrachten € 0,9 miljoen) in voor:

Nationale programma's en projecten op professionalisering, (financiële) toegankelijkheid en veilige en integere sport

De voorwaarden om te sporten en daar plezier aan te beleven, moeten beter. Dat gaat over de kwaliteit van mensen, organisaties, cultuur (waarden en normen) en materiële voorzieningen in de sport. Een belangrijk punt de komende jaren is het investeren in kwalitatief sterke sportaanbieders die toegankel ijk en sociaal veilig voor iedereen zijn. De kwaliteit van de mensen die actief zijn in de sport (kader) moet flink omhoog. Dat doen we door club(kader)ondersteuning aan alle sportaanbieders, het versterken van het mensel ijk kapitaal en het vergroten van uitvoeringskracht bij koepelorganisaties waaronder de sportbonden en Platform Ondernemende Sport (POS).

Toegankel ijk sporten en bewegen betekent dat er voor iedereen passend aanbod en begeleiding is. De sport- en beweegsector wordt nu door een grote groep mensen als niet toegankel ijk ervaren. De rol van sporten beweegaanbieders, aandacht voor de ontwikkeling van motorische vaardigheden bij kinderen, (sport)accommodaties en duurzaamheid zijn hierbij belangrijk. Er wordt ingezet op verschillende projecten via subsidie, challenge of opdracht die erop gericht zijn om de ervaren belemmeringen van mensen weg te nemen en kansengel ijkheid te bevorderen. Hierbij gaat het om financiële en praktische belemmeringen. Om dit te bereiken wordt samengewerkt met onder andere maatschappel ijke organisaties in de sporten beweegsector zoals het Fonds Gehandicaptensport, Special Heroes en het Jeugdsportfonds.

Een veilige en integere sport is een sport waar iedereen die dat wil zich thuis voelt en met plezier, veilig, eerlijk en zorgeloos kan sporten. Het realiseren van een sociaal veilige sport en het zo veel als mogelijk voorkomen en aanpakken van grensoverschrijdend gedrag, waaronder racisme en discriminatie, seksueel, emotioneel en fysiek geweld vraagt om aandacht van iedereen. Daar hoort ondersteuning van bestuurders, sportclubs, trainers, ouders, arbitrage en verzorgers bij. Zo wordt er bijvoorbeeld ingezet op een goede basisinfrastructuur via organisaties als het Instituut Sport Rechtspraak (ISR). Daarnaast wordt een start gemaakt voor de oprichting van het onafhankelijk integriteitscentrum als meldpunt voor grensoverschrijdend gedrag (momenteel belegd bij CVSN vanuit NOC*NSF). Ook wordt via het Sportakkoord II gestimuleerd dat het merendeel van alle sportaanbieders gaat werken met de basiseisen sociale veiligheid en wordt de aanpak tegen racisme en discriminatie in het voetbal (OVIVI) uitgebreid naar meerdere sportbonden. Tevens bieden we door middel van (financiële) ondersteuning in gezamenlijkheid met het veld en OCW opvolging aan de aanbevelingen uit het onderzoek naar de cultuur, aard en omvang van grensoverschrijdend gedrag in de danssector door Verinorm.

Bewegen

Het bevorderen van bewegen vraagt om een brede aanpak. De factoren die ten grondslag liggen aan weinig bewegen zijn divers. Denk aan persoonlijke motivatie en belemmeringen, maar ook de leefomgeving die niet uitnodigt tot bewegen. We zetten in op de volgende actielijnen: [1] het vergroten van de aandacht en bewustwording en een beweegvriendelijke omgeving door samenwerking met andere beleidsterreinen en departementen, een publiekscampagne, bijeenkomsten en het verdiepen en verspreiden van kennis over zit- en beweeggedrag; [2] het creëren van meer maatschappel ijk initiatief voor bewegen via de Beweegalliantie waarbij de Beweegalliantie partijen stimuleert, faciliteert en beïnvloedt om te zorgen voor overzicht, verbinding, het wegnemen van obstakels en het aanjagen van wat werkt om meer mensen (meer) te laten bewegen; en [3] het vergroten van de inzet op een lokale/regionale aanpak van bewegen door middel van ondersteuning van gemeenten bij de integrale inzet op gezondheid en preventie, waaronder de fysieke leefomgeving.

Tabel 52 Zitgedrag¹, bewegingsrichtlijn^{2 3}en wekelijks sporten⁴

Zitgedrag (uren)	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022	2023
Geslacht: mannen	-	9,2	-	9	-	9,3	-	n.n.b.
Geslacht: vrouwen	-	8,8	-	8,8	-	8,9	-	n.n.b.
Leeftijd: 4 t/m 11 jaar	-	7,3	-	7	-	7,2	-	n.n.b.
Leeftijd: 12 t/m 17 jaar	-	10,1	-	9,6	-	9,7	-	n.n.b.
Leeftijd: 18 t/m 64 jaar	-	9,4	-	9,3	-	9,6	-	n.n.b.
Leeftijd: 65 jaar of ouder	-	8,1	-	8,2	-	8,4	-	n.n.b.
Voldoet aan de beweegrichtlijn (%)	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022	2023
Geslacht: mannen	43,4	48	49,2	51,1	55,1	49,2	45,8	n.n.b.
Geslacht: vrouwen	42,6	45	44,5	47	50,4	45,2	45,2	n.n.b.
Leeftijd: 4 t/m 11 jaar	55,4	55,5	55,4	55,9	60,7	62,3	56,8	n.n.b.
Leeftijd: 12 t/m 17 jaar	28,3	31	33,9	40,5	41,2	36	33	n.n.b.
Leeftijd: 18 t/m 64 jaar	47,8	50	50,1	51,7	56,3	48	45,8	n.n.b.
Leeftijd: 65 jaar of ouder	32,8	36,6	37	40,3	41,9	42,3	38,2	n.n.b.
Migratieachtergrond: Nederland	44,8	47,6	48,1	50,7	54,2	48	45,1	n.n.b.
Migratieachtergrond: niet-westers	30,5	41,2	40,5	39,1	43,8	41,5	37,7	n.n.b.
Migratieachtergrond: westers	44,7	44,8	45	49,6	53,6	49,1	47,4	n.n.b.
Onderwijsniveau: 1 Laag	31,9	35,3	34,3	36,4	38,8	38,3	34,9	n.n.b.

Zitgedrag (uren)	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022	2023
Onderwijsniveau: 2 Middelbaar	44,7	45,7	45,5	47,8	52,1	44,3	43,3	n.n.b.
Onderwijsniveau: 3 Hoog	55,8	54,8	56,5	56,5	62	53,1	49	n.n.b.
Chronische aandoening en lichamelijke beperking	14,4	15,6	16,8	19,4	20,3	20,2	18,3
Alleen chronische aandoening	41,8	44	46,8	48,4	50,1	44,5	43,7	n.n.b.
Alleen lichameljke beperking	28,4	30,5	26,8	34	33,4	41,7	31,5	n.n.b.
Sport wekelijks	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022	2023
Geslacht: mannen	52,4	56,2	54,3	54,7	56	56	54,6	n.n.b.
Geslacht: vrouwen	49,6	53,3	52,6	52,9	53,5	52,1	50,8	n.n.b.

Leeftijd: 4 t/m 11 jaar	64,8	63,3	60	63,2	64,5	60,3	58,4	n.n.b.
Leeftijd: 12 t/m 17 jaar	70,9	75,3	75	71,3	69,9	74,3	72,1	n.n.b.
Leeftijd: 18 t/m 64 jaar	53,2	56	54,9	56	56,9	56,1	54,3	n.n.b.
Leeftijd: 65 jaar of ouder	35,2	38,1	36,7	35,4	37,8	37,3	38,5	n.n.b.

Migratieachtergrond: Nederland	54,3	56	55,4	55,3	56,3	55,3	54,6	n.n.b.
Migratieachtergrond: niet-westers	41,9	49,5	44,3	46,9	45,8	45,9	43,2	n.n.b.
Migratieachtergrond: westers	49,5	51,5	49,9	51,7	54,8	55,3	52,1	n.n.b.
Onderwijsniveau: 1 Laag	30,3	31,9	30,2	29,6	29,7	30,4	30	n.n.b.
Onderwijsniveau: 2 Middelbaar	46,7	48	47,6	48,4	48,7	46,4	45,4	n.n.b.
Onderwijsniveau: 3 Hoog	65,4	68,7	66,3	65,6	68,3	67	65,2	n.n.b.

Chronische aandoening en lichamelijke beperking	20,1	25,4	22,8	22,7	21,3	20,3	19,7	n.n.b.
Chronische aandoening	47,9	48,7	48,5	50	49,2	48,6	50,2	n.n.b.
Lichamelijke beperking	30,8	31,3	27,9	26,8	25,4	34,1	32,9	n.n.b.
1 Zitgedrag | Sport en bewegen in cijfers.	, geraadpleegd op 20 juli 2023
2 Beweegrichtljnen | Sport en bewegen i	n cijfers, geraadpleegd op 20 juli		2023
3 Beweegrichtljnen uitgesplitst naar achtergrondkenmerken 2001-2022 | Sport en beweger				i in cijfers, geraadpleegd op 20 juli		2023
4 https://www.staatvenz.nl/kerncjfers/sporters-wekelyks		en Sportdeelname wekelijks | Sport en bewegen in			cjfers, geraadpleegd op 20 juli 2023

Maatschappelijke waarde van topsport

Topsport kan vele Nederlanders op veel manieren inspireren. Topsport en topsportprestaties zijn van waarde voor de samenleving en deze waarde wordt in het landelijke topsportbeleid het centrale uitgangspunt. Met de sport, gemeenten en overheid wordt vanuit een gezamenlijke strategie gewerkt aan het zichtbaar maken en vergroten van de maatschappelijke waarde van topsport. VWS stelt in 2024 middelen beschikbaar om de topsport in Nederland toekomstbestendig te houden, waarbij topsport op verantwoorde wijze wordt georganiseerd, we een breed palet aan waardevolle prestaties stimuleren en meer mensen bereiken met de waarde van topsport.

Tabel 53 Sporten via bezoek¹-²

Sportfan via bezoek (maandelijks of vaker %)	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022	2023
Geslacht: mannen	23	-	23	-	12	-	n.n.b.	-
Geslacht: vrouwen	16	-	18	-	10	-	n.n.b.	-
Leeft ijd 12-19 jaar	31	-	33	-	17	-	n.n.b.	-
Leeftijd 20-34 jaar	15	-	15	-	10	-	n.n.b.	-
Leeft ijd 35-54 jaar	28	-	30	-	15	-	n.n.b.	-
Leeft ijd 55-64 jaar	13	-	13	-	8	-	n.n.b.	-
Leeft ijd 65-79 jaar	14	-	15	-	4	-	n.n.b.	-
Migratieachtergrond: Nederland	20	-	22	-	12	-	n.n.b.	-
Migratieachtergrond: niet-westers	19	-	17	-	8	-	n.n.b.	-
Migratieachtergrond: westers	17	-	18	-	8	-	n.n.b.	-
Onderwijsniveau: 1 Laag	16	-	14	-	6	-	n.n.b.	-
Onderwijsniveau: 2 Middelbaar	18	-	22	-	11	-	n.n.b.	-
Onderwijsniveau: 3 Hoog	22	-	21	-	12	-	n.n.b.	-
Chronische aandoening en lichamelijke beperking	15	-	13	-	1	-	n.n.b.	-
Alleen chronische aandoening	17	-	18	-	11	-	n.n.b.	-
Alleen lichameljke beperking	19	-	16	-	7	-	n.n.b.	-

1    Sportfan via bezoek | Sport en bewegen in cijfers

2    Factsheet kernindicatoren sport en bewegen | Sport en bewegen in cijfers

De Rijksoverheid wil meer maatschappel ijke waarde uit topsportevenementen halen door onder meer het bereik te vergroten en de evenementen verantwoord te organiseren (Kamerstukken II 2020/21,30234 nr. 257). Daarvoor werken we nauw samen met sportbonden, provincies en gemeenten. We zetten daarbij een aantal concrete beleidsinstrumenten in: het Coördinatie- en Informatiepunt Topsportevenementen, een onderzoeks-en innovatieprogramma, een Maatschappelijk activatieprogramma en een subsidieregeling voor de organisatie van topsportevenementen.

Duurzame en toegankelijke sportaccommodaties

Het rijk zet zich met gemeenten in om sportaccommodaties te verduurzamen en beter toegankelijk te maken. De subsidieregeling Stimulering bouw en onderhoud sportaccommodaties is in 2023 geëvalueerd. Op basis van die evaluatie start vanaf 2024 een aangescherpte regeling. Amateur sportorganisaties kunnen een subsidie aanvragen voor de bouw of het onderhoud van sportaccommodaties of voor de aanschaf of het onderhoud van sportmaterialen. Hierbij is er een mogelijkheid tot een aanvullende subsidie voor verduurzaming van sportaccommodaties. Hiervoor is in 2024 een bedrag van maximaal € 79,5 miljoen beschikbaar.

Daarnaast zetten we in op het toegankel ijk maken van verduurzaming.

Via de ontzorgingstrajecten krijgen eigenaren van sportaccommodaties de mogelijkheid voor begeleiding om kennis- en capaciteitsdrempels weg te nemen. Hiervoor is in 2024 een bedrag van € 4,2 miljoen beschikbaar.

Ook investeren we in topsportaccommodaties. De maatschappelijke betekenis van topsport gaat veranderen door de prestaties van topsporters vaker en dichter bij de burgers te brengen. Daarmee wordt de zichtbaarheid en inspirerende waarde van de topsporters vergroot. Daarvoor kunnen moderne sportaccommodaties beter worden benut die door alle sporters (amateur en top) kunnen worden gebruikt. In 2024 vindt financiering van de Provincie Fryslan voor het verbeteren van een duurzame exploitatie van Thialf (€ 0,5 miljoen), en de gemeente Eindhoven voor het (ver)bouwen van het zwembad de Tongelreep (€ 1,5 miljoen) plaats.

Kennis en innovatie sportbeleid

VWS investeert in 'missie gedreven onderzoek en innovatie in sport en bewegen'. De VWS middelen worden ingezet in partnerschap met ZonMw en NOC*NSF. Er wordt binnen het programma geïnvesteerd in zowel inhoudelijk onderzoek, implementatie en in de (bestaande) kennisinfrastructuur. Ook investeren we in het bevorderen van sportinnovatie via het programma Sportinnovator. Inmiddels is er een sterk stelsel van sportinnovatie in Nederland. In de komende jaren is de ambitie om dit stelsel meer te benutten om sport voor iedereen toegankelijk te maken.

Daarnaast wordt ingezet op het valideren van kansrijke sport- en beweeg interventies en op het borgen en verspreiden van beschikbare kennis via het Kenniscentrum en Kennisportal sport.

Het Mulier Instituut, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) krijgen subsidie om de monitoring van indicatoren in de sport uit te voeren. Het Mulier Instituut en het RIVM zijn verantwoordelijk voor het monitoren van Sportakkoord II. Het Kenniscentrum Sport en Bewegen is de kennispartner die de resultaten van die monitoring breed ontsluit onder relevante partijen.

In totaal is voor kennissubsidies en -opdrachten € 15,6 miljoen beschikbaar in 2024.

Inkomensoverdrachten

Financiële voorziening topsporters

Het Fonds voor de Topsporter verzorgt het uitkeren van een stipendium aan A- en High Potential topsporters die financieel gezien niet - via zijn/ haar sport, dan wel op een andere manier - in zijn/haar levensonderhoud kunnen voorzien. Zo kunnen zij zich volledig richten op hun sportcar-rière. Het Fonds voor de Topsporter zorgt daarnaast voor het uitkeren van kostenvergoedingen aan topsporters. VWS stelt hiervoor in totaal € 19,6 miljoen beschikbaar.

Bijdragen aan ZBO's en RWT's

Dopingautoriteit

Voor het tegengaan van dopinggebruik wordt aan de Dopingautoriteit een bijdrage beschikbaar gesteld. Hiervoor is € 3,2 miljoen beschikbaar. Bijdragen aan medeoverheden

Duurzame en toegankelijke sportaccommodaties

Onder voorwaarden konden gemeenten, sportverenigingen en sportstichtingen tot 2019 de BTW die aan hen in rekening werd gebracht bij investeringen in sportaccommodaties en sportmaterialen in aftrek brengen.

Door een uitspraak van het Europese Hof van Justitie is bovenstaande mogelijkheid tot aftrek aangepast. Via de 'Regeling specifieke uitkering stimulering sport' is de afgelopen jaren beoogd om de ontwikkeling en instandhouding van sportaccommodaties en de aanschaf van sportma-terialen door gemeenten te stimuleren, daar waar de mogelijkheid tot btw-aftrek is vervallen. In 2023 is de regeling geëvalueerd. Op basis van die evaluatie start vanaf 2024 een aangescherpte regeling, gestoeld op de uitgangswaarden van de mogelijkheden die er tot 1 januari 2019 waren om de btw af te trekken. In totaal is in 2024 hiervoor maximaal € 189,8 miljoen beschikbaar.

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties

Jaarlijks wordt een bijdrage beschikbaar gesteld voor de kosten die de World Anti Doping Agency (WADA) aan de deelnemende landen doorberekend. Daarnaast vindt een contributie aan het «Anti-doping Fund» van UNESCO plaats. In totaal is € 0,5 miljoen beschikbaar.

Ontvangsten

De ontvangsten in 2024 betreffen voornamelijk terugbetalingen door gemeenten als gevolg van de vaststellingen op de 'Regeling specifiek e uitkering stimulering sport' 2022. Daarnaast worden ontvangsten verwacht van niet volledig uitgeputte subsidies. In totaal worden de ontvangsten geraamd op € 31,9 miljoen.

A. Algemene doelstelling

De zorg voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen uit de Tweede Wereldoorlog (WO II) is geborgd en mensen beseffen, mede op basis van de gebeurtenissen uit WO II, wat het betekent om in vrijheid te kunnen leven.

Het Nationaal Bevrijdingsonderzoek 2022 geeft aan dat zowel de Nationale Herdenking als Bevrijdingsdag nog steeds door het grootste deel van de Nederlandse bevolking belangrijk of heel belangrijk worden gevonden. Maar liefst 83% van de Nederlanders geeft aan de Nationale Herdenking (heel) belangrijk te vinden. Als het gaat om Bevrijdingsdag is dat 75%. Vergeleken met vorig jaar is het belang dat men hecht aan de Nationale Herdenking gel ijk gebleven. Mensen vinden Bevrijdingsdag iets minder belangrijk dan vorig jaar. De herdenking en Bevrijdingsdag worden belangrijk gevonden vanwege voornamelijk de volgende redenen: men is van mening dat het belangrijk is om stil te staan bij de vrijheid en diegenen die daarvoor hun leven hebben gegeven; omdat de dagen een gevoel van saamhorigheid geven; en omdat het belangrijk is ons te realiseren dat zoiets als de Tweede Wereldoorlog niet meer zou mogen plaatsvinden.

Nationaal Vrijheidsonderzoek 2023

90 -|

85 -

80 -

75 -

70

B. Rol en verantwoordelijkheid

De minister is verantwoordelijk voor de continuïteit, kwaliteit, effectiviteit en toekomstgerichtheid van specifieke zorg en het stelsel van pensioenen en uitkeringen voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WO II. Het is belangrijk om de herinnering aan WO II levend te houden en te borgen dat blijvend betekenis kan worden gegeven aan het verhaal. De minister is verantwoordelijk voor:

Stimuleren: van het blijvend betekenis laten houden aan de herinnering aan WO II.

Financieren: van begeleidende instellingen voor maatschappelijk werk en sociale dienstverlening aan erkende deelnemers aan het voormalig verzet en oorlogsgetroffenen, van instellingen die de herinnering aan de WO II levend houden.

Regisseren: het in stand houden en ondersteunen van een infrastructuur die het mogelijk maakt de zorg- en dienstverlening aan verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WO II te garanderen en de herinnering aan WO II blijvend betekenis te laten houden, actueel houden van de wet- en regelgeving voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WO II.

Uitvoeren: opdrachtgever en toezichthouder van diverse ZBO's en het Nationaal Comité 4 en 5 mei.

• C. 

  Beleidswijzigingen

De ambitie is dat alle inwoners van Nederland in iedere levensfase op een kwalitatief goede manier in aanraking (kunnen) komen met het verhaal van de Tweede Wereldoorlog in al haar facetten, verbonden met hedendaagse maatschappel ijke vraagstukken zoals democratie, rechtsstaat en vrijheid. Om deze ambitie te realiseren worden vele professionele en vrijwilligersorganisaties binnen de herinneringssector gefaciliteerd. In 2023 is de stichting WO2Net opgericht. De stichting zal enerzijds het beheer en de doorontwikkeling van het Netwerk Oorlogsbronnen overnemen, anderzijds zal de stichting werken aan meer samenhang in het aanbod van educatie, digitalisering en musea op het terrein van WOII. In 2024 is W02NET volledig ingericht om met deze uitdaging aan de slag te gaan. Daarnaast heeft het Platform WOII, het platform van professionele partijen binnen de herinneringssector, zich omgevormd tot een veldberaad met een duidelijker planning van activiteiten. De nieuwe opzet wordt vanaf 2024 ex durante geëvalueerd.

In 2024 en 2025 staan we samen met de WOII-sector en de provincies stil bij de 80^e herdenking van de Tweede Wereldoorlog en de viering van 80 jaar vrijheid. Tijdens het jubileumjaar zal worden ingezet op educatie over W0II en in bijzonder educatie over de Holocaust en andere verschrikkingen die tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben plaatsgevonden. Dit in aanvulling op de reguliere kennis-/educatie activiteiten en in aansluiting op de bestaande infrastructuur voor educatie.

Uit de beleidsreactie op het rapport 'Deel en Verbind van de commissie 'Versterking kennis geschiedenis voormalig Nederlands-Indië' (Kamerstukken II 2022/23 26 049, nr. 119), worden de volgende acties verder uitgevoerd: het aanstellen van een tijdelijke co-curator; het ontwikkelen van een dynamisch digitaal platform; het vergroten van bekendheid en samenhang van aanbod van de gastlessen over WOII en het laten uitvoeren van een verkenning naar bestaand erfgoed in publieke ruimte. Daarnaast loopt de extra impuls van de collectieve erkenning van de Indische en Molukse gemeenschap in Nederland eind 2024 af. Via een breed reflectie-traject wordt in 2023 en 2024 gekeken wat sinds 2017 is bereikt en hoe dit heeft bijgedragen aan het doel van de collectieve erkenning van de Indische en Molukse gemeenschap. Op basis daarvan wordt in de loop van 2024 bepaald hoe vanaf 2025 wordt verdergegaan met het beleid van de collectieve erkenning en welke accenten daarbij gelegd moeten worden.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 54 Tabel Budgettaire gevolgen van beleid artikel 7 (bedragen x € 1.000)

	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Art. Verplichtingen	218.918	213.102	198.828	181.584	164.927	153.825	144.999
Uitgaven	215.431	218.069	201.139	181.584	164.927	153.825	144.999
7.10 De zorg- en dienstverlening aan verzetsdeeln. en oorlogsgetroffenen WOII en de herinnering aan WOII	26.532	27.493	28.288	25.923	25.849	25.016	25.016
Subsidies (regelingen)	26.248	26.406	27201	24.836	24.761	23.929	23.929
Nationaal Comité	11.656	8.301	5.960	5.958	5.960	5.958	5.958
Nationale herinneringscentra	3.468	3.025	3.004	3.003	2.853	2.853	2.853
Herinnering Indisch Molukse Doelgroep	1.927	1.130	5.386	3.262	3.202	2.372	2.372
Zorg- en dienstverlening	5.531	6.923	6.921	6.918	6.919	6.919	6.919
Overige	3.666	7.027	5.930	5.695	5.827	5.827	5.827
Bekostiging	0	400	400	400	400	400	400
Overige	0	400	400	400	400	400	400
Opdrachten	229	461	461	461	462	461	461
Overige	229	461	461	461	462	461	461
Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties	55	226	226	226	226	226	226
Overige	55	226	226	226	226	226	226
7.20 Pensioenen en uitkeringen voor verzetsdeeln. en oorlogsgetroffenen WOII	188.899	190.576	172.851	155.661	139.078	128.809	119.983
Inkomensoverdrachten	179.740	180.514	162.769	145.696	129.260	119.094	110.268
Wetten/regelingen verzetsdeelnemers/oorlogsgetroffenen	179.740	180.514	162.769	145.696	129.260	119.094	110.268
Bijdrage aan ZBO’s/RWT’s	9.159	10.062	10.082	9.965	9.818	9.715	9.715
Sociale Verzekeringsbank	9.159	9.312	9.432	9.365	9.367	9.365	9.365
Pensioen- en Uitkeringsraad	0	750	650	600	451	350	350
Ontvangsten	1.568	3.339	3.339	3.339	3.339	3.339	3.339

Budgetflexibiliteit

Subsidies

Van het beschikbare budget van € 27,1 miljoen is 84,4% juridisch verplicht. Het betreft de financiering van aangegane verplichtingen op basis van de Kaderregeling VWS-subsidies. Dit betreft zowel instellingsubsidies die jaarlijks worden verleend als projectsubsidies die meerjarig kunnen zijn.

Bekostiging

Van het beschikbare budget van € 0,4 miljoen is 50% juridisch verplicht. Het betreft de bekostiging van wachtgelden, de vervoerskosten en de niet op grond van een wettelijke regeling of ziektekostenregeling vergoede kosten van behandeling door stichting Centrum'45, inclusief de noodzakelijke verbl ijfskosten.

Opdrachten

Van het beschikbare budget van € 0,5 miljoen is 9% juridisch verplicht. Bijdrage aan (inter)nationale organisaties

Van het beschikbare budget van € 0,2 miljoen is 60% verplicht. Het betreft de jaarlijkse bijdrage aan International Holocaust Remembrance Association.

Inkomensoverdrachten

Van het beschikbare budget van € 162,5 miljoen is 100% juridisch verplicht. Het betreft de bekostiging van de pensioenen en uitkeringen voor verzets-deelnemers en oorlogsgetroffenen WO II.

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

Van het beschikbare budget van € 10,3 miljoen is 100% juridisch verplicht. Het betreft de bijdragen aan de Sociale Verzekeringsbank (SVB) en de Pensioen- en Uitkeringsraad (PUR).

Tabel 55 Geschatte budgetflexibiliteit
2024
juridisch verplicht	98,6%
bestuurlijk gebonden	1,0%
beleidsmatig gereserveerd	0,4%
nog niet ingevuld/vrj te besteden	0%

E. Toelichting op de financiële instrumenten

• 1. 

  De zorg- en dienstverlening aan verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WOII en de herinnering aan WO II

Subsidies

Nationaal Comité 4 en 5 mei

Het ministerie van VWS verleent in 2024 een instellingssubsidie van circa € 5,8 miljoen aan het Nationaal Comité voor met name de organisatie van de nationale herdenking op 4 mei en de viering op 5 mei.

Nationale herinneringscentra

Het Ministerie van VWS verleent instellingssubsidies (circa € 2,7 miljoen) aan de vijf nationale herinneringscentra: Kamp Vught, Kamp Westerbork, Kamp Amersfoort, het Indisch Herinneringscentrum en het Oranjehotel. Deze spelen een belangrijke rol bij de blijvende betekenis van en de collectieve herinnering aan WO II. Gezien de bezoekersaantallen wordt het bereik van de herinneringscentra steeds groter. Naast het beheer en behoud van historische plekken gaat het vooral om educatieve activiteiten die vanuit de herinneringscentra worden georganiseerd.

Tevens ontvangt het Nationaal Monument Kamp Westerbork een subsidie voor gastsprekers op scholen van € 0,3 miljoen. Gastsprekers vertellen elk hun eigen verhaal over de WO II in Nederland of Nederlands-Indië, of over recente conflicten en vredesmissies.

Collectieve Erkenning Indisch Nederland

In 2024 wordt € 1,5 miljoen besteed aan de vaste onderdelen van de collectieve erkenning van Indisch en Moluks Nederland die vastgelegd zijn in de programmalijnen contextgebonden zorg, herdenken en de Nederlands-Indische pleisterplaats de Sophiahof en aan projecten via de subsidieregeling CEWIN (in totaal € 1,0 miljoen). Het is van groot belang dat de collectieve erkenning van Indisch en Moluks Nederland verankerd is en bljft in de Nederlandse samenleving. De Indische en Molukse gemeenschap bepaalt zelf hoe de verankering in de samenleving vorm krijgt.

In de begroting 2024 is € 3 miljoen gereserveerd voor de tegemoetkoming Indische Gemeenschap. De in 2021 in gang gezette impuls voor de collectieve erkenning van de Indisch en Molukse gemeenschap wordt in 2024 voortgezet, met als prioriteit het verbeteren van de kennis over de geschiedenis van voormalig Nederlands-Indië.

Zorg- en dienstverlening

Na WO II is in Nederland voor de deelnemers aan het voormalig verzet en de oorlogsslachtoffers geleidelijk een stelsel van pensioenen, uitkeringen en hulp- en dienstverlening ontstaan. Dit komt voort uit de principes van ereschuld tegenover de deelnemers aan het voormalig verzet en bijzondere solidariteit tegenover de oorlogsslachtoffers. Het aantal voormalig verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen neemt gestaag af. Gezien deze ontwikkeling moeten ook de uitvoeringsorganisaties zich aanpassen. Het is belangrijk dat dit op een verantwoorde manier gebeurt, zodat continuïteit en kwaliteit van de dienstverlening zijn gewaarborgd. Het ministerie van VWS begeleidt en faciliteert deze ontwikkeling. Om zorg- en dienstverlening (maatschappelijk werk, sociale dienstverlening) aan (erkende) verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen mogelijk te maken, worden onder andere subsidies (in totaal € 5,6 miljoen) verleend aan gespecialiseerde instellingen zoals Joods Maatschappelijk Werk, Stichting Arq en Nederlands Veteranen Instituut.

Overige

Dit betreft onder andere subsidies om de noodzakelijke samenhang en samenwerking aan te brengen in het educatieve/kennisaanbod, de digitalisering en het museale aanbod over WOII. In 2024 gaat de door de veldpartijen gewenste stichting WO2Net (€ 1,5 miljoen) activiteiten uitvoeren om deze samenhang te bevorderen en samenwerking te initiëren en te stimuleren. In 2024 wordt de financiële steun (€ 1,2 miljoen) voortgezet aan de digitalisering van het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR), met name ten behoeve van de verrijking van de informatie en de aansluiting op andere digitale oorlogsbronnen.

• 2. 

  Pensioenen en uitkeringen voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen WO II

Inkomensoverdrachten

Wetten en regelingen voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen

De wetten en regelingen voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen worden alleen nog bijgesteld als wijzigingen in aanpalende wetten dat noodzakelijk maken, bijvoorbeeld op het terrein van zorg en sociale zekerheid. In het kader van de wetten voor verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen uit WO II (Wuv, Wubo en Wbp) worden onder andere tegemoetkomingen (inkomensafhankelijk) en vergoedingen (inkomensonafhankelijk) voor bijzondere voorzieningen toegekend als onderdeel van de totale uitkering. Het betreft met name uitgaven voor medische voorzieningen, huishoudelijke hulp, deelname maatschappelijk verkeer en overige voorzieningen zoals vervoer.

Voor 2024 is € 162,8 miljoen beschikbaar, waarvan het merendeel voor de Wet uitkeringen vervolgingsslachtoffers 1940-1945 (€ 102,6 miljoen). Voor de Wubo en de Wbp is in 2024 € 42,6 miljoen respectievel ijk € 13,4 miljoen beschikbaar.

Kengetal: Uitkeringen aan Oorlogsgetroffenen WO II (bedragen x €1.000.000)

150 -|

0

47,1	47,4	42,6	37,9	33,2	28,9	24,9
16,7	16,2	13,4	10 9
7,3			—7-0	6,6	6,2	4,4
2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
	-  Wuv	— Wubo	-  Wbp	-  AOR

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

Sociale Verzekeringsbank (SVB) en Pensioen- en Uitkeringsraad (PUR)

Om pensioenen, uitkeringen en bijzondere voorzieningen te kunnen toekennen aan verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen, is in 2024 € 10,1 miljoen beschikbaar voor de SVB en de PUR.

Prestatie-indicator: percentage eerste aanvragen dat door de PUR en de SVB binnen de (verlengde) wettelijke termijn is afgehandeld.

100 -I

99%

98

96

94 -¹-

2017    2018    2019    2020    2021    2022

 —   Percentage eerste aanvragen dat binnen de (verlengde) wettelijke termijn is afgehandeld

 —   Streefwaarde afhandeling eerste aanvragen binnen de (verlengde) wettelijke termijn

Bron: Jaarverslag van de PUR en de SVB

A.    Algemene doelstelling

De zorg financieel toegankelijk houden.

B.    Rol en verantwoordelijkheid

De minister is verantwoordelijk voor:

financieren van de zorgtoeslag, inclusief het vaststellen van de hoogte van de zorgtoeslag en de vormgeving van het stelsel van wet- en regelgeving over de zorgtoeslag;

financieren van de tegemoetkoming voor personen die in de inkomstenbelasting hun uitgaven voor specifieke zorgkosten als gevolg van heffingskortingen niet of niet geheel kunnen verzilveren.

C.    Beleidswijzigingen Zorgtoeslag

De hoogte van de zorgtoeslag is afhankelijk van het huishoudinkomen en van de standaardpremie. De standaardpremie is het gemiddelde van de nominale premies die de zorgverzekeraars in rekening brengen, vermeerderd met het gemiddelde bedrag dat een verzekerde aan eigen risico betaalt. De Wet op de zorgtoeslag gaat ervan uit dat een huishouden maximaal een op basis van een formule bepaald percentage van het inkomen dient bij te dragen. Dit is de normpremie. Het bedrag dat een huishouden geacht wordt aan zorg te betalen wordt berekend als een percentage van het minimumloon plus een percentage van het inkomen van het huishouden dat het minimumloon te boven gaat.

Voor 2024 is de zorgtoeslag weer op de gebruikel ijke wijze bepaald, waardoor de eenmalige verhoging van de zorgtoeslag over 2023 om mensen te compenseren voor hogere energiekosten is komen te vervallen. Om de hoogte van de zorgtoeslag te bepalen worden bepaalde normpercen-tages vastgesteld. Voor eenpersoonhuishoudens bedraagt het percentage 1,88% en voor meerpersoonhuishoudens 4,26%.

Gegeven de geraamde standaardpremie van € 2.027 is de verwachte zorgtoeslag in 2024 voor alleenstaanden met een minimuminkomen € 1.523. Het bedrag dat alleenstaanden met een minimuminkomen gemiddeld zelf moeten betalen voor de nominale premie en het eigen risico bedraagt naar verwachting € 504. Vanwege het vervallen van de eenmalige verhoging van de zorgtoeslag is de verwachting dat minder huishoudens recht hebben op zorgtoeslag.

D. Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 56 Tabel Budgettaire gevolgen van beleid artikel 8 (bedragen x € 1.000)

	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Art. Verplichtingen	6.347.281	8.439.949	6.952.649	7.420.549	7.833.949	8.252.249	7.691.649
Uitgaven	6.347.281	8.439.949	6.952.649	7.420.549	7.833.949	8.252.249	7.691.649
8.10Tegemoetkoming specifieke kosten	6.347.281	8.439.949	6.952.649	7.420.549	7.833.949	8.252.249	7.691.649
Inkomensoverdrachten	6.347.281	8.439.949	6.952.649	7.420.549	7.833.949	8.252.249	7691.649
Zorgtoeslag	6.287.790	8.372.000	6.884.700	7.352.600	7.766.000	8.184.300	7.623.700
Tegemoetkoming specifieke kosten	59.491	67.949	67.949	67.949	67.949	67.949	67.949
Ontvangsten	497.705	0	0	0	0	0	0

Extracomptabele fiscale regelingen

Naast de in dit begrotingsartikel genoemde instrumenten, is er een fiscale regeling die betrekking heeft op dit beleidsterrein, namelijk de aftrek specifieke zorgkosten. De Minister van Financiën is hoofdverantwoordelijk voor de wetgeving en uitvoering van deze regeling en voor de budgettaire middelen. In onderstaande tabel is ter informatie het budgettaire belang van deze regeling vermeld. De cijfers zijn ontleend aan de corresponderende bijlage 'Fiscale regelingen' in de Miljoenennota. Voor een beschrijving van de regeling, de doelstelling, de ramingsgrond, een verwijzing naar de laatst uitgevoerde evaluatie en het beoogde jaar van afronding van de volgende evaluatie, wordt verwezen naar de bijlage bij de Miljoenennota 'Toelichting op de fiscale regelingen'.

Tabel 57 Fiscale regelingen 2022-2024 budgettair belang op
transactiebasis in lopende prijzen (x € miljoen)
	2022    2023	2024
Aftrek specifieke zorgkosten	275    275	280

Evaluatie Zorgkosten-regeling

De evaluatie is in de eerste helft van 2022 uitgevoerd door Dialogic Innovatie & Interactie en Significant Public in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het ministerie van Financiën.

Het rapport is in september 2022 naar de Kamer gestuurd. De inhoudelijke reactie op de evaluatie wordt in september 2023 naar de kamer gestuurd. De inhoudelijke reactie beschrijft de aanpak voor het vervolg op de uitgevoerde evaluatie. Het onderzoek betreft de fiscale aftrek specifieke zorgkosten ('specifieke zorgkosten-regeling') en de regeling 'Tegemoetkoming Specifieke Zorgkosten' ('TSZ-regeling'). Met de specifieke zorgkosten-regeling is het mogelijk om onder bepaalde voorwaarden specifieke zorgkosten af te trekken in de belastingaangifte. De TSZ-regeling is bedoeld om de mensen tegemoet te komen die vanwege hun aftrek voor specifieke zorgkosten (een deel van) hun heffingskortingen niet meer kunnen verzilveren.

Budgetflexibiliteit

Tabel 58 Geschatte budgetflexibiliteit

2024
juridisch verplicht	100,0%
bestuurlijk gebonden	0%
beleidsmatig gereserveerd	0%
nog niet ingevuld/vrij te besteden	0%

E. Toelichting op de financiële instrumenten

• 1. 

  Inkomensoverdrachten

Dienst Toeslagen kent als tegemoetkoming in de kosten van de nominale premie Zvw en het gemiddeld eigen risico de zorgtoeslag toe aan alle huishoudens die daar recht op hebben en een toeslag aanvragen (zie onderstaand figuur). Hierdoor betaalt idealiter niemand een groter dan aanvaardbaar deel aan Zvw-premie. De raming voor de uitgaven zorgtoeslag in 2024 is € 6,9 miljard. De gemiddelde zorgtoeslag was in 2023 € 1.659 voor een eenpersoonshuishouden en € 2.013 voor een tweepersoonshuishouden.

Figuur 3 Kengetal: Het aantal eenpersoons- en tweepersoonshuishoudens met een (voorlopige) toekenning.

6.000.000 5.000.000 4.000.000 3.000.000 2.000.000 1.000.000 0

Bron: Toeslagen

In bovenstaande figuur staat het aantal toekenningen voor de zorgtoeslag voor het betreffende toeslagjaar. De cijfers betreffen de stand op 21 augustus 2023. In de stand van het aantal toekenningen zijn zowel definitieve als voorlopige toekenningen meegenomen. Het aantal ontvangers zorgtoeslag in een jaar kan uiteindelijk hoger of lager uitvallen, omdat de zorgtoeslag met terugwerkende kracht kan worden aangevraagd of teruggevorderd. Naar verwachting neemt het aantal ontvangers van zorgtoeslag over 2023 nog substantieel toe en zal ook hoger zijn dan in de afgelopen jaren. Dit is het gevolg van de eenmalige verhoging van de zorgtoeslag in 2023, waardoor in dat jaar meer mensen recht hebben op zorgtoeslag. Als alle aanvragen definitief toegekend zijn, is pas duidelijk hoeveel rechthebbenden er in een jaar zijn.

Tegemoetkoming specifieke zorgkosten (TSZ)

Bij de aangifte inkomstenbelasting bestaat de mogelijkheid om binnen bepaalde grenzen specifieke zorgkosten af te trekken. Personen die als gevolg van heffingskortingen deze aftrek niet (geheel) kunnen verzilveren ontvangen het niet-verzilverbare deel via de TSZ-regeling.

Op grond van de gerealiseerde uitgaven bedraagt het uitgavenbudget sinds 2021 circa € 68 miljoen. De uitgaven worden beïnvloed door een combinatie van factoren. De hoogte van de heffingskortingen en de ouderenkorting zijn daar voorbeelden van. Ook de totale aftrek specifieke zorgkosten en de inkomenspositie van belastingplichtigen spelen een rol. De uitgaven aan de TSZ-regeling bewegen automatisch mee met die factoren, zodat de tegemoetkoming voor mensen die de fiscale aftrek niet kunnen verzilveren in stand blijft.

Ontvangsten

Het ministerie van VWS baseert zich bij zijn raming van de zorgtoeslag op ramingen van het CPB ten aanzien van de inkomensontwikkeling van huishoudens en het daaruit volgende recht op zorgtoeslag. Door Toeslagen wordt deze informatie gebruikt bij de voorlopige toekenning van de zorgtoeslag. De inkomensramingen zullen bij een deel van de huishoudens echter te hoog of te laag uitvallen. Er volgen dan terugvorderingen en nabetalingen bij de definitieve vaststelling. Deze worden in de ontwerpbegroting niet geraamd waardoor in de budgettaire tabel aan de ontvangstenkant geen bedrag wordt opgenomen voor 2024. Bij Slotwet worden de uitgavenramingen aangepast aan de werkelijke realisaties (inclusief de nabetalingen) en worden de gerealiseerde terugvorderingen aan de ontvangstenkant in beeld gebracht en zo nodig toegelicht.

• 4. 

  Niet-beleidsartikelen

4.1 Artikel 9 Algemeen

A. Inleiding

In dit niet-beleidsartikel worden de departementsbrede uitgaven vermeld die niet zinvol kunnen worden toegerekend aan een beleidsartikel.

Internationaal beleid

De betekenis van het internationale volksgezondheidsbeleid is, mede als gevolg van de COVID-19 pandemie, sterk toegenomen. Het ministerie van VWS vertegenwoordigt Nederland met betrekking tot de voor de Volksgezondheid, Welzijn en Sport relevante onderwerpen bij internationale organisaties zoals de Europese Unie (EU), de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), de Verenigde Naties (VN), de G20, de Raad van Europa en de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO).

Vanuit het ministerie van VWS dragen we hiermee bij aan de ambitie om de Nederlandse volksgezondheid via multilaterale samenwerking te versterken en onze burgers te beschermen. Dit doen we onder andere door samenwerking te organiseren met andere landen, al dan niet via de multilaterale instanties. De integrale samenwerking met andere departementen zoals Buitenlandse Zaken (BuZa), Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (BHOS), Economische Zaken en Klimaat (EZK), Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) en Justitie en Veiligheid (JenV) staat hierbij centraal. Dit is onder andere terug te zien in de Mondiale Gezond-heidsstrategie (2023-2030), waarbij wij tevens nauw samenwerken met relevante maatschappelijke partijen via de Global Health Hub. Ook zetten we ons in om het Nederlandse bedrijfsleven en de Nederlandse kennisinstellingen een podium te bieden op belangrijke buitenlandse markten (economische diplomatie).

Prioriteiten 2024

De effecten van de COVID-19 pandemie op de mondiale gezondheid hebben laten zien dat internationale samenwerking op het gebied van volksgezondheid cruciaal is en blijvend grote inzet behoeft. Nederland zal zich nog nadrukkelijker moeten verhouden tot de wereld om ons heen. Internationale samenwerking is onmisbaar om de nationale volksgezondheid te beschermen. We herzien en verdiepen hiertoe onze samenwerking binnen belangrijke internationale gremia zoals de EU, de WHO en de G20.

Een belangrijk thema blijft de pandemische paraatheid. Er wordt ingezet op samenwerking over de volle breedte van het internationale beleid, zodat het best kan worden bijgedragen aan de beleidsinzet rond pandemische paraatheid. Van belang hierbij zijn de verdiepte Europese samenwerking op dit gebied binnen de Europese gezondheidsunie inclusief de Health Emergency and Response Authority (HERA), alsook de mondiale inzet voor een pandemieverdrag, waarbij Nederland een prominente rol speelt met de functie van co-voorzitter van de onderhandelingen namens de Europese regio.

Maar ook op andere beleidsterreinen zien we het groeiende belang van internationale samenwerking, om van elkaar te leren en de volksgezondheid en zorg in Nederland beschikbaar en betaalbaar te houden. Internationale samenwerking draagt tevens bij aan het verbeteren van gezondheid in andere delen van de wereld en het verminderen van ongel ijkheden, waar de wereld veiliger van wordt, inclusief Nederland.

Voorts wordt ingezet op verdere implementatie van de Nederlandse Mondiale Gezondheidsstrategie, met als prioriteiten het versterken van de mondiale gezondheidsarchitectuur en nationale gezondheidssystemen; het verbeteren van internationale pandemische paraatheid en het minimaliseren van grensoverschrijdende gezondheidsdreigingen; en het adresseren van de impact van klimaatverandering op volksgezondheid en vice versa. Hiertoe wordt interdepartementaal samengewerkt, met name het ministerie van Buitenlandse Zaken, met de deelnemers van de Global Health Hub en met een brede groep internationale partners. Zo hebben wij een voortrekkersrol bij het proces om te komen tot een nieuwe resolutie (vast te stellen tijdens de komende World Health Assembly (WHA)) over klimaatverandering en gezondheid, waarmee onder andere ook een bijdrage wordt geleverd aan de implementatie van de Internationale Klimaatstrategie van de Rjksoverheid.

Met het zichtbaarder worden van onderlinge afhankelijkheid is meer erkenning gekomen voor het belang van investeren in mondiale gezondheid. Gezondheidsuitdagingen zijn in toenemende mate grensoverschrijdend, multidimensionaal en complex. Het aanpakken van deze samenhangende problemen vraagt om meer samenwerking op verschillende niveaus. Er wordt daarom steeds integraler gewerkt, met de VN Sustainable Development Goals (SDGs) als uitgangspunt. De SDGs gaan niet alleen over het verbeteren van mensel ijk welzijn, maar zijn tevens onze verzekering tegen toekomstige crises. De kabinetsbrede Nederlandse mondiale gezondheidsstrategie reflecteert deze integrale, toekomstgerichte inzet, waarin (SDG-)doelen worden verbonden. Daarbij wordt eveneens samenhang gezocht met andere relevante strategieën van het kabinet, zoals de Multila-teralismestrategie.

Ook bestaande prioriteiten zoals dementie, kankerbestrijding, digitalisering en antitabaksbeleid blijven belangrijke thema's bij onze internationale inzet.

Om onze beleidsdoelen op het terrein van volksgezondheid en sport te realiseren, is een versterkte Europese (EU) samenwerking noodzakelijk.

In 2024 zullen Europese verkiezingen resulteren in een nieuw mandaat voor het Europees Parlement en de Europese Commissie. Nederland en het ministerie van VWS zullen zich inzetten voor een weerbaar Europa in de context van veranderende geopolitieke omstandigheden. Om dit te bereiken neemt Nederland een proactieve en constructieve voortrekkersrol in de EU, waarbij wordt samengewerkt met andere lidstaten en internationale partners aan een weerbare Unie, met een interne markt die de gezondheidsbelangen van Europese burgers beschermt en een gezonde leefstijl bevordert. Hierbij staat de (gezondheids)veiligheid van Europese burgers voorop, inclusief de leveringszekerheid en betaalbaarheid van medische producten in onze op solidariteit gebaseerde gezondheidszorgsystemen. Dit past in de bredere Nederlandse inzet ten aanzien van de open strategische autonomie (OSA) van de EU. De Europese voorstellen voor herziening van de Europese geneesmiddelenwetgeving en een European Health Data Space zijn hiertoe belangrijke instrumenten.

Ook bilateraal zullen we onze samenwerking met partnerlanden in het belang van onze beleidsambities verder versterken. Binnen Europa vragen onder andere de relatie met Duitsland en het Verenigd Koninkrijk de aandacht. In het Verenigd Koninkrijk zullen we intensief inzetten op het vormgeven van de nieuwe relatie na de Brexit op het brede VWS-terrein. Mondiaal zal worden ingezet op verdiepte samenwerking met o.a. landen als de VS, India, China, Indonesië en Brazilië. Dit vraagt om blijvende inzet op ons diplomatieke netwerk op het terrein van de volksgezondheid.

Een prominent instrument voor ons internationale beleid bljft het detacheren van medewerkers op onze diplomatieke vertegenwoordigingen in het buitenland en bij de relevante internationale organisaties (waaronder WHO en EU). De personele en materiële uitgaven met betrekking tot internationale samenwerking staan vermeld op artikel 10 Apparaatsuitgaven.

B. Budgettaire gevolgen

Tabel 59 Budgettaire gevolgen artikel 9 Algemeen (bedragen x € 1.000)

		2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Art.	Verplichtingen	22.480	36.386	39.091	39.618	37.443	34.314	34.191
	Uitgaven	28.029	39.979	39.646	39.618	37.443	34.314	34.191
9.10	Internationale samenwerking	8.377	13.879	13.562	13.643	11.583	8.456	8.333
	Bijdrage aan agentschappen	1.180	1.175	0	0	0	0	0
	Overige	1.180	1.175	0	0	0	0	0
	Bijdrage aan (inter-)nationale organisaties	7.197	12.704	13.562	13.643	11.583	8.456	8.333
	World Health Organization en Mondiale Gezondheidsstrategie	2.688	4.397	5.368	5.368	3.868	3.868	3.868
	EMA	4.006	4.073	3.780	3.861	3.731	3.604	3.481
	Overige	503	4.234	4.414	4.414	3.984	984	984
9.20	Verzameluitkering	0	200	200	100	0	0	0
	Bijdrage aan medeoverheden	0	200	200	100	0	0	0
	Overige	0	200	200	100	0	0	0
9.30	Eigenaarsbijdrage	14.652	20.900	20.884	20.875	20.860	20.858	20.858
	Bijdrage aan agentschappen	14.652	20.900	20.884	20.875	20.860	20.858	20.858
	Eigenaarsbijdrage RIVM	14.652	20.900	20.884	20.875	20.860	20.858	20.858
9.40	Begrotingsreserve achterborg WFZ-garanties	5.000	5.000	5.000	5.000	5.000	5.000	5.000
	Garanties	5.000	5.000	5.000	5.000	5.000	5.000	5.000
	Overige	5.000	5.000	5.000	5.000	5.000	5.000	5.000
	Ontvangsten	8.811	1.500	0	0	0	0	0

C. Toelichting op de financiële instrumenten

• 1. 

  Internationale samenwerking

Bij internationale samenwerking gaat het erom door internationale contacten en gezamenlijke initiatieven, bij te dragen aan een veiliger, gezonder en welvarender Nederland in de wereld. De nadruk moet liggen op het zoeken naar oplossingen voor grensoverschrijdende problemen, waarbij er concrete meerwaarde moet zijn vanuit de missie van het ministerie van VWS. VWS ontplooit activiteiten om invulling te geven aan de internationale samenwerking op de beleidsterreinen van volksgezondheid, welzijn en sport met een beperkt aantal landen. Tevens werkt VWS samen met multilaterale organisaties bij het vormgeven van onze internationale ambities binnen de gezondheidszorg.

Bijdragen aan (inter)nationale organisaties

World Health Organization en Mondiale Gezondheidsstrategie

In 2024 wordt het meerjarig partnerschap-programma met de WHO voortgezet en vernieuwd. Nederland zet in op een sterkere rol van de WHO, ten einde bij te dragen aan een gezondere en eerl ijkere wereld. Daarbij blijven de bekende onderwerpen (antimicrobiële resistentie (AMR), infectieziektenbestrijding, pandemische paraatheid, toegang tot geneesmiddelen en het terugdringen van niet besmettelijke ziekten) van groot belang. Het partnerschapprogramma vergroot de Nederlandse invloed binnen de WHO. Ook worden de contacten tussen de WHO en aan VWS gelieerde organisaties bevorderd. Hiervoor is jaarlijks een bedrag van in totaal € 3,9 miljoen beschikbaar

Daarnaast zijn er initiële middelen gereserveerd voor de implementatie van de in oktober 2022 gepubliceerde Nederlandse Mondiale Gezondheidsstrategie (2023-2030). Deze behelzen € 0,4 miljoen per jaar voor 2024 en 2025 ten behoeve van het Global Health Partnerships Programma, dat kennisuitwisseling en technische assistentie tussen de Nederlandse overheid en de overheden van partnerlanden financiert op VWS beleidsterreinen.

Binnen het kader van de Mondiale Gezondheidsstrategie wordt tevens bijgedragen aan de AMR Multi-Party Trustfund (MPTF). Antimicrobiële Resistentie (AMR) bestrijding is een van de prioriteiten van de Mondiale Gezondheidsstrategie. AMR is een ernstige bedreiging van de volksgezondheid wereldwijd en in Nederland. Er wordt jaarlijks € 1,5 miljoen in 2023 t/m 2025 beschikbaar gesteld om het AMR MPTF een extra financiële impuls te bieden. Hiermee wordt de ontwikkeling van nationale AMR-bestrijdings-plannen en het bieden van technische assistentie gesteund.

CEPI

De Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (CEPI) houdt zich bezig met de ontwikkeling van pandemische vaccins, zoals voor COVID-19. Hiervoor wordt in de periode 2023-2026 jaarl ijks € 3 miljoen beschikbaar gesteld.

EMA

De bijdrage van € 3,8 miljoen aan de European Medicines Agency (EMA) betreft de bijdrage aan de huurkosten en het gebruikersonderhoud van de EMA.

• 3. 

  Eigenaarsbijdrage

Bijdrage aan agentschappen

Eigenaarsbijdrage RIVM

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) is een agentschap van het Ministerie van VWS en doet projectmatig onderzoek voor zijn primaire opdrachtgevers: de Ministeries van VWS, IenW, EZK, LNV, SZW, BZK en Defensie. Op dit artikel worden middelen voor het Strategisch Programma RIVM (SPR) en een aantal overige specifieke eigenaarsbijdragen geraamd (€ 16,5 miljoen). Het SPR bestaat uit strategisch onderzoek en andere werkzaamheden die het RIVM uitvoert om de kennis en expertise te ontwikkelen die nodig zijn voor de continuïteit van het instituut.

Het SPR 2023-2026 zal zich richten op wetenschappelijke vernieuwing binnen vijf categorieën wetenschappelijke methoden en technieken en acht inhoudelijke onderwerpen.

Ingaande 2023 is aanvullend op bovenstaande middelen vanuit het ministerie van OCW een meerjarige overheveling gedaan van € 4,4 miljoen. Dit in verband met middelen vanuit het Wetenschapsfonds t.b.v. de RIVM-kennisbasis.

De Wet op het RIVM vormt de wettel ijke basis voor het SPR. Deze wet bepaalt dat de directeur-generaal RIVM een strategisch onderzoekspro gramma opstelt. Hierin beschrijft hij welke inzichten het instituut moet verwerven om zijn taken adequaat te kunnen uitvoeren. Het programma is gericht op de continuïteit van het RIVM op de langere termijn, bedoeld om te kunnen anticiperen op nieuwe kennisvragen van de opdrachtgevers op de middellange en lange termijn en om de positie van het RIVM in het wetenschappel ijk veld te handhaven en waar nodig te versterken. Met deze wettel ijke bepaling laat de wetgever zien dat het RIVM professioneel zelfstandig is. In het licht van de betekenis van het SPR voor de toekomstige kennispositie van het RIVM is het budget hiervoor belegd bij de plaatsvervangend secretaris-generaal van VWS, als eigenaar van het agentschap RIVM. Om deze reden worden deze middelen bekostigd vanuit dit niet-beleidsartikel. In de totale bijdrage is ook een bijdrage opgenomen ten behoeve van internationaal onderzoek.

• 4. 

  Begrotingsreserve achterborg WFZ-garanties

Garanties

Overige

In 2021 heeft een evaluatieonderzoek van het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WFZ) plaatsgevonden (Kamerstukken II 2021/2022, 35925 XVI, nr. 105). Het onderzoek laat zien dat de doelstellingen van het WFZ nog steeds actueel zijn: bevorderen van de continuïteit van financiering, beperken van de macrorentekosten en stimuleren van goed financieel management bij zorginstellingen. VWS ontvangt geen premie voor de achterborg. In het kader van de verdere beperking van de risico's is daarom besloten een begrotingsreserve aan te leggen voor eventuele schade in het kader van de achterborg. Gezien de afname van het garantievolume en de inbouw van risicomitigerende maatregelen, volstaat een jaarlijkse storting van € 5 miljoen.

4.2 Artikel 10 Apparaat Kerndepartement

A.    Inleiding

In dit niet-beleidsartikel wordt ingegaan op de personele en materiële uitgaven en ontvangsten van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

B.    Apparaatsuitgaven departement Budgettaire gevolgen

Tabel 60 Budgettaire gevolgen artikel 10 Apparaat departement (bedragen x € 1.000)

	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Verplichtingen	549.192	633.211	526.821	501.280	473.616	467.262	459.289
Uitgaven	540.244	655.408	533.704	501.014	473.990	467.186	459.444
Personele uitgaven	438.315	522.451	422.324	388.465	365.986	359.004	353.105
waarvan eigen personeel	318.681	403.945	371.814	351.768	337.907	332.939	330.785
waarvan inhuur externen	117.209	115.473	47.477	33.667	25.049	23.035	19.290
waarvan overige personele uitgaven	2.425	3.033	3.033	3.030	3.030	3.030	3.030
Materiële uitgaven	101.929	132.957	111.380	112.549	108.004	108.182	106.339
waarvan ICT	12.320	28.663	22.877	23.027	22.201	21.969	20.126
waarvan bijdrage aan SSO's	59.503	68.989	62.959	62.897	58.117	58.527	58.527
waarvan overige materiële uitgaven	30.106	35.305	25.544	26.625	27.686	27.686	27.686
Ontvangsten	10.874	12.002	9.265	9.265	9.265	9.265	9.265
Overige	10.874	12.002	9.265	9.265	9.265	9.265	9.265

C. Totaaloverzicht apparaatsuitgaven/kosten agentschappen en

Zelfstandige Bestuursorganen/Rechtspersonen met een wettelijke taak.

Tabel 61 Totaaloverzicht apparaatsuitgaven (bedragen x € 1.000)

	2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Art. Verplichtingen	549.192	633.975	564.447	521.440	475.821	467.892	460.150
Uitgaven	540.244	651.105	564.447	521.440	475.821	467.892	460.150
10.30 Kerndepartement	403.023	495.936	410.650	369.656	324.842	318.291	311.125
Personele uitgaven	327.466	396.004	329.484	288.677	249.445	242.816	237.693
Eigen personeel	213.402	283.634	261.877	242.384	220.966	216.750	215.547
Eigen personeel	1.480	2.211	2.396	1.956	1.956	1.856	1.681
Externe inhuur	110.481	107.399	62.451	41.579	23.765	21.452	17.707
Overige	2.103	2.760	2.760	2.758	2.758	2.758	2.758
Materiële uitgaven	75.557	99.932	81.166	80.979	75.397	75.475	73.432
ICT	7.890	17.184	10.925	12.175	10.328	9.996	7.953
Bijdrage SSO's	51.824	64.838	58.610	58.548	53.768	54.178	54.178
Overig	0	1.250	0	0	0	0	0
Overige	15.843	16.660	11.631	10.256	11.301	11.301	11.301
10.40 Inspecties	105.148	117.538	117.909	118.057	118.759	117.493	116.919
Personele uitgaven	85.463	93.715	94.126	93.674	93.546	92.080	91.306
Eigen personeel	80.065	92.274	92.685	92.234	92.105	90.640	89.866
Externe inhuur	5.076	1.168	1.168	1.168	1.169	1.168	1.168
Overige	322	273	273	272	272	272	272
Materiële uitgaven	19.685	23.823	23.783	24.383	25.213	25.413	25.613
ICT	2.895	9.426	9.421	10.021	10.851	11.051	11.251
Bijdrage SSO's	7.605	3.950	3.950	3.950	3.950	3.950	3.950
Overige	9.185	10.447	10.412	10.412	10.412	10.412	10.412
10.50 SCP en Raden	32.073	37.631	35.888	33.727	32.220	32.108	32.106
Personele uitgaven	25.386	27752	28.350	26.233	24.826	24.814	24.812
Eigen personeel	23.734	25.634	27.265	25.818	24.411	24.399	24.397
Externe inhuur	1.652	2.118	1.085	415	415	415	415
Materiële uitgaven	6.687	9.879	7.538	7.494	7394	7294	7294
ICT	1.535	3.489	2.722	1.022	1.022	922	922
Bijdrage SSO's	74	301	399	399	399	399	399
Overige	5.078	6.089	4.417	6.073	5.973	5.973	5.973
Ontvangsten	10.874	12.002	9.265	9.265	9.265	9.265	9.265

Tabel 62 Totaaloverzicht apparaatsuitgaven agentschappen en zbo's/rwt's (bedragen x € 1.000)

	2021	2022	2023	2024	2025	2026	2027
Totaal apparaatskosten Agentschappen	773.814	741.480	827.716	741.553	732.274	727.087	726.159
College ter Beoordeling van Geneesmiddelen	56.303	62.131	66.144	65.687	64.902	63.754	62.926
Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg	105.298	96.449	126.072	91.366	89.372	88.333	88.233
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu	612.213	582.900	635.500	584.500	578.000	575.000	575.000
Totaal apparaatskosten ZBO's en RWT's	443.116	433.113	430.030	417.236	406.077	404.754	407.426
Zorg Onderzoek Nederland/ Medische Wetenschappen (ZonMw)	39.385	42.462	38.076	33.994	28.754	25.968	25.577
Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ)	105.690	104.355	113.464	108.420	110.748	113.408	116.470
Centraal Administratie Kantoor (CAK)	129.743	116.973	115.109	114.906	114.875	114.872	114.872
Pensioen- en Uitkeringsraad (PUR)	1.061	1.250	1.037	1.284	1.117	1.117	1.117
Centrale Commissie voor Mensgebonden Onderzoek (CCMO), inclusief Medisch Ethische Commissies (METC's)	4.278	4.810	4.813	4.825	4.822	4.822	4.822
Nederlandse Zorgautoriteit (NZa)	66.131	65.351	67.100	67.417	67.388	67.390	67.390
Zorginstituut Nederland (ZiNL)	79.873	78.908	70.594	67.409	59.399	58.196	58.197
College Sanering Zorginstellingen (CSZ)	1.600	1.638	1.600	1.600	1.600	1.600	1.600
College Ter Beoordeling van Geneesmiddelen	659	736	748	748	748	748	748
Nederlandse Transplantatie Stichting (NTS)	11.768	13.583	14.440	13.583	13.583	13.583	13.583
Dopingautoriteit	2.928	3.047	3.049	3.050	3.043	3.050	3.050

D. Toelichting op de apparaatsuitgaven

4.2.1 Toelichting apparaatsuitgaven kerndepartement Personele- en materiële uitgaven kerndepartement

Op dit artikelonderdeel worden de verplichtingen, uitgaven en ontvangsten voor personeel, inhuur externen en materieel geraamd die nodig zijn voor het functioneren van het kerndepartement.

De personele uitgaven kerndepartement bestaan uit alle personeelsuit gaven inclusief de inhuur van externen voor zowel primaire als ondersteu nende processen. De materiële uitgaven hebben betrekking op activiteiten en middelen ter ondersteuning van het primaire proces. Dit omvat onder andere uitgaven aan ICT, bijdragen aan shared service organisaties (SSO's) en overige materiële kosten, zoals huisvestingskosten en opdrachten.

De uitgaven voor externe inhuur zijn op voorhand moeilijk te ramen. Daarnaast kan het budget (en de realisatie) voor externe inhuur in de loop van het begrotingsjaar wijzigen, ook door tussentijdse interne herschikking van budgetten binnen het apparaatsbudget (bijvoorbeeld van budget voor eigen personeel naar budget voor de inhuur van externen). Tot slot zullen de materiële uitgaven in 2024 anders uitvallen dan nu in de begroting staat vermeld, doordat een aantal technische mutaties lopende het jaar wordt verwerkt. Het betreft kosten voor bijvoorbeeld ICT-dienstverlening en huisvesting, waarvan de facturen centraal worden betaald aan de desbetreffende SSO binnen het Rijk en pas lopende het jaar in rekening worden gebracht aan de dienstonderdelen van VWS. In de suppletoire begrotingen zullen deze mutaties worden gemeld en zo nodig toegelicht.

Tabel 63 Apparaatsuitgaven kernministerie 2024 onderverdeeld Directoraat-Generaal (Bedragen x € 1.000)	naar
Omschrijving	2024
Directoraat-generaal Volksgezondheid	26.162
Directoraat-generaal Curatieve zorg	29.241
Directoraat-generaal Langdurige zorg	41.613
Totaal beleid	97.016
Secretaris-generaal / (plaatsvervangend) secretaris-generaal	313.634
Totaal apparaatsuitgaven kerndepartement	410.650

4.2.2 Toelichting apparaatsuitgaven inspecties, SCP en raden Personele- en materiële uitgaven inspecties, SCP en raden

Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd

We kunnen in Nederland vertrouwen op goede gezondheidszorg en jeugdhulp. Voor iedereen, altijd en overal. Dat willen we graag zo houden, ook voor volgende generaties. Daarom houdt de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) toezicht op de kwaliteit en veiligheid van de zorg en jeugdhulp in Nederland. En samen met andere Europese inspecties waakt de IGJ over de internationale markt voor geneesmiddelen en medische hulpmiddelen.

Als toezichthouder doet de IGJ wat nodig is om partijen in de volle breedte van de zorg (samen) te laten werken aan het borgen en verbeteren van de kwaliteit en veiligheid van zorg voor alle burgers. Het doel is dat iedereen altijd kan vertrouwen op goede zorg en daar maakt de IGJ zich sterk voor.

De IGJ onderzoekt of alle zorgaanbieders de zorg voldoende afstemmen op de behoeften van de patiënt of cliënt. Zo wordt de kwaliteit van de zorg en het welzijn van de patiënt of cliënt bevorderd. Ook vraagt de IGJ inzet op het gebied van preventie, let ze op de beschikbaarheid van de zorg en jeugdhulp en ziet ze toe op de naleving van wetten en regels. Tot slot bekijkt de IGJ ook of de samenwerking tussen zorgaanbieders onderling goed verloopt. En of zij de zorg goed afstemmen met ouders en mantelzorgers. Begrijpt iedereen zijn rol in het zorgnetwerk, met respect voor die van anderen?

Uitgangspunt is dat zorgaanbieders voortdurend openstaan voor verbetering en vernieuwing. Als door de IGJ gevraagde verbeteringen uitblijven, of als er een acuut gevaar is voor de patiënt, grijpt ze in.

Sociaal en Cultureel Planbureau

Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) volgt, verklaart en verkent hoe het met de inwoners van Nederland gaat op sociaal en cultureel gebied. Dat behelst onder meer de monitoring van de leefsituatie en kwaliteit van leven, de evaluatie van overheidsbeleid op daarvoor relevante terreinen en verkenningen ten behoeve van toekomstig beleid. Het SCP valt formeel onder het Ministerie van VWS. Het werkprogramma van het SCP wordt gepubliceerd op de website van het SCP.

Het SCP is opgericht in 1973. De «Aanwijzingen voor de Planbureaus» uit 2012 bepalen hoe de drie planbureaus werken. Het SCP heeft de volgende taken:

• • 

  wetenschappelijke verkenningen verrichten;

• • 

  bijdragen aan een verantwoorde keuze van beleidsdoelen;

• • 

  informatie verwerven met betrekking tot de uitvoering van interdeparte mentaal beleid op het gebied van sociaal en cultureel welzijn.

Het onderzoek van het SCP voldoet altijd aan de kenmerken: wetenschap pel ijk, beleidsrelevant en gericht op de leefsituatie van de mensen die het beleid betreft. Dit vanuit twee strategische perspectieven: 'de veranderende verzorgingsstaat' en 'processen van insluiting en uitsluiting'. De perspectieven vormen samen de 'bril' waardoor wordt gekeken richting de samenleving.

Het SCP werkt met een meerjarenplan voor een periode van vijf jaar dat gericht is op relevante maatschappel ijke vraagstukken. Een periode van vijf jaar biedt het SCP daarbij voldoende tijd om langer lopende onderzoekslijnen te garanderen. Voor de periode 2021 tot en met 2025 ambieert het SCP de volgende onder zoeksprogramma's:

• 1. 

  Beleidsvisies, burgervisies en gedragingen

• 2. 

  De diverse bevolking van Nederland. Samenleven nu en in de toekomst

• 3. 

  Lokaal. Het sociaal domein en de kracht van de lokale verzorgingsstaat

• 4. 

  Participatie, talentontwikkeling en kansengel ijkheid

• 5. 

  Representatie en vertrouwen

• 6. 

  Schaarste, welvaart en welbevinden 7 Nederland internationaal

De maatschappel ijke vraagstukken waar het SCP onderzoek naar doet, beperken zich zelden tot één specifiek beleidsterrein. Burgers bevinden zich immers in veel domeinen tegelijkertijd. Door dit als uitgangspunt van onderzoek te nemen, kan het SCP de effecten van overheidsbeleid voor burgers onderzoeken. Het SCP werkt daarbij zoveel mogelijk vanuit verschillende invalshoeken en disciplines. Waar nodig en mogel ijk voert het SCP integrale en interdisciplinaire onderzoeken uit. Daarvoor gebruikt het SCP (innovatieve) onderzoeksmethoden die helpen met het verkennen, verdiepen en verklaren van maatschappel ijke vraagstukken. Tevens werken wij aan een uitgebreide basisdata-infrastructuur.

Het SCP kiest zelf welke onderzoeken het uitvoert. Op basis van het meerjarenplan en door te anticiperen op relevante maatschappelijke ontwikkelingen ontwikkelt het SCP ieder jaar een jaarplan, met voldoende flexibiliteit in om in te kunnen spelen op de actualiteit en nieuwe kennisvragen te kunnen beantwoorden.

Raad voor Volksgezondheid & Samenleving

De Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) is een onafhankel ijk adviesorgaan voor de regering en de beide kamers der Staten-Generaal. De RVS heeft tot taak strategische adviezen te geven over het te voeren beleid. De vraagstukken waarover de RVS adviseert zijn per definitie domei-noverstijgend. Vanuit zijn onafhankelijke positie en opdracht laat de RVS zijn licht schijnen over toekomstige strategische beleidsvraagstukken voor zorg, volksgezondheid, welzijn en samenleving. Hierbij beziet de RVS de mogelijkheid om dit in samenwerking met andere kennisinstellingen te doen. De RVS werkt aan een sterkere verbinding met VWS alsmede met andere departementen, zoals OCW, BZK, SZW en JenV. De RVS werkt in zijn adviezen zoveel mogelijk in interactie met het veld. Dit doet de RVS bovendien door naast schriftelijke adviezen op andere dan gebruikelijke manieren vraagstukken te agenderen, bijvoorbeeld met films, animaties, online activiteiten, veldraadplegingen, etc.

De RVS werkt met een meerjarige agenda. In 2024 presenteert de RVS de werkagenda voor de komende vier jaar. In de werkagenda staat beschreven op welke opgaven op het sn ijvlak van gezondheid & samenleving de RVS zich richt en met welke projecten het concreet aan de slag gaat.

Het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG) is een samenwerkingsverband van de Gezondheidsraad (GR) en de RVS. Het CEG publiceert over nieuwe ontwikkelingen op het snijvlak van ethiek, gezondheid en beleid. Het CEG brengt jaarlijks signalementen uit over ethische thema's en geeft uitvoering aan de publieksfunctie, onder meer via de website (kennisbron over ethische thema's) en diverse publieksbijeenkomsten, waaronder de jaarlijkse Els Borst lezing.

Gezondheidsraad

De Gezondheidsraad (GR) is een onafhankelijk wetenschappel ijke adviesraad die als taak heeft de regering en het parlement te adviseren door de actuele stand van de wetenschap aan te reiken voor gezondheidsbeleid. Vanuit verschillende disciplines werkt de raad aan hoogwaardige adviezen op het gebied van: optimale gezondheidszorg, preventie, gezonde voeding, gezonde leefomgeving, gezonde arbeidsomstandigheden en innovatie & kennisinfrastructuur. De raad brengt gevraagd en ongevraagd advies uit. De vraagstukken die onderwerp zijn van advies worden in belangrijke mate ingebracht vanuit diverse departementen en worden jaarl ijks opgenomen in het werkprogramma. In september stelt de Minister van VWS het werkprogramma voor het komende jaar vast. Het werkprogramma en de actuele stand van zaken worden gepubliceerd op de website van de GR.

4.4 Artikel 11 Nog onverdeeld

A.    Inleiding

Dit niet-beleidsartikel heeft een technisch-administratief karakter. Vanuit dit artikel vinden overboekingen van loon- en prijsbijstellingen naar de loon- en prijsgevoelige artikelen binnen de begroting plaats. Ook worden er taakstellingen of extra middelen op dit artikel geplaatst die nog niet aan de beleidsartikelen zjn toegedeeld.

B.    Budgettaire gevolgen van niet-beleid nog onverdeeld

Tabel 64 Budgettaire gevolgen artikel 11 Nog onverdeeld (bedragen x € 1.000)

		2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Art.	Verplichtingen	0	27.414	20.926	3	19.038	54.711	33.794
	Uitgaven	0	27.092	22.498	3	19.038	54.711	33.794
11.4	Nog onverdeeld	0	27.092	22.498	3	19.038	54.711	33.794
	Nog te verdelen	0	27.092	22.498	3	19.038	54.711	33.794
	Loonbij stelling	0	3.972	18.049	0	19.035	54.701	33.794
	Prijsbij stelling	0	9.657	4.446	0	0	0	0
	Overige	0	13.463	3	3	3	10	0
	Ontvangsten	0	0	0	0	0	0	0

C. Toelichting op de financiële instrumenten Personeel en Materieel

Op dit onderdeel wordt de loon- en prijsbijstelling geboekt totdat de toerekening plaatsvindt aan begrotingsartikelen.

• 5. 

  Begroting agentschappen

5.1    College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (aCBG)

5.1.1    Inleiding

Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) bestaat uit een College en een secretariaat dat is ondergebracht in een agentschap (aCBG). Het College is een zelfstandig bestuursorgaan (ZBO) met een zelfstandige bevoegdheid. Een baten-lastenagentschap van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) ondersteunt het College bij de uitvoering van haar taken. Naast de taken voor het College ondersteunt het agentschap ook de Commissie Registratie Diergeneesmiddelen (CRD) en het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) bij het beoordelen van diergeneesmiddelen en bewaken van hun kwaliteit. Ook ondersteunt het agentschap het ministerie van VWS bij de beoordeling van nieuwe voedingsmiddelen.

De belangrijkste taken op basis van de Geneesmiddelenwet, de Wet Dieren en Europese richtlijnen en verordeningen zijn voor het CBG:

• - 

  Verstrekken, handhaven en schorsen van handelsvergunningen op basis van de beoordeling van werkzaamheid, risico's en kwaliteit.

• - 

  Vaststellen van de afleverstatus humaan, dus het bepalen of het geneesmiddel uitsluitend op recept, uitsluitend via de apotheek, via de drogist, of in de vrije verkoop verkrijgbaar mag zijn.

• - 

  Vaststellen van de afleverstatus veterinair, dus het bepalen of het diergeneesmiddel uitsluitend door een dierenarts mag worden toegediend, afgeleverd mag worden door dierenarts of apotheker, op recept afgeleverd mag worden door dierenarts, apotheker of vergunninghouder, of vrij verkrijgbaar is.

• - 

  Geneesmiddelenbewaking.

• - 

  Geven van wetenschappelijk advies in het kader van geneesmiddelont-wikkeling.

Informatie over de organisatiestructuur, de samenstelling van het College en achtergrondinformatie over processen en procedures van het CBG is te vinden op de CBG-website: www.cbg-meb.nl.

5.1.2    Begroting 2024

Tabel 65 Begroting van baten-lastenagentschap aCBG voor het jaar 2024 (bedragen x € 1.000)

	Stand Slotwet 2022	Vastgestelde begroting 2023	2024	2025	2026	2027	2028
Baten
Opbrengst	62.976	67.558	74.138	72.167	71.938	70.620	70.265
Opbrengst moederdepartement	7.167	9.323	11.777	9.937	9.521	7.909	7.467
Opbrengst overige departementen	1.506	1.070	1.010	770	770	770	770
Opbrengst derden	54.303	57.165	61.351	61.459	61.648	61.940	62.028
Rentebaten	78	0	0	0	0	0	0
Vrijval voorzieningen	14	0	0	0	0	0	0
Bijzondere baten	0	0	0	0	0	0	0
Totaal baten	63.068	67.558	74.138	72.167	71.938	70.620	70.265
Lasten
Apparaatskosten	60.977	66.144	72.761	71.414	71.185	69.867	69.512
Personele kosten	48.224	51.605	58.188	56.888	56.688	55.488	55.138
waarvan eigen personeel	40.274	43.536	49.931	49.181	49.081	48.881	48.881
waarvan inhuur externen	6.425	6.434	6.456	5.956	5.856	4.856	4.506
waarvan overige personele kosten	1.525	1.635	1.801	1.751	1.751	1.751	1.751
Materiële kosten	12.753	14.539	14.574	14.526	14.498	14.379	14.375
waarvan apparaat ICT	4.660	5.760	5.364	5.364	5.364	5.364	5.364
waarvan bijdrage aan SSO's	0	0	0	0	0	0	0
waarvan overige materiële kosten	8.093	8.779	9.210	9.162	9.134	9.015	9.011
Zbo	669	748	753	753	753	753	753
Rentelasten	0	0	0	0	0	0	0
Afschrijvingskosten	430	666	623	0	0	0	0
Materieel	430	666	623	0	0	0	0
waarvan apparaat ICT	429	666	623	0	0	0	0
waarvan ov. mat. afschrjvingskosten	1	0	0	0	0	0	0
Immaterieel	0	0	0	0	0	0	0
Overige kosten	860	0	0	0	0	0	0
Dotaties voorzieningen	0	0	0	0	0	0	0
Bijzondere lasten	860	0	0	0	0	0	0
Totaal lasten	62.936	67.558	74.138	72.167	71.938	70.620	70.265
Saldo van baten en lasten gewone bedrijfsuitoefening	132	0	0	0	0	0	0
Agentschapsdeel Vpb-lasten	0	0	0	0	0	0	0
Saldo van baten en lasten	132	0	0	0	0	0	0

Toelichting begroting van baten en lasten

Voor alle bedragen is het prijspeil 2024 gehanteerd.

Baten

Opbrengst moederdepartement

Vanuit het moederdepartement ontvangt het aCBG in 2024 de volgende bijdragen:

• - 

  Conform het ingediende bestedingsplan, een bijdrage voor het meerjarige programma Werk aan Uitvoering, van € 4,9 miljoen. Ook voor latere jaren is in de begroting rekening gehouden met de in het bestedingsplan opgenomen bedragen.

• - 

  Een meerjarige financiële bijdrage voor werkzaamheden in het kader van Informatiehuishouding op Orde van € 1,5 miljoen (gekoppeld aan het Generiek Actieplan Informatiehuishouding Rijksoverheid, het VWS project voor actieve openbaarmaking en het meerjarenplan voor de verbetering van de informatiehuishouding). Omdat de nadruk van het programma in 2024 ligt worden voor 2025 en 2026 lagere bedragen verwacht, respectievelijk € 1,3 miljoen en € 0,6 miljoen en begroot tot en met 2025.

• - 

  Een structurele financiële bijdrage voor beleidsmatige en overige niet door derden gefinancierde activiteiten van € 3,0 miljoen. Op basis van de uitkomsten van de aanpassing van 'fee regulation' van het EMA kan dit bedrag nog wijzigen.

• - 

  Subsidies voor totaal € 0,5 miljoen ter bevordering van toegankelijke en begrijpelijke patiëntinformatie (programma Goed Gebruik).

• - 

  Een vergoeding van € 0,7 miljoen voor werkzaamheden in het kader van het programma Wet Open Overheid.

• - 

  Een vergoeding voor werkzaamheden inzake nieuwe voedingsmiddelen van € 0,3 miljoen.

• - 

  Een vergoeding voor het project Ephor (Expertisecentrum Pharmacothe-rapie bij Ouderen) van € 0,2 miljoen.

• - 

  Een vergoeding van € 0,8 miljoen voor werkzaamheden in het kader van aanpassing van meldpunt Geneesmiddelentekorten en -defecten.

• - 

  Een vergoeding van € 0,1 miljoen voor werkzaamheden van het aCBG voor de Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek (CCMO). Deze werkzaamheden betreffen de technische voorbeoordelingstoetsen van klinische studies van geneesmiddelen voor de CCMO.

• - 

  Voor de werkzaamheden die het aCBG uitvoert namens de minister (bevoegde instantie) en voor projecten en werkzaamheden voor het RIVM heeft het aCBG in totaal € 0,1 miljoen begroot.

• - 

  De Europese farmaceutische wetgeving wordt de komende jaren herzien. Voor het aCBG betekent dit op twee gebieden extra activiteiten: 1) het adviseren inzake de nieuwe regelgeving en het in kaart brengen van de uitvoeringsaspecten en tevens 2) het aanpassen van de uitvoeringsprocessen op de nieuwe regelgeving. Deze activiteiten zullen naar verwachting in de jaren 2024 tot en met 2028 hun beslag krijgen. Voor de kosten van deze extra activiteiten gaat het aCBG een financiële bijdrage aan VWS vragen. Op dit moment is nog onduidelijk wat de omvang van de benodigde bijdrage zal zijn. De verwachting is dat in de loop van 2023 hier meer inzicht in zal ontstaan. Zodra er een betrouwbaar inzicht is in de verwachte kosten, zal het aCBG de aanvraag bij VWS indienen.

Voor 2025 en latere jaren is een inschatting gemaakt van de te verwachten structurele en incidentele bijdragen van het moederdepartement. Hierbij zijn voor projecten vooralsnog alleen opbrengsten opgenomen als het meerjarig doorlopende activiteiten betreft. Hierdoor zijn de bedragen vanaf 2025 jaarljks lager. Bij het opstellen van de begrotingen voor die jaren zal meer zicht zijn op deze te verwachten bijdragen en dan zullen meer realistische bedragen kunnen worden bepaald.

Opbrengst overige departementen

Het Bureau Diergeneesmiddelen van het aCBG verricht voor het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) beleidsondersteunende activiteiten. Hiervoor is een bedrag begroot van € 0,8 miljoen. Voor de implementatie van de nieuwe EU verordening diergeneesmiddelen heeft het aCBG een bedrag begroot van € 0,2 miljoen.

Opbrengst derden

In de volgende tabel wordt de omzet derden 2024 verdeeld naar productgroepen. De bedragen zijn gebaseerd op de verwachte instroom en er is gerekend met een algehele tariefstijging die in lijn is met de door het CPB verwachte kostenstijging. De gehanteerde tarieven per procedure en voor de jaarvergoedingen zijn gebaseerd op de regeling Geneesmiddelenwet en de Diergeneesmiddelenregeling. De realisatie van onderstaande bedragen is afhankelijk van de werkelijke hoeveelheid aanvragen (procedures) die het aCBG ontvangt en is daarom moeilijk te voorspellen. Voor de jaren na 2024 is geen rekening gehouden met loon- en prijsontwikkeling en ook niet met een aanpassing van de tarieven.

Tabel 66 Opbrengst derden naar productgroepen (bedragen x € 1.000)
Productgroep	2024
Beoordelen van nationale aanvragen Humaan	2.893
Beoordelen van Europese aanvragen: Centraal Humaan en Veterinair	15.296
Beoordelen van Europese aanvragen: MRP Humaan	862
Beoordelen DCP's Humaan	9.468
Beoordelen van homeopathische aanvragen en kruiden	38
Beoordelen Veterinaire aanvragen	2.735
Jaarvergoedingen (Humaan en Veterinair)	29.640
Overig	419
Totaal opbrengst derden	61.351

Onderstaand worden de productgroepen kort toegelicht.

Beoordelen van nationale aanvragen Humaan

Het beoordelingsproces van een nationale aanvraag betreft de aanvraag van een handelsvergunning voor een nieuw op de Nederlandse markt te brengen geneesmiddel voor mensen. De handelsvergunning wordt door het aCBG afgegeven. Het betreffende geneesmiddel komt alleen in Nederland op de markt.

Beoordelen van Europese aanvragen: Centrale Procedure Humaan en Veterinair

Bepaalde categorieën geneesmiddelen voor mensen en dieren kunnen alleen in lidstaten van de Europese Unie op de markt komen via de Centrale Europese procedure. Hierbij wordt op advies van het European Medicines Agency (EMA) door de Europese Commissie de handelsvergunning afgegeven. Voor geneesmiddelen die niet tot deze categorieën behoren staat de Centrale Procedure open op basis van vrijwilligheid. Bij een positieve beslissing krijgt de fabrikant een handelsvergunning die in alle EU-lidstaten geldig is. De coördinatie van de centrale procedure berust bij het EMA. De feitelijke beoordeling wordt door de organisaties uit de lidstaten gedaan.

Beoordelen van Europese aanvragen: MRP (Mutual Recognition Procedure) Humaan

Een MRP-procedure kan door de fabrikant worden gebruikt om een verstrekte nationale handelsvergunning uit te breiden naar andere lidstaten. De fabrikant kan een EU-lidstaat van zijn keuze vragen om het beoordelingsproces te verrichten. Deze lidstaat wordt dan Reference Member State (RMS). De gepresenteerde omzet betreft alleen humane aanvragen.

Beoordelen van Europese aanvragen: DCP (Decentrale Procedure) Humaan Een Decentrale Procedure kan door de fabrikant worden gebruikt om een handelsvergunning in meerdere lidstaten tegelijkertijd te verkrijgen als nog in geen enkel land een handelsvergunning is verkregen. De fabrikant kan één EU-lidstaat vragen om het beoordelingsproces te verrichten. Deze lidstaat is dan Reference Member State (RMS) en beoordeelt namens de andere landen waarvoor de handelsvergunning is aangevraagd. De andere landen zijn dan Concerned Member state (CMS). De gepresenteerde omzet betreft alleen humane aanvragen.

Beoordeling van homeopathische aanvragen en kruiden

Het CBG beoordeelt ook homeopathische geneesmiddelen en kruiden die in

Nederland verkocht worden.

Beoordelen Veterinaire aanvragen

Het Bureau Diergeneesmiddelen beoordeelt en verleent vergunningen voor de productie en distributie van diergeneesmiddelen. Dit betreft naast Europese aanvragen (verantwoord onder Centraal), nationale aanvragen, MRP's en DCP's.

Jaarvergoedingen (Humaan en Veterinair)

Om een geneesmiddel in het handelsregister opgenomen te houden, dient de registratiehouder jaarlijks een vergoeding te betalen. Deze vergoeding gebruikt het aCBG om het onderhoud op de registraties te bekostigen. Dit betreft onder meer het beoordelen en verwerken van wijzigingen (variaties) die fabrikanten regelmatig (moeten) indienen.

Overig

De post overig betreft subsidiebedragen van de Europese Commissie voor diverse projecten en de opbrengsten van inspecties door Bureau Diergeneesmiddelen.

Lasten

De lasten 2024 zullen ten opzichte van de begroting 2023 en de realisatie 2022 stijgen. De kosten van eigen personeel stijgen als gevolg van een groei van het aantal medewerkers en de uitkomsten van de cao-onder-handelingen. Het CPB verwacht voor 2023 een loonkostenstijging van 4,0% en voor 2024 van 5,2%. De groei van het aantal medewerkers heeft voor het grootste deel een structureel karakter. Dit komt onder anderen doordat de beoordelingen inhoudelijk ingewikkelder worden en de werkzaamheden in verband met potentiële geneesmiddelentekorten zijn toegenomen. Daarnaast vertalen de extra werkzaamheden in het kader van Rijksbrede programma's Werk in Uitvoering (WaU), Open op Orde en Meldpunt geneesmiddelentekorten zich in een formatieve groei in de volledige breedte van de organisatie van 2023 naar 2024.

De financiële toezeggingen voor projectactiviteiten in de jaren na 2024 lopen terug. Daarom zijn de begrote bedragen voor de posten inhuur externen, en (in mindere mate) eigen personeel en overige materiële kosten voor de jaren 2025 tot en met 2028 lager geraamd dan voor 2024.

De budgetten voor materiële kosten stijgen door een algemene prijsinde-xatie. Het CPB verwacht een prijsontwikkeling overheidsuitgaven voor 2023 van 5,9% en voor 2024 van 3,9%. De apparaatskosten ICT (licenties en onderhoudskosten) stijgen ook door de toename van het aantal medewerkers.

Onderdeel van de materiële lasten is de financiering van het Bijwerkingencentrum Lareb, ter waarde van € 3,1 miljoen. Het aCBG heeft aan Lareb de opdracht verleend tot uitvoering van een deel van haar wettelijke taak op het gebied van geneesmiddelenbewaking. Dit betreft het verzamelen en analyseren van meldingen over bijwerkingen door patiënten en medische beroepsbeoefenaren.

De stijging van de overige materiële kosten in 2024 is toe te schrijven aan een toename van het uitbestede werk op het gebied van ICT in verband met de uitvoering van de programma's die uit de WaU worden gefinancierd.

Voor 2024 en latere jaren zijn de lasten afgestemd op de begrote baten.

De verwachting is dat bij het opstellen van de begrotingen voor die jaren meer zicht is op toekomstige bijdragen van het moederdepartement en dat daarvoor te zijner tijd realistischer bedragen kunnen worden opgenomen dan nu mogelijk is in de meerjarenraming. Hetzelfde geldt voor de lasten-raming. Op langere termijn heeft het aCBG meer mogelijkheden om haar kostenniveau aan te passen aan eventueel lagere baten, mocht dit noodzakelijk zijn.

5.1.3 Kasstroomoverzicht

Tabel 67 Kasstroomoverzicht aCBG over het jaar 2024 (bedragen x € 1.000)
	Stand slotwet	Vastgestelde	2024	2025	2026	2027	2028
	2022	begroting
		2023
1.  Rekening courant RHB 1 januari + depositorekeningen	16.125	18.761	18.777	18.750	18.100	17.450	16.800
+/+ totaal ontvangsten operationele kasstroom	66.574	67.558	74.138	72.167	71.938	70.620	70.265
-/- totaal uitgaven operationele kasstroom	-  63.639	-  66.892	-  73.515	-  72.167	-  71.938	-  70.620	-  70.265
2.  Totaal operationele kasstroom	2.935	666	623	0	0	0	0
-/- totaal investeringen	-  87	-  650	-  650	-  650	-  650	-  650	-  650
+/+ totaal boekwaarde desinvesteringen	0	0	0	0	0	0	0
3.  Totaal investeringskasstroom	-  87	-  650	-  650	-  650	-  650	-  650	-  650
-/- eenmalige uitkering aan moederdepartement	-  212	0	0	0	0	0	0
+/+ eenmalige storting door moederdepartement	0	0	0	0	0	0	0
-/- aflossingen op leningen	0	0	0	0	0	0	0
+/+ beroep op leenfaciliteit	0	0	0	0	0	0	0
4.  Totaal financieringskasstroom	-  212	0	0	0	0	0	0
5.  Rekening courant RHB 31 december +	18.761	18.777	18.750	18.100	17.450	16.800	16.150
stand depositorekeningen (=1+2+3+4)

Toelichting kasstroomoverzicht

Voor de investeringen geldt de verwachting dat de afschrijvingslasten de komende jaren ongeveer gelijk zullen zijn aan de investeringen. Hierdoor zal het saldo rekening-courant de komende jaren ongeveer gel ijk blijven.

5.1.4 Overzicht doelmatigheidsindicatoren

Tabel 68 Overzicht doelmatigheidsindicatoren aCBG voor het jaar 2024

	Stand slotwet	Vastgestelde	2024	2025	2026	2027	2028
	2022	begroting
		2023
Generiek
1.  Tarieven/uur (bedragen in €)	99	111	117	117	117	117	117
2.  Omzet per productgroep (bedragen x € 1.000)
-  Beoordelen van nationale aanvragen Humaan	2.630	2.940	2.893	2.893	2.893	2.893	2.893
-Beoordelen van Europese aanvragen: centraal Humaan en Veterinair	13.060	11.580	15.296	16.061	16.864	17.707	18.592
-Beoordelen van Europese aanvragen: MRP Humaan	784	720	862	862	862	862	862
-Beoordelen van Europese aanvragen: DCP Humaan	8.606	11.350	9.468	8.995	8.545	8.118	7.712
-  Beoordelen van homeopathische aanvragen, kruiden en nieuwe voedingsmiddelen	35	20	38	38	38	38	38
-  Beoordelen veterinaire aanvragen door Bureau Diergeneesmiddelen	2.339	2.520	2.735	2.598	2.468	2.345	2.228
-Jaarvergoedingen Humaan en Veterinair	26.350	27.897	29.640	29.640	29.640	29.640	29.640
-  Overig	9.265	10.531	13.206	11.080	10.628	9.017	8.300
3.  Aantal fte totaal (exclusief externe inhuur)	424	440	466	466	466	466	466

• 4. 

  Saldo van baten en lasten (% van de baten)

Specifiek

1.  Gegronde klachten	8	15	15	15	15	15	15
2.  Zaken per fte	98,3%	>95%	>95%	>95%	>95%	>95%	>95%
Omschrijving specifiek deel
1.  Percentage externe inhuur ten opzichte van totale personele kosten	13%	10%	10%	10%	10%	10%	10%
2.  Percentage facturen betaald binnen 30 dagen	98,3%	> 95%	> 95%	> 95%	> 95%	> 95%	> 95%

Toelichting overzicht doelmatigheidsindicatoren

Tarieven/uur

Deze indicator is een gemiddelde over alle functies in het primaire proces exclusief onderzoekskosten. De verwachte stijging van de loonkosten in 2023 en 2024 (CPB gaat uit van respectievelijk 4,0% en 5,2%) zal leiden tot een stijging van de uurtarieven. De jaren na 2024 zijn begroot op het prijspeil 2024.

Omzet per productgroep

De omzet per productgroep geeft inzicht in de samenstelling van de totale omzet van het aCBG.

• - 

  Voor de productgroep 'Beoordelen van Europese aanvragen: centraal Humaan en Veterinair' is de verwachte omzet 2024 hoger dan de begroting 2023 en de realisatie 2022. Omdat voor steeds meer medicijnen via het EMA de handelsvergunning aangevraagd (moet) worden, is de verwachting dat de omzet in de jaren 2025 t/m 2028 verder zal st ijgen, wat tevens leidt tot een stijging van de jaarvergoedingen. In deze groei is ook rekening gehouden met de verschuiving van nationaal naar Europees voor veterinaire aanvragen.

• - 

  Voor de productgroep 'Beoordelen van Europese aanvragen: MRP Humaan' is bij begroting 2023 een daling verwacht. Deze blijkt zich niet voor te doen. Een toename van het aantal aanvragen wordt echter niet verwacht.

• - 

  De productgroep 'Beoordelen van Europese aanvragen: DCP Humaan' laat in 2023 een sterke stijging zien. Dit is een eenmalige stijging. De verwachting is dat de omzet in 2024 en latere jaren weer zal dalen. Om de werkdruk op een acceptabel niveau te houden wordt de instroom van DCP's door het aCBG beperkt. Daarnaast lijkt de krimp van de DCP-markt zich vanaf 2024 voort te zetten.

• - 

  Voor de productgroep 'Beoordelen veterinaire aanvragen door Bureau Diergeneesmiddelen' wordt een verschuiving verwacht naar centrale procedures als gevolg van de nieuwe veterinaire verordening die van kracht is sinds 28 januari 2022. Hierdoor zal de omzet in deze productgroep de komende jaren licht dalen.

• - 

  Onder 'Overig' zijn de bijdragen van het moederdepartement en van overige departementen en instellingen opgenomen. Hierbij zijn alleen de bijdragen meegenomen waarover enige mate van zekerheid bestaat.

Aantal fte totaal

Het totaal aantal fulltime equivalenten werkzaam bij het agentschap per 31 december van het jaar, exclusief externe inhuur. In 2022 is de organisatie gegroeid met 16 fte en deze groei zet zich nog door in 2023, waarna de verwachting is dat deze zal stabiliseren.

Aantal gegronde klachten

Het aantal gegronde klachten wordt bijgehouden om inzicht te krijgen in de geleverde kwaliteit van de productie. Het streven is het aantal gegronde klachten niet te laten stijgen.

% facturen betaald binnen 30 dagen

Het percentage tijdigheid van de betaling van facturen wordt bijgehouden om vast te bewaken dat facturen binnen de wettelijke termijn van 30 dagen worden betaald. Het aCBG hanteert hiervoor de rijksnorm van 95%.

5.2 Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg (CIBG)

5.2.1    Inleiding

Het CIBG vertaalt, samen met ketenpartners, beleid in tastbare en toegankelijke uitvoering voor burgers, professionals en organisaties op het gebied van registers, data en informatie. Als agentschap van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport richt het CIBG zich primair op het VWS beleidsterrein. We dragen zorg voor een integrale dienstverlening, gericht op wat de samenleving nodig heeft. De focus hierbij ligt op transparantie en betrouwbaarheid, het bewust omgaan met kapitaal, kosten en kwaliteit. We investeren met onze partners in de keten in samenwerking en kennisdeling. Het CIBG heeft een breed takenpakket zoals het BIG-register, het Donorregister, Lerarenregister en het UZI-register. Meer informatie over de organisatie en taken van het CIBG is te vinden op: www.cibg.nl.

5.2.2    Begroting 2024

Tabel 69 Begroting van baten-lastenagentschap CIBG voor het jaar 2024 (bedragen x € 1.000)
	Stand Slotwet 2022	Vastgestelde begroting 2023	2024	2025	2026	2027	2028
Baten
Omzet	85.251	107.774	83.693	84.225	83.722	84.675	86.475
waarvan omzet moederdepartement	41.339	66.634	32.851	40.180	44.280	45.530	45.530
waarvan omzet overige departementen	4.915	3.078	2.751	2.521	2.521	2.521	2.521
waarvan omzet derden	38.997	38.062	48.092	41.524	36.921	36.624	38.424
Vrijval voorzieningen	0	0	0	0	0	0	0
Bijzondere baten	0	0	0	0	0	0	0
Rentebaten	14.669	21.187	26.996	23.984	25.548	23.845	21.663
Totaal baten	99.920	128.961	110.689	108.209	109.270	108.520	108.138
Lasten
Apparaatskosten	96.449	125.996	106.613	98.971	95.932	93.832	93.450
Personele kosten	37.066	41.169	44.436	39.626	39.626	39.526	40.659
waarvan eigen personeel	30.580	32.564	35.164	32.944	32.944	32.844	33.644
waarvan inhuur externen	5.168	7.098	8.049	5.139	5.139	5.139	5.439
waarvan overige personele kosten	1.318	1.507	1.223	1.543	1.543	1.543	1.576
Materiële kosten	59.383	84.827	62.176	59.345	56.306	54.306	52.791
waarvan apparaat ICT	9.321	8.547	9.153	9.402	9.402	9.402	9.552
waarvan bijdrage aan SSO's	8.017	7.930	8.508	7.930	7.930	7.930	7.930
waarvan overige materiële kosten	42.045	68.350	44.516	42.013	38.974	36.974	35.309
Rentelasten	1	2	200	2	2	2	2
Afschrjvingskosten	3.470	2.889	3.862	9.236	13.336	14.686	14.686
Materieel	0	0	0	0	0	0	0
waarvan apparaat ICT	0	0	0	0	0	0	0
Immaterieel	3.470	2.889	3.862	9.236	13.336	14.686	14.686
Overige lasten	0	0	0	0	0	0	0
waarvan dotaties voorzieningen	0	0	0	0	0	0	0
waarvan bijzondere lasten	0	0	0	0	0	0	0
Totaal lasten	99.920	128.887	110.674	108.209	109.270	108.520	108.138
Saldo van baten en lasten gewone bedrijfsuitoefening	0	74	15	0	0	0	0
Agentschapsdeel Vpb-lasten	0	10	15	0	0	0	0
Werk aan Uitvoering	0	0	4.698	2.100	2.100	2.000	2.000
Saldo van baten en lasten	0	64	(4.698)	(2.100)	(2.100)	(2.000)	(2.000)

Toelichting staat van baten en lasten

De totale omvang van de begroting daalt met circa bijna € 18 miljoen ten opzichte van de begroting 2023. Deze afname wordt met name veroorzaakt door het beëindigen van het Landelijk Consortium Hulpmiddelen ultimo 2023. De afwikkeling hiervan loopt inhoudelijk en financieel door tot in Q1 van 2024. De hogere opbrengsten voor BMC en de toevoeging van de Landelijke commissie Sociale Hygiëne aan de product portfolio zorgen voor de gesaldeerde daling.

Tabel 70 Overzicht baten (bedragen x € 1.000)
	Omzet 2024
MEVA	1.834
Informatiebeleid CIO	5.710
LZ	480
GMT	11.084
PG	2.807
PZO	5.681
DJ	1.984
IGJ	2.579
DMO	672
PDC-19	20
Subtotaal omzet VWS	32.851
OCW	433
LNV	2.318
Subtotaal omzet overige departementen	2.751
Bureau Medicinale Cannabis	26.174
UZI	9.653
BIG-register	6.844
Landelijke commissie Sociale Hygiene	1.932
Opiaten-In-Uitvoer	800
Fabrikantenvergunning	789
Groothandelsvergunning	711
Erkenning Buitenlandse Diploma's	303
TZI	290
MH-Exportverklaring	248
Opiumontheffing	169
Exportverkl Geregistr Geneesm	99
MH-Notificaties	80
Subtotaal omzet derden	48.092
MEVA	12.084
Informatiebeleid CIO	7.129
Pzo	4.332
GMT	2.028
VGP	1.423
Subtotaal bijzondere baten	26.996
Totaal	110.689

Toelichting meerjarenraming 2024-2027

De meerjarenraming laat over de periodes een lichte daling zien ten opzichte van de begroting 2024 van ruim € 7 miljoen. Bij omzet derden en bijzondere baten is sprake van jaarlijkse schommelingen vanwege wisselende productievolumes voor met name BIG en UZI. Voor BMC wordt een structurele daling verwacht voor de komende jaren. Uitgangspunt is dat er voor 2024 circa € 12 miljoen aan investeringen op het gebied van ICT nodig zijn en voor 2025 circa € 10 miljoen waardoor de afschrijvingskosten een stijgende lijn laten zien en na 2024 uiteindelijk circa € 15 miljoen op jaarbasis zullen bedragen. Vanuit het programma Werk aan Uitvoering heeft het CIBG middelen ter beschikking gekregen van in totaal € 16,3 miljoen. Voor de jaren 2024 t/m 2027 gaat het om € 10,9 miljoen voor 'Open op Orde' en het Programma Doorontwikkeling Informatieveiligheid. De additionele (Kamerstukken II 2022/23 36 20 XVI, nr. 2 149) kosten en aanvullende financiering zijn verwerkt in de meerjarenraming. Vanuit het oogpunt van vergelijkbaarheid is geen loon-en prijsindexatie toegepast.

De verdere professionalisering en ontwikkeling van het CIBG in relatie tot het innovatiebudget zijn buiten beschouwing gelaten. De verwachting is dat vanaf 2025 het hiervoor noodzakelijke innovatiebudget past bij de verlangde ontwikkeling.

5.2.3 Kasstroomoverzicht

Tabel 71 Kasstroomoverzicht CIBG over het jaar 2024 (bedragen x € 1.000)
	Stand slotwet	Vastgestelde	2024	2025	2026	2027	2028
	2022	begroting
		2023
1.  Rekening courant RHB 1 januari + depositorekeningen	18.256	56.274	57.477	59.593	66.471	75.349	85.227
+/+ totaal ontvangsten operationele kasstroom	99.920	128.961	110.689	108.209	109.270	108.520	108.138
-/- totaal uitgaven operationele kasstroom	96.450	125.998	106.813	98.973	95.934	93.834	93.452
2.  Totaal operationele kasstroom	3.470	2.963	3.876	9.236	13.336	14.686	14.686
-/- totaal investeringen	10.000	-	11.790	10.500	1.750	-	-
+/+ totaal boekwaarde desinvesteringen		-	-	-	-	-	-
3.  Totaal investeringskasstroom	(10.000)	-	(11.790)	(10.500)	(1.750)	-	-
-/- eenmalige uitkering aan moederdepartement	-	-	-	-	-	-	-
+/+ eenmalige storting door moederdepartement	-	-	-	-	-	-	-
-/- aflossingen op leningen	3.462	1.760	1.760	2.358	4.458	4.808	4.808
+/+ beroep op leenfaciliteit	10.000	-	11.790	10.500	1.750	-	-
4.  Totaal financieringskasstroom	6.538	(1.760)	10.030	8.142	(2.708)	(4.808)	(4.808)
5.  Rekening courant RHB 31 december +	18.264	57.477	59.593	66.471	75.349	85.227	95.105
stand depositorekeningen (=1+2+3+4)

Toelichting kasstroomoverzicht

Eind 2022 was het saldo op de rekening-courant € 56,2 miljoen. Hiermee dient een groot bedrag aan kortlopende schulden te worden terugbetaald, waardoor de verwachting is dat het saldo liquide middelen in 2023 flink zal dalen. Als gevolg van de investeringen in ICT projecten in, stijgen de afschrijvingskosten van circa € 4 miljoen in 2024 naar circa € 15 miljoen in 2028. Deze hebben geheel betrekking op ICT en behoren tot de immateriële vaste activa. Er wordt uitgegaan van een afschrijvingstermijn van vijf jaar. Voor de financiering van deze activa wordt gebruik gemaakt van de Leenfa-ciliteit van het Ministerie van Financiën, waarbij is uitgegaan van een aflossingsterm ijn van vijf jaar (conform de afschrijvingsterm ijn).

5.2.4 Overzicht doelmatigheidsindicatoren

	Stand slotwet 2022	Vastgestelde begroting 2023	2024	2025	2026	2027	2028
Generiek
1.  Kostprijzen per product (groep)
-  Beschikking BIG-register	174	132	201	328	425	146	206
-  Vakbekwaamheidverklaring	5.519	6.053	3.009	5.811	5.811	5.811	5.811
-  Vergunning Farmatec	1.306	1.812	1.883	1.880	1.880	1.850	1.850
-  UZI-pas/certificaat	383	579	478	393	513	533	425
-  Wilsbeschikking donorregister	13	11	9	10	10	10	10
2.  Omzet per productgroep (x € 1.000)
-  BIG en herregistratie	11.904	15.680	13.866	14.450	14.450	14.450	14.450
-  Vakbekwaamheid	4.691	5.448	5.265	5.265	5.265	5.265	5.265
-  Farmatec	2.390	1.758	1.701	2.344	2.344	2.344	2.344
-  UZI-pas/certificaat	13.713	15.402	16.781	17.500	18.000	18.700	18.900
-  Donorregister	5.396	3.809	3.596	3.600	3.600	3.600	3.600
3.  Totaal aantal fte (exclusief externe inhuur)	350	376	413
4.  Saldo van baten en lasten (% van de baten)	0%	0%	0%	0%	0%	0%	0%
Specifiek
1.  Productievolume
-  Beschikking BIG-register	51.160	118.760	69.010	44.010	34.010	99.010	70.000
-  Vakbekwaamheidverklaringen	850	900	1.750	900	900	900	900
-  Verleende vergunningen Farmatec	1.830	2.312	2.255	2.255	2.255	2.255	2.255
-  UZI-passen en certificaten	44.500	26.600	35.100	44.500	35.100	35.100	44.500
-  Wilsbeschikkingen donorregister	400.000	350.000	425.000	400.000	400.000	400.000	400.000
2.  Aantal klachten / bezwaar en beroep
-  Vakbekwaamheidverklaringen	10	10	10	10	10	10	10
-  Wilsbeschikkingen donorregister	15	15	15	15	15	15	15

• 3. 

  Doorlooptijden in dagen - Wilsbeschikking donorregister

Toelichting overzicht doelmatigheidsindicatoren

Het CIBG streeft ernaar de dienstverlening op een constant hoogwaardig niveau aan te bieden. Dit vraagt investeringen en ontwikkeling van systemen. Bij gelijkblijvende financiering en seizoenspatronen in de afnamen door klanten wordt zichtbaar dat het tarief voor bijvoorbeeld BIG en UZI kunnen wisselen gedurende de jaren.

Voor Farmatec wordt het komende jaar geïnvesteerd in het project Fusy. De verwachting is dat de afschrijvingskosten hiervan in 2025 zichtbaar worden.

Het CIBG gaat het komende jaar de strategische speerpunten door vertalen in haar meerjarenplanning om ook in de toekomst nog doelmatiger te kunnen werken.

5.3 Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)

5.3.1    Inleiding

Sinds 1 januari 2004 is het RIVM een baten-lasten agentschap van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) gevestigd in Bilthoven. Het RIVM is het kenniscentrum van de Rijksoverheid op het gebied van volksgezondheid en milieu. Het RIVM verricht niet alleen zelf onderzoek, maar verzamelt ook wereldwijd kennis en past die kennis toe. Het onderzoek en de advisering hebben betrekking op:

• - 

  Het verrichten van monitoring, surveillance en onderzoek gericht op ondersteuning van beleidsontwikkeling, beleidsuitvoering, bewaking van veiligheid en uitoefening van toezicht op het gebied van volksgezondheid en milieu.

• - 

  Het periodiek rapporteren over toekomstige ontwikkelingen.

• - 

  Het uitvoeren van de landel ijke aansturing en begeleiding van preventieprogramma's.

• - 

  Het deelnemen aan internationale samenwerkingsverbanden en onderzoek.

Het RIVM voert haar werkzaamheden voornamelijk uit voor het Ministerie van VWS, IenW, EZK, LNV en internationale organisaties als de ANVS, Europese Commissie, WHO en ook steeds meer decentrale overheden. Informatie over de resultaten van de uitgevoerde onderzoeken en adviezen is te vinden via de thematische ingangen van de website www.rivm.nl.

5.3.2    Begroting 2024

Tabel 73 Begroting van baten-lastenagentschap RIVM voor het jaar 2024 (bedragen x € 1.000)
	Stand Slotwet Vas*gestelde begroting 2022    2023		2024	2025	2026	2027	2028
Baten
Omzet
waarvan omzet moederdepartement	490.488	510.000	531.700	548.100	530.800	519.600	522.200
waarvan omzet overige departementen	96.896	103.000	110.200	112.700	108.800	108.900	108.900
waarvan omzet derden	35.772	26.000	28.400	27.400	30.200	29.900	29.900
Vrijval voorzieningen	698	0	0	0	0	0	0
Bijzondere baten	1.257	0	0	7.400	6.100	0	0
Rentebaten	0	0	0	0	0	0	0
Totaal baten	625.111	639.000	670.300	695.600	675.900	658.400	661.000
Lasten
Apparaatskosten	617.743	630.500	662.100	687.500	668.200	650.700	653.300
Personele kosten	268.642	252.000	293.100	289.700	281.900	280.200	281.200
waarvan eigen personeel	189.578	213.000	238.500	238.900	238.800	240.100	242.500
waarvan inhuur externen	65.763	25.000	43.300	40.000	32.700	29.600	28.200
waarvan overige personele kosten	13.301	14.000	11.300	10.800	10.400	10.500	10.500
Materiële kosten	349.101	378.500	369.000	397.800	386.300	370.500	372.100
waarvan apparaat ICT	37.278	35.000	48.800	42.300	44.800	39.300	39.300
waarvan bijdrage aan SSO's	8.791	6.500	7.500	7.500	7.500	7.500	7.500
waarvan overige materiële kosten	303.032	337.000	312.700	348.000	334.000	323.700	325.300
Afschrjvingskosten	0	0	0	0	0	0	0
Materieel	6.320	8.500	8.200	8.100	7.700	7.700	7.700
waarvan apparaat ICT	6.316	8.500	8.200	8.100	7.700	7.700	7.700

	Stand Slotwet 2022	Vastgestelde begroting 2023	2024	2025	2026	2027	2028
waarvan overige materiële afschrijvingskosten	4.406	6.300	5.700	5.700	5.300	5.300	5.300
Immaterieel	1.910	2.200	2.500	2.400	2.400	2.400	2.400
Overige lasten	4	0	0	0	0	0	0
waarvan dotaties voorzieningen	4.109	0	0	0	0	0	0
waarvan bijzondere lasten	4.109	0	0	0	0	0	0
Rentelasten	0	0	0	0	0	0	0
Totaal lasten	628.172	639.000	670.300	695.600	675.900	658.400	661.000
Saldo van baten en lasten gewone bedrijfsuitoefening	-  3.061	0	0	0	0	0	0
Agentschapsdeel Vpb-lasten	29	0	0	0	0	0	0
Saldo van baten en lasten	-  3.090	0	0	0	0	0	0

Toelichting op de begroting

Algemeen

De te verwachten omvang van het huidige en toekomstige werkpakket van het RIVM kenmerkt zich al enige tijd door een aantal grote onzekerheden. Dit geldt met name voor de beschikbare financiële middelen voor het verdere verloop van de Covid onderzoeken en het Covid-vaccinatieprogramma en de invulling van de Pandemische Paraatheid. Dit bemoeilijkt zowel de financiële prognoses als de organisatorische inrichting van het RIVM.

In deze meerjarenbegroting zijn de claims uit de voorjaarsbesluitvorming 2023 verwerkt zoals die zijn ingediend, met eventuele kortingen is geen rekening gehouden. Ondanks dat de voorjaarsbesluitvorming 2023 heeft plaatsgevonden, zijn de uitwerkingen en uiteindelijke effecten voor het RIVM nog niet duidelijk geworden. Verder is ervan uitgegaan dat de voorgestelde tariefstijging 2024 wordt goedgekeurd en is voor 2024 en verdere jaren rekening gehouden met toekomstige loon- en prijsontwikkelingen van gemiddeld 4,8% per jaar.

Vanwege grote onzekerheid omtrent de financiering/impact van de gevolgen is er nog geen rekening gehouden met het inkopen van Covid-vaccins, ondanks dat VWS heeft aangegeven dat er voor 2024 een offerte ingediend mag worden voor de aankoop, opslag en donatie van Covid-vaccins en de hierbij behorende inzet van het RIVM daarbij. Ook zijn er geen aanvullende gelden voor het versterken van de Kennisbasis opgenomen. Het RIVM bljft met de eigenaar en haar opdrachtgevers in gesprek om structurele financiering te verkrijgen voor innovatie en ontwikkeling.

Voor wat betreft de huisvesting is de huidige verwachting dat in 2025 de nieuwe huisvesting op het Utrecht Science Park zal worden opgeleverd. Na afgifte van het beschikbaarheidscertificaat en accreditatie van laboratoria kan worden verhuisd. De hieruit volgende incidentele kosten zullen gedekt moeten worden uit de in 2021 getroffen voorzieningen. Op dit moment l ijken deze niet toereikend te zijn. Daarbij moet opgemerkt worden dat, doordat zowel de verdere afwikkeling van de bouw als de exacte verhuisdatum tot op heden nog niet bekend zijn, deze begroting zowel qua timing als qua financiële omvang nog gebaseerd is op een aantal grove aannames.

Baten

De omzetten zijn begroot op grond van de verwachte meerjarige opdracht-volumes. De werkelijke hoogte van de omzet is afhankelijk van de aard en omvang van de te verrichten activiteiten en daarmee samenhangende in rekening te brengen kosten (uren x tarief plus directe projectgebonden kosten).

De geraamde omzet moederdepartement bestaat uit baten van VWS-eigenaar en VWS-opdrachtgever. De geraamde omzet van VWS-eigenaar (€ 13,8 miljoen) is bestemd voor het strategisch programma van het RIVM. De geraamde omzet van VWS-opdrachtgevers (€ 516,6 miljoen) heeft betrekking op programma's die het RIVM uitvoert voor beleidsdirecties van VWS. In 2024 is hier een stijging in aan te merken, die met name verklaard wordt door een toename van de Macrokaders en de Landelijke Functie Opschaling Infectieziektebestrijding (LFI).

De omzet overige departementen bestaat uit programma's, die worden uitgevoerd voor ministeries van IenW, EZK, LNV, SZW, BZK en Defensie. Ook hier wordt een stijging voorzien ten opzichte van eerder afgegeven begrotingen. In deze reeks is ook de bijdrage uit het (OCW) Wetenschaps-fonds verwerkt van € 3,5 miljoen per jaar, voor de komende 7 jaren.

Omzet derden bestaat uit opdrachten die het RIVM uitvoert voor internationale organisaties, ZBO's (waaronder de ANVS) en decentrale overheden.

Lasten

De personele kosten bedragen voor 2024 circa € 293,1 miljoen, waarin inbegrepen circa € 238,5 miljoen voor ambtelijk personeel en circa € 43,3 miljoen voor externe inhuur. In tegenstelling tot voorgaande jaren wordt voor de externe inhuur niet langer uitgegaan van de norm van 10%. De reden hiervoor is dat dit in de huidige arbeidsmarkt geen reëel beeld meer geeft van de kosten. Daarbij komt dat door kortjarige financiering van opdrachten het RIVM niet altijd structurele personeelskosten kan opnemen. De komende jaren zet het RIVM in op een daling van de externe inhuur door daar waar het kan inhuur om te zetten naar vast en/of tijdel ijk eigen personeel.

De materiële kosten bedragen in 2024 € 369,0 miljoen. Het grootste deel van de kosten, circa € 195 miljoen, heeft betrekking op de uitvoering van de vaccinatieprogramma's en hierbij behorende inkoop van vaccins. Met taken voor Covid-vaccins (inclusief aanschaf, opslag en distributie) is geen rekening gehouden.

In 2025 is € 58 miljoen aan stijgende kosten voor laboratoriuminfrastructuur, verhuiskosten, materieel en de dubbele exploitatiekosten van de nieuwe huisvesting begroot. Na de verhuizing in 2026 dalen deze kosten naar verwachting weer, o.a. omdat er dan geen sprake is van dubbele huisvestingskosten.

De stijging in de ICT gerelateerde kosten betreft ICT kosten voor de Pandemische Paraatheid. De afschrijvingskosten zijn gebaseerd op verwachte (vervangings-) investeringen.

In de jaren 2024, 2025 en 2026 worden veel extra kosten verwacht als gevolg van de verhuizing van het RIVM naar USP-Utrecht. En dan met name de kosten die voortkomen uit de dubbele huisvestingskosten in de periode dat de verhuizing plaats vindt. De totale omvang van deze kosten - die éénmalig zijn en buiten de reguliere bedrijfsvoering vallen - zijn deels voorzien. Waar deze voorzieningen niet afdoende zijn, of konden zijn, zal dit opgevangen moeten worden in het Eigen Vermogen.

5.3.3 Kasstroomoverzicht

Tabel 74 Kasstroomoverzicht RIVM over het jaar 2024 (bedragen x € 1.000)
	Stand slotwet	Vastgestelde	2024	2025	2026	2027	2028
	2022	begroting
		2023
1.  Rekening courant RHB 1 januari + depositorekeningen	184.391	44.225	40.225	43.925	29.625	26.725	29.925
+/+ totaal ontvangsten operationele kasstroom	864.735	639.000	670.300	688.200	669.800	658.400	661.000
-/- totaal uitgaven operationele kasstroom	-  782.678	-  641.500	-  662.100	-  687.500	-  668.200	-  650.700	-  653.300
2.  Totaal operationele kasstroom	82.057	-  2.500	8.200	700	1.600	7.700	7.700
-/- totaal investeringen	-  5.725	-  15.000	-  4.500	-  15.000	-  4.500	-  4.500	-  4.500
+/+ totaal boekwaarde desinvesteringen	0	0	0	0	0	0	0
3.  Totaal investeringskasstroom	-  5.725	-  15.000	-  4.500	-  15.000	-  4.500	-  4.500	-  4.500
-/- eenmalige uitkering aan moederdepartement	-  4.725	0	0	0	0	0	0
+/+ eenmalige storting door moederdepartement	0	0	0	0	0	0	0
-/- aflossingen op leningen	-	-  1.500	0	0	0	0	0
+/+ beroep op leenfaciliteit	-	15.000	0	0	0	0	0
4.  Totaal financieringskasstroom	-  4.725	13.500	0	0	0	0	0
5.  Rekening courant RHB 31 december +	255.998	40.225	43.925	29.625	26.725	29.925	33.125
stand depositorekeningen (=1+2+3+4)

Toelichting op het kasstroomoverzicht

Operationele kasstroom

De begrote ontvangsten zijn gebaseerd op de geplande opbrengsten van uit te voeren opdrachten. De begrote uitgaven bestaan uit de met de opbrengsten samenhangende uitgaven en uitgaven die ten laste van de getroffen voorzieningen worden gedaan. Voor 2025 en 2026 zijn incidentele uitgaven opgenomen die samenhangen met de overgang naar de nieuwe huisvesting en met de uitputting van de getroffen voorzieningen. De eenmalige uitgaven voor nieuwe huisvesting hebben betrekking op verhuizing, dubbele huurlasten in verband met het waarborgen van de continuïteit van de laboratoria, leeg opleveren van het terrein en de gebouwen en het langer in stand houden van het Projectbureau Nieuwe Huisvesting als gevolg van de vertraging van de oplevering van de nieuwbouw.

Investeringskasstroom

De in 2023 geplande grootschalige investeringen in laboratoriumappa-ratuur en ICT (€ 15 miljoen) die samenhangen met het betrekken van de nieuwe huisvesting, schuiven als gevolg van de vertraging in de oplevering door naar 2025. De jaarlijkse investeringen vanaf 2024 hebben betrekking op vervangingsinvesteringen van ICT-apparatuur.

Financieringskasstroom

Voor investeringen wordt vooralsnog geen beroep gedaan op de leenfaci-liteit van het Ministerie van Financiën.

5.3.4 Overzicht doelmatigheidsindicatoren

Tabel 75 Overzicht doelmatigheidsindicatoren RIVM voor het jaar 2024

	Stand slotwet 2022	Vastgestelde begroting 2023	2024	2025	2026	2027	2028
Omschrijving Generiek Deel
1.  Uurtarieven:
-  Gewogen uurtarief in €	125	129	151	158	166	174	182
-  Ontwikkeling uurtarief (2020 = 100)	100	106	121	127	133	139	146
2.  Aantal FTE-totaal (excl. externe inhuur)	2.184	2.350	2.350	2.370	2.380	2.390	2.410
3.  Saldo van baten en lasten (%)	2,5%	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Omschrijving Specifiek Deel

1.  Liquiditeit (current ratio; norm: > 1,5)	1,1	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0
2.  Solvabiliteit (debt ratio)	0,9	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0	1,0
3.  Rentabiliteit eigen vermogen	-  12,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
4.  Percentage externe inhuur t.o.v. totale personele kosten	24,4%	10,0%	14,8%	13,8%	11,6%	10,6%	10,0%
5.Percentage facturen betaald binnen 30 dagen	93,2%	95,0%	95,0%	95,0%	95,0%	95,0%	95,0%
6.  Declarabiliteit % primair proces	65,6%	65,0%	65,0%	65,0%	65,0%	65,0%	65,0%
7.  FTE overhead als % totaal aantal FTE	16,2%	20,0%	20,0%	20,0%	20,0%	20,0%	20,0%
8.  Ziekteverzuim	6,1%	3,3%	3,0%	2,6%	2,6%	2,6%	2,6%
9.  % medewerkers met een volledig afgeronde p-gesprekscyclus	66,9%	80,0%	80,0%	80,0%	80,0%	80,0%	80,0%

Toelichting doelmatigheidsindicatoren

Generieke indicatoren

• 1. 

  Uurtarieven: Het RIVM hanteert als indicator voor doelmatigheid het gemiddeld gewogen uurtarief. De uurtarieven worden jaarlijks door de eigenaar in juni vastgesteld. De hoogte van de tarieven wordt onder meer bepaald door de ontwikkeling van de loonkosten, de materiële kosten en het aantal te declareren uren per medewerker. Voor 2024 en de jaren daarna is rekening gehouden met een verwachte tariefstijging als gevolg van stijging van lonen en prijzen van 4,8% per jaar.

• 2. 

  Aantal FTE totaal (exclusief externe inhuur): Opgenomen is het aantal fulltime equivalenten (FTE) werkzaam bij het RIVM per 31 december van het jaar, exclusief externe inhuur. De ontwikkeling van het aantal verwachte FTE hangt samen met de ontwikkelingen van het opdrachtenpakket. Voor 2024 blijft het aantal FTE op hetzelfde niveau als 2023.

• 3. 

  Saldo van baten en lasten: Het saldo van baten en lasten als percentage van de totale baten.

Specifieke indicatoren

• 1. 

  Liquiditeit: De kortlopende vorderingen ten opzichte van de kortlopende schulden.

• 2. 

  Solvabiliteit: Het totaal van de schulden ten opzichte van het balanstotaal.

• 3. 

  Rentabiliteit eigen vermogen: Het onverdeeld resultaat als percentage van het totaal eigen vermogen.

• 4. 

  Percentage externe inhuur t.o.v. totale personele kosten: Het percentage externe inhuur 2024 bedraagt 14,8% en voldoet hiermee niet aan de Rijksbrede norm van 10%. Reden hiervoor is dat deze 14,8% in de huidige arbeidsmarkt een reëler beeld geeft van de werkelijkheid. Het RIVM streeft ernaar om in de komende jaren weer toe te werken naar de normatieve 10%.

• 5. 

  Percentage facturen betaald binnen 30 dagen: De norm van 95% is gebaseerd op de Rijksbrede afspraken.

• 6. 

  Declarabiliteit % primair proces: De norm binnen het RIVM bedraagt 65%. De declarabiliteit geeft inzicht in de productiviteit die binnen het RIVM wordt behaald.

7 FTE overhead als % totaal aantal FTE: Het percentage overhead uitgedrukt in FTE ten opzichte van het totaal aantal FTE binnen het RIVM.

• 8. 

  Ziekteverzuim: De gehanteerde norm voor het RIVM is de Verbaan-norm van 2,6%. Voor 2024 is deze norm niet haalbaar; gestreefd wordt om het ziekteverzuim in 2025 verder terug te brengen.

• 9. 

  % Medewerkers met een volledig afgeronde p-gesprekscyclus: De overeengekomen norm met de eigenaar is, dat minimaal 80% van de medewerkers een afgeronde p-gesprekscyclus heeft.

Voor wat betreft de specifieke doelmatigheidsindicatoren steunt het RIVM op de gangbare bedrijfseconomische indicatoren, zoals vermeld in bovenstaande tabel. Over de geleverde prestaties legt het RIVM periodiek verantwoording af richting de opdrachtgevers en eigenaar. Aan de primaire opdrachtgevers vindt verantwoording plaats door middel van voortgangsrapportages inclusief een overzicht met de uitputting van de budgetten. Deze rapportages worden door de opdrachtgevers vastgesteld. Aan de overige opdrachtgevers wordt verantwoording afgelegd bij tijdige oplevering van de afgesproken producten en diensten. Aan de eigenaar wordt verantwoording afgelegd door middel van voortgangsrapportages, waarin tevens wordt gereflecteerd op de organisatie brede doelstellingen uit het jaarplan RIVM.

Audits en benchmarkonderzoeken vinden periodiek plaats. Over (wetenschappelijke) audits op onderdelen van de primaire processen wordt gerapporteerd aan de Commissie van Toezicht. Audits worden gepubliceerd op de website van het RIVM.

• 6. 

  Financieel Beeld Zorg

6.1 Inleiding

Het Financieel Beeld Zorg (FBZ) geeft een integraal beeld van de ontwikkeling van de uitgaven en ontvangsten onder het Uitgavenplafond Zorg. Dit hoofdstuk geeft een toelichting op de financiële cijfers.

Het FBZ bestaat uit de volgende onderdelen:

Paragraaf 1: Inleiding

Deze paragraaf gaat over de inhoud van het FBZ en over de wijzigingen van het FBZ in de ontwerpbegroting 2024 ten opzichte van de ontwerpbegroting 2023.

Paragraaf 2: Zorguitgaven in vogelvlucht

In deze paragraaf wordt ingegaan op het financieel beeld op hoofdlijnen van de zorguitgaven, de ontwikkeling van de netto zorguitgaven en de ontwikkeling van het Uitgavenplafond Zorg.

Paragraaf 3: Verticale ontwikkeling van de zorguitgaven

In deze paragraaf worden achtereenvolgens de algemene doelstelling voor de curatieve zorg, de langdurige zorg en maatschappelijke ondersteuning en de rol en verantwoordelijkheid van de bewindspersonen beschreven. Vervolgens wordt de verticale ontwikkeling van de Zvw-, Wlz- en begro-tingsgefinancierde zorguitgaven toegelicht. Verder wordt in de verticale toelichting op de Zvw-uitgaven ingegaan op meerjarige financiële afspraken in het Integraal Zorgakkoord (IZA) voor de periode 2023-2026.

Paragraaf 4: Horizontale ontwikkeling van de zorguitgaven en -ontvangsten

In deze paragraaf wordt de horizontale ontwikkeling van de zorguitgaven en -ontvangsten over meerdere jaren weergegeven en toegelicht.

Paragraaf 5: Financiering van de zorguitgaven

Deze paragraaf gaat in op de financiering van de zorguitgaven die toegerekend worden aan het Uitgavenplafond Zorg.

Verdieping van de zorguitgaven in deelsectoren

Het verdiepingshoofdstuk wordt integraal als open data beschikbaar gesteld op: Overzicht Datasets | Ministerie van Financiën - Rijksoverheid (rijksfi-nancien.nl). Hierin worden de financiële bijstellingen per deelsector tussen de ontwerpbegroting 2023 en de ontwerpbegroting 2024 gepresenteerd en toegelicht.

6.1.1 Wijzigingen in het FBZ

Het FBZ in de ontwerpbegroting 2024 heeft ten opzichte van de ontwerpbegroting 2023 de onderstaande veranderingen ondergaan:

Horizontale ontwikkeling van de zorguitgaven en -ontvangsten

Paragraaf 6.4.3 Coronakosten in de catastroferegeling is geschrapt. De catastroferegeling gold specifiek voor de jaren 2020 en 2021.

6.1.2 Leeswijzer

In de VWS-begroting zijn zowel uitgaven die vallen onder het Uitgavenplafond Rijksbegroting als uitgaven die vallen onder het Uitgavenplafond Zorg opgenomen. In deze leeswijzer wordt uitleg gegeven over het onderscheid tussen deze twee soorten uitgaven.

Uitgaven onder het Uitgavenplafond Rijksbegroting

Dit betreft de begrotingsgefinancierde uitgaven die op de VWS-begroting in de artikelen 1 tot en met 11 zijn opgenomen. Dit zijn uitgaven voor onder meer preventie, jeugdhulp en sport. Ook zijn er uitgaven om het zorgstelsel goed te laten functioneren, maar die niet direct zijn te relateren aan de zorgverlening en/of ondersteuningsbehoefte. Voorbeelden hiervan zijn de exploitatiekosten van de zelfstandige bestuursorganen (ZBO's), zoals de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) en Zorginstituut Nederland.

Al deze begrotingsgefinancierde uitgaven vallen onder het Uitgavenplafond Rijksbegroting.

Uitgaven onder het Uitgavenplafond Zorg

De uitgaven die vallen onder het Uitgavenplafond Zorg zijn in de VWS-begroting opgenomen in paragraaf 6, Financieel Beeld Zorg (FBZ). De uitgaven onder het Uitgavenplafond Zorg zijn voornamelijk opgebouwd uit de geraamde premiegefinancierde uitgaven en voor een beperkt deel uit begrotingsgefinancierde zorguitgaven.

Tot de premiegefinancierde uitgaven behoren:

• - 

  De uitgaven onder de Zorgverzekeringswet (Zvw).

• - 

  De uitgaven onder de Wet langdurige zorg (Wlz).

Tot de begrotingsgefinancierde zorguitgaven behoren:

• - 

  De uitgaven voor Wmo beschermd wonen. De middelen voor Wmo beschermd wonen worden via een integratie-uitkering vanuit het gemeentefonds aan gemeenten beschikbaar gesteld. Deze middelen staan op de begroting van het gemeentefonds van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), maar vallen onder het Uitgavenplafond Zorg.

• - 

  Een deel van de begrotingsgefinancierde zorguitgaven op de artikelen 1, 2, en 4 van de VWS-begroting vallen onder het Uitgavenplafond Zorg. Tot deze categorie behoren onder meer een deel van de uitgaven aan zorgopleidingen, de uitgaven voor zorg, welzijn en jeugdzorg op Caribisch Nederland en enkele subsidieregelingen.

• - 

  Ten slotte staat een deel van de middelen uit de Startnota op de aanvullende post van het Ministerie van Financiën onder het Uitgavenplafond Zorg.

In paragraaf 6.2.2 is een tabel (tabel 2) opgenomen waarin de zorguitgaven onder het Uitgavenplafond Zorg zijn uitgesplitst in premiegefinancierde en begrotingsgefinancierde zorguitgaven.

Bruto en netto zorguitgaven onder Uitgavenplafond Zorg

Het Uitgavenplafond Zorg kent naast uitgaven ook ontvangsten: de eigen betalingen (Zvw) en de eigen bijdragen (Wlz) in de zorg, die samen worden gerekend tot de niet-belastingontvangsten. De totale bruto zorguitgaven minus deze niet-belastingontvangsten vormen de netto zorguitgaven.

Financiering van de zorguitgaven en de sociale fondsen

Het grootste deel van de zorguitgaven betreft premiegefinancierde zorguitgaven in het kader van de Zorgverzekeringswet (Zvw) en de Wet langdurige zorg (Wlz). Voor een beperkt deel betreft het begrotingsgefinan-cierde zorguitgaven.

De collectieve zorguitgaven worden gefinancierd uit premies (nominale Zvw-premie, inkomensafhankelijke bijdrage Zvw- en Wlz-premie), belastingmiddelen vanuit de begroting (rijksbijdrage voor de financiering van de verzekering voor jongeren onder de 18 jaar, bijdrage in de Kosten van Kortingen (BIKK) en rijksbijdrage Wlz), de eigen betalingen in de Zvw en de eigen bijdragen in de Wlz.

De Zvw en de Wlz zijn verzekeringen waar iedere volwassen ingezetene in Nederland verplicht premie voor betaalt en aanspraken aan ontleent. Een deel van de financiering loopt via de sociale fondsen, het Zorgverzekerings-fonds (Zvf) en het Fonds langdurige zorg (Flz). Deze fondsen maken geen onderdeel uit van de rijksbegroting, maar behoren wel tot de overheid. Veranderingen in de financiële positie van de fondsen hebben daarom invloed op het EMU-saldo. De fondsen worden gefinancierd met premies die door het kabinet worden vastgesteld (de inkomensafhankel ijke bijdrage Zvw en de Wlz-premie) en de rijksbijdragen. Een eventueel exploitatietekort in het Zvf of Flz kan worden gezien als financiering van de zorguitgaven. Het exploitatiesaldo van de fondsen telt mee in het EMU-saldo en de EMU-schuld van het Rijk. Het Rijk moet hiervoor (meer of minder) lenen.

De nominale Zvw-premie wordt niet door het kabinet vastgesteld, maar door de zorgverzekeraars zelf en wordt rechtstreeks door burgers aan hen betaald. In paragraaf 6.5 is wel een raming opgenomen van de nominale premie. Het Zvf werkt als een vereveningsfonds voor zorgverzekeraars, dat moet zorgen voor een gelijk speelveld. Uit het Flz worden de aanspraken betaald die burgers en instellingen hebben op grond van de Wlz. In paragraaf 6.5 wordt nader ingegaan op de financiering van de zorguitgaven.

6.2 Zorguitgaven in vogelvlucht

6.2.1 Financieel beeld op hoofdlijnen

In de onderstaande figuur is de verwachte ontwikkeling van de netto zorguitgaven voor de periode 2023 tot en met 2027 opgenomen. De netto zorguitgaven groeien in deze periode naar verwachting met € 27,0 miljard, van € 87,9 miljard in 2023 naar € 114,9 miljard in 2027.

Figuur 1 Verwachte ontwikkeling van de netto zorguitgaven 2023-2027 (in miljarden euro's)

150 -|

y>

"o

=5

0

C

0

"O

CD

*£

c

c

0

O)

CD

"O

0

CQ

— Netto zorguitgaven

Bron: VWS

De groei van de netto zorguitgaven vanaf het jaar 2023 is voornamelijk het gevolg van de loon- en prijsontwikkelingen en maar deels door volumegroei en beleidsmatige ontwikkelingen.

In paragraaf 6.4.4 van het FBZ wordt nader ingegaan op de horizontale ontwikkeling van de zorguitgaven. Hierin wordt zowel de nominale als de reële groei in de afzonderlijke jaren opgenomen en wordt een uitsplitsing gemaakt voor de ontwikkeling van de Zvw en de Wlz.

De zorguitgaven onder het Uitgavenplafond Zorg zijn opgebouwd uit de geraamde premiegefinancierde zorguitgaven onder de Zorgverzeke-ringswet (Zvw), de Wet langdurige zorg (Wlz) en de begrotingsgefinancierde zorguitgaven (Wmo beschermd wonen en overige begrotingsgefinancierde zorguitgaven).

Bij Wmo beschermd wonen gaat het om middelen die via een integratie-uitkering in het gemeentefonds aan gemeenten beschikbaar worden gesteld. Deze middelen staan op de begroting van het gemeentefonds van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), maar vallen wel onder het Uitgavenplafond Zorg.

De overige begrotingsgefinancierde zorguitgaven betreffen het deel van de uitgaven die verantwoord wordt op de VWS-begroting, maar wel onder het Uitgavenplafond Zorg vallen. Tot deze categorie behoren onder meer een deel van de uitgaven aan zorgopleidingen, de uitgaven voor zorg, welzijn en jeugdzorg op Caribisch Nederland en enkele subsidieregelingen. Ten slotte zijn een aantal middelen uit de Startnota, die onder het Uitgavenplafond Zorg vallen, opgenomen op de aanvullende post van het Ministerie van Financiën.

Tabel 1 toont de bruto en netto zorguitgaven en ontvangsten onder het Uitgavenplafond Zorg. De totale bruto zorguitgaven minus de eigen betalingen (Zvw) en de eigen bijdragen (Wlz) in de zorg vormen de netto zorguitgaven.

Tabel 1 Samenstelling van de bruto zorguitgaven en -ontvangsten naar financieringsbron (bedragen x € 1 miljard)¹

Omschrijving    2024

Bruto zorguitgaven stand ontwerpbegroting 2024    103,4

Premiegefinancierd    101,0

waarvan Zvw    64,2

waarvan Wlz    36,8

Begrotingsgefinancierd    2,5

waarvan Wmo    beschermd wonen    1,6

waarvan overig begrotingsgefinancierd    0,8

Ontvangsten stand ontwerpbegroting 2024    5,7

waarvan eigen betalingen Zvw    3,4

waarvan eigen bijdragen Wlz    2,3

Netto zorguitgaven stand ontwerpbegroting 2024    97,8

¹ Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal. Bron: VWS, Zorginstituut Nederland en NZa.

Figuur 2 Bruto zorguitgaven per financieringsbron als aandeel in de totale zorguitgaven 2024 (in %)

80

*Gemeentefonds/BZK

**Begroting VWS en aanvullende post Ministerie van Financiën

De netto zorguitgaven zijn de bruto zorguitgaven verminderd met de ontvangsten (eigen betalingen Zvw en eigen bijdragen Wlz).

In tabel 2 is vanaf de stand ontwerpbegroting 2023 de ontwikkeling van de netto zorguitgaven op hoofdlijnen te zien.

Tabel 2 Ontwikkeling van de netto zorguitgaven 2023-2027 (bedragen x € 1 miljoen)¹

	2023	2024	2025	2026	2027
1 Netto zorguitgaven
ontwerpbegroting 2023	89.432	95.011	99.587	104.969	109.905
2 Bijstellingen	-  1.571	2.742	2.941	3.752	4.997
Zorgverzekeringswet	-  1.039	2.346	2.531	2.853	3.335
Wet langdurige zorg	-  186	1.144	1.104	1.566	2.076
Begrotingsgefinancierd	-  345	-  748	-  694	-  667	-  413
3 Netto zorguitgaven stand
ontwerpbegroting 2024 (= 1+2)	87.861	97.752	102.528	108.721	114.902

¹ Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal. Bron: VWS

Toelichting

Ten opzichte van de stand ontwerpbegroting 2023 zijn de netto zorguitgaven in 2023 neerwaarts bijgesteld met € 1,6 miljard en vanaf 2024 opwaarts bijgesteld met € 2,7 miljard in 2024 oplopend tot € 5,0 miljard in 2027

In paragraaf 6.3 wordt de ontwikkeling van de netto zorguitgaven verder toegelicht.

Het Uitgavenplafond Zorg is bij de start van het kabinet Rutte IV voor de periode 2022-2025 vastgesteld bij Startnota (Kamerstukken II, 35 788, nr.

B). Bij de Voorjaarsnota 2022 zijn de Uitgavenplafonds herijkt en definitief vastgesteld (Kamerstukken II, 36 120, nr. 1). Gedurende kabinetsperiodes wordt het Uitgavenplafond alleen nog aangepast voor loon- en prijsontwikkelingen, overboekingen tussen de Uitgavenplafonds en maatregelen in verband met corona.

In tabel 3 is de opbouw van het Uitgavenplafond Zorg vanaf de stand ontwerpbegroting 2023 te zien.

Tabel 3 Ontwikkeling Uitgavenplafond Zorg 2023-2025 (bedragen x € 1 miljoen)¹

	2023	2024	2025
1 Uitgavenplafond Zorg stand ontwerpbegroting 2023	89.956	95.187	99.876
2    Bijstellingen	-  294	2.444	2.808
-  Waarvan loon- en prijsontwikkeling	-  114	2.846	3.308
-  Waarvan overboekingen tussen Uitgavenplafonds	-  178	-  402	-  501
-  Waarvan maatregelen corona	-  3
3 Uitgavenplafond Zorg stand ontwerpbegroting 2024
(= 1+2)	89.662	97.631	102.684
1 Als gevolg van afronding kan de som der delen afwijken van het totaal. Bron: VWS

Toelichting

Loon- en prijsontwikkeling

Het Uitgavenplafond Zorg is op basis van actuele macro-economische inzichten van het Centraal Planbureau (CPB) inzake de verwachte loon-en prijsontwikkeling in 2023 neerwaarts bijgesteld met € 0,1 miljard en vanaf 2024 opwaarts bijgesteld met € 2,8 miljard in 2024 oplopend tot € 3,3 miljard in 2025. De neerwaartse bijstelling in 2023 met € 0,1 miljard is het gevolg van de jaarlijkse technische aanpassing van de grondslag van de loon- en prijsontwikkeling van de stand ontwerpbegroting 2022 naar de stand ontwerpbegroting 2023. Er is sprake van een beperkte neerwaartse bijstelling van de grondslag en daarmee een beperkte neerwaartse bijstelling van de loon- en prijsbijstelling in 2023. De totale loon- en prijsbijstelling 2023 voor de Zvw, Wlz en Wmo beschermd wonen komt met deze correctie uit op € 6,3 miljard.

Overboekingen tussen de Uitgavenplafonds

Het Uitgavenplafond Zorg is verlaagd met € 0,2 miljard in 2023, oplopend tot € 0,5 miljard in 2025, als gevolg van diverse overboekingen tussen het Uitgavenplafond Zorg en de VWS-begroting (Uitgavenplafond Rijksbegroting). Het gaat hierbij om de onderstaande overboekingen:

Overheveling op basis van IZA

Op basis van het Integraal Zorg Akkoord (IZA) wordt vanaf 2023 € 150 miljoen structureel beschikbaar gesteld voor gemeenten om bij te dragen aan de IZA-doelstellingen. Voornemen is om deze middelen door middel van een specifieke uitkering beschikbaar te stellen aan gemeenten.

Overheveling 20-wekenecho

De Tweede Termijn Structureel Echoscopisch Onderzoek (TTSEO) ofwel de 20-wekenecho wordt momenteel bekostigd uit de Zvw. Het Zorginstituut heeft geadviseerd om deze prenatale screening zonder medische indicatie niet meer binnen het Zvw-pakket te financieren. Vanaf 1 januari 2024 wordt daarom de TTSEO aangeboden via het landelijke programma prenatale screening en bekostigd via de VWS-rijksbegroting. Daarvoor wordt vanaf het jaar 2024 een bedrag van € 27,7 miljoen structureel overgeheveld vanuit het Uitgavenplafond Zorg naar de VWS-begroting.

Transitiemiddelen scheiden wonen en zorg

Dit betreft de overheveling van € 22 miljoen in 2025 naar de VWS-begroting voor de inzet van een aanvullend deel van de transitiemiddelen scheiden wonen en zorg ten behoeve van het realiseren van geclusterde woonvormen voor ouderen. Dit is onderdeel van het programma 'Wonen en zorg voor ouderen' van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).

Pandemische paraatheid/onderdeel Zorg

Dit betreft de overheveling van middelen voor pandemische paraatheid vanuit de aanvullende post van het ministerie van Financiën (Uitgavenplafond Rijksbegroting), naar het Uitgavenplafond Zorg (€ 5,5 miljoen in 2023, € 28,7 miljoen in 2024 en € 33,1 miljoen in 2025) voor de Zvw en Wlz.

Overboekingen coalitieakkoord-maatregelen naar VWS-begroting Dit betreft de overheveling van verschillende intensiveringsmiddelen op basis van het coalitieakkoord vanuit de aanvullende post van het ministerie van Financiën (Uitgavenplafond Zorg) naar de VWS-begroting (Uitgavenplafond Rijksbegroting):

• - 

  Standaardisatie gegevensuitwisseling (€ 24,3 miljoen in 2023,

€ 70,1 miljoen in 2024 en € 81,4 miljoen in 2025).

• - 

  Juiste zorg op de juiste plek (transformatiemiddelen) (€ 22,7 miljoen in 2023, € 73,9 miljoen in 2024 en € 74,7 miljoen in 2025).

• - 

  Passende zorg als norm in Zvw (investeringsmiddelen) (€ 6,5 miljoen in 2023, € 36,5 miljoen in 2024 en € 84,9 miljoen in 2025).

Ramingsbijstelling Wlz

Dit betreft een neerwaartse bijstelling van de Wlz-uitgaven op de begroting die mogelijk is zonder het Wlz-kader bij te stellen.

Het restant betreft diverse kleinere overboekingen.

Maatregelen corona

Het Uitgavenplafond Zorg is in 2023 per saldo met circa € 3 miljoen verlaagd als gevolg van de onderstaande corona maatregelen:

Niet geleverde pgb-zorg

Door het Zorginstituut is op basis van de rapportages van de Wlz-uitvoerders en de NZa geconstateerd dat er sprake is van € 3,5 miljoen lagere uitgaven voor de compensatie voor niet geleverde pgb-zorg. De ontvangstenraming wordt met deze mutatie bijgesteld.

Verder is er een bedrag van € 0,8 miljoen in 2023 overgeboekt vanuit de VWS-begroting naar het Uitgavenplafond Zorg ten behoeve van de zorg, welzijn en jeugdzorg op Caribisch Nederland.

Om te toetsen of het Uitgavenplafond Zorg overschreden dan wel onderschreden wordt, worden de netto zorguitgaven getoetst aan het Uitgavenplafond Zorg.

Tabel 4 laat de toetsing van de netto zorguitgaven aan het Uitgavenplafond Zorg zien voor de jaren 2023-2025.

Tabel 4 Toetsing netto zorguitgaven aan 2023-2025 (bedragen x € 1 miljoen)1	het Uitgavenplafond Zorg
	2023	2024	2025
A Netto zorguitgaven
1 Stand ontwerpbegroting 2023	89.432	95.011	99.587
2    Bijstellingen	-  1.571	2.742	2.941
3 Stand ontwerpbegroting 2024	87.861	97.752	102.528

B Uitgavenplafond Zorg

4    Stand ontwerpbegroting 2023

5    Bijstellingen

6    Stand ontwerpbegroting 2024

89.956 - 294 89.662

95.187

2.444

97.631

99.876

2.808

102.684

C	+  Overschrijding/- Onderschrjding
7	Stand ontwerpbegroting 2023 (= 1-4)	-  524	-  177	-  289
8	Bijstelling	-  1.276	298	133
9	Stand ontwerpbegroting 2024 (= 3-6 )	-  1.801	121	-  156

¹ Als gevolg van afronding kan de som der delen afwijken van het totaal. Bron: VWS

Toelichting

Ten opzichte van de ontwerpbegroting 2023 is er sprake van een toename van de onderschrjding met € 1,3 miljard in 2023, een afname van € 298 miljoen in 2024 en een toename van € 133 miljoen in 2025 (regel 8).

De stand van de onderschrjding van het Uitgavenplafond Zorg bj de ontwerpbegroting 2024 bedraagt daarmee € 1,8 miljard in 2023, een overschrijding van € 121 miljoen in 2024 en een onderschrjding van € 156 miljoen in 2025 (regel 9).

De bijstellingen van de netto zorguitgaven en het Uitgavenplafond Zorg (regels 2 en 5) zijn opgenomen in de paragrafen 6.2.3 (tabel 2) en 6.2.4 (tabel 3).

De verticale toelichting geeft een cijfermatig overzicht van de budgettaire veranderingen voor de jaren 2023 tot en met 2028, sinds het opstellen van de ontwerpbegroting 2023.

De afzonderlijke posten worden toegelicht als het hiermee gepaard gaande bedrag hoger is dan € 10 miljoen.

6.3.1 Zorgverzekeringswet (Zvw)

6.3.1.1    Algemene doelstelling

Een kwalitatief goed en toegankelijk stelsel voor curatieve zorg tegen maatschappelijk verantwoorde kosten.

6.3.1.2    Rol en verantwoordelijkheid bewindspersonen

De bewindspersonen van VWS zijn verantwoordelijk voor een goed werkend en samenhangend stelsel voor curatieve zorg en voor de beheersing van de collectieve zorguitgaven.

Dit omvat het stellen van eisen aan de kwaliteit van zorg en het opstellen en handhaven van de wettelijke kaders waarbinnen het zorgstelsel functioneert. Het wettel ijk kader wordt gevormd door de Zorgverzekeringswet, de Wet bijzondere medische verrichtingen, de Wet marktordening gezondheidszorg, de Wet geneesmiddelenprijzen, de Wet toelating zorginstellingen en de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg.

De bewindspersonen hebben sturingsmogelijkheden door invloed op de samenstelling van het verplicht verzekerde pakket (het basispakket) en de (maximale) hoogte van tarieven in sectoren waar de prijsvorming niet is vrijgegeven. Tevens streven de bewindspersonen naar het bevorderen van doelmatigheid in de zorgsector door bijvoorbeeld het maken van afspraken met het veld en het stimuleren van gepast gebruik. De bewindspersonen worden in deze rol ondersteund door de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ), Zorginstituut Nederland en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa).

De IGJ houdt op basis van de geldende normen toezicht op de kwaliteit van de zorg in Nederland.

Zorginstituut Nederland en de NZa spelen een belangrijke rol bij de beheersing van de zorguitgaven. Zorginstituut Nederland adviseert de bewindspersonen over de samenstelling van het verzekerde pakket en beheert het Zorgverzekeringsfonds (Zvf). De NZa behartigt het belang van de zorgconsument door het bewaken van de betaalbaarheid, beschikbaarheid en kwaliteit van zorg en houdt in dat kader toezicht op zorgaanbieders en zorgverzekeraars. De NZa adviseert de bewindspersonen over beleid en regelgeving. De NZa stelt op aanwijzing van de bewindspersonen regels, budgetten en tarieven vast voor dat deel van de zorg dat is gereguleerd en stelt condities voor concurrentie vast in zorgsectoren met vrije prijsvorming.

Zorginstituut Nederland en de NZa brengen de omvang van de zorguitgaven in kaart. Zij baseren zich daarbij op informatie van zorgverzekeraars en instellingen, die na afloop van het jaar door externe accountants wordt beoordeeld. Op basis van de rapportages van Zorginstituut Nederland en de NZa leggen de bewindspersonen verantwoording af aan de Tweede Kamer.

Verder ziet de Autoriteit Consument & Markt (ACM) toe op de naleving van wetten en regels op het gebied van concurrentie en marktwerking op basis van de Mededingingswet. Ook beoordeelt de ACM fusies in de zorg en controleert de ACM of zorgaanbieders en zorgverzekeraars geen concurrentiebeperkende afspraken maken.

De uitvoering van het zorgstelsel is in handen van private partijen. Private zorgverzekeraars sluiten contracten met een veelheid aan private, over het land verspreide zorgaanbieders waaronder: ziekenhuizen, zelfstandige behandelcentra, instellingen voor geestelijke gezondheidszorg en vrijgevestigde beroepsbeoefenaren, zoals huisartsen, apothekers en paramedici. Verzekeraars concurreren door een zo goed mogelijke prijs/kwaliteitverhouding en doelmatigheid in de zorg na te streven. De zorg die aanbieders verlenen en de uitgaven die daarmee gemoeid zijn, vloeien voort uit de aanspraken die zijn vastgelegd in de Zorgverzekeringswet (Zvw). De zorgsector is privaat binnen publieke randvoorwaarden.

6.3.1.3 Verticale ontwikkeling van de Zvw-uitgaven en -ontvangsten

De verticale toelichting bevat een cijfermatig overzicht van de budgettaire veranderingen voor de jaren 2023 tot en met 2028 sinds het opstellen van de ontwerpbegroting 2023.

De verticale toelichting onderscheidt drie categorieën bijstellingen:

• - 

  Autonoom: voornamelijk bijstellingen als gevolg van de actualisering van de zorguitgaven op basis van actuele cijfers van Zorginstituut Nederland en de NZa en bijstellingen op basis van actuele macro-economische inzichten van het Centraal Planbureau (CPB).

• - 

  Beleidsmatig: bijstellingen die verband houden met politieke prioriteitstelling.

• - 

  Technisch: overhevelingen tussen financieringsbronnen/domeinen.

De afzonderlijke posten worden toegelicht als het hiermee gepaard gaande bedrag hoger is dan € 10 miljoen.

Tabel 5 laat vanaf de stand ontwerpbegroting 2023 de verticale ontwikkeling van de zorguitgaven en -ontvangsten van de Zvw zien. Onder de tabel is een toelichting op de verschillende bijstellingen opgenomen.

Tabel 5 Verticale ontwikkeling van de Zvw-uitgaven en -ontvangsten 2023-2028 (bedragen x € 1 miljoen) ¹

	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Bruto Zvw-uitgaven ontwerpbegroting 2023	58.946,5	61.829,8	64.673,3	67.566,1	70.607,8
Bijstellingen Autonoom	-  1.057,6	1.679,7	1.883,9	2.476,1	3.130,5
Actualisering Zvw-uitgaven (zie tabel 5A)	-  986,0	-  138,8	-  134,3	-  134,3	-  134,3
Loon- en prijsontwikkeling	-  71,6	1.818,5	2.018,1	2.610,3	3.264,8
Beleidsmatig	18,1	694,9	616,4	349,6	182,3
Overheveling 20-wekenecho	0,0	-  27,7	-  27,7	-  27,7	-  27,7
GVS-modernisering	140,0	140,0	0,0	0,0	0,0
Dekking GVS: Overschot LPO genees- en hulpmiddelen	-  140,0	0,0	0,0	0,0	0,0
Resterende groeiruimte Zvw	0,0	-  88,5	0,0	0,0	0,0
Besparingsverlies maatregel sturing op doelmatigheid via de tarieven	0,0	60,0	0,0	0,0	0,0
Paramedische herstelzorg covid	21,0	50,0	0,0	0,0	0,0
MTVP (Meer Tijd Voor de Patiënt): kader huisartsen	0,0	0,0	0,0	2,7	20,1
MTVP (Meer Tijd Voor de Patiënt): extra huisartsen opleiden	0,0	0,0	0,0	30,3	48,9
Pandemische paraatheid, onderdeel Zorg	1,0	17,4	20,6	16,1	16,1
Overboeking prijsbijstelling	31,6	75,5	64,5	50,9	0,0
Inzet prjsbjstelling voor knelpunten	-  31,6	-  75,5	-  64,5	-  50,9	0,0
IZA-transformatiemiddelen premie (coalitieakkoordmiddelen Integraal Zorgakkoord en Juiste zorg op de juiste plek)	195,7	586,4	595,3	584,9	377,5
MSZ opleidingen	0,7	1,1	1,1	1,1	0,4
Maatregelen buiten IZA	0,0	0,0	-  65,0	-  145,0	-  145,0

	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Alternatieve vormgeving CA-maatregel eigen risico	0,0	0,0	-  52,0	-  52,0	-  52,0
Kasschuif Transformatiemiddelen IZA	-  200,0	0,0	200,0	0,0	0,0
Overheveling naar VWS-begroting voor dekking van Pallas	0,0	-  32,0	-  32,0	-  32,0	-  32,0
Overheveling AP-middelen pandemische paraatheid ROAZ en LCPS	0,0	5,6	5,6	5,6	5,6
IJklijn transformatiemiddelen	0,0	-  4,1	-  10,6	-  9,1	-  5,0
Overheveling naar Wlz voor paramedische zorg	0,0	-  13,0	-  19,5	-  26,0	-  26,0
Overig beleidsmatig	-  0,3	-  0,3	0,6	0,6	1,4
Totaal bijstellingen	-  1.039,5	2.374,6	2.500,2	2.825,6	3.312,8
Bruto Zvw-uitgaven ontwerpbegroting 2024	57.907,0	64.204,4	67.173,6	70.391,7	73.920,5	76.946,3

Zvw-ontvangsten ontwerpbegroting 2023	3.338,1	3.389,4	3.366,5	3.519,3	3.673,6
Bijstellingen
Autonoom	0,0	28,6	-  30,6	-  27,6	-  21,9
Actualisering opbrengst eigen risico Zvw	0,0	28,6	21,4	24,4	30,1
Alternatieve vormgeving CA-maatregel eigen risico	0,0	0,0	-  52,0	-  52,0	-  52,0
Totaal bijstellingen	0,0	28,6	-  30,6	-  27,6	-  21,9
Zvw-ontvangsten ontwerpbegroting 2024	3.338,1	3.418,0	3.335,9	3.491,7	3.651,7    3.808,5

Netto Zvw-uitgaven

ontwerpbegroting 2023	55.608,4	58.440,4	61.306,8	64.046,8	66.934,2
Bijstellingen in de netto Zvw-uitgaven	-  1.039,5	2.346,0	2.530,8	2.853,2	3.334,7
Netto Zvw-uitgaven ontwerpbegroting 2024	54.568,9	60.786,4	63.837,6	66.900,1	70.268,9    73.137,8

¹ Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal. Bron: VWS, Zorginstituut Nederland en NZa.

Toelichting

Uitgaven

Autonoom

Actualisering Zvw-uitgaven

Tabel 5A Actualisering Zvw-uitgaven 2023-2028 (bedragen x € 1 miljoen)¹

	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Eerstel ijnszorg	-  44,4	-  61,3	-  56,8	-  56,8	-  56,8	-  56,8
Tweedelijnszorg	-  162,2	-  49,1	-  49,1	-  49,1	-  49,1	-  49,1
Geneeskundige geestelijke gezondheidszorg	60,6	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0
Apotheekzorg en hulpmiddelen	-  21,7	-  21,7	-  21,7	-  21,7	-  21,7	-  21,7
Wijkverpleging	-  811,8	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0
Ziekenvervoer	20,3	20,3	20,3	20,3	20,3	20,3
Grensoverschrijdende zorg	-  26,9	-  26,9	-  26,9	-  26,9	-  26,9	-  26,9
Totaal bijstellingen ontwerpbegroting 2024	-  986,0	-  138,8	-  134,3	-  134,3	-  134,3	-  134,3

¹ Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal. Bron: VWS, Zorginstituut Nederland en NZa.

In tabel 5A is de post 'Actualisering Zvw-uitgaven' uit tabel 5 naar sectoren uitgesplitst. Op basis van gegevens uit de tweede kwartaalrapportage 2023 van het Zorginstituut en informatie van de NZa zijn de Zvw-uitgaven geactualiseerd. De actualisatie leidt tot een structurele doorwerking van per saldo € 134 miljoen lagere uitgaven voor de niet-IZA-sectoren. Bij de IZA-sectoren bepalen de in het IZA overeengekomen kaders de hoogte van de uitgaven onder het Uitgavenplafond Zorg; voor deze sectoren worden actualisatiecijfers daarom enkel incidenteel verwerkt voor het lopende jaar 2023. In 2023 is incidenteel € 857 miljoen verwerkt, met name als gevolg van la.gere uitgaven voor wijkverpleging. Een toelichting per sector is te vinden in het verdiepingshoofdstuk van het Financieel Beeld Zorg (FBZ), dat als open data beschikbaar wordt gesteld.

Loon- en prijsontwikkeling

De raming van de loon- en prijsontwikkeling is voor 2024 en verder aangepast op basis van actuele macro-economische inzichten van het Centraal Planbureau (CPB). De neerwaartse bijstelling in 2023 met € 71,6 miljoen is het gevolg van de jaarlijkse technische aanpassing van de grondslag van de loon- en prijsontwikkeling van de stand ontwerpbegroting 2022 naar de stand ontwerpbegroting 2023. Er is sprake van een beperkte neerwaartse bijstelling van de grondslag en daarmee een beperkte neerwaartse bijstelling van de loon- en prijsbijstelling in 2023. De totale loon- en prijsbijstelling 2023 voor de Zvw komt met deze correctie uit op € 4,2 miljard.

Beleidsmatig

Overheveling 20-wekenecho

De Tweede Termijn Structureel Echoscopisch Onderzoek (TTSEO) ofwel de 20-wekenecho wordt momenteel bekostigd uit de Zvw. Het Zorginstituut heeft geadviseerd om deze prenatale screening zonder medische indicatie niet meer binnen het Zvw-pakket te financieren. Vanaf 1 januari 2024 wordt daarom de TTSEO aangeboden via het landelijke programma prenatale screening en bekostigd via de VWS-begroting. Daarvoor wordt vanaf het jaar 2024 een bedrag van € 27,7 miljoen structureel overgeheveld vanuit het Uitgavenplafond Zorg naar de VWS-begroting.

GVS-modernisering

Dit betreft een besparingsverlies door het afstel van de maatregel modernisering geneesmiddelenvergoedingssysteem (GVS).

Dekking GVS: Overschot LPO genees- en hulpmiddelen Het besparingsverlies dat ontstaat door het afstel van de maatregel modernisering GVS wordt in 2023 gedekt uit het overschot van de loon- en prijsontwikkeling voor de sectoren apotheekzorg- en hulpmiddelen.

Resterende groeiruimte Zvw

Na de verwerking van de meerjarige financiële afspraken in het Integraal Zorgakkoord (IZA) en rekening houdend met de reguliere verdeling van de groeiruimte en taakstellingen voor de niet-IZA sectoren, resteert voor 2024 incidenteel € 88,5 miljoen groeiruimte op de sector Nominaal en onverdeeld Zvw. Deze is onderdeel van de dekking voor onder andere het besparingsverlies bij de maatregel sturing op doelmatigheid via de tarieven en het besparingsverlies GVS-modernisering

Besparingsverlies maatregel sturing op doelmatigheid via de tarieven De uitwerking van de coalitieakkoord-maatregel met betrekking tot het verhogen van de doelmatigheid door normatieve elementen toe te voegen aan de tariefstelling in Zvw-sectoren met vaste of maximumtarieven loopt vertraging op, waardoor een besparingsverlies ontstaat van € 60 miljoen in 2024.

Paramedische herstelzorg covid

De regeling paramedische herstelzorg wordt verlengd tot 1 januari 2025, zodat ook de patiënten die sinds het najaar 2022 besmet zijn, gebruik kunnen maken van deze regeling. De voorwaardelijke toelating van deze regeling tot het Zvw-pakket wordt verlengd tot 1 januari 2025; tegel ijkertijd wordt duiding en advies van het Zorginstituut verwacht over de effectiviteit van paramedische herstelzorg en zal het besluit worden genomen of de zorg instroomt in het basispakket per 1 januari 2025. De voorwaardel ijke toelating tot 1 januari 2025 leidt tot kosten in de paramedische zorgsectoren die worden geraamd op € 21 miljoen in 2023 en € 50 miljoen in 2024.

MTVP (Meer Tijd Voor de Patiënt): kader huisartsen/extra huisartsen opleiden

De middelen die op de aanvullende post bij het ministerie van Financiën zijn gereserveerd voor Meer Tijd Voor de Patiënt worden overgeheveld naar de Zvw om het aantal opleidingsplekken voor huisartsen stevig te vergroten. Een deel van de middelen wordt voorlopig gereserveerd op de sector Nominaal en onverdeeld Zvw. Het doel hiervan is dat er meer tijd komt in de spreekkamer van de huisarts.

Pandemische paraatheid/onderdeel Zorg

Overheveling van middelen vanaf de aanvullende post van het ministerie van Financiën van middelen voor pandemische paraatheid op basis van het coalitieakkoord. Het betreft middelen:

• - 

  voor onderhoud en opslag van in ziekenhuizen aanwezige inventaris en apparatuur voor IC-opschaling boven de operationele basiscapaciteit van 1.150 IC-bedden;

• - 

  voor de realisatie van voldoende reservecapaciteit voor medisch vervoer om snel te kunnen opschalen tijdens een pandemie;

• - 

  voor de versterking van de regionale coördinatiestructuur door onderzoek en organisatie van regiobeelden en regioplannen in ROAZ-regio's (Regionaal Overleg Acute Zorgketen);

• - 

  voor de versterking van de regionale coördinatiestructuur door overname van COVID-activiteiten met betrekking tot continuïteit van zorg van GGD GHOR (de brancheorganisatie van gemeentelijke gezondheidsdiensten en geneeskundige hulpverleningsorganisaties in de regio) door ROAZ en Landelijk Netwerk Acute Zorg (LNAZ).

Overboeking prijsbijstelling

Dit betreft de overheveling van middelen voor prijsbijstelling vanuit de begrotingsgefinancierde zorguitgaven.

Inzet prijsbijstelling voor knelpunten

De overgehevelde middelen voor prijsbijstelling worden intertemporeel ingezet als (onderdeel van de) dekking voor het besparingsverlies bij de maatregel sturing op doelmatigheid via de tarieven, GVS-moderni-sering en paramedische herstelzorg covid binnen de Zvw (zie hiervoor) en voor de EMB-regeling en VG7 (gehandicaptenzorg) binnen de Wlz (zie paragraaf 6.3.2).

IZA-transformatiemiddelen premie (coalitieakkoordmiddelen Integraal Zorgakkoord en Juiste zorg op de juiste plek)

Middelen die op de aanvullende post bij het Ministerie van Financiën stonden gereserveerd voor het Integraal Zorgakkoord en Juiste zorg op de juiste plek worden naar het Uitgavenplafond Zorg overgeheveld om uitvoering te geven aan het coalitieakkoord en het Integraal Zorgakkoord (IZA). IZA-partijen kunnen transformatieplannen indienen bij de marktleider zorgverzekeraar om aanspraak te maken op deze middelen. Het transformatieplan moet dan voldoen aan het beoordelingskader voor impactvolle transformaties. Bij de vaststelling van het macroprestatie-bedrag 2023 is rekening gehouden met een bedrag van € 280 miljoen aan transformatiemiddelen, een deel hiervan was bij ontwerpbegroting 2023 nog niet budgettair verwerkt. Middels de mutatie van € 196 miljoen in 2023 wordt dat alsnog gedaan.

MSZ opleidingen

Vanuit de middelen die op de aanvullende post bij het ministerie van Financiën (Uitgavenplafond Zorg) zijn gereserveerd voor het Integraal Zorgakkoord en Juiste zorg op de juiste Plek wordt budget toegevoegd aan de beschikbaarheidbijdrage medische vervolgopleidingen voor de ontwikkeling van de medisch-specialistische vervolgopleidingen.

Maatregelen buiten IZA

Het Integraal Zorgakkoord (IZA) beperkt reeds de volumegroei van de grootste Zvw-actoren. Deze taakstelling zal nader worden ingevuld met een maatregel buiten het IZA.

Alternatieve vormgeving CA maatregel eigen risico De vormgeving van het verplicht eigen risico in de Zvw wordt aangepast. Naast de beoogde invoering per 1 januari 2025 van een eigen bijdrage van € 150 epr dbc in de medisch-specialistische zorg wordt ook een eigen bijdrage van € 150 per 'overig zorgproduct' ingevoerd. De nieuwe vormgeving levert meer derving op in de ontvangsten van het eigen risico, maar zorgt ook voor lagere uitgaven door een langer remeffect. Per saldo blijft de netto-opbrengst gelijk.

Kasschuif Transformatiemiddelen IZA

Op dit moment worden transformatieplannen nog veelal voorbereid en uitgewerkt: daarom zijn de uitgaven in 2023 nog beperkt. De transformatiemiddelen voor 2023 blijven beschikbaar voor het verwezenlijken van de IZA-opgave, omdat de plannen grotendeels nog in gang moeten worden gezet. Dit argument zal voor de rest van de IZA-periode niet meer opgaan: over alle resterende middelen moet aannemelijk gemaakt worden hoe deze in de periode tot en met 2027 daadwerkelijk tot doelmatige besteding komen. Het is daarom van belang dat de betrokken zorgpartijen voortvarend doorgaan met de transformatieplannen, zodat deze tijdig en doelmatig tot besteding komen.

Overheveling naar VWS-begroting voor dekking van Pallas Voor de dekking van de uitgaven voor Pallas (op de VWS-begroting) wordt niet-uitgedeelde groeiruimte Zvw tranche 2024 overgeheveld naar de VWS-begroting (€ 32 miljoen meerjarig).

Overheveling AP-middelen pandemische paraatheid ROAZ en LCPS Overheveling vanaf de aanvullende post van het ministerie van Financiën van middelen voor pandemische paraatheid (onderdeel Zorg) op basis van het coalitieakkoord. Het betreft middelen voor de structurele financiering van de taken van de ROAZ-netwerken, alsmede het Landelijk Centrum Patiëntenspreiding en het Landelijk Platform Zorgcoördinatie.

IJklijn transformatiemiddelen

Een deel van de transformatiemiddelen IZA wordt overgeheveld naar de VWS-begroting, omdat in een aantal gevallen financiering via VWS logischer is dan via een zorgverzekeraar. De middelen worden ingezet om randvoorwaarden te creëren voor impactvolle transformaties.

Overheveling naar Wlz voor paramedische zorg

Thuiswonende Wlz-cliënten en cliënten met verbl ijf zonder behandeling, ontvangen hun paramedische zorg voornamelijk uit de Zvw. Dit terwijl een deel van hen volgens de wettel ijke aanspraak hun paramedische zorg vanuit Wlz zou moeten krijgen. Medio 2023 zal de NZa zorgkantoren stimuleren te communiceren naar zorgaanbieders dat zij volgens de wettel ijke aanspraak dienen te werken. De verwachting is dat dit op den duur tot een meevaller in de Zvw en een tegenvaller in de Wlz zal leiden. Met deze mutatie wordt de meevaller in de Zvw overgeheveld naar de Wlz.

Overig beleidsmatig

Deze post is het saldo van kleine beleidsmatige bijstellingen.

Ontvangsten

Autonoom

Actualisering opbrengst eigen risico Zvw

De raming van de opbrengsten eigen risico is aangepast op basis van actuele macro-economische inzichten van het Centraal Planbureau (CPB).

Alternatieve vormgeving CA-maatregel eigen risico De vormgeving van het verplicht eigen risico in de Zvw wordt aangepast. Naast de beoogde invoering per 1 januari 2025 van een eigen bijdrage van 150 euro per dbc in de medisch-specialistische zorg wordt ook een eigen bijdrage van 150 euro per 'overig zorgproduct' ingevoerd. De nieuwe vormgeving levert meer derving op in de ontvangsten van het eigen risico, maar zorgt ook lagere uitgaven door een langer remeffect. Per saldo bl ijft de netto-opbrengst gel ijk.

6.3.1.4 Ontwikkeling van de Zvw-uitgaven en -ontvangsten per deelsector

In tabel 6 wordt de ontwikkeling van de Zvw-uitgaven en -ontvangsten op (deel)sectorniveau weergegeven voor de periode 2023-2028. De sector Nominaal en onverdeeld Zvw bevat de nog niet uitgedeelde ruimte voor volumegroei en loon- en prijsbijstellingen en de nog niet toebedeelde taakstelingen en middelen uit de Startnota.

Tabel 6 Ontwikkeling van de Zvw-uitgaven per sector (bedragen x € 1 miljoen)1
	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Eerstelijnszorg	7.677,8	7.783,2	7.840,2	8.022,4	8.023,8	8.023,8
Huisartsenzorg	3.979,6	4.035,2	4.149,7	4.294,9	4.294,9	4.294,9
Multidisciplinaire zorgverlening	798,9	852,6	872,8	916,4	916,4	916,4
Tandheelkundige zorg	930,6	942,5	942,5	942,5	942,5	942,5
Paramedische zorg	1.075,0	1.059,7	982,0	975,3	976,7	976,7
Verloskunde	310,0	295,8	295,8	295,8	295,8	295,8
Kraamzorg	380,6	389,9	389,9	389,9	389,9	389,9
Zorg voor zintuiglijk gehandicapten	203,2	207,6	207,6	207,6	207,6	207,6
Tweedelijnszorg	31.111,9	31.535,8	31.651,5	31.652,8	31.652,8	31.652,8
Medisch-specialistische zorg	28.017,0	28.357,7	28.475,9	28.477,2	28.477,2	28.477,2
Geriatrische revalidatiezorg en eerstel ijnsverblijf	1.261,7	1.304,9	1.302,1	1.302,1	1.302,1	1.302,1
Beschikbaarheidbijdragen academische zorg	943,8	952,1	952,1	952,1	952,1	952,1
Beschikbaarheidbijdragen overig medisch-specialistische zorg	224,3	230,1	230,4	230,4	230,4	230,4
Overig curatieve zorg	665,1	691,0	691,0	691,0	691,0	691,0
Geneeskundige geestelijke gezondheidszorg	4.973,3	4.953,0	4.950,5	4.970,1	4.970,1	4.970,1
Apotheekzorg en hulpmiddelen	7.339,8	7.607,3	7.457,7	7.456,4	7.456,4	7.456,4
Apotheekzorg	5.448,9	5.681,1	5.532,6	5.531,4	5.531,4	5.531,4
Hulpmiddelen	1.890,9	1.926,3	1.925,1	1.925,1	1.925,1	1.925,1
Wijkverpleging	3.237,1	4.123,3	4.224,8	4.359,3	4.359,3	4.359,3
Ziekenvervoer	1.000,0	1.020,9	1.020,9	1.020,9	1.020,9	1.020,9
Ambulancezorg	866,2	884,1	884,1	884,1	884,1	884,1
Overig ziekenvervoer	133,8	136,8	136,8	136,8	136,8	136,8
Opleidingen	1.678,5	1.751,4	1.755,7	1.788,2	1.806,8	1.808,4
Grensoverschrijdende zorg	779,0	802,4	809,9	809,9	809,9	809,9
Transformatiemiddelen IZA 2	80,0	582,3	784,7	575,9	372,5	0,0
Nominaal en onverdeeld Zvw	29,8	4.044,6	6.677,7	9.735,7	13.447,9	16.844,6
Bruto Zvw-uitgaven ontwerpbegroting 2024	57.907,0	64.204,4	67.173,6	70.391,7	73.920,5	76.946,3
Eigen betalingen Zvw	3.338,1	3.418,0	3.335,9	3.491,7	3.651,7	3.808,5
Netto Zvw-uitgaven ontwerpbegroting 2024	54.568,9	60.786,4	63.837,6	66.900,1	70.268,9	73.137,8
1    Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal. 2    De transformatiemiddelen IZA (samenhangend met de coalitieakkoord-maatregelen IZA en Juiste
zorg op de juiste plek) zjn op een aparte sector opgenomen. Bron: VWS, Zorginstituut Nederland en NZa.

In onderstaande figuur is de samenstelling van de bruto Zvw-uitgaven 2024 in staafdiagrammen opgenomen.

Figuur 3 Samenstelling van de bruto Zvw-uitgaven 2024 (in miljarden euro's)

Tweedelijnszorg

Geestelijke gezondheidszorg

Apotheekzorg en hulpmiddelen

Wijkverpleging

Opleidingen

Grensoverschrijdende zorg

Transformatiemiddelen

IZA

Nominaal en onverdeeld Zvw

80

6.3.1.5 Integraal zorgakkoord

In het Integraal Zorgakkoord (IZA) zijn voor de medisch-specialistische zorg (MSZ), geestelijke gezondheidszorg (GGZ), wijkverpleging, huisartsenzorg en multidisciplinaire zorg (MDZ) budgettaire kaders afgesproken en vastgelegd waarbinnen de zorgkosten zich in de periode 2023 t/m 2026 kunnen ontwikkelen.

In de ontwerpbegroting 2023 zijn de beschikbare macrokaders per sector op basis van het IZA opgenomen. Sindsdien heeft indexatie voor de loon-en prijsontwikkeling in 2023 plaatsgevonden en zijn op de sectoren verschillende technische mutaties verwerkt. De actuele macrokaders zijn met inachtneming daarvan als volgt (prijspeil 2023).

Tabel 7 Kaders sectoren Integraal Zorgakkoord 2023-2026 (bedragen € 1 miljoen) 1				x
	2023	2024	2025	2026
Medisch-specialistische zorg	28.135	28.358	28.476	28.477
Geestelijke gezondheidszorg	4.913	4.953	4.950,5	4.970,1
Wijkverpleging	4.049	4.123	4.225	4.359
Huisartsenzorg	3.941	4.035	4.150	4.295
Multidisciplinaire zorgverlening	825	853	873	916
Macrokader IZA	41.863	42.322	42.674	43.018
1 Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal.

Bron: VWS, Zorginstituut Nederland en NZa.

De afzonderlijke mutaties en de actuele macrokaders voor de betreffende sectoren zijn terug te vinden in het verdiepingshoofdstuk dat integraal als open data beschikbaar wordt gesteld op: Overzicht Datasets | Ministerie van Financiën - Rijksoverheid (rjksfinancien.nl).

Voor de partijen die deelnemen aan het IZA zijn in aanvulling op de beschikbare kaders transformatiemiddelen en specifieke investeringsmiddelen beschikbaar. Aan transformatiemiddelen is in de periode 2023-2027 in totaal € 2,8 miljard beschikbaar.

De ontwikkeling van de uitgaven binnen de sectoren van het IZA wordt viermaal per jaar gemonitord via kwartaalrapportages van het Zorginstituut en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). De uitgaven van de transformatiemiddelen worden elk kwartaal gemonitord door de NZa en Zorgverzekeraars Nederland. De ontwikkelingen worden besproken in het bestuurlijk overleg IZA.

6.3.2 Wet langdurige zorg (Wlz)

6.3.2.1 Algemene doelstelling

Een stelsel voor maatschappelijke ondersteuning en langdurige zorg dat:

• 1. 

  ieder mens in staat stelt om zijn leven zo lang mogelijk zelf in te vullen en,

• 2. 

  wanneer dit nodig is - thuis of in een instelling kwalitatief goede ondersteuning en zorg biedt. Daarbij worden ondersteuning en zorg aangeboden aansluitend op informele vormen van hulp. De complexiteit van de zorgvraag en de weerbaarheid van de burger staan centraal bij het bieden van passende zorg. Er wordt gestreefd naar welbevinden en een afname van de afhankelijkheid van ondersteuning en zorg. Dit alles tegen maatschappelijk aanvaardbare kosten.

6.3.2.2 Rol en verantwoordelijkheid bewindspersonen

De Minister is verantwoordelijk voor een effectief en efficiënt werkend systeem van langdurige zorg en maatschappelijke ondersteuning in Nederland. Mensen die zorg en ondersteuning nodig hebben, dienen dit thuis of in een instelling op maat en van een goede kwaliteit te krijgen.

De uitvoering van de Wlz is in handen van de zorgkantoren. De Wlz geeft recht op zorg aan verzekerden met een blijvende behoefte aan permanent toezicht en die 24 uur per dag zorg in de nabijheid nodig hebben. Om in aanmerking te komen voor zorg vanuit de Wlz moet een verzekerde een Wlz-indicatie hebben, welke door het Centrum Indicatiesteling Zorg (CIZ) verstrekt wordt. Wlz- uitvoerders sluiten overeenkomsten met zorgaanbieders voor het leveren van verzekerde zorg. Het kan onder andere gaan om verblijf in een instelling, volledig pakket thuis (vpt), modulair pakket thuis (mpt) of een persoonsgebonden budget (pgb). De verzekerde bepaalt zoveel mogelijk zelf waar en hoe hij zorg krjgt.

De Minister wordt ondersteund door de Inspectie Gezondheidszorg (IGJ) en Jeugd, Zorginstituut Nederland en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). De IGJ houdt op basis van de geldende normen toezicht op de kwaliteit, veiligheid en toegankelijkheid van de zorg in Nederland. Zorginstituut Nederland en de NZa spelen een belangrijke rol bij de beheersing van de zorguitgaven. Zorginstituut Nederland adviseert de Minister over de samenstelling van het verzekerde pakket, stimuleert de continue kwaliteitsverbetering en beheert het Fonds langdurige zorg (Flz). De NZa houdt toezicht op zorgaanbieders en Wlz-uitvoerders. De NZa adviseert de bewindspersonen over beleid en regelgeving en de toereikendheid van het budgettair kader. De NZa stelt op aanwijzing van de bewindspersonen regels, budgetten en tarieven vast. De minister stelt het budgettaire kader voor de langdurige zorg vast.

Verder ziet de Autoriteit Consument & Markt (ACM) toe op de naleving van wetten en regels op het gebied van concurrentie en marktwerking op basis van de Mededingingswet. Ook beoordeelt de ACM fusies in de zorg.

6.3.2.3 Verticale ontwikkeling van de Wlz-uitgaven en -ontvangsten

De verticale toelichting bevat een cijfermatig overzicht van de budgettaire veranderingen voor de jaren 2023 tot en met 2028 sinds het opstellen van de ontwerpbegroting 2023.

De verticale toelichting onderscheidt drie categorieën bijstellingen:

• - 

  Autonoom: voornamelijk bijstellingen als gevolg van de actualisering van de zorguitgaven op basis van de meest recente cijfers van Zorgin-stituut Nederland en de NZa en bijstellingen op basis van de actuele macro-economische inzichten van het Centraal Planbureau (CPB).

• - 

  Beleidsmatig: bijstellingen die verband houden met politieke prioriteitstelling.

• - 

  Technisch: overhevelingen tussen financieringsbronnen/domeinen.

De afzonderlijke posten worden toegelicht als het hiermee gepaard gaande bedrag hoger is dan € 10 miljoen.

Tabel 8 laat vanaf de stand ontwerpbegroting 2023 de verticale ontwikkeling van de zorguitgaven en -ontvangsten van de Wlz zien. Onder de tabel is een toelichting van de verschillende bijstellingen opgenomen.

Tabel 8 Verticale ontwikkeling van de Wlz-uitgaven en -ontvangsten 2023-2028 (bedragen x € 1 miljoen) ¹

2023    2024    2025    2026    2027    2028

Bruto Wlz-uitgaven ontwerpbegroting 2023	33.519,2	35.570,9	37.618,4	40.249,5	42.615,4
Bijstellingen Autonoom	101,3	1.434,1	1.477,2	2.009,8	2.565,6
Actualisatie Wlz-uitgaven	120,9	213,6	215,2	216,7	216,8
Vertraging doorontwikkeling kwaliteitskader verpleeghuiszorg	0,0	100,0	0,0	0,0	0,0
Vertraging meerjarig contracteren en budgetafspraken	0,0	125,0	0,0	0,0	0,0
Loon- en prijsontwikkeling	-  19,6	995,5	1.261,9	1.793,2	2.348,8
Beleidsmatig	-  133,2	-  136,3	-  215,2	-  208,6	-  240,0
Transitiemiddelen scheiden wonen en zorg	0,0	0,0	-  22,0	-  33,0	0,0
Overheveling IZA-doelstellingen	-  150,0	-  150,0	-  150,0	-  150,0	-  150,0
EMB-regeling	0,0	5,0	5,0	5,0	0,0
VG7 (gehandicaptenzorg)	40,0	40,0	0,0	0,0	0,0
Ramingsbijstelling Wlz	-  27,5	-  27,5	-  55,0	-  55,0	-  55,0
Pandemische paraatheid/Zorg	3,5	9,5	10,5	10,5	8,0
Maatregelen Wmo	0,0	0,0	0,0	30,0	30,0
Maatwerk pgb	0,0	0,0	-  30,0	-  60,0	-  110,0
IJklijn naar Wlz : Pandemic preparedness audits	22,7	22,8	22,7	10,0	15,5
Kasschuif pandemic preparedness audits	-  22,7	-  4,1	-  3,9	8,8	3,3
Kasschuif voor tijdelijke extra capaciteit zorg met verbljf (scheiden wonen en zorg)	0,0	-  11,2	0,0	11,2	0,0

	2023	2024	2025	2026	2027	2028
IJkiijn van Wlz: Domeinoverstijgend samenwerken	0,0	-  27,0	0,0	0,0	0,0
Overheveling van Zvw
voor paramedische zorg	0,0	13,0	19,5	26,0	26,0
Overig beleidsmatig	0,8	-  6,9	-  12,0	-  12,0	-  7,7
Technisch	-  108,6	-  108,6	-  108,6	-  108,7	-  108,7
Loon- en prijsindexatie
Wmo beschermd wonen	-  108,6	-  108,6	-  108,6	-  108,7	-  108,7
Totaal bijstellingen	-  140,5	1.189,1	1.153,3	1.692,6	2.216,9
Bruto Wlz-uitgaven
ontwerpbegroting 2024	33.378,7	36.760,0	38.771,8	41.942,0	44.832,4	47.760,5

Wlz-ontvangsten ontwerpbegroting 2023	2.155,5	2.231,2	2.437,8	2.537,5	2.619,4
Bijstellingen
Autonoom	45,3	45,4	49,7	126,3	141,4
Actualisatie eigen bjdragen Wlz	45,3	45,4	49,7	126,3	141,4
Totaal bijstellingen	45,3	45,4	49,7	126,3	141,4
Wlz-ontvangsten ontwerpbegroting 2024	2.200,8	2.276,6	2.487,5	2.663,8	2.760,8	2.890,5

Netto Wlz-uitgaven ontwerpbegroting 2023	31.363,7	33.339,7	35.180,6	37.712,0	39.996,0
Bijstellingen in de netto Wlz-uitgaven	-  185,8	1.143,7	1.103,6	1.566,3	2.075,5
Netto Wlz-uitgaven ontwerpbegroting 2024	31.177,9	34.483,4	36.284,3	39.278,2	42.071,6    44.870,0
1 Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal. Bron: VWS, Zorginstituut Nederland en NZa.

Toelichting

Uitgaven

Autonoom

Actualisatie Wlz-uitgaven

Op basis van uitvoeringsinformatie van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) is het Wlz-kader verhoogd met € 85 miljoen in 2023 en € 220 miljoen vanaf 2024. De achterliggende oorzaak is dat er sprake is van hogere volumeontwikkeling. De verhoging met € 85 miljoen vanaf 2023 komt voornamelijk voort uit hogere volumeontwikkeling bij de ouderenzorg.

De aanvullende verhoging met € 135 miljoen vanaf 2024 hangt samen met de hogere volumeontwikkeling ggz-wonen. Hiervan is vanaf 2024 € 45 miljoen gedekt uit de resterende onverdeelde groeiruimte. Verder zijn op basis van de actualisatiecijfers van het Zorginstituut over 2023 enkele posten buiten de contracteerruimte geactualiseerd. Het betreft van onder andere de tandheelkundige zorg Wlz, hulpmiddelen Wlz en opleidingen Wlz (€ 36 miljoen in 2023 oplopend tot € 42 miljoen vanaf 2026).

Vertraging dóórontwikkeling kwaliteitskader verpleeghuiszorg Tegen de achtergrond van de steeds krapper wordende arbeidsmarkt, is in het coalitieakkoord een maatregel opgenomen om het kwaliteitskader verpleeghuiszorg door te ontwikkelen en het daarmee op de lange termijn houdbaar en uitvoerbaar te houden. Het Zorginstituut Nederland is gevraagd de doorontwikkeling van het kwaliteitskader verpleeghuiszorg te begeleiden. De doorontwikkeling van het kwaliteitskader krijgt vorm door registratie van een nieuw kwaliteitskader in het register van het Zorginstituut Nederland. Hoewel hier met vereende kracht aan wordt gewerkt, is registratie nu nog geen feit. Daarmee is er onvoldoende voorbereidingstijd voor de sector om te starten met de implementatie van het nieuwe kwaliteitskader. Hierdoor komt de besparing van € 100 miljoen in

2024    te vervallen.

Vertraging meerjarig contracteren en budgetafspraken De maatregel meerjarige contracten en budgetafspraken beoogt door meerjarige zekerheid aan zorgkantoren en zorgaanbieders te bieden de doelmatigheid van de sector te verhogen. De wettelijke basis voor het meerjarig contracteren is opgenomen in het wetsvoorstel domeino-verstijgend samenwerken. Dit wetsvoorstel regelt dat de NZa ook de bevoegdheid heeft om de middelen meerjarig over regio's te verdelen, op basis waarvan zorgaanbieders en zorgkantoren meerjarige budgetafspraken kunnen maken. Omdat het wetsvoorstel nog deze wet nog niet per 1 januari 2024 van kracht is, komt de besparing van € 125 miljoen in 2024 te vervallen.

Loon- en prijsontwikkeling

De raming van de loon- en prijsontwikkeling is voor 2024 en verder aangepast op basis van actuele macro-economische inzichten van het Centraal Planbureau (CPB). De neerwaartse bijstelling in 2023 met € 19,6 miljoen is het gevolg van de jaarlijkse technische aanpassing van de grondslag van de loon- en prijsontwikkeling. De grondslag is aangepast van de stand ontwerpbegroting 2022 naar de stand ontwerpbegroting 2023. Deze wijziging kent een beperkte neerwaartse bijstelling van de grondslag en daarmee een beperkte neerwaartse bijstelling van de loon- en prijsbijstelling in 2023. De totale loon- en prijsbijstelling 2023 die voor de Wlz wordt toebedeeld, komt met deze correctie uit op € 2,0 miljard.

Beleidsmatig

Transitiemiddelen scheiden wonen en zorg

Dit betreft de overheveling van in totaal € 55 miljoen (€ 22 miljoen in

2025    en € 33 miljoen in 2026) naar de VWS-begroting voor de inzet van een aanvullend deel van de transitiemiddelen scheiden wonen en zorg ten behoeve van het realiseren van geclusterde woonvormen voor ouderen. Dit is onderdeel van het programma 'Wonen en zorg voor ouderen' van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Hiermee komt de totale inzet voor geclusterde woonvormen op € 312 miljoen.

Overheveling IZA doelstellingen

Vanuit het Integraal Zorgakkoord (IZA) wordt er € 150 miljoen structureel beschikbaar gesteld voor gemeenten om bij te dragen aan de IZA-doelstel-lingen. Het voornemen is om deze middelen door middel van een specifiek e uitkering beschikbaar te stellen aan gemeenten. Om dit te realiseren zijn de benodigde middelen overgeheveld van het Uitgavenplafond Zorg naar de VWS-begroting.

EMB-regeling

Sinds 2019 is voor leerlingen die met een EMB (ernstig meervoudige beperking) staan ingeschreven in het speciaal onderwijs een tijdelijke regeling van kracht. De regeling helpt EMB-scholen om snel en effectief zorg te organiseren in de klassen met leerlingen met een EMB. De bestaande regeling wordt verlengd voor de jaren 2024 tot en met 2026 zodat er, tot een structurele oplossing is vormgegeven, een passende tijdelijke oplossing is.

VG7 (gehandicaptenzorg)

De compensatie voor geleverde VG7-zorg in de gehandicaptenzorg leidt ertoe dat in toenemende mate aanbieders terughoudend zijn met het leveren van deze zorg. Het kostprijsonderzoek van de NZa leidt niet eerder dan in 2025 tot herijkte tarieven. Om in 2023 en 2024 de compensatie voor geleverde VG7 zorg te kunnen verhogen, wordt de contracteerruimte in de Wlz met € 40 miljoen verhoogd. Hierdoor hebben zorgkantoren de ruimte om, door middel van maatwerkafspraken een lager kortingspercentage af te spreken met aanbieders, waardoor de vergoeding voor de geleverde gehandicaptenzorg hoger wordt.

Ramingsbijstelling Wlz

Dit betreft een neerwaartse bijstelling van de Wlz-uitgaven op de begroting die mogelijk is zonder het Wlz-kader bij te stellen. Voor 2023 en 2024 betreft dit een deel van de dekking van de intensivering op VG7 (gehandicaptenzorg). Voor 2025 en volgende jaren betreft dit een deel van de dekking voor de compensatie aan gemeenten voor de hoger dan geraamde aanzuigende werking voor het abonnementstarief. In het kader van het Integraal Zorgakkoord (IZA) is afgesproken dat de hoger dan geraamde aanzuigende werking van het abonnementstarief in de Wmo 2015 per 2025 door het Rijk wordt gecompenseerd. Deze compensatie betreft € 110 miljoen vanaf 2025. Hiervan wordt € 55 miljoen gedekt uit de overdekking op het Wlz-budget. Deze middelen worden overgeheveld naar het gemeentefonds.

Pandemische paraatheid/Zorg

Dit betreft de overheveling vanaf de Aanvullende post van het ministerie van Financiën van middelen voor pandemische paraatheid (onderdeel Zorg) op basis van het coalitieakkoord. Het betreft middelen:

• - 

  om een adequate RAOZ coördinatiestructuur voor langdurige zorg per ROAZ-regio in te richten;

• - 

  voor het opleiden, trainen en oefenen in de langdurige zorg ter voorbereiding op crises en rampen.

Maatregelen Wmo

Dit betreft een reservering voor onvoorziene en/of nader in te vullen kosten voor de uitvoering van de Wmo.

Maatwerk pgb

Pgb-houders die zelf Wlz-zorg inkopen krijgen momenteel een maximumbedrag op basis van een zorgprofiel toegekend. Het komt niet vaak voor dat cliënten het volledige ter beschikking gestelde bedrag opmaken. Deze maatregel heeft als doel het pgb-budget in de Wlz beter aan te laten sluiten op de daadwerkelijke zorgvraag van cliënten. De doelmatigheidswinst is geschat op 4% van de uitgaven en kent een ingroeiperiode vanwege het overgangsrecht van de bestaande budgethouders. De maatregel levert structureel € 110 miljoen op, inclusief € 5 miljoen uitvoeringskosten.

IJklijn naar Wlz: Pandemic preparedness audits

De middelen voor infectiepreventie in de langdurige zorg worden via de zorginkoop beschikbaar gesteld. Zorgkantoren maken dit onderdeel van hun inkoopbeleid en de NZa verdisconteert de meerkosten in de tarieven. Om die reden worden de beschikbare middelen via een ijklijnmutatie overgeheveld van de VWS-begroting naar het Uitgavenplafond Zorg.

Kasschuif pandemic preparedness audits

De kasschuif zorgt ervoor dat de middelen voor infectiepreventie aansluiten bij de verwachte besteding in de betreffende jaren. De kasschuif zorgt ervoor dat er de komende jaren een gelijkblijvend bedrag beschikbaar is om blijvende inzet op infectiepreventie te accommoderen.

Kasschuif voor tijdelijke extra capaciteit zorg met verblijf (scheiden wonen en zorg)

De maatregel scheiden wonen en zorg is erop gericht ouderenzorg in toenemende mate op basis van een leveringsvorm exclusief verblijf te verstrekken. Dit heeft ook consequenties voor de capaciteitsplanning van zorgaanbieders. Er is geïnventariseerd in hoeverre lopende capaciteitsuitbreidingen nog aangepast konden worden om aan te sluiten bij de transitie scheiden wonen en zorg. Voor de plekken waar dit niet mogelijk bleek, is tijdelijke compensatie op basis van zorg met verblijf mogelijk.

In tegenstelling tot de eerder gemelde 4.800 plekken bljkt uit de laatste inventarisatie dat het gaat om 5.670 plekken. Middels een kasschuif kan de aanvullende opgave uit de transitiemiddelen scheiden wonen en zorg worden gedekt.

IJkiijn van Wlz: Domeinoverstijgend samenwerken Voor domeinoverstijgende samenwerking zijn binnen de Wlz middelen gereserveerd. De oorspronkelijke inzet was om deze via zorgkantoren vanuit de Wlz beschikbaar te stellen. Dit bljkt niet haalbaar, omdat het wetsvoorstel dat deze nieuwe bevoegdheid voor zorgkantoren regelt, nog niet van kracht is per 1 januari 2024. Daarom wordt in 2024, net als in 2023, ingezet op bevorderen domeinoverstijgende samenwerking vanaf de VWS-begroting en via gemeenten. Dit vergt een ijkl ijnmutatie.

Overheveling van Zvw voor paramedische zorg

Thuiswonende Wlz-cliënten en cliënten met verbl ijf zonder behandeling, ontvangen hun paramedische zorg voornamelijk uit de Zvw. Dit terwijl een deel van hen volgens de wettel ijke aanspraak hun paramedische zorg vanuit Wlz zou moeten krijgen. Medio 2023 zal de NZa zorgkantoren stimuleren te communiceren naar zorgaanbieders dat zij volgens de wettel ijke aanspraak dienen te werken. De verwachting is dat dit op den duur tot een meevaller in de Zvw en een tegenvaller in de Wlz zal leiden. Met deze mutatie wordt de meevaller in de Zvw overgeheveld naar de Wlz.

Overig beleidsmatig

Deze post is het saldo van kleine beleidsmatige mutaties.

Technisch

Loon- en prijsindexatie Wmo beschermd wonen

Dit betreft het overboeken van de loon- en prijsindexatie naar het budget voor Wmo beschermd wonen in het gemeentefonds.

Ontvangsten

Autonoom

Actualisatie eigen bijdragen Wlz

Dit betreft de actualisering van de egen bijdragen Wlz op basis van de uitvoeringsinformatie van het Zorginstituut en de macro-economische inzichten van de CPB.

6.3.2.4 Ontwikkeling van de Wlz-uitgaven en -ontvangsten per deelsector

In tabel 9 wordt de ontwikkeling van de Wlz-uitgaven en -ontvangsten op sectorniveau weergegeven voor de periode 2023-2028. De sector Nominaal en onverdeeld Wlz bevat de nog niet uitgedeelde ruimte voor volumegroei en loon- en prijsbijstellingen en nog niet toebedeelde middelen uit de Startnota.

Tabel 9 Ontwikkeling van de Wlz-uitgaven per sector (bedragen x € 1 miljoen)¹

	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Zorg in natura binnen contracteerruimte	29.330,5	30.179,9	29.427,3	29.361,1	29.178,9	29.135,2
Ouderenzorg	17.017,6	17.395,3	16.908,5	16.792,6	16.617,6	16.575,2
Gehandicaptenzorg	10.187,8	10.476,6	10.235,7	10.277,9	10.270,7	10.269,5
Langdurige ggz	2.125,1	2.308,0	2.283,1	2.290,6	2.290,6	2.290,6
Persoonsgebonden budgetten2	3.122,1	3.285,8	3.250,6	3.220,6	3.170,6	3.170,6
Pgb ouderenzorg	699,8	768,9	760,8	753,9	742,3	742,3
Pgb gehandicaptenzorg	2.126,1	2.200,4	2.175,7	2.154,6	2.119,5	2.119,5
Pgb langdurige ggz	296,1	316,6	314,2	312,1	308,8	308,8
Buiten contracteerruimte	926,2	3.294,3	6.093,9	9.360,3	12.482,9	15.454,7
Beheerskosten	322,1	358,7	378,3	391,4	339,2	339,2
Overig buiten contracteerruimte3	597,2	613,1	613,1	613,0	599,8	599,8
Nominaal en onverdeeld Wlz	6,9	2.322,6	5.102,5	8.356,0	11.543,9	14.515,7
Bruto Wlz-uitgaven ontwerpbegroting 2024	33.378,8	36.760,0	38.771,8	41.942,0	44.832,4	47.760,5
Eigen bijdragen Wlz	2.200,8	2.276,6	2.487,5	2.663,8	2.760,8	2.890,5
Netto Wlz-uitgaven ontwerpbegroting 2024	31.177,9	34.483,4	36.284,3	39.278,2	42.071,6	44.870,0

¹    Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal.

²    Om meer inzicht te geven in de besteding van middelen voor ouderenzorg, gehandicaptenzorg en de langdurige ggz zijn de budgetten met ingang van 2022 voor zorg in natura en pgb uitgesplitst in deze onderdelen.

³    Bij de Wlz zijn onder de post «overige buiten contracteerruimte» opgenomen de deelsectoren: hulpmiddelen, tandheelkunde Wlz, medisch-specialistische zorg Wlz, dure geneesmiddelen, ADL en beschikbaarheidbijdrage opleidingen Wlz.

Bron: VWS, Zorginstituut Nederland en NZa.

In onderstaande figuur is de samenstelling van de bruto Wlz-uitgaven 2024 in staafdiagrammen opgenomen.

Figuur 4 Samenstelling van de bruto Wlz-uitgaven 2024 (in miljarden euro's)

Zorg in natura binnen contracteerruimte wv. Ouderenzorg wv.

Gehandicaptenzorg wv. Langdurige ggz

wv. Pgb langdurige ggz 0,3

10    15    20    25    30    35    40

6.3.3 Begrotingsgefinancierde zorguitgaven

Bij de begrotingsgefinancierde zorguitgaven gaat het ondermeer om middelen die op grond van de Wmo beschermd wonen onder het Uitgavenplafond Zorg beschikbaar zijn. Naast de Wmo beschermd wonen vallen enkele andere begrotingsgefinancierde posten onder de zorguitgaven. Tot deze categorie horen een deel van de uitgaven voor zorgopleidingen, de uitgaven voor zorg, welzijn en jeugdzorg op Caribisch Nederland, de subsidie(regelingen) NIPT, abortusklinieken, overgang integrale tarieven medische-specialistische zorg (MSZ) en kwaliteit, transparantie en patiën-tveiligheid. Deze uitgaven worden bij de artikelen 1, 2 en 4 verantwoord en toegelicht. Verder is een deel van de middelen uit de Startnota, die onder de zorguitgaven vallen, opgenomen op de aanvullende post van het Ministerie van Financiën.

6.3.3.1 Verticale ontwikkeling begrotingsgefinancierde zorguitgaven

In tabel 10 wordt de ontwikkeling van de begrotingsgefinancierde zorguitgaven weergegeven. De bijstellingen voor Wmo beschermd wonen en de aanvullende post van het Miniserie van Financiën worden respectievelijk in tabel 10A en tabel 10B gespecificeerd en toegelicht.

Tabel 10 Verticale ontwikkeling van de begrotingsgefinancierde zorguitgaven 2023-2028 (bedragen x € 1 miljoen)¹

	2023	2024	2025	2026	2027    2028
Bruto begrotingsgefinancierde zorguitgaven ontwerpbegroting 2023	2.459,9	3.230,6	3.100,0	3.210,1	2.974,7
Bijstellingen Wmo beschermd wonen (gemeentefonds), zie tabel 10A	108,6	108,6	108,6	108,7	108,7
Aanvullende post Financiën, zie tabel 10B	-  406,5	-  824,6	-  773,7	-  787,4	-  597,2
Autonoom	-  22,6	31,7	28,4	54,4	75,6
Loon- en prijsontwikkeling	-  22,6	31,7	28,4	54,4	75,6
Beleidsmatig	-  21,4	-  63,9	-  57,3	-  43,0	-  0,5
Zorg, welzijn en jeugdzorg op Caribisch Nederland (Artikel 4)	25,5	19,6	20,7	21,9	20,8
Zorgopleidingen (Artikel 4)	14,1	10,0	10,0	10,0	9,3
Overboeking prijsbijstelling	-  31,6	-  75,5	-  64,5	-  50,9
Overig	-  29,4	-  18,0	-  23,5	-  23,9	-  30,6
Totaal bijstellingen	-  341,9	-  748,2	-  693,9	-  667,3	-  413,3
Bruto begrotingsgefinancierde zorguitgaven ontwerpbegroting 2024	2.117,9	2.482,4	2.406,1	2.542,8	2.561,3    2.544,9

Ontvangsten

ontwerpbegroting 2023	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0
Bjstelling ontvangsten langdurige zorg en ondersteuning (Artikel 3)	3,5	0,0	0,0	0,0	0,0
Ontvangsten
ontwerpbegroting 2024	3,5	0,0	0,0	0,0	0,0

Netto begrotingsgefinancierde zorguitgaven ontwerpbegroting 2023	2.459,9	3.230,6	3.100,0	3.210,1	2.974,7
Bijstellingen in de netto begrotingsgefinancierde zorguitgaven	-  345,4	-  748,2	-  693,9	-  667,3	-  413,3
Netto begrotingsgefinancierde zorguitgaven ontwerpbegroting 2024	2.114,4	2.482,4	2.406,1	2.542,8	2.561,3    2.544,9
1 Als gevolg van afronding kan de som der delen afwijken van het totaal. Bron: VWS.

In tabel 10A wordt de ontwikkeling van de zorguitgaven Wmo beschermd wonen gepresenteerd en toegelicht.

Tabel 10A Verticale ontwikkeling beschermd wonen 2023-2028 (bedragen x € 1 miljoen)¹

	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Netto uitgaven Wmo beschermd wonen ontwerpbegroting 2023	1.532,9	1.533,4	1.534,0	1.534,6	1.534,6
Bijstellingen Technisch	108,6	108,6	108,6	108,7	108,7
Loon- en prijsindexatie Wmo beschermd wonen	108,6	108,6	108,6	108,7	108,7
Totaal bijstellingen	108,6	108,6	108,6	108,7	108,7
Netto uitgaven Wmo beschermd wonen ontwerpbegroting 2024	1.641,5	1.642,0	1.642,6	1.643,3	1.643,3	1.643,3

¹ Als gevolg van afronding kan de som der delen afwijken van het totaal. Bron: VWS.

Toelichting

Loon- en prijsindexatie Wmo beschermd wonen

Dit betreft het toevoegen van de loon- en prijsindexatie 2023 aan het budget voor beschermd wonen in het gemeentefonds.

In tabel 10B wordt de verticale ontwikkeling van de zorguitgaven op de aanvullende post van het Ministerie van Financiën gepresenteerd en toegelicht. De middelen maken onderdeel uit van het Uitgavenplafond Zorg. In de tabel zijn de middelen uit de Startnota opgenomen die overgeheveld zijn naar het Uitgavenplafond Zorg (Zvw en Wlz) en de VWS-begroting. Daarnaast zijn enkele overige bijstellingen in de tabel verwerkt.

Tabel 10B Verticale ontwikkeling zorguitgaven aanvullende post Financien

2023-2028 (bedragen x € 1	miljoen)	1
	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Netto Zorguitgaven aanvullende post Financiën ontwerpbegroting 2023	411,1	1.122,8	944,3	1.001,2	776,2
Bijstellingen Beleidsmatig
Overhevelingen naar het Uitgavenplafond Zorg	-  196,4	-  587,5	-  596,4	-  619,0	-  446,9
MTVP (Meer Tijd Voor de Patiënt): extra huisartsen opleiden	0,0	0,0	0,0	-  30,3	-  48,9
MTVP (Meer Tijd Voor de Patiënt): kader huisartsen	0,0	0,0	0,0	-  2,7	-  20,1
Integraal Zorgakkoord (transformatiemiddelen premie)		-  263,5	-  262,0	-  261,5
Juiste zorg op de juiste plek (transformatiemiddelen premie)	-  195,7	-  322,9	-  333,3	-  323,4	-  377,5
Juiste zorg op de juiste plek (transformatiemiddelen premie) MSZ opleidingen	-  0,7	-  1,1	-  1,1	-  1,1	-  0,4
Overhevelingen naar de VWS-begroting	-  59,6	-  190,1	-  229,9	-  257,9	-  150,7
Standaardisatie gegevensuitwisseling	-  24,3	-  70,1	-  81,4	-  96,6	-  32,2
Juiste zorg op de juiste plek (transformatiemiddelen)	-  19,3	-  83,5	-  73,2	-  83,0	-  29,6
Passende zorg als norm in Zvw (investeringsmiddelen)	-  16,0	-  36,5	-  75,4	-  75,2	-  85,8
Meer opleiden physician assistants/ verpleegkundig specialisten	0,0	0,0	0,0	-  3,0	-  3,0
Overige	-  150,5	-  47,0	52,6	89,4	0,4
Kasschuif: vertraging standaardisatie gegevensuitwisseling	-  135,0	0,0	67,5	67,5	0,0
Kasschuif: Passende zorg	-  15,6	-  16,7	0,0	32,3	0,0
IJklijn standaardisatie gegevensuitwisseling	0,0	-  30,3	-  15,0	-  10,4	0,0
Loon- en prijsbijstelling	0,0	0,1	0,1	0,1	0,4
Totaal bijstellingen	-  406,5	-  824,6	-  773,7	-  787,4	-  597,2
Netto zorguitgaven aanvullende post Financiën ontwerpbegroting 2024	4,5	298,2	170,5	213,8	179,0	207,8

Toelichting

Overhevelingen naar het Uitgavenplafond Zorg

MTVP (Meer Tijd Voor de Patiënt): extra huisartsen opleiden/ kader huisartsen

De middelen die op de aanvullende post bij het ministerie van Financiën zijn gereserveerd voor Meer Tijd Voor de Patiënt worden overge heveld naar de Zvw om het aantal opleidingsplekken voor huisartsen stevig te vergroten. Een deel van de middelen wordt gereserveerd op de sector Nominaal en onverdeeld Zvw. Het doel hiervan is dat er meer tijd komt in de spreekkamer van de huisarts.

Integraal Zorgakkoord (transformatiemiddelen premie)

De middelen die op de aanvullende post bij het ministerie van Financiën (Uitgavenplafond Zorg) stonden gereserveerd voor het Integraal Zorgakkoord en Juiste zorg op de juiste plek worden naar het Uitgavenplafond Zorg overgeheveld om uitvoering te geven aan het coalitieakkoord en het Integraal Zorgakkoord (IZA). IZA-partijen kunnen transformatieplannen indienen bij de marktleider zorgverzekeraar om aanspraak te maken op deze middelen. Het transformatieplan moet dan voldoen aan het beoordelingskader voor impactvolle transformaties. Bij de vaststelling van het macroprestatiebedrag 2023 is rekening gehouden met een bedrag van € 280 miljoen aan transformatiemiddelen, een deel hiervan was nog niet budgettair verwerkt. Middels de mutatie van € 196 miljoen in 2023 wordt dat gedaan.

Juiste zorg op de juiste plek (transformatiemiddelen)

Deze post wordt samen met de middelen van het Integraal Zorgakkoord overgeheveld, ten behoeve van dezelfde doelen.

Juiste zorg op de juiste plek (trans formatiemiddelen/ opleidingen medisch specialisten)

Vanuit de middelen die op de aanvullende post bij het ministerie van Financiën zijn gereserveerd voor het Integraal Zorgakkoord en Juiste Zorg op de juiste plek wordt budget toegevoegd aan de beschikbaarheidbijdrage medische vervolgopleidingen voor de ontwikkeling van de medisch-specia-listische vervolgopleidingen.

Overhevelingen naar de VWS-begroting

Standaardisatie gegevensuitwisseling

Middelen die op de aanvullende post bij het Ministerie van Financiën zijn gereserveerd voor de standaardisatie van gegevensuitwisseling worden overgeheveld naar de VWS-begroting (Uitgavenplafond Rijksbegroting); zie de artikelsgewijze toelichting op de begrotingsartikelen.

Juiste zorg op de juiste plek (transformatiemiddelen)

Een deel van de middelen die op de aanvullende post bij het Ministerie van Financiën zijn gereserveerd voor het IZA wordt uitgegeven via de VWS-begroting, omdat in een aantal gevallen financiering via VWS logischer is dan via een zorgverzekeraar. De middelen worden ingezet om randvoorwaarden te creëren voor impactvolle transformaties.

Passende zorg als norm in Zvw (investeringsmiddelen)

Een deel van de op de aanvullende post bij het Ministerie van Financiën gereserveerde middelen voor passende zorg wordt overgeheveld naar de VWS-begroting om uitvoering te geven aan het coalitieakkoord. Met deze middelen worden stappen gezet voor de beweging naar passende zorg door fors in te zetten op doelmatigheidsonderzoek. Daarnaast vergroten we de capaciteit van het Zorginstituut, waardoor meer duidingen van verzekerde aanspraken mogelijk worden. Ten slotte zetten we in op implementatie, zodat de kennis uit de doelmatigheidsstudies in de praktijk kan worden gebracht. Tegel ijkertijd gaan we verder met het verbeteren en verbreden van de toets op het basispakket.

Meer opleiden physician assistants/verpleegkundig specialisten Vanuit de middelen die op de aanvullende post bij het ministerie van Financiën zijn gereserveerd voor Meer Tijd Voor de Patiënt wordt budget overgeheveld naar de VWS-begroting (Uitgavenplafond Rijksbegroting) om het opleiden van physican assistants/verpleegkundig specialisten in de praktijk te stimuleren.

Overige

Kasschuif: vertraging standaardisatie gegevensuitwisseling Met deze schuif worden de middelen in het juiste kasritme geplaatst om de doelstellingen op het gebied van standaardisatie gegevensuitwisseling te kunnen bereiken.

Kasschuif: Passende zorg

Met deze schuif worden de middelen in het juiste kasritme geplaatst om de doelstellingen op het gebied van passende zorg te kunnen bereiken.

IJklijn standaardisatie gegevensuitwisseling

Middelen die op de aanvullende post bij het Ministerie van Financiën zijn gereserveerd voor de standaardisatie van gegevensuitwisseling worden overgeheveld het(Uitgavenplafond Rijksbegroting.

Loon- en prijsbijstelling

Dit betreft de verwerking van de loon- en prijsbijstelling op de aanvullende post van Financiën.

6.3.3.2 Ontwikkeling van de begrotingsgefinancierde zorguitgaven

In tabel 11 wordt de ontwikkeling van de totale begrotingsgefinan-cierde zorguitgaven weergegeven. In tabel 11A is de ontwikkeling van de aanvullende post van het Ministerie van Financiën gespecificeerd opgenomen.

Tabel 11 Ontwikkeling van de totale begrotingsgefinancierde zorguitgaven (bedragen x € 1 miljoen) ¹

	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Wmo beschermd wonen (gemeentefonds)	1.641,5	1.642,0	1.642,6	1.643,3	1.643,3	1.643,3
Overig begrotingsgefinancierd (VWS-begroting en aanvullende post Financiën)	476,5	840,4	763,4	899,5	918,0	901,6
Subsidieregeling abortusklinieken (Artikel 1)	19,8	19,2	19,2	19,3	19,3	19,3
Subsidie NIPT (Artikel 1)	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4	0,4
Ondersteuning van het zorgstelsel (Artikel 2)	7,5	5,7	0,4	0,0	0,0	0,0
Opleidingen, beroepenstructuur en arbeidsmarkt (Artikel 4)	280,9	276,6	276,5	276,5	275,7	275,4
Zorg, welzijn en jeugdzorg op Caribisch Nederland (Artikel 4)	163,3	162,0	166,5	170,7	172,8	176,3
Loon- en prijsbijstelling (VWS-begroting)	0,0	78,3	129,9	201,7	223,0	196,8
Aanvullende post Financiën (zie tabel 11A)	4,5	298,2	170,5	213,8	179,0	207,8
Overige	0,0	0,0	0,0	17,1	47,6	25,5
Bruto begrotingsgefinancierde zorguitgaven ontwerpbegroting 2024	2.117,9	2.482,4	2.406,1	2.542,8	2.561,3	2.544,9
Ontvangsten	3,5	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0
Netto begrotingsgefinancierde zorguitgaven ontwerpbegroting 2024	2.114,4	2.482,4	2.406,1	2.542,8	2.561,3	2.544,9

¹ Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal. Bron: VWS.

In onderstaande figuur is de samenstelling van de totale begrotingsgefinan-cierde zorguitgaven 2024 in staafdiagrammen opgenomen.

Figuur 5 Samenstelling van de totale begrotingsgefinancierde zorguitgaven 2024 (in miljarden euro's).

Totaal begrotingsgefinancierde zorguitgaven

2,5

Wmo beschermd

wonen    1,6

(gemeentefonds) H

Overig begrotingsgefinancierd (VWS-begroting + Aanvullende post Financiën)

wv. Aanvullende post Financiën

0,8

0,3

wv. Opleidingen, beroepenstructuur en arbeidsmarkt (Artikel 4)

0,3

wv. Zorg, welzijn en jeugdzorg op Caribisch Nederland (Artikel 4)

0,2

wv. Overig

0,1

0,0

1,0    2,0    3,0

In tabel 11A is de ontwikkeling van de zorguitgaven op de aanvullende post van Financiën opgenomen. Dit betreft de stand van de middelen op de aanvullende post van het Ministerie van Financiën na verwerking van de maatregelen uit de Startnota, de overhevelingen naar de VWS-begroting en overige bijstellingen.

De middelen die nog op de aanvullende post van het Ministerie van Financiën resteren, zullen naar de VWS-begroting worden overgeheveld nadat concrete en doelmatige bestedingsvoorstellen verder zijn uitgewerkt én nadat hierover afstemming heeft plaatsgevonden met het Ministerie van Financiën.

Tabel 11A Stand van de aanvullende post Financien (bedragen € 1 miljoen) 1					x
	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Standaardisatie gegevensuitwisseling	0,0	298,1	170,5	160,3	167,8	195,0
Valpreventie bij 65-plussers	4,5	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0
Passende zorg als norm in Zvw (investeringsmiddelen)	0,0	0,0	0,0	53,4	5,5	7,1
Loon- en prijsbijstelling	0,0	0,1	0,1	0,1	5,7	5,7
Stand aanvullende post Financiën ontwerpbegroting 2024	4,5	298,2	170,5	213,8	179,0	207,8

¹ Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal. Bron: VWS.

6.4 Horizontale ontwikkeling van de zorguitgaven en -ontvangsten

6.4.1 Zorguitgaven en -ontvangsten per deelsector

In onderstaande tabel wordt de ontwikkeling van de zorguitgaven en -ontvangsten op deelsectorniveau (uitgesplitst naar Zvw, Wlz en begro-tingsgefinancierde zorguitgaven) weergegeven voor de periode 2023-2028.

Tabel 12 Zorguitgaven en -ontvangsten per deelsector 2023 - 2028 (bedragen x € 1 miljoen)¹

	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Zvw-uitgaven per (deel) sector Eerstel ijnszorg	7.678	7.783	7.840	8.022	8.024	8.024
Huisartsenzorg	3.980	4.035	4.150	4.295	4.295	4.295
Multidisciplinaire zorgverlening	799	853	873	916	916	916
Tandheelkundige zorg	931	942	942	942	942	942
Paramedische zorg	1.075	1.060	982	975	977	977
Verloskunde	310	296	296	296	296	296
Kraamzorg	381	390	390	390	390	390
Zorg voor zintuiglijk gehandicapten	203	208	208	208	208	208
Tweedelijnszorg	31.112	31.536	31.651	31.653	31.653	31.653
Medisch-specialistische zorg	28.017	28.358	28.476	28.477	28.477	28.477
Geriatrische revalidatiezorg en eerstel ijnsverblijf	1.262	1.305	1.302	1.302	1.302	1.302
Beschikbaarheidbijdrage academische zorg	944	952	952	952	952	952
Beschikbaarheidbjdragen overig medisch-specialistische zorg	224	230	230	230	230	230
Overig curatieve zorg	665	691	691	691	691	691
Geneeskundige geestelijke gezondheidszorg	4.973	4.953	4.950	4.970	4.970	4.970
Apotheekzorg en hulpmiddelen	7.340	7.607	7.458	7.456	7.456	7.456
Apotheekzorg	5.449	5.681	5.533	5.531	5.531	5.531
Hulpmiddelen	1.891	1.926	1.925	1.925	1.925	1.925
Wjkverpleging	3.237	4.123	4.225	4.359	4.359	4.359
Ziekenvervoer	1.000	1.021	1.021	1.021	1.021	1.021
Ambulancezorg	866	884	884	884	884	884
Overig ziekenvervoer	134	137	137	137	137	137
Opleidingen	1.678	1.751	1.756	1.788	1.807	1.808
Grensoverschrijdende zorg	779	802	810	810	810	810
Transformatiemiddelen IZA2	80	582	785	576	373	0
Nominaal en onverdeeld	30	4.045	6.678	9.736	13.448	16.845
Bruto Zvw-uitgaven ontwerpbegroting 2024	57.907	64.204	67.174	70.392	73.921	76.946
Eigen betalingen Zvw	3.338	3.418	3.336	3.492	3.652	3.809
Netto Zvw-uitgaven ontwerpbegroting 2024	54.569	60.786	63.838	66.900	70.269	73.138
	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Wlz-uitgaven per (deel) sector
Zorg in natura binnen contracteerruimte	29.331	30.180	29.427	29.361	29.179	29.135
Ouderenzorg	17.018	17.395	16.909	16.793	16.618	16.575
Gehandicaptenzorg	10.188	10.477	10.236	10.278	10.271	10.270
Langdurige ggz	2.125	2.308	2.283	2.291	2.291	2.291
Persoonsgebonden budgetten3	3.122	3.286	3.251	3.221	3.171	3.171

	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Pgb ouderenzorg	700	769	761	754	742	742
Pgb gehandicaptenzorg	2.126	2.200	2.176	2.155	2.119	2.119
Pgb langdurige ggz	296	317	314	312	309	309
Buiten contracteerruimte	926	3.294	6.094	9.360	12.483	15.455
Beheerskosten	322	359	378	391	339	339
Overig buiten contracteerruimte4	597	613	613	613	600	600
Nominaal en onverdeeld	7	2.323	5.102	8.356	11.544	14.516
Bruto Wlz-uitgaven ontwerpbegroting 2024	33.379	36.760	38.772	41.942	44.832	47.760
Eigen bijdragen Wlz	2.201	2.277	2.488	2.664	2.761	2.891
Netto Wlz-uitgaven ontwerpbegroting 2024	31.178	34.483	36.284	39.278	42.072	44.870
	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Begrotingsgefinancierde zorguitgaven
Wmo beschermd wonen (gemeentefonds)	1.641	1.642	1.643	1.643	1.643	1.643
Overig begrotingsgefinancierd (VWS-begroting en aanvullende post Financiën)	476	840	763	900	918	902
Overige	0	0	0	17	48	25
Bruto begrotingsgefinancierde zorguitgaven ontwerpbegroting 2024	2.118	2.482	2.406	2.543	2.561	2.545
Ontvangsten	4	0	0	0	0	0
Netto begrotingsgefinancierde zorguitgaven ontwerpbegroting 2024	2.114	2.482	2.406	2.543	2.561	2.545

Totaal zorguitgaven ontwerpbegroting 2024	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Bruto zorguitgaven	93.404	103.447	108.351	114.877	121.314	127.252
Ontvangsten	5.542	5.695	5.823	6.155	6.412	6.699
Netto zorguitgaven	87.861	97.752	102.528	108.721	114.902	120.553

¹    Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal.

²    De transformatiemiddelen IZA (samenhangend met de coalitieakkoord-maatregelen IZA en Juiste zorg op de juiste plek) zijn op een aparte sector opgenomen.

³    Om meer inzicht te geven in de besteding van middelen voor ouderenzorg, gehandicaptenzorg en de langdurige ggz zjn de budgetten met ingang van 2022 voor zorg in natura en pgb uitgesplitst in deze onderdelen.

⁴    Bij de Wlz zjn onder de post «overige buiten contracteerruimte» opgenomen de deelsectoren: hulpmiddelen, tandheelkunde Wlz, medisch-specialistische zorg Wlz, overige Wlz, ADL, zorginfrastructuur (vanaf 2022) en beschikbaarheidbjdrage opleidingen Wlz.

Bron: VWS, Zorginstituut Nederland en NZa.

6.4.2 Meerjarige ontwikkeling van de zorguitgaven en -ontvangsten per financieringsbron

De realisatiecijfers in de zorg staan bij het opstellen van de VWS-jaarver-slagen nog niet volledig stil en ijlen nog enige jaren na. Daardoor vinden er ook na het verschijnen van VWS-jaarverslagen aanpassingen in de cijfers voor het betreffende jaar plaats. In tabel 13 worden de actuele zorguitgaven en

-ontvangsten voor de jaren 2014-2024 weergegeven. De cijfers voor de jaren 2014-2019 zijn definitief.

Tabel 13 Ontwikkeling van de zorguitgaven en -ontvangsten 2014-2024 (bedragen x € 1 miljoen)¹

	2014	2015 17	2016	2017	2018	2019 18	2020	2021 19	2022	2023	2024
Zorguitgaven en -ontvangsten actuele VWS-stand
Zorgverzekeringswet (Zvw) Bruto-uitgaven	39.220	41.842	43.779	45.133	46.824	48.752	50.778	50.895	54.296	57.907	64.204
Ontvangsten	3.125	3.218	3.195	3.128	3.204	3.124	3.214	3.075	3.167	3.338	3.418
Netto-uitgaven	36.095	38.624	40.585	42.005	43.620	45.628	47.564	47.820	51.130	54.569	60.786
Wet langdurige zorg (Wlz) Bruto-uitgaven	27.800	19.545	19.930	20.401	21.634	23.801	26.168	28.626	30.484	33.379	36.760
Ontvangsten	1.971	1.892	1.892	1.852	1.771	1.846	1.883	1.992	2.115	2.201	2.277
Netto-uitgaven	25.829	17.653	18.038	18.549	19.863	21.955	24.285	26.634	28.369	31.178	34.483
Begrotingsgefinancierde zorguitgaven Bruto Wmo (gemeentefonds)	1.714	4.943	4.945	4.899	5.111
Bruto Jeugdwet (gemeentefonds) Bruto Wmo beschermd wonen (gemeentefonds)		2.034	1.920	1.878	1.971	1.809	1.938	1.489	1.498	1.641	1.642
Bruto overig begrotingsgefinancierd (VWS-begroting en aanvullende post Financiën)	577	491	434	500	513	461	482	492	535	476	840
Bruto begrotingsgefinancierde zorguitgaven	2.291	7.468	7.299	7.277	7.595	2.271	2.421	1.981	2.033	2.118	2.482
Ontvangsten										4
Netto begrotingsgefinancierde zorguitgaven	2.291	7.468	7.299	7.277	7.595	2.271	2.421	1.981	2.033	2.121	2.482
Bruto zorguitgaven	69.311	68.855	71.008	72.811	76.054	74.824	79.366	81.502	86.813	93.404	103.447
Ontvangsten	5.096	5.110	5.087	4.980	4.975	4.970	5.097	5.067	5.281	5.542	5.695
Netto zorguitgaven	64.215	63.745	65.922	67.830	71.079	69.854	74.269	76.435	81.532	87.861	97.752

¹    Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal.

Figuur 6 Bijstellingen van de netto zorguitgaven Zvw en AWBZ/Wlz, na verschijnen van de VWS-jaarverslagen 2013-2022

-3

2013    2014    2015    2016    2017    2018    2019    2020    2021    2022

¦ Procentuele bijstelling

Bron: Financieel Beeld Zorg uit de jaarverslagen VWS (diverse jaren) en de actuele VWS-stand.

In figuur 6 zijn de bijstellingen van de netto zorguitgaven van de Zvw en de AWBZ/Wlz na het verschijnen van de VWS-jaarverslagen grafisch weergegeven voor de jaren 2013-2022. Uit de grafiek blijkt dat de bijstellingen zowel hoger als lager zijn uitgekomen. De omvang van de bijstelling bljft in de meeste jaren binnen een bandbreedte van 1%, met een maximale uitschieter van - 2,4% in 2015. Vanaf 2016 zijn de bijstellingen minder groot dan in de jaren daarvoor. De grote bijstellingen vóór 2016 betroffen vooral de Zvw en daarbinnen vooral de medisch-specialistische zorg (MSZ) en de geestelijke gezondheidszorg. De ramingen van de zorgverzekeraars zijn in de laatste jaren steeds beter geworden, vooral bij de MSZ, waarbij de verkorting van de maximale dbc-duur in de MSZ tot 120 dagen in

2015    zorgde voor een versneld inzicht in de daadwerkelijke lasten. In 2015 werd tevens de langdurige zorg hervormd. De dbc-duurverkorting en de hervormingen brachten dermate grote onzekerheden met zich mee dat na het jaarverslag 2015 nog relatief grote bijstellingen plaatsvonden. Vanaf

2016    wordt duidelijk dat de zorgverzekeraars beter in staat zijn de uitgaven te ramen en leiden de ramingen die VWS van Zorginstituut Nederland krijgt tot minder aanpassingen na het jaarverslag. De jaren 2020, 2021 en 2022 zijn nog niet definitief. Het is mogelijk dat voor deze jaren nog aanpassingen moeten worden verwerkt.

6.4.4 Horizontale ontwikkeling van de netto zorguitgaven

In deze paragraaf wordt de horizontale ontwikkeling van de zorguitgaven grafisch weergegeven en toegelicht voor de jaren 2023-2027. De horizontale ontwikkeling geeft de jaar-op-jaar groei van de netto zorguitgaven weer. Hierbij wordt een tweetal groeiontwikkelingen onderscheiden:

• - 

  Nominale groeiontwikkeling: de groei van de zorguitgaven inclusief de loon- en prijsontwikkeling.

• - 

  Reële groeiontwikkeling: de ontwikkeling van de zorguitgaven gecorrigeerd voor de prijsontwikkeling van het bbp.

6.4.4.1 Horizontale ontwikkeling van de totale netto zorguitgaven

In onderstaande figuur is de horizontale groei van de totale netto zorguitgaven grafisch weergegeven voor de jaren 2023-2027 (met het jaar 2022 als basisjaar). De verwachte reële groei van de totale netto zorguitgaven in 2024 is 7,7%.

Figuur 7 Horizontale groei van de totale netto zorguitgaven 2023-2027 (in %)

Bron: VWS-cijfers, CPB cMEV 2024

De groei van de netto zorguitgaven kent incidenteel in 2024 een ander patroon. Dit komt onder andere door de incidentele oploop in IZA transformatiemiddelen bij de Zvw en doordat de meevaller in de wijkverpleging incidenteel in 2023 is verwerkt. Daarnaast is er onder andere sprake van een hogere volumeontwikkeling bij de Wlz.

6.4.4.2 Horizontale ontwikkeling van de netto Zvw-uitgaven

In onderstaande figuur is de horizontale groei van de netto Zvw-uitgaven grafisch weergegeven voor de jaren 2023-2027 (met het jaar 2022 als basisjaar). De verwachte reële groei van de netto Zvw-uitgaven in 2024 is 7,8%.

Figuur 8 Horizontale groei van de netto Zvw-uitgaven 2023-2027 (in %)

Bron: VWS-cijfers, CPB cMEV 2024

De groei van de netto zorguitgaven kent incidenteel in 2024 een ander patroon. Dit komt onder andere door de incidentele oploop in IZA transformatiemiddelen bij de Zvw en doordat de meevaller in de wijkverpleging incidenteel in 2023 is verwerkt.

6.4.4.3 Horizontale ontwikkeling van de netto Wlz-uitgaven

In onderstaande figuur is de horizontale groei van de netto Wlz-uitgaven grafisch weergegeven voor de jaren 2023-2027 (met het jaar 2022 als basisjaar). De verwachte reële groei van de netto Wlz-uitgaven in 2024 is 7,1%.

Figuur 9 Horizontale groei van de netto Wlz-uitgaven 2023-2027 (in %)

10,6%

12

10

8

6

4

2

2023    2024    2025    2026    2027

— Nominale groei — Reële groei

Bron: VWS-cijfers, CPB cMEV 2024

De groei van de netto zorguitgaven kent incidenteel in 2024 een ander patroon. Dit komt onder andere door een hogere volumeontwikkeling bij de Wlz.

6.5 Financiering van de zorguitgaven

6.5.1 Totaalbeeld

Deze paragraaf gaat in op de financiering van de zorguitgaven die toegerekend worden aan het Uitgavenplafond Zorg. Het grootste deel van de zorguitgaven betreft uitgaven in het kader van de Zorgverzekeringswet (Zvw) en de Wet langdurige zorg (Wlz) en worden gefinancierd via premies en rijksbijdragen. De rest van de uitgaven wordt gefinancierd via de rijksbegroting. De uitsplitsing van de zorguitgaven voor het jaar 2024 staat in tabel 14. In het vervolg van de paragraaf wordt dieper ingegaan op de financiering van de Zvw en de Wlz afzonderl ijk.

103,4

Bruto zorguitgaven stand ontwerpbegroting 2024

¹ Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal. Bron: VWS

6.5.2 De financieringssystematiek

Zorgverzekeringswet (Zvw)

Het overgrote deel van de zorguitgaven in het kader van de Zorgverzeke ringswet (Zvw) loopt via zorgverzekeraars. Zij betalen zorgaanbieders voor de zorg die is geleverd aan hun verzekerden. Een beperkt deel van de uitgaven wordt rechtstreeks aan zorgaanbieders betaald vanuit het Zorgver-zekeringsfonds (Zvf). Dit betreft vooral de beschikbaarheidbij dragen voor zorgprestaties waarbij het niet mogelijk en/of wenselijk is de kosten aan individuele verzekerden toe te rekenen. De grootste posten zijn de beschik-baarheidbijdragen voor medische vervolgopleidingen en voor academische zorg. Daarnaast gaat het om enkele kleinere bijdragen voor onder andere gespecialiseerde brandwondenzorg, traumazorg, spoedeisende hulp en acute verloskunde. Naast de beschikbaarheidbijdragen worden vanuit het Zvf ook de kosten van zogenoemde burgerregelingen voor specifieke groepen betaald. De burgerregelingen hebben onder meer betrekking op (een deel van) de kosten van grensoverschrijdende zorg en de compensatie voor gederfde premie-inkomsten als gevolg van wanbetalers.

Voor de financiering van hun uitgaven ontvangen zorgverzekeraars van hun verzekerden een nominale premie en eigen betalingen die afhankelijk zijn van het zorggebruik, zoals het wettel ijk eigen risico. Daarnaast ontvangt elke zorgverzekeraar een vereveningsbijdrage uit het Zvf. De hoogte van de vereveningsbijdrage houdt rekening met het risicoprofiel van de verzekerdenpopulatie van de zorgverzekeraar en zorgt daarmee voor een gel ijk speelveld tussen zorgverzekeraars. Dat is nodig omdat verzekeraars zich moeten houden aan de wettelijke acceptatieplicht, het verbod op premiedifferentiatie en het vastgestelde basispakket. Ook ontvangen zorgverzekeraars uit het Zvf een vergoeding voor de beheerskosten voor verzekerde kinderen tot 18 jaar in hun verzekerdenpopulatie. Daarnaast worden zorgverzekeraars vanuit het Zvf gecompenseerd voor derving van inkomsten als gevolg van wanbetaling - langer dan zes maanden - bij de nominale premie. Het risico voor de eerste 6 maanden premieachterstand wordt gedragen door de zorgverzekeraar zelf. Ter dekking van de in 2020 en 2021 gemaakte coronakosten ontvangen verzekeraars een bijdrage op basis van de catastroferegeling uit het Zvf. In het kader van deze regeling ontvangen verzekeraars bij een pandemie een extra uitkering als de kosten van de pandemie een bepaald niveau te boven gaan.

De nominale premie bestaat uit twee delen: de rekenpremie, die door het Ministerie van VWS wordt vastgesteld en die voor alle verzekeraars hetzelfde is, en een opslagpremie die elke verzekeraar zelf kan vaststellen. De rekenpremie is het gemiddelde bedrag dat de zorgverzekeraars naar de inschatting van VWS bij hun verzekerden in rekening moeten brengen om alle (zorg)kosten te dekken, naast de vereveningsbijdrage uit het Zvf en het eigen risico dat zij van hun verzekerden ontvangen. Zorgverzekeraars gebruiken de opslagpremie hoofdzakelijk om hun beheerskosten te financieren. Ook als individuele verzekeraars een andere inschatting van hun zorguitgaven hebben dan de rekenpremie veronderstelt, nemen zij dat verschil mee in de opslagpremie. Tot slot gebruiken verzekeraars de opslagpremie om de premiestijging voor hun verzekerden te dempen door een deel van hun reserves in te zetten en zo met andere verzekeraars te concurreren om de gunst van verzekerden, of juist om reserves op te bouwen om te voldoen aan de solvabiliteitseisen van De Nederlandsche Bank (DNB).

Voor de financiering van de uitgaven ontvangt het Zvf de inkomensafhankelijke bijdrage (IAB), de premievervangende bijdrage van verdragsgerech-tigden, de premievervangende rijksbijdrage voor kinderen tot 18 jaar en rente-inkomsten. In de Zvw is geregeld dat het Zvf niet structureel mag werken met tekorten of overschotten. Een positief fondsvermogen leidt daarom tot een verlaging van de IAB - aan de inkomstenkant van het fonds - en een verhoging van de vereveningsb ijdrage - aan de uitgavenkant van het fonds. Een negatief fondsvermogen leidt op dezelfde manier tot een verhoging van de IAB en een verlaging van de vereveningsbijdrage. Aanpassing van de vereveningsbijdrage, naast aanpassing van de IAB, is nodig om ervoor te zorgen dat de (opbrengsten uit) de IAB en de nominale premie in balans blijven. De nominale premie wordt immers vastgesteld door verzekeraars en kan alleen indirect, via de vereveningsbijdrage, worden beïnvloed.

Onder de streep worden alle collectieve zorguitgaven in de Zvw betaald door burgers en bedrijven via de nominale premie, de IAB, het eigen risico en belastingen. In de Zvw is vastgelegd dat via de IAB evenveel inkomsten worden gegenereerd als via de nominale premie, de eigen betalingen en de rijksbijdrage kinderen samen (de 50/50-verdeling). De 50/50-verdeling heeft tot gevolg dat hogere of lagere Zvw-uitgaven voor 50% moeten worden opgevangen via de IAB en voor de overige 50% via de nominale premie, eigen risico en rijksbijdrage. Het maakt voor de 50/50-verdeling niet uit of het gaat om uitgaven van verzekeraars of rechtstreekse uitgaven van het Zvf. Jaarl ijks wordt bezien hoe de verhouding tussen de opbrengsten vanuit de IAB en nominale premie, eigen risico en rijksbijdrage voor kinderen zich feiteljk hebben ontwikkeld. In navolgende jaren worden geconstateerde afwijkingen van de 50-50-verdeling gecorrigeerd in de premiestelling. Indien bijvoorbeeld blijkt dat de bijdrage vanuit de IAB groter is geweest dan 50%, wordt in navolgende jaren een correctie toegepast door de IAB te verlagen en de nominale premie - via een verlaging van de rekenpremie en de vereveningsbijdrage aan verzekeraars - te verhogen.

De overheid betaalt een zorgtoeslag aan huishoudens met lage inkomens en middeninkomens als gedeeltelijke compensatie voor de kosten van de nominale premie en het (gemiddelde) eigen risico. De zorgtoeslag waarborgt dat geen enkel huishouden een groter deel van zijn inkomen aan zorgpremie en eigen risico hoeft te betalen dan wat op grond van de wet als aanvaardbaar wordt beschouwd. De hoogte van de zorgtoeslag is afhankelijk van het huishoudinkomen en van de standaardpremie. De standaardpremie is het gemiddelde van de nominale premies die de zorgverzekeraars in rekening brengen, vermeerderd met het gemiddelde bedrag dat een verzekerde aan eigen risico betaalt. De standaardpremie wordt elk jaar berekend door de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) op basis van gegevens van verzekeraars.

De uitgaven aan zorgtoeslag worden betaald uit de VWS-begroting, maar zij maken geen onderdeel uit van het Uitgavenplafond Zorg. De zorgtoeslag telt net als de zorgpremies mee in het inkomstenkader in de Miljoenennota.

De Wet langdurige zorg (Wlz)

De Wlz wordt gefinancierd vanuit het Fonds langdurige zorg (Flz). De uitgaven van het Flz omvatten naast de uitgaven aan langdurige zorg ook uitgaven voor beschikbaarheidbijdragen, beheerskosten en rentelasten van het fonds. Het overgrote deel van de zorguitgaven uit het Flz heeft betrekking op zorg in natura. Circa 10% heeft betrekking op zorg via persoonsgebonden budgetten (pgb's). De financiering van zorg in natura loopt in opdracht van zorgkantoren, via het CAK, naar zorgaanbieders. Het CAK ontvangt hiervoor middelen uit het Flz. De financiering van de pgb's loopt langs een andere route. Daarbij krijgen burgers op grond van hun zorgbehoefte een trekkingsrecht, het pgb, om zelf zorg in te kopen. Het geld wordt vervolgens door de Sociale Verzekeringsbank (SVB), in opdracht van de burgers, overgemaakt naar de zorgverleners die zij zelf inschakelen. De SVB ontvangt hiervoor middelen uit het Flz. De verantwoording van de pgb-uitgaven gebeurt door de zorgkantoren, omdat zij ook de pgb's toekennen.

Het Flz ontvangt ter financiering van zijn uitgaven de Wlz-premie. De Wlz-premie wordt door de belastingdienst geheven als percentage over de grondslag van de eerste schijf loon- en inkomstenbelasting tot aan de premiegrens voor de volksverzekeringen, na aftrek van een deel van de heffingskortingen. Deze heffingskortingen, die bestaan sinds de belastingherziening in 2001, beperken de te betalen inkomsten- en loonbelasting en premies volksverzekeringen (Wlz, AOW en ANW). Het Flz ontvangt van de overheid een bijdrage in de kosten van (heffings)kortingen (BIKK) ter compensatie van het drukkend effect op de Wlz- premies dat uitgaat van de belastingherziening 2001. Het Flz ontvangt daarnaast van burgers (via het CAK) de eigen bijdrage Wlz en betaalt of ontvangt rente over het saldo van het fonds. Sinds 2019 ontvangt het fonds een rijksbijdrage Wlz via de begroting van VWS, omdat de premie-inkomsten niet meer aansloten bij de uitgaven. Deze rijksbijdrage is bedoeld om een vermogenstekort in het Flz te voorkomen.

6.5.3 De financiering in 2024

6.5.3.1 Zorgverzekeringswet (Zvw)

De stijging van de zorguitgaven, met name als gevolg van de loon- en prijsontwikkeling, leidt tot een hogere financieringsbehoefte in de Zvw. De nominale premie zal hierdoor naar verwachting € 142 stijgen. De gestegen uitgaven hebben ook een opdrijvend effect op het IAB-percentage, maar omdat de loonontwikkeling en de werkgelegenheid er ook toe leidt dat er over een grotere grondslag IAB wordt geheven, kan het percentage per saldo dalen met 0,11 procentpunt. Daarnaast wordt voor 2023 een overschot in het zorgverzekeringsfonds verwacht wat in 2024 wordt teruggegeven in de vorm van lagere premies. In de afgelopen jaren is meer IAB opgehaald dan de opbrengsten uit het nominale deel. Om de 50/50-verdeling te herstellen wordt de IAB naar verhouding lager vastgesteld en de nominale premie hoger.

Tabel 15 geeft een overzicht van de uitgaven en inkomsten uit hoofde van de Zorgverzekeringswet (Zvw)²⁰.

Tabel 15 Financiering Zvw (bedragen x € 1 miljard)1
	2022	2023	2024
Uitgaven ten laste van de macropremielast
Zorguitgaven zorgverzekeraars	51,1	54,8	60,7
Rechtstreekse uitgaven Zorgverzekeringsfonds	2,9	3,2	3,5
Uitgaven onder het Uitgavenplafond Zorg	54,0	57,9	64,2
Beheerskosten/mutatie reserves zorgverzekeraars	0,8	2,0	1,4
Overige baten Zorgverzekeringsfonds	0,0	-  0,1	0,0
Saldo Zorgverzekeringsfonds	0,6	0,6	-  0,9
Te financieren uit premies /eigen betalingen	55,5	60,5	64,7
Financiering
Inkomensafhankel jke bijdrage (IAB)	27,9	30,3	31,9
Nominale premie	21,6	23,8	26,1
Rjksb jdrage kinderen tot 18 jaar	2,8	3,1	3,3
Eigen risico	3,2	3,3	3,4
Totaal	55,5	60,5	64,7
1 Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal.

Bron: VWS: De kolom 2024 bestaat uit de raming door VWS. De meeste cijfers in de kolommen 2022 en 2023 zijn afkomstig van of afgeleid van informatie van het Zorginstituut. De rechtstreekse uitgaven van het Zvf en de zorguitgaven van zorgverzekeraars zjn gebaseerd op Zorginstituut informatie van augustus 2023. De realisatie IAB is voor 2022 en 2023 overgenomen van het CPB. De opbrengst van de nominale premie is voor 2022 en 2023 bepaald als de gemiddelde nominale premie zoals bepaald door de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) vermenigvuldigd met het aantal verzekerden uit de opgave van het Zorginstituut. De rjksbjdrage is gebaseerd op de vaststelling in de begroting. De post overige baten (rentebaten, wanbetalers, onverzekerden verdragsgerechtigden) is een extrapolatie gebaseerd op de augustuscjfers van het Zorginstituut.

De totale te financieren lasten in de Zvw komen voor 2024 uit op € 64,7 miljard, dit is een stijging van € 4,3 miljard ten opzichte van 2023. Deze stijging is grotendeels het gevolg van een stijging van de zorguitgaven met € 6,3 miljard, waarvan € 5,9 miljard uitgaven van zorgverzekeraars en € 0,4 miljard rechtstreekse uitgaven van het fonds.

De beheerskosten en reserveontwikkeling van zorgverzekeraars komt naar verwachting uit op € 1,4 miljard in 2024. Dit is € 0,7 miljard lager dan in 2023. De post mutatie reserves zorgverzekeraars voor 2022 en 2023 is hier technische berekend als het verschil in de geraamde inkomsten van zorgverzekeraars uit de nominale premie, het eigen risico en de vereveningsbijdrage en de geraamde zorguitgaven van zorgverzekeraars. De post beheerskosten en reserveontwikkeling zorgverzekeraars komt in 2023 hoger uit doordat de zorguitgaven van zorgverzekeraars lager zijn uitgevallen dan waar in de begroting 2023 vanuit werd gegaan. De verwachting is dat zorgverzekeraars in 2024 aanzienlijk minder reserves kunnen inzetten om de premieontwikkeling te dempen dan in voorgaande jaren. In de raming is rekening gehouden met een beperkte reserve-inzet van € 0,2 miljard. Het is uiteindelijk aan zorgverzekeraars zelf om te bepalen of en hoeveel reserves ingezet (kunnen) worden.

In de begroting 2023 zijn de IAB en de rekenpremie zo bepaald dat er eind 2023 een Zvf vermogenssaldo van nul werd verwacht. Naar huidige inschatting heeft het Zvf een positief vermogenssaldo van € 0,9 miljard eind 2023. Omdat dit positieve saldo in één jaar wordt weggewerkt leidt dit tot lagere te financieren lasten. Het positieve vermogenssaldo is het gevolg van:

• - 

  een cumulatieve meevaller in de IAB-opbrengsten over 2022 en 2023 van € 1,1 miljard door hogere grondslagen waarover IAB wordt afgedragen;

• - 

  een meevaller in de IAB-opbrengsten over 2021 van € 0,1 miljard doordat naar verwachting meer van de in 2021 uitgestelde IAB-afdrachten in het kader van het betalingsuitstel van belastingen en premies zullen worden terugbetaald;

• - 

  een tegenvaller van € 0,2 miljard in de te betalen bijdrage uit het fonds aan zorgverzekeraars op basis van de macronacalculatie over 2021 en 2022 ten opzichte van de begroting 2023;

• - 

  een tegenvaller van € 0,1 miljard vanwege de uitkering in het kader van de catastroferegeling, die hoger is uitgevallen dan eerder verwacht.

De benodigde IAB-opbrengst over 2024 komt uit op € 31,9 miljard. Het totaal van de benodigde nominale premie, rijksbijdrage kinderen en de opbrengst verplicht eigen risico komt uit op € 32,8 miljard. Dat maakt dat de financiering uit het nominale deel hoger is dan uit de IAB. Dit verschil ontstaat omdat de eerder beschreven hogere IAB-opbrengsten ertoe leiden dat er in het verleden meer IAB is opgehaald dan nodig was voor de 50/50-verdeling. Dit verschil wordt in vier jaar weggewerkt, wat in 2024 ertoe leidt dat er € 0,8 miljard meer via het nominale deel moet worden gefinancierd dan via de IAB om het verschil in te lopen.

Het Zorgverzekeringsfonds (Zvf)

In tabel 16 staan de uitgaven en inkomsten van het Zvf en de individuele zorgverzekeraars. Hierin staan de posten uit tabel 15 en de betalingen van het fonds aan de zorgverzekeraars.

Tabel 16 Exploitatie en premiestelling Zvw (bedragen x € 1 miljoen)¹

	2022	2023	2024
ZVF
Uitgaven	30.118,4	32.812,2	36.082,2
-  Uitkering aan zorgverzekeraars voor zorg	26.621,3	29.525,5	32.408,1
-  Uitkering voor catastroferegeling	477,5	0,0	0,0
-  Uitkering voor beheerskosten kinderen	132,8	134,2	133,6
-  Rechtstreekse uitgaven Zvf	2.886,8	3.152,4	3.540,6
Inkomsten	30.692,1	33.428,9	35.230,1
-  Inkomensafhankelijke bijdrage (IAB)	27.886,0	30.274,8	31.943,9
-  Rijksbijdrage kinderen tot 18 jaar	2.831,9	3.078,2	3.303,3
-  Overige baten	-  25,8	75,8	-  17,2
Exploitatiesaldo Zvf	573,7	616,7	-  852,2
Idem, niet gecorrigeerd voor kas/trans hobbels	303,7	616,7	-  852,2
Vermogen Zvf	-  904,4	-  287,8	-  1.139,9
Vermogensnorm	-  1.142,6	-  1.142,6	-  1.142,6
Vermogenssaldo Zvf	238,2	854,8	2,7

INDIVIDUELE VERZEKERAARS

Uitgaven	51.989,4	56.772,7	62.021,1
-  Zorg	51.140,2	54.754,5	60.663,9
-  Beheerskosten/exploitatiesaldi	849,2	2.018,1	1.357,2
Inkomsten	51.989,4	56.772,7	62.021,1
-  Uitkering van Zvf voor zorg	26.621,3	29.525,5	32.408,1
-  Uitkering voor catastroferegeling	477,5	0,0	0,0
-  Uitkering van Zvf voor beheerskosten kinderen	132,8	134,2	133,6
-  Nominale rekenpremie	21.375,7	23.040,0	24.837,7
-  Nominale opslagpremie	213,9	734,9	1.223,7
-  Eigen risico	3.168,2	3.338,1	3.418,0

¹ Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal. Bron: VWS

De grootste uitgavenpost van het Zvf is de uitkering van het fonds aan zorgverzekeraars ter gedeeltelijke dekking van de zorgkosten; dit is de vereveningsbijdrage. Deze vereveningsbijdrage is zo vastgesteld dat zorgverzekeraars met de rekenpremie, het eigen risico en de vereveningsbijdrage de verwachte zorgkosten kunnen financieren. De vereveningsbijdrage neemt van 2023 op 2024 toe met € 2,9 miljard, dit is voornamelijk het gevolg van de hogere zorguitgaven in 2024.

Over de jaren 2020 en 2021 hebben zorgverzekeraars recht op een uitkering voor de catastroferegeling als gevolg van de Covid-19 pandemie. In de begroting 2023 was er vanuit gegaan dat het Zorginstituut de uitkering over beide jaren boekhoudkundig geheel in 2021 verwerkt. Echter, het Zorginstituut heeft € 2,6 miljard verwerkt in 2021 en € 0,5 miljard in 2022. In deze tabel wordt daarbij aangesloten. De totale uitkering voor de catastroferegeling komt daarmee op € 3,0 miljard, wat € 0,1 miljard hoger is dan waar bij de begroting 2023 vanuit werd gegaan. Dit is een tegenvaller voor het fonds.

De belangrijkste inkomstenbron voor het Zvf is de IAB. De opbrengst van de IAB stijgt van 2023 naar 2024 met € 1,7 miljard. Dit is het saldo van drie ontwikkelingen. Ten eerste stijgen de totale uit premies te financieren in 2024 met € 5,1 miljard ten opzichte van de begroting 2023. Hierdoor stijgt de IAB met € 2,5 miljard. Daarnaast daalt de IAB met € 0,1 miljard als gevolg van een correctie op grond van de 50/50-verdeling. Als laatste zijn de IAB opbrengsten in 2023 € 0,8 miljard hoger dan bij de begroting 2023 werd verwacht.

De rijksbijdrage voor kinderen tot 18 jaar stijgt met € 0,2 miljard. Deze stijging volgt de verwachte ontwikkeling van het aantal kinderen en de ontwikkeling van de geraamde opbrengst van de nominale premie plus het gemiddelde verplichte eigen risico. De hoogte van de rijksbijdrage 2024 wordt vastgesteld op het bedrag zoals vermeld in deze begroting.

Als laatste is de post overige baten van het fonds opgenomen. Hieronder vallen alle overige inkomsten en uitgaven die direct via het fonds lopen. Dit zijn onder andere de rentebaten, premievervangende bijdragen verdragsge-rechtigden, kosten en opbrengsten wanbetalers en kosten en opbrengsten onverzekerden. Deze worden bij de inkomsten geboekt omdat ze niet relevant zijn voor het Uitgavenplafond Zorg. De ontwikkeling van de overige baten voor het fonds zijn relatief stabiel. In 2023 zijn deze baten hoger dan eerder verwacht, dit is voornamelijk het gevolg van hogere rentebaten voor het fonds door de stijging van de rente.

Het vermogenssaldo (het saldo van het feiteljk vermogen en het normver mogen)²¹ van het Zvf komt in 2023 naar huidige inschatting € 0,9 miljard hoger uit dan het geraamde niveau inde begroting 2023. De oorzaak van de meevaller is hiervoor toegelicht. Dit overschot dient in 2024 te worden weggewerkt volgens de 50/50 verdeling. Dit gebeurt door het IAB-percentage lager vast te stellen en door de vereveningsbijdrage hoger vast te stellen. Daardoor komt er in 2024 minder geld binnen in het fonds en verlaat er meer geld het fonds, met als doel een nihil vermogenssaldo in 2024. De hogere vereveningsbijdrage leidt, zoals hierboven beschreven, tot een lagere rekenpremie en daarmee een lagere nominale premie.

De individuele zorgverzekeraars

De uitgaven van de zorgverzekeraars bestaan uit de uitgaven aan zorg en de beheerskosten/reserveontwikkeling. De ontwikkeling hiervan is hiervoor toegelicht. De inkomsten voor zorgverzekeraars bestaan uit de hierboven toegelichte bijdragen vanuit het Zvf, de nominale premie (opgedeeld in de rekenpremie en de opslagpremie) en de opbrengsten uit het verplichte eigen risico. De opbrengsten uit de nominale premie nemen toe met € 2,3 miljard. Dit is de som van een stijging van de opbrengst van de rekenpremie met € 1,8 miljard en de opslagpremie van € 0,5 miljard. De opbrengst van het verplichte eigen risico neemt toe met € 0,1 miljard.

De nominale premies en inkomensafhankelijke bijdragen Hiervoor is toegelicht hoe de uitgaven en inkomsten zich op macroniveau naar huidig inzicht ontwikkelen van 2023 op 2024. Hieronder wordt de ontwikkeling van de IAB en nominale premie op micro-niveau toegelicht. Daarbij wordt de IAB 2024 afgezet tegen de uitgavenstanden bij de begroting 2023, waarop het IAB-percentage 2023 is gebaseerd. De ontwikkeling van de nominale premie 2024 wordt afgezet tegen de daadwerkel ijke gemiddelde nominale premie 2023 zoals vastgesteld door zorgverzekeraars.

Het IAB-percentage komt in 2024 uit op 6,57%, dit is 0,11 procentpunt lager dan in 2023. Bij de nominale premie wordt een stijging van € 142 op jaarbasis verwacht, dit is opgebouwd uit een stijging van de rekenpremie met € 109 en een stijging van de opslagpremie met € 33. Hieronder wordt een overzicht gegeven van hoe de mutatie van de premies is opgebouwd.

Tabel 17 Oorzaken premieontwikkeling 2024 (in en procentpunten (IAB))		euro's (nominale premie)
	Nominale IAB premie		Reken premie	Opslag- premie
Premies in 2023	6,68%	1.650	1.599	51
a.  Groei zorguitgaven
w.v. ontwikkeling lonen en prijzen	0,45%	123	123	0
w.v. overige uitgavenontwikkeling	0,11%	27	27	0
b.  Saldo Zorgverzekeringsfonds	-  0,06%	-  15	-  15	0
c.  Reserveontwikkeling verzekeraars	0,05%	4	-  5	10
d.  Rechttrekken 50/50-verhouding	-  0,01%	3	-  15	18
e.  Grondslag IAB
w.v. grondslag 2023	-  0,19%
w.v. ontwikkeling 2023 op 2024	-  0,47%
f.  Overige en afronding	0,01%	0	-  5	6
Totaal	-  0,11%	142	109	33
Premies in 2024	6,57%	1.792	1.708	84

• a. 

  Groei zorguitgaven

De zorguitgaven komen in 2024 € 5,1 miljard hoger uit dan bij de premiestelling in 2023 werd verwacht. Dit leidt ertoe dat het IAB-percentage op basis van de oude grondslag met 0,56 procentpunt stijgt. Het grootste deel van deze stijging (0,45 procentpunt) is het gevolg van de ontwikkeling van de lonen en prijzen. De hogere lonen hebben ook gevolgen voor de grondslag waarover de IAB wordt geheven, waardoor het IAB-percentage weer kan dalen. Dat wordt onder punt e toegelicht.

Ook de nominale premie stijgt als gevolg van de ontwikkeling van de uitgaven. De stijging van de uitgaven leidt tot een € 142 hogere nominale premie, waarvan het grootste deel, € 123, door de ontwikkeling van de lonen en prijzen. De ontwikkeling van de zorguitgaven werkt volledig door op de rekenpremie en heeft geen gevolgen voor de opslagpremie.

• b. 

  Saldo Zorgverzekeringsfonds

Voor 2024 wordt gerekend met een weg te werken Zvf-fondsoverschot van € 0,9 miljard. Dat betekent dat de totale financieringsbehoefte lager is en de IAB en nominale premie lager kunnen worden vastgesteld. Bij de premiestelling 2023, werd voor 2023 uitgegaan van een weg te werken fondsoverschot van € 0,4 miljard. In 2024 is er dus € 0,5 miljard meer weg te werken dan in 2023, daarom daalt de IAB met 0,06 procentpunt en daalt de nominale premie met € 15. Het wegwerken van het fondsoverschot werkt volledig door in de rekenpremie en heeft geen gevolgen voor de opslag-premie.

• c. 

  Reserveontwikkeling zorgverzekeraars

Voor 2024 wordt gerekend met een afbouw van reserves van € 0,2 miljard. Dit is € 0,1 miljard minder dan de reserveafbouw waarvan zorgverzekeraars uitgingen bij hun premiestelling 2023. De lagere reserveafbouw dan in 2023 werkt volledig door in hogere opslagpremies, die daardoor stijgen met € 10. Omdat de reserveopbouw deel uitmaakt van de totale uit premies te financieren lasten, dient de lagere reserveafbouw voor de helft neer te slaan in een hogere IAB en voor de helft in een hogere nominale premie. Dat gebeurt door de rekenpremie te verlagen (met € 5), waardoor de bijdrage aan zorgverzekeraars stijgt en een stijging van de IAB met 0,05 procentpunt nodig is. De totale nominale premie stijgt daardoor per saldo met € 4 als gevolg van de reserveontwikkeling. Ondanks dat de zorgverzekeraars de premie naar verwachting minder kunnen dempen dan afgelopen jaar, zorgt de verwachte inzet van reserves per saldo voor een € 5 lagere nominale premie per verzekerde dan zonder de inzet van reserves.

• d. 

  Rechttrekken 50/50-verhouding

Het rechttrekken van de 50/50-verhouding heeft twee effecten op de premies. De eerste oorzaak volgt uit realisaties van de IAB-opbrengsten en opbrengsten uit het nominale deel uit het verleden. Hieruit blijkt dat er in het verleden meer IAB is opgehaald dan opbrengsten uit het nominale deel. Daarom moet de IAB lager worden vastgesteld en wordt daarmee de nominale premie hoger, zodat dit verschil wordt ingelopen. Dit leidt tot een lager IAB-percentage van 0,10 procentpunt en een hogere nominale premie van € 26. Omdat ook in de premiestelling 2023 al werd uitgegaan van dit effect, heeft dit slechts een beperkte invloed op de verwachte ontwikkeling van de premie. De IAB daalt van 2023 op 2024 met 0,01 procentpunt en de nominale premie stijgt van 2023 op 2024 met € 3. Deze stijging in de nominale premie werkt volledig door in de rekenpremie, maar niet in de opslagpremie.

Het tweede effect is een herschikking tussen de rekenpremie en de opslag premie. De zorgverzekeraars gingen bij de premiestelling 2023 uit van beperkt lagere zorguitgaven en een lagere inzet van reserves dan waarmee in de begroting 2023 was gerekend. De lagere zorguitgaven en de lagere inzet van reserves hebben een afwijkend effect op reken- en opslagpremie. Als de inschatting van de lagere zorguitgaven al in de begroting 2023 verwerkt zou zijn, dan zou dit hebben geleid tot een daling van de rekenpremie en de IAB, maar niet tot een effect op de opslagpremie. Omdat de rekenpremie en IAB al vastgesteld zijn bij de begroting, is deze afwijkende inschatting in 2023 volledig verwerkt in de opslagpremie. Dit moet worden gecorrigeerd door de opslagpremie te verhogen en de rekenpremie en IAB te verlagen.

Als de lagere inzet van reserves was verwerkt in de begroting 2023, dan zou dit net als nu is gebeurd volledig zijn neergeslagen in de opslagpremie. Er zou dan echter ook een lagere rekenpremie zijn vastgesteld (die de bijdrage aan zorgverzekeraars zou laten stijgen in combinatie met een stijging van de IAB). Dit wordt gecorrigeerd in 2024. Per saldo leiden de twee correcties tot een lagere rekenpremie en een hogere opslagpremie. Het effect op de IAB is per saldo nihil.

• e. 

  Grondslag IAB

Omdat de loonstijging en de werkgelegenheid zich in 2023 anders ontwikkelen dan werd verwacht bij de begroting 2023, is de grondslag waarover de IAB wordt geheven in 2023 hoger uitgekomen. Dat werkt ook door naar een hogere grondslag 2024. Hierdoor kan het IAB-percentage dalen met 0,19 procentpunt. Daarbij komt dat de loonontwikkeling en de werkgelegenheid ook toeneemt van 2023 op 2024. Hierdoor kan het IAB-percentage nog eens met 0,47 procentpunt verder dalen.

f Overige posten en afronding

De ontwikkelingen bij de overige posten (beheerskosten, overige lasten zorgverzekeraars en overige baten van het fonds) plus afrondingsverschillen leiden per saldo tot kleine bijstellingen van de nominale premie en de IAB.

Overzicht van de premies

Tabel 18 geeft een samenvattend overzicht van de premies. De ontwikkeling van het IAB-percentage, nominale premie, rekenpremie en opslagpremie zijn hierboven toegelicht. Verder toont de tabel dat het eigen risico ook voor 2024 is bevroren op € 385. De raming van de standaardpremie neemt toe tot € 2.027 in 2024. Dit is de som van de verwachte gemiddelde nominale premie en het gemiddelde eigen risico. Deze wordt gebruikt voor de bepaling van de hoogte van de zorgtoeslag. De definitieve standaardpremie voor 2024 wordt in november vastgesteld door de NZa op basis van de gemiddelde 'werkelijke' premiestelling door zorgverzekeraars, waarna ook de hoogte van de zorgtoeslag voor 2024 hierop wordt bepaald. Zoals toegelicht in artikel 8 daalt in 2024 de maximale zorgtoeslag vanwege het vervallen van de eenmalige verhoging van de zorgtoeslag in 2023.

Tabel 18 Premieoverzicht Zvw1
	2022	2023	2024
Inkomensafhankelijke bijdrage normaal (in %)	6,75%	6,68%	6,57%
Inkomensafhankelijke bijdrage verlaagd (in %)2	5,50%	5,43%	5,32%
Nominale rekenpremie	1.499	1.599	1.708
Nominale opslagpremie (gemiddeld)	15	51	84
Nominale premie totaal (gemiddeld)	1.514	1.650	1.792
Nominale premie totaal 18-	0	0	0
Verplicht eigen risico (maximaal)	385	385	385
Standaardpremie3	1.749	1.889	2.027
Maximale zorgtoeslag eenpersoonshuishouden	1.336	1.858	1.523
Maximale zorgtoeslag meerpersoonshuishouden	2.553	3.180	2.913
1    Afgezien van de IAB betreft dit jaarbedragen in euro. 2    Zelfstandigen en gepensioneerden betalen de verlaagde IAB. 3    Het cijfer 2024 betreft een raming Bron: VWS

6.5.3.2 Wet langdurige zorg (Wlz)

De uitgaven in het kader van de Wlz worden gefinancierd uit het Fonds Langdurige Zorg (Flz). Tabel 19 geeft een overzicht van de uitgaven en inkomsten van dit fonds. De uitgaven in deze tabel sluiten aan bij de bruto Wlz-uitgaven in lopende prijzen uit tabel 9, maar zijn gecorrigeerd voor de geraamde uitgaven aan de loon- en prijsbijstelling en volumegroei voor Wmo beschermd wonen die opgenomen zijn in de post Nominaal en onverdeeld Wlz. Deze uitgaven worden jaarlijks van de VWS-begroting overgeheveld naar het gemeentefonds en verlopen niet via het Flz.

Tabel 19 Exploitatie en premiestelling Wlz (bedragen x € 1 miljoen)1
	2022	2023	2024
FONDS LANGDURIGE ZORG
Uitgaven	30.484,0	33.377,2	36.671,1
-  Zorguitgaven	30.192,6	33.055,0	36.289,3
-  Beheerskosten	291,4	322,1	381,8
Inkomsten
-  Procentuele premie	16.576,4	16.371,5	16.664,8
-  Eigen bijdragen	2.114,9	2.200,8	2.276,6
-  Bijdrage in de kosten van kortingen (BIKK)	4.234,0	4.823,8	5.345,1
-  Rijksbijdrage Wlz	8.950,0	9.650,0	12.400,0
-  Overige baten	-  2,2	-  130,4	0,0
Exploitatiesaldo	1.389,1	-  461,4	15,3
Vermogen Fonds Langdurige Zorg	444,6	-  16,9	-  1,5
Procentuele premie (in %)	9,65%	9,65%	9,65%
1 Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal.

De inkomsten van het Flz worden gevormd door de premie-inkomsten, de eigen bijdragen, de Bijdrage in de Kosten van Kortingen (BIKK), de rijksbijdrage Wlz en overige baten i.v.m. rentebetalingen en renteont-vangsten over het saldo van het fonds. De Wlz-premie wordt constant gehouden op 9,65%. Verwachte tekorten in het Flz worden sinds 2019 opgevangen via de rijksb ijdrage Wlz.

Naar huidige inschatting komt het vermogen van het Flz ultimo 2022 uit op ruim € 0,4 miljard positief. Dit is € 0,6 miljard hoger dan de verwachting ten tijde van het jaarverslag 2022, waar nog een tekort van afgerond € 0,1 miljard in 2022 werd geraamd. Het positieve fondssaldo wordt veroorzaakt door een opwaartse bijstelling van de premieontvangsten over 2022. De geraamde premieontvangsten over 2023 zijn daarentegen neerwaarts bijgesteld ten opzichte van de raming in het voorjaar. Samen met alle andere bijstellingen in de geraamde uitgaven en inkomsten van het Flz gaat de rijksbijdrage 2023 daardoor weer met € 0,7 miljard omhoog ten opzichte van de vorige raming. In de Voorjaarsnota 2023 is de rijksbijdrage Wlz voor het lopende jaar met € 1,5 miljard neerwaarts bijgesteld, waardoor de totale neerwaartse bijstelling van de rijksbijdrage in 2023 ten opzichte van de ontwerpbegroting 2023 per saldo € 0,8 miljard bedraagt. Het fondssaldo komt met deze rijksbijdrage ultimo 2023 naar verwachting uit op - afgerond - 0.

In 2024 stijgt de rijksbijdrage naar verwachting met ruim € 2,7 miljard ten opzichte van 2023. Deze stijging is vrij fors en komt vooral doordat de premie-inkomsten volgend jaar naar verwachting ongeveer gel ijk zijn aan dit jaar, terwijl de Wlz-uitgaven met ruim € 3 miljard stijgen. Overigens vertoont de rijksbijdrage sinds de invoering in 2019 een stijgende lijn omdat de Wlz-uitgaven elk jaar sneller stijgen dan de premieontvangsten en de opbrengsten van de eigen bijdragen.

Het fondssaldo in tabel 19 voor 2023 en 2024 komt niet exact uit op 0 omdat de rijksbijdrage Wlz wordt afgerond op € 50 miljoen.

6.5.3.3 Verdeling van de zorglasten

Tabel 20 Verdeling van de zorglasten (bedragen x € 1 mi		ljard)1
	2022	2023	2024
Burgers (Nominale premie Zvw, Wlz-premie, eigen betalingen, deel IAB)	47,5	50,2	53,1
Compensatie burgers door zorgtoeslag	-  6,3	-  8,4	-  6,9
Burgers totaal	41,3	41,8	46,2
Werkgevers (IAB)	23,8	25,8	27,2
Burgers en bedrijven (uit belastingen)	24,3	28,0	30,4
Totaal	89,4	95,6	103,9
1 Door afronding kan de som der delen afwijken van het totaal. De cijfers in tabel 20 zijn overgenomen uit de (onderbouwing) tabellen 16 en 20 en figuur 10.
Bron: VWS, CPB.

Burgers betalen de nominale premie en het eigen risico Zvw, de premie en de eigen bijdragen Wlz, en gepensioneerden en zelfstandigen betalen de inkomensafhankelijke bijdrage Zvw (IAB). Voor burgers staat tegenover de nominale premie Zvw de compensatie door de zorgtoeslag. Werkgevers betalen de IAB voor hun werknemers.

De Wmo-uitgaven voor beschermd wonen, de uitgaven op de VWS-begroting, de rijksbijdragen en de zorgtoeslag worden gedekt uit belastingen. Daarvan valt niet op voorhand te zeggen of het lasten van burgers of werkgevers betreft.

6.5.4 Wat betaalt een Nederlander gemiddeld aan zorg?

Figuur 10 laat zien dat een volwassene in Nederland in 2023 gemiddeld € 6.637 en in 2024 gemiddeld € 7.145 betaalt aan collectief gefinancierde zorg. Dat betreft niet alleen de nominale Zvw-premie en de eigen betalingen voor de Zvw en de Wlz. Een Nederlander betaalt gemiddeld ook een fors bedrag aan Wlz-premie en de inkomensafhankelijke bijdrage (IAB) voor de Zvw. De IAB-Zvw wordt voor een beperkt deel rechtstreeks door burgers betaald (gepensioneerden en zelfstandigen) en voor het grootste deel door werkgevers. Voor het deel dat de werkgevers betalen beïnvloedt de IAB de beschikbare loonruimte. Daarom wordt dit deel ook meegenomen in de totale som van de individuele uitgaven aan collectieve zorg. Via de zorgtoeslag ontvangt de gemiddelde burger een bedrag ter gedeeltel ijke compensatie van de nominale premie en het betaalde eigen risico. Als laatste is meegenomen het bedrag dat via belastingen wordt opgebracht ter dekking van de zorguitgaven die via de begroting worden gefinancierd en ter dekking van de rijksbijdragen en de uitgaven aan zorgtoeslag²².

Figuur 10: Lasten per volwassene aan zorg in 2023 en 2024 (in euro's per jaar)

9.000

8.000

7000

6.000

5.000

4.000

3.000

2.000

1.000

0

-1.000

6.5.5 Fiscale regelingen 2022-2024

Extracomptabele fiscale regelingen

Naast de in dit Financieel Beeld Zorg geraamde zorguitgaven, zijn er fiscale regelingen die betrekking hebben op het beleidsterrein van de zorg. De Minister van Financiën is hoofdverantwoordelijk voor de wetgeving en uitvoering van deze regelingen en voor de budgettaire middelen. In onderstaande tabel is ter informatie het budgettaire belang van deze regelingen vermeld. De cijfers zijn ontleend aan de corresponderende bijlage 'Fiscale regelingen' in de Miljoenennota. Naast de regelingen die in onderstaande tabel zijn opgenomen, is er ook een aantal BTW-vrijstellingen voor medische zorg, alsmede regelingen voor teruggaaf van BPM en vrijstelling van MRB die ook voor de zorg van belang zijn. Voor een beschrijving van de regelingen, de doelstelling, de ramingsgrond, een verwijzing naar de laatst uitgevoerde evaluatie en het beoogde jaar van afronding van de volgende evaluatie, wordt verwezen naar de bijlage bij de Miljoenennota 'Toelichting op de fiscale regelingen'.

Tabel 21 Fiscale regelingen 2022-2024, budgettair belang op
transactiebasis in lopende prijzen (bedragen x € 1	miljoen)
	2022	2023	2024
BTW Laag tarief geneesmiddelen en hulpmiddelen	1.695	1.841	1.914
ASB Vrijstelling ziekte- en ziektekostenverzekering, zorgverzekering Zvw1	886	914	943
MRB Verlaagd tarief bestelauto gehandicapten2	17	17	19
1    ASB = Assurantiebelasting 2    MRB = Motorrijtuigenbelasting

7 Bijlagen

Bijlage 1: ZBO's en RWT's

Tabel 76 Overzicht Zelfstandige Bestuursorganen en Rechtspersonen met een Wettelijke Taak (vallend onder ministerie Volksgezondheid , Welzijn en Sport)
Naam organisatie	ZBO/RWT	Begrotingsartikel	Begrotingsramingen	Uitgevoerde evaluatie ZBO onder Kaderwet	Volgende evaluatie ZBO
CBG	ZBO	Agentschappen	Wordt bekostigd uit het budget van het agentschap aCBG	Doorlichtingsrapport College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (aCBG)	2023 (agentschapsdoorlichting aCBG)
CAK	ZBO en RWT	4	115,0	De basis op orde brengen	2024
CCMO	ZBO	10	4,8	Zelfevaluatie CCMO	In de WMO en Kzbo staat dat de CCMO drie evaluaties moet uitvoeren: Zelfevaluatie (art. 27 WMO), WMO evaluatie (art. 39 WMO), en een Kaderwetevaluatie (art. 39 Kzbo). Deze evaluaties moeten volgordelijk plaatsvinden en als één pakket worden opgeleverd om zo op efficiënte wijze vijfjaarlijks één algehele evaluatie te laten plaatsvinden. De volgende evaluatie van de Wmo vindt plaats in 2023. De kaderwetevaluatie en de zelfevaluatie van de CCMO zullen gelijktijdig plaatsvinden met de volgende Wmo evaluatie.
CIZ	ZBO en RWT	3	111,8	Het CIZ leert door Kaderwetevaluatie van het centrum indicatiestelling zorg	2026
CSZ	ZBO en RWT	4	1,6		Evaluatieplicht niet van toepassing. Evaluatie wordt niet uitgevoerd; CSZ zal op termijn worden opgeheven en medewerkers zijn al in dienst van de Nza.
Dopingautoriteit	ZBO en RWT	6	3,0	evaluatie-wet-uitvoering- antidopingbeleid-en-het- bredere-antidopingbeleid	2027
NZa	ZBO en RWT	4	70,2	Evaluatie van de Nederlandse Zorgautoriteit	2023
PUR	ZBO en RWT	7	0,9	Beleidsreactie evaluatie Pensioen- en Uitkeringsraad (PUR)	2025
ZiNL	ZBO en RWT	4	68,9	Evaluatie Zorginstituut Nederland	2025
ZonMw	ZBO en RWT	1	321,7	Evaluatie ZonMW	2027
FMMU advies bv	ZBO	3		evaluatieplicht niet van toepassing	evaluatieplicht niet van toepassing
NTS	ZBO en RWT	2	14,5	Evaluatie Nederlandse Transplantatie Stichting	2026
Landelijke examencommissie ex art. 8 lid 5 Dranken Horecawet	ZBO			evaluatieplicht niet van toepassing	evaluatieplicht niet van toepassing
Stichting Donorgegevens Kunstmatige bevruchting (SDKB)	ZBO			Tweede evaluatie van de Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting (bijlage bij Kamerstukken II 2018/19, 30486, nr. 23) - Parlementaire monitor	evaluatieplicht niet van toepassing

Naam organisatie	ZBO/RWT Begrotingsartikel Begrotingsramingen	Uitgevoerde evaluatie ZBO onder Kaderwet	Volgende evaluatie ZBO
Cluster registratiecommissies: FGzPt, KNMG,    ZBO KNMP, VenVN en KNMT		Toetsen op kwaliteit. Evaluatie van de registratiecommissies voor specialismen in de gezondheidszorg	evaluatieplicht niet van toepassing
Cluster Medisch-ethische toetsingscommissies	ZBO	evaluatieplicht niet van toepassing	evaluatieplicht niet van toepassing
Cluster Uitvoerders Wlz	ZBO en RWT	evaluatieplicht niet van toepassing	evaluatieplicht niet van toepassing
Cluster Zorgkantoren Wlz	ZBO en RWT	evaluatieplicht niet van toepassing	evaluatieplicht niet van toepassing
Cluster Keuringsinstanties Attractie-/ speeltoestellen	ZBO	evaluatieplicht niet van toepassing	evaluatieplicht niet van toepassing
Cluster Keuringsinstanties speelgoed	ZBO	evaluatieplicht niet van toepassing	evaluatieplicht niet van toepassing
Cluster Keuringsinstanties gastoestellen	ZBO	evaluatieplicht niet van toepassing	evaluatieplicht niet van toepassing
Cluster Keuringsinstanties Elektrotechnische producten	ZBO	evaluatieplicht niet van toepassing	evaluatieplicht niet van toepassing
Cluster Keuringsinstanties beschermingsmiddelenBO uitsluitend voor consumentengebruik		evaluatieplicht niet van toepassing	evaluatieplicht niet van toepassing
Cluster Keuringsinstanties ex Wet medische hulpmiddelen	ZBO	evaluatieplicht niet van toepassing	evaluatieplicht niet van toepassing
Cluster Examenorganisaties drogisterij branche	ZBO	evaluatieplicht niet van toepassing	evaluatieplicht niet van toepassing

t+4

co"

39,8

198,0

oo +

co"

39,8

198,0

CM +

co"

39,8

198,0

co"

39,8

189,0

+

co"

39,8

189,0

15,9

37,7

co 'sF 00

14.7

185,0

CM

Toelichting

Regeling heroïnebehandeling

Behandeling van langdurig opiaatverslaafden met medische heroïne.

https://wetten.overheid.nl/BWBR0020561

In 16 gemeenten wordt deze behandeling aangeboden aan langdurig opiaatverslaafden voor wie behandeling met methadon onvoldoende resultaat biedt.

De 16 gemeenten die deze behandeling aanbieden.

1 Volksgezondheid

Specifieke uitkering aanvullende seksuele gezondheidzorg

Aanvullende seksuele gezondheidszorg, coördinatie en soa-onderzoek in het verzorgingsgebied waar de coördinerende GGD is gevestigd.

https://wetten.overheid.nl/BWBR0048331

Gratis en, indien gewenst, anonieme -aanvullende seksuele gezondheidszorg voor specifieke doelgroepen.

8 coördinerende GGD'en

1 Volksgezondheid

Specifieke uitkering stimulering sport

Onderdeel

Naam

Korte duiding

Juridische grondslag

Maatschappelijke effecten

Ontvangende partijen

Artikel

Naam

Korte duiding

Juridische grondslag

Maatschappelijke effecten

Ontvangende partijen

Artikel

Naam

SiSa nr.

X

H3

H4

;u -o

ë?

O -3

• Q. 

  3 C/) .®

c o) 0 ~ ö) 03

IJ

.!¦§

0 0

• Q. 

  .0)

r- qz £ 0

r- qz £ 0

r- qz £ 0

0 03 0 0

0^0 n I ^

o o o

°> s’ S

° “ °

>    5 .e 0 > 0

ö) 0 12 jf, o ¦a _c .2

:0 C 0 0

> c "§ " ®ÓE c o.E E

0 0 0 o

C 0    03    0

5 0 > 0)

>    m.E 'ö

03 it;

C o

s»

Q- C

O 0 ' 0

0 _w _ X O J= 0

c -Q 0 0 > 03

O 0

— J* 03 Je:

1“ E 8

> > -O ™ 0 0 Olf, ol E ^

— JeT ® ti

g X c E

-o £

r- qz ^ 0

; T3 J- 03 , "ö 0 ¦£ c 0 -C 0 \p .2

¦ -* 0 § i00?

'St

+

00

+

CN

+

i-*

S

5 g CD .E 0

-* -o ;= c

X o ® "ö 0 0

-C    -9    0    a    x

C    t    T3    M

“    s    c    i?

>    >    0    >    O

0 T3 •

E '0

• O) 

  0) c 5 0 O) 0 C ‘u 0) 0 0

I 1

s *ë

=5 Ë ö ® 0 U

• o. 

  C

(/)

O» c

.E o)

0 "ü 0

¦5 5 8 o>

TO 0) 0) O)

"ö -o E

I i

s *ë

ra o

.E ö)

^N .0 O)

e 0

0 _Q

is

0 _#0 ö) 0

C 0 0 ~ ö) 0

IJ

¦I ¦§

0 0 Q_ .0)

11

s *ë

I i

s *ë

0 CN

¦rz O

0 CN 0 OM

® a

• Q. 

  C

F ®

® 00 o ü CM

• • 

  5°’

• O) 

  > J_

0 0 0. ra ^

¦E Si

0 > > £ ra 0 c c >

P TJ :

O 0 A o 0 y 0 _Q >

⁰⁵ - o

M^U,

'St

+

00

+

CM

+

O

r-t

CM

o

o'

o_

o'

0_

ID"

ID

CD

0_

co"

CM

CN

'St

CM

oo

CO

CO

o'

> C ⁰

§ ^E |

C O "O

CD ¦“ ©

-Q o ~0 o c V > ®

m £ CD

C C CD

• • 

  t h "g ° ra $5 co -Q c c

11 s

§ 2 o

cfl 8 Ü ° -§

§ CD c 5 ,® CC

o 52 ^>

£ © £ _d

® jE > o

2 c 0) 3

0 -2 _0    C/3

c "^N © 3 *-• o

CD © C

0)ü c

11 E *g

."2    ’D    CD

"c    -C    ~    0    ¹

^c    '^4_l    tn    N

0    >_    5    ^    ¦

Ö3    0    >    0    ¦

• u) 

  ^ -a

0    C    0    C

E    -E    "ö    o

E -9

^ o 3 "Ö

O CD 0 _Q

'¦5 0 £ £

0 CD

C -Q

£ _Q

CD 0

u j=

C/3 0

0

P s

• - 

  CD 52

• : 

  TJ 2

E ¦* o ® * 5

Ö3 c

.E ⁰

| © += ⁰ ‘5 -a

i ^ UJ

• : 

  O > _u ^ Q 0 C c _: "Ö O ® m 2

⁰ 0 -*= >

c P

•= a ;

0 .

¦O O •    -

c O £ >

*- 'St 0 0

E » § _c

0^30

> <4P    >

I ®

E *g

0 0 ⁰ ~G

• Q. 

  3 C/) .®

2 0 a's

0 ⁰

55 c/3

E

¦a

0 c .C/3 0

"m £

r- qz £ CD

r- qz £ CD

"£ 0

0 _Q

.E O)

O)

5J=

; O

Q.I w o

SiSa nr. Onderdeel    Toelichting    t-2    t-1    t    t+1    t+2    t+3    t+4

Maatschappelijke    Aanpak huiselijk geweld en kindermishandeling.

effecten

Ontvangende partijen Centrumgemeenten Artikel    5 Jeugd

5 ra CD .E

"O

;= c

'sT

o'

OO

'sT

o'

OO

'sT

o'

OO

'sT

o'

OO

CD

'St

— CM Q. CM X O 0 CM

⁼c >    ®

m ® 0)

E -E

cfi

CU m -n O)

ë ®

m ® <0 > CU £

® w 2 c "ö 'u>

fS

C/5

^ c

¦¦=• CD CC >

=5 Ë ö ® 0 U

• o. 

  C

co

c

.E a)

0 "ü 0

¦5 5

;u "ö

r- qz £ 0

C o TO 0 0 — 2 osl

E o

M ® RA

S’ >

C i D)

Si 2

e 0 CU _Q

CU _Q

>. E

E <o

X cu .5= ^ cu 73

.Is HI ®

§ 0 C > .® <0 O) <=!

.E 0 0 E

• O) 

  M-0

DQ

"E

¦g '0 _c

0 > O C 0 0 C

> | F <

co

'CD

• - 

  T] ® Q. » CU cD tO

2 -® c

• - 

  F cu

• - 

  0 >

¦ § O) —

0 0 O) >

0 "O

N C 0 0 "O 0

O)

o E > Ü2

0 .ti 05 3 _C0    0

0 c ;—, 0 N 0

¦s Q

I i

¦si

• O. 

  (1)

81

co

ö

SiSa nr. Onderdeel    Toelichting    t-2    t-1    t    t+1    t+2    t+3    t+4

Maatschappelijke    Betere organisatie randvoorwaardelijke effecten    functies jeugdhulp.

Ontvangende partijen    Coördinerende gemeenten

Artikel    5 Jeugd

E ¦£ —

ot: s

©> © j

+-> O)

© C 0

£ © -o

• : 

  cc

• : 

  o

• : 

  Q

c +-

° p ¦Ö C

CD . TJ O ' c o c 'T £ 00 0) °o

> Cjp ,

CD 0 2 T3

8 ^N +- c

• = 

  5

5 s .2 5

CD

03

CD ¹

05 0 > 03 ' O) ^ -O CD C 0 C

E © -ü §

~ c . CU cu

CD

Ö 0

CU

.2 5 c 75 CD

CU ©

"O ©

C/5 o O o >

05 £-

© © S £

C C -Q 0 CD o

© cu • > : "o

CD 0 CD TJ

> <4P    >

ts

0

I

o_

ö

o_

o"

o_

o"

co

K

co

co

o"

"ö 0 ¦ : ^:E CD ¦

c Q HO Ü > (j CJ

ëvV

C/5 ^3    0

C/5 "O

P 2 S

> o .> cu >

Q C/> _fn CD C-J C/5

CD •=

io |

p

E -o o c

C O

⁰⁵ m 0 ©

£ E

CU 0

-9 o

c .9 Rt

¦ö 5 0 3 o ?<o

CL ~ CM ^W 0 © Ö5 T3 i

.E o ^

0 > o

v D ^N

5 ® 5

0 ±Z

E C -

ϰï

Q .E ¦“

CS ^ ® CS — s

r- c O

S ® O

c > ü ffi ®

ï?*

O ® ? ^ 0X5 < O 0)

-Q

CD

03    ¦

CD *c/> x: cu a^² o o

2*£ CU cu -₀ Q- o c to +- cu _

5 CU 2 CD

> CD _0 -

% "O '

C 0 CD _c "ö C

O - r-

+- c o £ ? 8 'ra?

i 5«o

m ^ N O C CD -Q 0 03

I i ¦si

c -ö

*03 £

c m ° ® 0 £ CU -O

® O) c c E C ¦” ra

°> I ra O)

c o >

ra o </> > 0 CD

o c

• = 

  fll

0 2 Ï5 O

> ^1/5 5 TJ

II

to "O

O 4Z

¦D 2 O 0

.5> 0 c o 2 0 0 0 ¦P -*

O ~ c

2 1:1

11.1 2 £ ra ra S' |

c -te ra J S « ® ^:5 ¦§

C r C

ra .= ra

II#

¦O o ra

cy ra> ra

_C/3 _#N

re ^:E" C Q-0 .92

"O 03 _Q 0

E

0

_ , 0 0 > "O 0 N £

£00 0) 0 .g>

03 _Q *40

O

O ^ ~ > O O 0 _c "ö '¦£ 0 C

e C 0 0 0 O

• Q. 

  C -*

o ra §

¦£2 5

o E ra Pc"

>    0 "O ^0*0 ¦4—1 0 SZ

-g-ö2>

£ § 'ra ra e t +-0 9 ¦o -o $

Jr 0 ^N | -Q 0

>    £ -o

03 0    ¦

.£ £

03 9

9 0

sl

«I

o. “¦

co O

• : 

  "O c/3 -ü

r- q= £ 0

p

</> p

0 O

.22 e Ö5 e e 0 0 0

° > .

o O

0 (j

'o 0

e 0 CD ¦— > O

CD 0 ^

X sz o

SiSa nr. Onderdeel    Toelichting    t-2    t-1    t    t+1    t+2    t+3    t+4

Artikel    1 Volksgezondheid

' -O U) ®

.E la

03 N 0)

CD ^N

ni •

> "D O

2 g 3

® ra<

Q.C_O0)-'o >

r- qz £ 0

Bijlage 3: Verdiepingshoofdstuk

2023	2024	2025	2026		2027		2028
Stand ontwerpbegroting 2023    4.129.960	1.452.624	1.342.083	1.186.248		1.168.835		0
Mutatie nota van wijziging 2023    0	0	0	0		0		0
Mutatie amendement 2023    - 500	0	0	0		0		0
Mutatie 1e suppletoire    904 527 begroting 2022    - 9U4'52/	816.733	544.207	550.366		398.227		374.826
Nieuwe mutaties    - 278.176	72.369	26.020	-  2.415		-  83.355		1.081.745
Stand ontwerpbegroting 2024    2.946.757	2.341.726	1.912.310	1.734.199		1.483.707		1.456.571
Tabel 79 Toelichting belangrijkste nieuwe mutaties beleidsartikel 1 (bedragen x € 1.000)
	2023	2024	2025	2026	2027		2028
Uitvoeringskosten GGD voor vaccineren	0	180.647	0	0		0	0
Aanschaf zelftesten	0	34.700	0	0		0	0
RIVM Covid vaccinaties	0	28.977	0	0		0	0
Uitvoeringskosten GGD	0	27.000	0	0		0	0
RIVM Programma 19 onderzoek	0	13.000	0	0		0	0
Monitoring en surveillance door RIVM	0	8.000	0	0		0	0
Selectie en vaccineren risicogroepen	0	4.000	0	0		0	0
Effectiviteit van maatregelen ZonMw	0	4.000	0	0		0	0
Stimuleren begrip samenleving over ontwikkeling virus	0	3.500	0	0		0	0
Strategisch onderzoeksprogramma covid 19	0	3.100	0	0		0	0
Afwikkeling SON en DT	0	2.450	0	0		0	0
Effectieve dienstverlening	0	2.400	0	0		0	0
Ventilatie onderzoek	-  3.000	-  2.000	0	0		0	0
Vanuit het IZA wordt er maximaal structureel € 150 miljoen
beschikbaar gesteld voor gemeenten om bj te dragen aan de IZA doelstellingen. Voornemen is om deze middelen via	150.000	150.000	150.000	150.000	150.000		150.000
SPUK regeling beschikbaar te stellen aan gemeenten.
In het kader van Pandemische Paraatheid wordt in 2024
onder andere ca. € 35 miljoen vrijgemaakt voor versterking van de ICT bij GGD'en en ca. € 25 miljoen voor de	7.281	60.249	48.079	64.507	58.478		58.478
versterking van de infectieziekte bestrijding.
Het Zorginstituut adviseerde in 2017 dat prenatale screening zonder medische indicatie niet binnen de Zvw
past. Vanaf 1 januari 2024 wordt de 20 wekenecho	0	27.700	27.700	27.700	27.700		27.700

aangeboden via het landelijke programma prenatale screening en bekostigd via de Rijksbegroting

Tabel 80 Ontvangsten beleidsartikel 1 (bedragen x € 1000)

	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Stand ontwerpbegroting 2023	33.903	33.903	33.903	33.903	33.903	0
Mutatie nota van wjziging 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie amendement 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie 1e suppletoire begroting 2022	0	0	0	0	0	0
Nieuwe mutaties	5.318	5.115	5.115	5.115	5.115	39.018
Stand ontwerpbegroting 2024	88.221	39.018	39.018	39.018	39.018	39.018

	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Stand ontwerpbegroting 2023	3.849.237	3.854.503	3.937.222	4.092.886	4.119.979	0
Mutatie nota van wijziging 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie amendement 2023	500	0	0	0	0	0
Mutatie 1e suppletoire begroting 2022	-  30.339	113.796	249.483	291.542	301.291	358.710
Nieuwe mutaties	-  19.914	306.988	364.747	350.410	342.800	4.277.100
Stand ontwerpbegroting 2024	3.799.484	4.275.287	4.551.452	4.734.838	4.764.070	4.635.810

Tabel 82 Toelichting belangrijkste nieuwe mutaties beleidsartikel 2 (bedragen x € 1.000)

	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Post-covid onderzoek	1.750	8.500	0	0	0	0

Tabel 83 Ontvangsten beleidsartikel 2 (bedragen x € 1000)

	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Stand ontwerpbegroting 2023	65.055	67.055	68.055	76.639	76.955	0
Mutatie nota van wjziging 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie amendement 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie 1e suppletoire begroting 2022	24.000	24.000	24.000	24.000	24.000	24.000
Nieuwe mutaties	-  14.643	-  14.643	-  14.643	-  14.643	-  14.643	62.312
Stand ontwerpbegroting 2024	76.612	76.412	77.412	85.996	86.312	76.912

Tabel 84 Uitgaven beleidsartikel 3 (bedragen x € 1.000)

	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Stand ontwerpbegroting 2023	16.187.863	18.528.096	18.839.704	20.148.025	21.473.620	0
Mutatie nota van wjziging 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie amendement 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie 1e suppletoire begroting 2022	12.780.403	-  1.208.814	-  1.556.688	110.847	323.033	2.225.839
Nieuwe mutaties	796.977	1.470.498	948.857	-  93.660	-  271.735	21.170.017
Stand ontwerpbegroting 2024	29.765.243	18.789.780	18.231.873	20.165.212	21.524.918	23.395.856

Tabel 85 Toelichting belangrijkste nieuwe mutaties beleidsartikel 3 (bedragen x € 1.000)

	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Bijstelling uitgavenraming rijksbijdrage WLZ naar aanleiding van actuele ramingen van het CPB.	-  200.000	350.000	-  1.000.000	-  200.000	100.000	1.500.000
Bijstelling uitgavenraming rijksbijdrage BIKK (Bijdrage Kosten Korting) naar aanleiding van actuele ramingen van het CPB	-  24.700	229.800	79.000	160.400	152.100	317.800
Voor de uitvoering van de CA-maatregel voor dak en thuislozenopvang is er structureel € 62 miljoen beschikbaar gesteld	0	62.000	62.000	62.000	62.000	62.000

Tabel 86 Ontvangsten beleidsartikel 3 (bedragen x € 1000)

	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Stand ontwerpbegroting 2023	5.691	5.691	5.691	5.691	5.691	0
Mutatie nota van wjziging 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie amendement 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie 1e suppletoire begroting 2022	3.502	0	0	0	0	0
Nieuwe mutaties	858	858	858	858	858	6.549
Stand ontwerpbegroting 2024	10.051	6.549	6.549	6.549	6.549	6.549

	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Stand ontwerpbegroting 2023	1.505.574	1.176.330	1.167.784	1.164.518	1.162.023	0
Mutatie nota van wijziging 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie amendement 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie 1e suppletoire begroting 2022	-  51.894	89.024	57.509	54.382	14.414	-  10.213
Nieuwe mutaties	15.101	183.464	140.357	119.188	85.960	1.249.192
Stand ontwerpbegroting 2024	1.468.781	1.448.818	1.365.650	1.338.088	1.262.397	1.238.979
Tabel 88 Toelichting belangrijkste nieuwe		mutaties beleidsartikel 4 (bedragen x € 1.000)
		2023	2024	2025    2026	2027	2028
Doorontwikkeling in het kader van standaardisatie van    6 400 gegevensuitwisseling Persoonlijke GezondheidsOmgeving    '			32.600	31.600    32.300	24.200	0
Tabel 89 Ontvangsten beleidsartikel 4 (bedragen x € 1000)
	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Stand ontwerpbegroting 2023	11.153	11.153	11.153	11.153	11.153	0
Mutatie nota van wjziging 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie amendement 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie 1e suppletoire begroting 2022	0	0	0	0	0	0
Nieuwe mutaties	3.062	3.062	3.062	3.062	3.062	11.920
Stand ontwerpbegroting 2024	14.215	14.215	11.920	11.920	11.920	11.920
Tabel 90 Uitgaven beleidsartikel 5 (bedragen x € 1.000)
	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Stand ontwerpbegroting 2023	124.575	93.393	93.416	92.264	92.264	0
Mutatie nota van wjziging 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie amendement 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie 1e suppletoire begroting 2022	17.261	92.913	97.221	3.106	3.106	3.331
Nieuwe mutaties	8.838	6.363	6.364	6.377	6.453	98.717
Stand ontwerpbegroting 2024	150.674	192.669	197.001	101.747	101.823	102.048
Tabel 91 Ontvangsten beleidsartikel 5 (bedragen x € 1000)
	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Stand ontwerpbegroting 2023	2.085	2.085	2.085	2.085	2.085	0
Mutatie nota van wjziging 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie amendement 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie 1e suppletoire begroting 2022	0	0	0	0	0	0
Nieuwe mutaties	315	315	315	315	315	2.400
Stand ontwerpbegroting 2024	2.400	2.400	2.400	2.400	2.400	2.400
Tabel 92 Uitgaven beleidsartikel 6 (bedragen x € 1.000)
	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Stand ontwerpbegroting 2023	524.177	520.795	517.369	495.619	481.872	0
Mutatie nota van wjziging 2023	213.000	0	0	0	0	0
Mutatie amendement 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie 1e suppletoire begroting 2022	-  59.974	-  112.935	-  115.108	-  109.347	-  9.755	-  7.912
Nieuwe mutaties	31.568	31.697	35.645	34.416	33.357	514.219
Stand ontwerpbegroting 2024	708.771	439.557	437.906	420.688	505.474	506.307

	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Stand ontwerpbegroting 2023	38.740	27.740	15.740	15.740	15.740	0
Mutatie nota van wijziging 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie amendement 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie 1e suppletoire begroting 2022	9.100	0	0	0	0	0
Nieuwe mutaties	4.184	4.184	4.184	4.184	4.184	19.924
Stand ontwerpbegroting 2024	52.024	31.924	19.924	19.924	19.924	19.924

Tabel 94 Uitgaven beleidsartikel 7 (bedragen x € 1.000)
	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Stand ontwerpbegroting 2023	206.209	189.385	172.239	162.249	153.230	0
Mutatie nota van wjziging 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie amendement 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie 1e suppletoire begroting 2022	5.161	2.469	175	-  5.944	-  6.698	-  6.698
Nieuwe mutaties	6.699	9.285	9.170	8.622	7.293	151.697
Stand ontwerpbegroting 2024	218.069	201.139	181.584	164.927	153.825	144.999

Tabel 95 Ontvangsten beleidsartikel 7 (bedragen x € 1000)
	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Stand ontwerpbegroting 2023	2.901	2.901	2.901	2.901	2.901	0
Mutatie nota van wjziging 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie amendement 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie 1e suppletoire begroting 2022	0	0	0	0	0	0
Nieuwe mutaties	438	438	438	438	438	3.339
Stand ontwerpbegroting 2024	3.339	3.339	3.339	3.339	3.339	3.339

Tabel 96 Uitgaven beleidsartikel 8 (bedragen x € 1.000)
	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Stand ontwerpbegroting 2023	8.321.849	6.761.449	7.121.649	7.471.849	7.148.949	0
Mutatie nota van wjziging 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie amendement 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie 1e suppletoire begroting 2022	115.600	87.200	250.700	330.300	1.093.800	782.600
Nieuwe mutaties	2.500	104.000	48.200	31.800	9.500	6.909.049
Stand ontwerpbegroting 2024	8.439.949	6.952.649	7.420.549	7.833.949	8.252.249	7.691.649
Tabel 97 Toelichting belangrijkste nieuwe		mutaties beleidsartikel 8 (bedragen x € 1.000)
		2023	2024	2025    2026	2027	2028
Bijstelling zorgtoeslag naar aanleiding van actuele ramingen CPB		109.100	51.500	237.000    298.300	1.065.400	756.500
Tabel 98 Ontvangsten beleidsartikel 8 (bedragen x € 1000)
	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Stand ontwerpbegroting 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie nota van wjziging 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie amendement 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie 1e suppletoire begroting 2022	0	0	0	0	0	0
Nieuwe mutaties	0	0	0	0	0	0
Stand ontwerpbegroting 2024	0	0	0	0	0	0

Tabel 99 Uitgaven beleidsartikel 9 (bedragen x € 1.000)
	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Stand ontwerpbegroting 2023	29.254	29.031	28.799	28.527	28.333	0
Mutatie nota van wijziging 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie amendement 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie 1e suppletoire begroting 2022	615	873	1.079	-  808	-  741	-  268
Nieuwe mutaties	10.110	9.742	9.740	9.724	6.722	34.459
Stand ontwerpbegroting 2024	39.979	39.646	39.618	37.443	34.314	34.191
Tabel 100 Ontvangsten beleidsartikel 9 (bedragen x € 1000)
	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Stand ontwerpbegroting 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie nota van wjziging 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie amendement 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie 1e suppletoire begroting 2022	1.500	0	0	0	0	0
Nieuwe mutaties	0	0	0	0	0	0
Stand ontwerpbegroting 2024	1.500	0	0	0	0	0
Tabel 101 Uitgaven beleidsartikel 10 (bedragen x € 1.000)
	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Stand ontwerpbegroting 2023	556.993	444.996	437.981	419.727	419.256	0
Mutatie nota van wjziging 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie amendement 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie 1e suppletoire begroting 2022	68.941	65.281	47.358	38.886	33.225	28.555
Nieuwe mutaties	25.171	54.170	36.101	17.208	15.411	431.595
Stand ontwerpbegroting 2024	651.105	564.447	521.440	475.821	467.892	460.150
Tabel 102 Ontvangsten beleidsartikel 10 (bedragen x € 1000)
	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Stand ontwerpbegroting 2023	8.594	8.594	8.594	8.594	8.594	0
Mutatie nota van wjziging 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie amendement 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie 1e suppletoire begroting 2022	2.400	0	0	0	0	0
Nieuwe mutaties	1.008	671	671	671	671	9.265
Stand ontwerpbegroting 2024	12.002	9.265	9.265	9.265	9.265	9.265

Tabel 103 Uitgaven beleidsartikel 11 (bedragen x € 1.000)
	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Stand ontwerpbegroting 2023	25.000	129.000	129.000	129.000	129.000	0
Mutatie nota van wjziging 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie amendement 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie 1e suppletoire begroting 2022	333.143	315.674	288.099	293.418	313.935	288.196
Nieuwe mutaties	-  331.051	-  422.176	-  417.096	-  403.380	-  388.224	-  254.402
Stand ontwerpbegroting 2024	27.092	22.498	3	19.038	54.711	33.794

	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Stand ontwerpbegroting 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie nota van wijziging 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie amendement 2023	0	0	0	0	0	0
Mutatie 1e suppletoire begroting 2022	0	0	0	0	0	0
Nieuwe mutaties	0	0	0	0	0	0
Stand ontwerpbegroting 2024	0	0	0	0	0	0

CD CD

:= 0 0 N

ö> ®

CO ^

s §

™ o 'c co

13 CM —> O o CM

^ c H 03 0 ? a -i

,_, Ö3

CO ö) CM 0 O CM

Ln 0

o co

Bijlage 4: Moties en toezeggingen

"ö CO

© O

E ™

CD O

_#0 0

CG _Q

"O (O © O

E ™

CD O CD CM

'© 0

05 03

co o

CM N

S O

CO

• Q. 

  © O 'c/3 0 = T 0 0 .E E w

<9 0 2^ 0 0 OQ "O 0

£0

§ °

p o

0^w Q ra

I< 0

o

0

O "o

o 5

_ T3 N o _#0 > O 0

E E

0 5

N

0 0 ¦o -a p c ri 0

Ë ™ ^c 0 C -r-0 ^

sS

0 0

t/3 > 0 CO Q g C5 ™

O "o

o c

_ TD

N O

0 0

¦o -a

*- 0

C -r-0 ^

sS

§1

0 0

t/3 > 0 CO Q CM

CM

CM -Q

CO E

> 0 .—. “3 CO 4_ CM 0 O

™ S2 CO _c ? 0 00 m

£1 S

.E E

o 0

C/3 "CD

CD O)

0

S3 —. O op

E ci

0 CM

2 2

0 CO

° E

t <D

CD 03

0 J2

0 2* J2 s

CD "O

5 5

0 0

-C _Q

T3

0 0

E ^7:3 o o

> T3

0 LO 0 CO

X

o 0

. Q. c/3 Q.

C ^ 4g ^c > cc

o -a to 00

^ 0

-1 '— 05 0 c -£ 0

r-

TJ E

CD CC

ü (D w

c E ^ 5 < jö

-a 0

o E

1 03

0 0 -O >

0 T3 > 0 0 E

E <N 0 CO

f⁷³ >

;® 0 2

u > ü

C •*-> 0 O "O 0

0 OT

¦§ 'Si ⁷³ 0 o c 0 ra

• 0) 

  o © 0

^ c D 0 X ® Q 0 LU 0

U : 0

Z ⁰⁵ ® <

X C X TO LL > X

c a)

_0 T3

1'5

'I i ® 0 -0 >

0 0

"O ©

03 £

1§

0 45

Ic i s — 0 0 ¦—

o ¦§

v ^v-^/

0 0 £ I _    =    2.

2    i:    2    a)

:

0    >    0    %

0 c

• - 

  55    c    ^c

TO v)    00

• - 

  >    .©

I '^E

I °

5 o

o — t = o £ -* 0 0 > > c

0 CD

X Ü=

¦a o

c >

s © 0? S3

c =

• 0) 

  o

05 -C

45 0

X 03

¦a a

CD "Ö

> s

o 2 c 45 0 !E

0 CD

X _C

_#0 0 O >

E ® ^ 0 !=¦ TJ © ¦©

Is

s §

._ N

i_ 0

0 05

n ⁰ ° TJ

^ T3

TJ^

•— -x .E +-¦ < 0 ® c 1 1 § § § Ü c

m 4—    0

.2 0 ‘a ® ’ o o ^ < £

© 0

o :>

N >

o -o

>    c

• Z. 

  0

X -Q LU C

I— o

C/5 0 n > c ^w O 0

^    .    4*

-3    0    _#0

Q © ’^N _ ^ r Z :=¦ O < Q .52

>    c c LJJ 0 2

a > sz

^ 0 0

• - 

  c

E ~o ^u o

© N

> -©

l§

£ 9

LU Z

u o

g 9

N O

I °

^ CO

§« 1- >

> 3

O Ü

T5 © ._— Q, 0

0 0

-0 0

c -Q

II

li

=, cc

a E

-Q C/3

0 "O "ö 0

§ §

2—0 Q.    ¹³    -Q

^    O?    2    C

0    O    O    CC

t/3    ^T_    ^

g ^c

® >

• - 

  5

• 0) 

  V P o p r--

•- LD

E ^

“ oo

• - 

  g

C 0)

® M O) 1-~ CD © *

¦£ E

03 CD > 03 $ < -Q 03

o a

03 C )r CC O

> £ O) 0

II

-Q 0

C >

’¦§ ?

o | ¦O _ C 0 0 0 ra P

Q- 0 ® ~G

c

O °

§ SS

-Q

CD O

ë e

1«

® o

03

< -a 5 o

5 o -o "2

® "O

6

.2 o

• ? 

  E

1 SS

_ o

03 _c

CD

c +-> 0 w

O -E 0 .E

¦ — 0    ¦—    O

° 03    °    0

— Q- _ Q.

O ^ -

0

?

¦O

— c

0

0 "O

¦*= o

SS 5

> c 0 0

| 3

0 £

i!

~ 0 ® C 0

c 4* 0 »

o I

I^E

o

CL .

0 "2

Ë 8

E E

E

o oo

E ^

0 O 03 CM

0 j_ ® 0 E -9

VU

0 o > "O 0 0

<—< P

0 0

ë |

— 0 0 *

"O 0

0 P

Li J-

ra ©

N 0

c c

$ I

>2 0 ^

S §

c >

⁰³ ’K

C "E

0 o

s §

E £

® SS

Y |

0 CD

ë e

<n ¦§

= !

© 9

T5 CC 0

C 03

•s o h-^ N CM P C OM

• = 

  ® s 0 2 g

-c 0 ¦ c c °

m 0 ° 5 — CM ^ 0 CD 0 > OO

Ë

C O >

C N < 0

¦a ° c

03 O _0

:=¦ C c

5 8°

s N d> TC 0

ü 2

03

0

E ^ 0 p ^ 0 0 0 Q E oo P

CM p

O _:E

CM 0 r>L 03

o oo

£ g

i—i CM

0 P * o

o 0

Q E

0

"D

® N ° ® 0 E •o 0

-Q ^

© -g ^u

O C ^N 0 c © © oo

> CM "O ^'

c ™

s s

0 _Q

0 O T3 ^ C O 0 ^ O 0

C Li ¦— 0

0 o

ra _0 0 0

0 0 V- > 0 0

§ g 0 0

0

P —

i_ 0

0 N

O 0

U

c -8 0 TO

C C

© oo

> CM "O ^' C ^

0 O T3 ^ C O

0

TO _

i_ 0

0 N

O 0

U

^c -8 0 TO

C C

© oo

> CM

P S

0 _Q

0 O T3 ^ C O

O 0

0 ^

N 0

i_ 03

> o

O ^N 0 2

|Iï

2- CD =

s ® $

g 03 03

° SS ®

ri TJ ®

o »? oo 0 o H. -Q s

03 h». *r '«t O CM -Q 03 i- CM 0

> > O > Ü= ii o

x: c 0 0

0 “ T³ 0

C 03

5P

C O 0 O T3 > ® O 0 0 TO ö)

2 ï

o ^:®

E '35

0 Q.

TO 0

!y, c

> O

0 C E ^: E . c ¦

O 03 ¦“

ïï >

^ P 0 '0

P 0

O -Q ^ 2

• • 

  o : :=• N

p c

O 03

0 0 T3 ^ C 0 0 > 03 > W P"

P 0 0 0 0 E ^ o TO C

0    '®    .

>    ⁰⁵    -o

O    0    ^

0    O    P

’^r    E    c/3

g^»S

o    C_    0    N

OM    0    jj,/    0    C

Ê    1    s    "2    -8

?2    .2    g    >    o

—    c    >    o    s

O CC

p © .E -Q

03 0 c ©

5 g 0 0 TO TO

0 0 TO •+=

^C c

5 ^E 2 ¦§

0

TO _

i_ 0

0 N

O 0

H

^c -8

0 TO

C c

© OO > CM

0 0 'o E

TO _

O 0

H

^c -8

0 TO

C C

© 00

> CM

2 S

0 _Q

0 O T3 ^

"O c

0 0

P 03

E Cl

0 0 T3 O

^ E

0

TO _

i_ 0

0 N

O 0

H

^c -8

0 TO

0 _Q

0 O T3 ^

c o

o: ¦*

c "m

ra 0 ra 03 x 0

Q o c o 0 > P c 0 0 0 E

TO _

i_ 0

0 N

O 0

H

^c -8

0 p

ra 0

N 0

c © © oo

> CM TO ⁰ C ^

p

0 O T3 ^ C O 0 ^

0

TJ — 1_ 0 0) N

O 0

li

c B

• 0) 

  TJ

C C

© oo

> CM "O ^' C ™

to _Q 0 O TJ 5

O CD

03

_ "O 0 Q-D

0    ,

oo

O

.-* 0 l_ ö)

> O o ^N 0 B

% a

0 = TJ 3

C Cfl 0 0 O 05

0 r-c/5    5;

-O 0

'0 V. 0 2 .o s

?

TJ

0

TJ _

i_ 0

0 N

O 0

U

c £ 0 TJ

_*:    i_

0 0 N 03 C C

© oo

> CM TJ ^' C ™

to _Q 0 O TJ ^ C O 0

O CD

0 ^ N 0

i_ ö)

§ fi

O

TJ

3 « ~⁾ TJ

S o $

g 05 ö>

° s ¦=

ri T3 ® 9 ö P

OO 0 O -Q ^

_0

INI =

< W

O o) “= o

0 N CD

0 J£>

I— TJ

c TJ O o Q. ^N [DO

|a

c £ 0 TJ

s s

to _Q 0 O TJ 5

O CD

0 ^

N 0

i_ ö)

> O o ^N 0 B

f §Ë s ® $

g 05 ö>

° s ¦=

ri T3 ® 9»? OO 0 o ^.12 S

Ö5 §

• O) 

  o

0 TJ

• - 

  8

,® c S |

03 0 TJ 40

• - 

  > I $

9 2 0 ö) ^ 2 c 0 0 _ TJ TJ

® S O | ° ra

S’.® ^N

2 £ 0 c £= E

!?

ll

•- 0 C T3

5 2

S o ^u

£E.S

00 £ 0 CM O ~

O c £ 9 0 c § © 9 D 0 CJJ .© 0 — C TJ

>

TJ 0 £ 00 0 OJ

S?

TJ 0

¦£-§ 0 2 9 O

-i4

0

TJ

0

0

TJ

>

05

C TJ 0 0 E °

8! "

i- c

0 0

§ +

. to

c/5 o o a

11 m 0 > -

0

E ^ 0 P ^ 0 0 0 Q E

00 2 CM 9

O :E

CM 0

r>L öj o oo

£ g

i—i CM

> -g 0 © 0 ©

z E

oo 2

CM 't

O :E

CM 0 O)

9 oo

' CM CN O tUi CM

-o E

0 ^ CO ©

0 "© 0

S £

CM 0

2.E E

© L_

2 o 0 o sz > 0 NI 0

o Ui

o b

o .

>    Pi

1_ O)

0 ÖJ OT ©

'c ©

'E ° u—:

C = 0

0 O

TJ -Q -CO) 0 O © N TJ 0 00 C >

3 2 ® ^ c e

C © O 0 ^ ^N

>    © © ^N -Q

"0 0 0 ^ > E

© TJ -n

TJ c E 2 © © i » 8

£ <1) -p

• 0) 

  T3 §

I S |

wel

g © 0

° 0 ^ có E 0 9 o E o ^

. 0 >

• ! 

  ^7:3 © , 1- 0

• : 

  O > . > 0 ^: O 'T

© ^ TJ 2

0 TJ

N -Q

in o

N I

o    ©    =    ©    :

°    r    B    to

—    0    .©    'F    I

E .©

; 3 0 . oo © :

CM © ,

J o ^ O^ 0 '

• • 

  - o :

to 0 e

'E ^c ?

E e 0 E © M o ° z o TJ ^

© 0 x:

-C N _ © C £ O) 0 „ © > OO o e OJ ^ cD ° C/5 -s CM N J5

TJ CM e ©

' O ^

° g-5

?B §

° '= ra E © -o

® T _c ’m O---

+5 O TJ

£.0 0 Q. © e 05 05 C

o -^E o

M V S .2 :-

¦6 § I ^>

£ 0 0 TJ

o £

CM E ^ £ 9 e

I

© . > -O 0 0 0 0 z E

oo P

CM 'p

O :E

CM 0 r>L 05

9 oo ⁴ o

CM O

CM

< S o ® ra I

(A TJ £

8 I >

¦a ® ®

TJ 0 e 0 C 0 O ¦*-“

05 "O

i§ï 1-0 0 © > o

1 e $ O © P

^ $ '5

^ UI e 0

Ë “

0 TJ

~ O 0 > o ¦£ ^

ra 8 8

05 -Q N

8 &!

E © e

o O b

>    — to

>    © -F

o O 0 TJ 0 0-^0

© | g |

s I ® s s ^{s s} ^

O 0 CM _C

0 > .E

e .2 0 O I ^2

SZ TJ © C

| s

0 9 > .E ü-~ 3

[/) o N © CD | 05 0

e > .E³ 0 tS ©

0 F

^ E 0 3^

9 © o^a

| o

^u CM

C -0 e TJ en »-

3^o

0 0 OJ •H TI (N

o - n

05^

^ e e

P; © O

9 Q.

CO ;=> O. CM g 0

05 ©

0 .E E ⁵ ra 2

N - ¦£ Z ® ra _ S? ®>

00

90^

o = ® 4 -§ ^

> -ó

0 © 0 ©

z E

oo 2

CM 9

O :E

CM 0 05

9 ^

© .

> -g 0 ©

0 ©

z E

oo 2 O :E Ö

CM 0 CM

N O)

9 Nf

z E

oo 2

CM

.CM. :

1 > 0 0 N

g E

® 0 O) -Q

B o 0 § TJ >

o 1

§» r_ ö) 0 .E o ©

,    -v:

m ©

¦8 K 0 0 ^u & C S-

0 O 0 ^N E ⁰

M ^ 3 C

• - 

  dr

0

O ¹

Ü- LU u,

TJ C/3 TJ *_. — 0 0

0 0 -0 c C ®

> !Ë

0 2 ’o c 5 S

c Q-

?r w O OJ

© OT O ¦=

o -a © c

CO © 0 =j

-® Ö

I«

o ¦© c © © -E

^ ï=

2 S

0 * = ¦ö -s E ©

o _w c -⁰ 0 0

N O

z 2

® >

¦a ë

0 °

> ©

O TJ

S o _c

Ö1 c <-§:® 1 ^ ®

0 c 3 ^ 'Ö3 © © © 0

§ ° 1

^ Q. 5

.©ON

o ^c © ê 9 =

2 o

0 *N

© TJ © e 05 _©

C =3

0 er TJ 0 e P

_0 O

© C TJ 0

C ^ 0 0

ra |

© > 0 0 E TJ

© TJ TJ s_

© 0 ^-

; :0 "O 0 2

LU 05

e ^:E' 0

©    C/5

b 'o

e JZ 0

¦E ⁰⁵

¦=- N C 0 0 TJ TJ C 0 0 ^— O 0 TJ ¦© "F

05

T3

CD 05 ¦° O

.Q O s_ C CD 0

> .E

O 4— 0 0 E

0 O < >

0 0 > a 0 ><

•4= T3

8 ra

ra <» ¦a ®

CD .

E E © © 03

0 C

a E

O ’© CN 05

0

l §

c o

0 J= °> CD m T3

.E a

C/5 t

Q o

X Q.

T3 0 C TO

© c

TO a)

5 P

O O)

:=> 0

>

o c

ö) © 0 «_ “ g

C 05 0 05 TO 0

?!

o ©

> -a 0 ©

0 . E E S ©

-* 0 0 c

Q E „ o

CO

CN .E

o ©

CN 05

LD

CO

O    O

CN    —

05

^E

c ©

s!

x ©

LU .-S 0 O

I 3 0 © 05 ^7:3 C _#0

"©

¦a c c 0 O .E £ o © 0

¦Q 0

c -Q

O 0 0 "O ^ c

!Q C

!_ ©

§ E o Q

T3

C

o

N

0

05

0

¦a

c

0

_05

o

>

c

0

0

T ^N 0

Q© >

9 TO O ³ O O 0 6 CD c > 0 .2 J3 ₂

0 |

• ? 

  ® m O

^ 0

-a 0

— o

4-1    0

© 2s4

3 I

© 5T

1 S

!> o

° •-c O

'0 E

©5 ©

CO ^N CN ©

O T3

^ O ¦a O o 0

£l

© "U o © 0 > E ° © E

© 0 © 0 CQ o

c E

T3 c 0 ©

0

0

E .

o .2    ^

c ° c o

'0 E '0 ^<_

05    ~

0

0

E .

o ®

^:0 E

©5 ©

CO N «1 N CN © CN ©

o ^ o ^

CN i- CN »-03    ©    03    ©

© n © n 0 c 0 c ' 0 -J= 0

c c/3 c

m © m ©

0 u_    0 u_

4=    V 4=

O ^ O

0 4=    0    4=

^— 0 _C 0

05    !_    05

o © o © o .2 o .2

>    »r > »r

o o "a O "a O o 0 o ©

>    05    >    05

0    ^    0

_ ^ t

, o I— o © 9r © n ~

^LJ 0

CO 0 CO 0 CN 05 CN 05 O C O C CN 0 CN 0

o »-

<2 8

>1

• & 

  o t-

£l

© ^ > = 0 © © 05

4= o

0 c

03    ©

'c 03

0 c

E⁵ o

O

C ¦0 "O

o 2

> > o ©

0 -C

C 4->

O 0

i ^7:3

C/5 ©

O ©¦ JL © 5 c

© o sz o c g 0 0 ^> sz

0 O

S £

CN 0

O oO

0 £

c >

2 X

o §

2 ^

0 CO

is

E ¦-

0 >

I -§

© -O 05^

0 0

^ 0 E "ö

'© §

CQ 05

0 C LZ © 0

C ® E ® 9 £

T3 3 Ü 0 y) ®

ra -S ° > S » .2 “-o

| i-g

5 o :=

o 3 > 0

_0 © a E ^ © © ^

^ -a

O 05

o o

X C C C/D

O ^:©

E‘8 0 0 TJ c

_#05 4=

'N ©

>< E

O 05 .© >

0

©    ©3

>    .E

o -©

E ©

0 5

>    g

0 .©

|1

0 © aQ 0

0 05

? ©

C N 0 C

u o

© ’E

3 a

o o

© i e

© © ©

s | E

co c E

o if CO

in 2 S

£15 °

© o ^ 0 0 T3 "O 0

SI

.52 CD

c >

© ?

.E

0 3^

"O ©

C 4= 0 0 ^> 0 c > © © © -O 05

.El 0 © ¦“

> :

¦a

« 0 0 ^2 ^E

Q. ©

a> 2

© ~

E ^

t —

0 0

• a. 

  .e X o

©    4-.

0 "O

^> c

⁰⁰ E

S ^2

o ^a "g

-9 CD 0 ^E © © 0 -E- £

• o. 

  2 E

© 0 ^ 0 ™ c

• = 

  ra ^:®

,_, Q. 05

CO c c

s -ë ®

CN £ 0

© E 9 E ⁰

0 .E

¦a o

© E a E — £ CO £ CN _:E O 0 CN 05

9 ?

LO O

££ g

© 0 CQ "Ö

0

0 ¹-Q © E p-

.© 0

4->    0

TJ >

i_ C © 0 > ^ o © -a Q-

0 ^ © 0

i g

E 0

0.

• * 

  ^ 0 2 ®.2 2, o ®

CO 05 © CN 0 c O O O

0

05

2*

0

O

N

0

¦a

c

O -Q

• ? 

  g § E

CO '0 CN 05

CN 05 CN 0 >

9 V.

LO O

9 2

LCD 0

'P

.© E

„ E 6

® T3 -i.

o 2 i|

• Q. 

  0 -> Q. 0 U© 05 Z

-5 > o

2 §¦§

a 2 .2

o g-xi

CD © ¦5 >

Q_ © C _l ® T3 0 ©

ll

0 > -G ^ 0 JE. © 0 •D g-

C ® ,

E -Q ¹

2 0 §

Q- > g

® ©

g

© c/3 £

T3 > -Q

c 5 ^

«5 r-

«51

$ °Ü

°? §3 E r" ^ w r'' i) ®

St O 0)

02 N c

^ 0 ©

^ -O O)

I— C 0 (- ° TO © ® ^

> O 2

S ^ x

^ c 0 i= © c © -2 ©

£ ⁷³ >

)= © O) ai

o -o .

C/3    ^ '

&s S

T3 $ E>

S'³?

P ® o

> o

c £ P O

(C C ^

j- © 0 C

co ~Q © 0

M © © "5

?ii!

S?oS

£1 g O

o

1!

> p

s &s

m So

g 5°

CM ^ = O) O).© .E •£ co

2-g⁷³

S> T3 T3

5 .« O

'St

05

04 0

E

"0 0

§3 E

Ö3 0

r-

© J*£ © 0 © N

0 0 "O 03

© e*

£ ^c © 0 >

¦g s

to c

" 5

S H

0 m ^ 0

0 t/3

E © 0 ^ ^ E

© m 0 0 g

03

O

c

E⁵ &

S o

"S, a)

9 © c

.2 8 5 ¦§

Q fc — £

££ g

0 0 C > 03 ©

io³ ® > E c |5 ®

<cüs

« ^:F C OO

s ©

«M 0

0 ^

E E³

N N C

0 P 0

T3 03 £

i

$ C a

1—,00

CO Ö3 0 CM C c O *p © CM E C CO ^ ©

o CO

• 03. 

  S

CO "Ö CM 03 O O CM 0

° C

§ I®

ï ? E

1 1 g

1- 0

Jr 0 03

O > 0

ih

s i|

pc © 9 9 > g o £ ©

1—1 O N

0

3 T3

03

C

© .= 03

TO 0 ©

C O) (fl © £ —

c i s

N X E

I Ss

E © ©

5

X, 2 £

co ©

CM 03 £ O C ©

CM 0    ©    ¦

C33 C

5 t O _:

© 0 0 CN

0 ©

03 "Ö

0 if)

E ©

0

^ E

© 'm

5

0

© g

^N ^

CO "Ö CM 03 O O CM 0

° C

§ I s

5?E II G

1- © £ O O)

£|i

s

° E⁾P

c

— ©

c -a

P ^c o ©

© CO © CM 03 O © CM 0 E

0 E P > o o g ^c — c 0 — N 0

.© =5

O T3

E « 0 0

Ë 'E

i 0

0 TO -C o

C 0 0 03 > ©

0

0 c⁵

y o S

© o 0

5ac

© 0 0

^ S "H

L-J ö, O

s ⁵

O g ™

^ O ~ pr o ©

9 > E

P © 0 x -a 2*

00

E

"0 0

0 (-: N £

£ ^c >

¦g 8

CD C

" 5

O ?

0 m ^ 0

0 t/3

E ©

0 ^

^ ©

© m

^7:3 5 0

© g

^N _

CO "Ö CM 03 O O CM 0

° C

§ |s

ï ? E

ii g

£ O 03

ih

s §|

8    9P P; © 9

9    > g

o £ ©

1—1 O N

n E 0 0 N

0 0

N -0

©    j_3

• ? 

  E

0 c

0 N © C 1- 0 © > E T3 0 C ^ © 0 t/3

"O 0 Id ⁷³

N C 'St '¹CM ©

o ©

^ g

© T3 © ri, o 03

© ^

I ®

© 'E © £ ©

§ 11 > ® § W c S’

s ||

Pc 0 -rn O > p

O

g

c E © 0 N

0 0 N -Q

© ^-3

• ? 

  E

0 C 0 ® c ©

0 N © C 1- 0 © > E -a 0 c ^ © 0 t/3

"O 0 Id ⁷³

N C 'St '¹CM ©

o ©

™ g

© T3 © ri, o Ö3

© 5

5P

© §

• - 

  o g

n E © 0 N

0 © N -0

© ^-3

• ? 

  E

0 c

© c 1- 0 © > E -a 0 c ^ © 0 t/3

"O 0 Id ⁷³

^ 5 o ¦P o ö.

53 P

I ®

© 'E ©

s: £ ©

§ 11

> ® o

W c S’

g O ®

CM g⁵ E

Pc © 4^ o > p

pc c ©

2, o 5

n E © 0 N

0 © N -0

© j_3

S^3 ? E

0 C 0 ® c ©

0 N © C 1- 0 © > E -a 0 c ^ © 0 t/3

"O 0 Id ⁷³

N C 'St '¹CM ©

o ©

^ g

© TJ

© 9,

O 03

§ I I

> ® o

W c S’

g O ®

CM g⁵ E

Pc © 4^

o > p

Pc C o

2 O 5

03

CO

00

0 -Q

n ©

t £ © J5

© c

03 _© < 0 _c T3 0 P c E © a

© "0

^7:3 E

£ ^7:3

© -a

O

E

o '5 © © _0 no

• Q. 

  •=. c -Q © _c © 0

1- -XZ 0 Js4 >

0 C/3

53 “

£ ci¹!

0 0 03 T3

® o 0 03 ¦0 0

© & 0 ^

0 £

E> o

8 £

03 £

¦C 'St 0 LO

> 9

© -a

cc

¦a

c CD

c 3 "a Cl) -S c T3 S a) •D ®

ff) 0

© O) ©

ü ^0) C 'O .

0 0 > >

.0 0

^X -o ^

Q .2 ©

Pc©

0 "Ö > c © 0

0 g

cc E

"O ® 1= .Q +- 0 © P -c 9

c + 0 00 > p

c 0

E -a

© 0

0 -a

05

0

¦o

⁷³ P,

~ 03

?

¦a

© 0

-a

n E

03 0 N

0 03

N -0

> -Q

⁷³ E

0 N 03 C

i- 0 03 >

E ~ö

0 C 'XL 0 0 0 "O 0 15 ⁷³

N C 'St ^-1CM 0

O 0

w -n 03 Si O 03

0 ^

I ®

S 5>

o

O > 03    ₍₍

co

03 >

¦o

c

03

CO

'E ë

o E

> O ® o

^X 03

ë 8

?!

c §

. o s

¦v o ¦

-E £

CL

"O

O Q)

C £

Q -O ==> CO 5 ©

g o ^ ° c E 0 © o P 0) óo-2 ^ £ .E

C 0 0 "O

:=> 0

t — 0 0 Q. >

ET 0

-Q "0 N

S ?4

.E? 0

¦0 -) +^J. £ c -Q ü 0 C C/ï 0) ^c

.E c 0

> ¹ >

_ 0 T3

0 03 0 ^N 0 0

^ ra “

® B.⁷³

^LJ O. '

CM V) O C ¦ OM 0 .

é §¦¦

° o - > .

O O

O ^

© o

0 0 p 5

n E 0 0 N

0 0 N -0

0 j_j*

?^E 0 0 W ®

C 0 0 N

0 C 1- 0 0 > E T3 0 c ^ 0 0 0 "O 0 15 ⁷³

O 0

w -n

0 rL,

o 03

O 03 N

0 ‘E 0 x: 0 0

§ 11 ^ ® ® ^x O) - 0

VV f- m

OM g E

0 4=;

o > p

C: c o a o 5

^N 0 ® 5

E CM 0 O ik OM

0 y=

E '-ö

> .P 0 0

31765, nr. 775

31765, nr. 782

29247, nr. 392

29282, nr. 516

29282, nr. 517

31765, nr. 731

36200XVI, nr. 212

25295, nr. 2115

29282, nr. 523

29282, nr. 528

29282, nr. 532

23235, nr. 232

23235, nr. 225

23235, nr. 226

Motie van de leden Maeijer en Agema over voldoende middelen voor een behaaglijke temperatuur in verpleeghuizen

Motie van de leden Sahla en Den Haan over een onderzoek naar het effect van het voornemen om de normatieve huisvestingscomponent te verlagen

Gewijzigde motie van het lid Van den Berg c.s. over de wettelijke erkenning van spoedeisendehulpartsen als medisch specialisten (t.v.v. 29247-383)

Motie van het lid Den Haan c.s. over de seniorenkansenvisie actief bj het programma Toekomstbestendige Arbeidsmarkt Zorg betrekken

Motie van de leden Den Haan en Bevers over monitoring van het effect van het loslaten van de huidige bezettingsnorm in de verpleeghuiszorg

Motie van het lid Den Haan c.s. over onderzoek naar een mogelijke vormgeving en inzet van modulair opleiden

Motie van het lid Drost c.s. over ervoor zorgen dat bij de uitwerking van de green deal 3.0 ideeën van zorgpersoneel worden gestimuleerd

Motie van het lid Drost over het verkennen van de mogelijkheden om de regeling eerder en/of langer open te stellen

Motie van de leden Mohandis en Dijk over een schriftelijke reactie op de punten uit het manifest De medewerker op 1

Motie van de leden Van der Plas en Pouw-Verweij over een regeling naar Beiers voorbeeld voor extra opleidingsplekken voor artsen

Motie van het lid Van den Hil c.s. over de ramingen van het Capaciteitsorgaan betreffende het opleiden van physician assistants zo snel mogelijk opvolgen

Motie van het lid Bevers c.s. over in kaart brengen op welke manier de zorgcontractering kan bijdragen aan een gunstigere arbeidsmarktsituatie in de zorg

Motie van de leden Mohandis en Sahla over de middelen voor het Investeringsakkoord Opleiden Wjkverpleging benutten om een impuls te geven aan samenwerking rondom opleiden in de wjkverpleging

Motie van de leden Mohandis en Sahla over onderzoeken of er afspraken met werkgevers gemaakt kunnen worden over baangaranties voor toekomstige wjkverpleegkundigen

a o 0 , o o *-o - > .2 1) 0 D O 0 > C

_C 0) O 2

C O) 0 o 0 0 ¦— 0 ^ a ^ '(ö* § 0 2 £

N "ö 0 0

«j.E E S

1    * s!

O E¹ O) O)

0 O "O r~

^{2    N} S ®

P ® 2 a

2 »¦§ 8 ~ 0 C C

.E Q. 0 0

p N F

^{c N} T3 E

0 >- c O

T3 O CC ^

^ o -g .

^ H m c

0 J- ï 0 ¦ N g M ®

o S =5 2 ¦4= E c .E . O o - -E ^

^ o 0 > -Q .ti

© cO

O  LD CN0 'iZ

• V. 

  H

© cO

O LD CN

0 ^

"P H

05 _Q g

• ? 

  iu

__0 ¦

O >

N O -§

O v ™

O '^t—l 05 ¦a o o c a. > ¦

O

0

5

0

>

CN

^2 c

Êi 0 © 22 2

E -

0 © 22 ©

co 0>

0 O) P

9 0 z:

CO O) 0

£lï E

"ö -o

C 0

¦5 E

⁰⁰ $

CN 0 O g -L CN E ^

o 2

⁰⁰ $

CN 0 O g -L CN E ^

o 2

O '0

„ 05

0 CN

O o

N CN

LO c •—.

£± O T-

E ⁰⁰

E CN

o o

pL CN

:E C 0 0 05 >

0

> —.

+-¦ O

2 S

~ CN

2 E LÓ

'i-    05 05

0 0 CN •C? LO 0 C CN

Q E

co 2

CN p

O :E

CN 0

I^L Ö5

9 co

LÓ g

CN ^<~^>

CN

Q E co 2

CN p

O _:E

CN 0 r>L ö5

9 co

CN

CN 0

i< -a

S P

^ 0 0 ©

Q E co 2 o :E

CN 0 05

o co

05 2

0 P ^ 0 0 0 Q E co 2

CN p

O :E

CN 0 r>L ö5

9 co

P £

t E _d

2^ ^

:ê -§ S

^E- g

0 ^ > Q 0 "o

” ? ™ O 0)« CN 0 0 •    -    -O

C5 0 9 05

05 O

0 T £ 0

t E _d

2 2 0

:ë -§ S

^E- g

0 ^ > O 0 ~ö ^¦0 0

™ -0 p

O 05 0 CN 0 0 J N -rr

p: 0 ⁷³

A ÏS

2 0

t ^E d 2 2 0

:ê -§ S

^E- g 0 ^ > Q 0 "o

” ? ™

O 05 0

CN 0 0 J N -rr

p: 0 ⁷³ 9 05 m

t E _d

2^0

:ê -§ S

^E:p © 0 ^ >

Q 0 "o

” ? ™ O 05 0 CN 0 0

• • 

  - -a

pc 0

9 05

05    0

0 IO

o v

lx § g

1- CO 0 CO > CO

O .

_0 0

0 05

t 2

^ TJ ¦2 > O TO

^ .E

^E I -

® c ~

¦*“ 0 C C "O 0 0 0 0 ^> 0) ⁰⁵ 0 © 2 N -⁰    _

o £ 0 ;¦ o 05 0 0 0 ¦o -o «C ö)

¦£ 8J

ï ¦£ O

§ % 5 S>f -5 “ o -g i-|.E

⁷³ 2 O)

c 9-.E 5 ® o 2 | a

| i'i

g | § 0 c _m

^ E -0

.© E .E

o ö) ©

-n -*

P 0 0

.9 o o

N N N

E g>

%ë

0 0 ¦0 c 05 O

O LO

^E 4

P 'St

Ö5 LO *N CN

2 £ O 0

c c 0 0

\ 0 05 ₀

•i e © 0 0 > c

05 "_£2 '^W 05

C O ^ '0 > 0 052 .E O a

2 N 0 ,05

> 1

C T3

2 0

2 0 § T3 +; 0 c 0 ⁰³ 5^0 ^ o ©

0 O 0 '¦P _ 0

o ^c

20 0 > 0

0 0 > ^ O 1-

rrr 0

55 0

E 0

0 Jji

05 0 < O -0

~ 0 ^ ~o 0 0

c ^w E -o

0 0 > x: O o _ 0 0 0

E -Q 0 10 2 0 0 0 -0 CL ^

p g

2 o

0 2

CL "O '

0 0

2 0 © > E o 0 0

E 2

0 > o >

-0

|| c ^ 0 0 c 0

C -O 0 C 0

0 0 o ^ . c 0 0

2 o

S a)

t E _d

M *

:ê ¦§ N

^E = s

0 ^ > Q 0 g : -a c

00 _ vu

OM T3 O 05 ^w CM 0 0 J N -7-5 £ © ^7:3

If!

¦a a

c 0 'Z g 0 c > ©

0

— T3 DQ C C '•£

(- ^ro S g

TJ C 0 13

0 E ¦o x C ®

>!

0 0

E .2

in

0 ,2

0

0

C T-

CM

0    4^

o o

C 0

*5 5

© 04

0 c

31

© 05

E~

0 I— o ^ © 0

:=• c 0 0

0 O TD ~

c J|

31

0 ;.p

o -c 0 ©

E S

© T=

i- >

0 —

CQ 0

0 0 0 ‘+Z X 0

05 05 0 05 X C

0 "O

o o

0 "O g r-

0 0

> Q.

0 _&¦

c O) a) c tj — 0 0 — Q. 0 0 ¦a n

C 0 > « ® S’

p

^ -a

© 13

E -Q

"O 0 0 "O

oc +-

"O 2

05

• 0) 

  .

cc tl

1 a 0

® 3

-C (D © © 5 E

C13    ©

0 0 ⁷³ E c 0

5 =

S |

5 IS 0 £ T-Ï *-

O .E

^E^

0 0 T3 "O 05 0

-n ©

?! 0 0 T3 05

£ O

i*

li

> sc .92

T3 -n

0 _05

£ E

> c

0 05

•~ 0

g 05

c

¦^'¦5

§ © 05 Q. U O

0 a

0 > o

0

E 0 0

T3 £

.E §> Z

«3 |

c ¦*-« "O

0 ©    3

¦a -c £

s .2 C ^ > 0 ^ 05

i-i -I ._ I oa

T3 0 c £ 05    ©

0 si: -a

-c 0

|

O

N

I | H

0 O > CL O 0

05 o

"O o

0 >

0 ©

c i

0 g> > -o

O ^L0 ^ ©

05 v.

g —¦

£ © 0

> 0

.2 -ë

li

05 0 05 0

0 .E > ^ O ^ C O 0 O Q. > 0 0

c — ,0 0 > ^

Q- *0

© >

0 © > > o 05

c g 0 0 g r*

© E g o _0 &

0 C

g '5

.92 So

o =

C 03 0 0 "O ¹0 0

E >

0 05

g't;

g '0

CO -a

• Q. 

  CD

C/) i_

0 (D

u _E

00 V CN ^2£-O 0) CN TO

E

o

c 5

03 CD

¦a o c S 5 £

CD ©

S E

E g

N o

^:5 E

¦a 0

=3 > O 0

_ro 0 0 c

TO ¦”

1§

0 >

o o. O Ö)

i¹!

N 0 0 0

-a -a

-§ |

I §

s&

0 0

0

Ö)

c

0

¦a

I a>

0 C o ^

2 § Is II

CD O

5 E

O 0 0 Js£

0 © > -p

O CD

0

0 9

o CN N 00

m ⁰⁰

-n ^

c ^M

o >

0 V) 0 TO

E -Q

TO O)

S ^c

0 0

^s .2 g

ü U r

0 0 r a®

> TO

© 0 TO o

— T3

0 C

^'5 g -2> ^> 0 0 'C* '¦P 0 O 0

^ E

0 — _c a _ 0 ^c t ^ 0

> g=

0 O O E

<D $

'ói

W CN

0 O Ó c oo "3 <» 0 £ X ⁰⁰

c >

'I !g> Q 3

0 P. — CO

> •

i •

3 -    -    _

o TO 0 0 CL c > > 0 0

O 0

E "to

«1 .g> E

N .4-1 ._ 0

3 &

0 0

0

c > 0 O > c 0 '0

!§

© n

0 0 CO .0

^ 0

.0 O

ilg

«ïS

TO 0 00

CD -n LO N C CO

o > >

CO 0

0 0 Z ~o 0 .© CO .Q

C 0 0 •*-¦ 3 P 3 O

^ -s

C C 0 O TO C

0 P

*§ g E

l§

If

0 0

Eg

.Ü.2 co £

0

TO

C ©

P J

“ 0

0 © ¦*= T5 C C 0 0 > +^J 0 P

si

5 m

0 0 TO J= 0 TO

0 0 So 0 0 E ©3 0 P

CD 3

< -c

TO 0

¦c —

CO >

I s

T3 0

i_ >

© 04

03 ©

o -©

^ £

E _s

¦D 2

^> r-».

LT3

> o5 ? EX

® s

^ O)

• O) 

  LO N 00

1 s

0 -13 0

2 E

o y> Q !2

13 03

13 jS

Q c

"o _Q

C o

13 N TJ TJ 13 03

"O 0 ¦2 c 0 0 -ö 5 c -a

E

03

> -s 0 —

0 0 JK I©

0 -Q

V 0

0 03

(3 h=

c g .© ^£

>    o c a © ^ ¦a ^ © E

0 8

^ I

c _

03 0

>    O

¦2|

<ê ©

> .S 0 0 03 -a

© o

0 N

X 0

0 ©

Q it;

0 ^c -a © c £

© $ > ©

2-g

CU

— 2* 0 ®

' c 0 0 0 01 E T3

X §

0

-ï 5

T3 £

0 0 T3 >

c .E

0 0 "O W

0 .E

0

CO

c

0 cn

1 s

! ¦§

|!

V,

_0 O)

0 O T3 ^N

C P 0 .E > -o E E o 0

O ö)

£1

— o

0 O) -C 0

c ® 0 Q.

11

> .E

0 ."E

¦p 0

• o. 

  è ° § O

— 0

o "E

O 0 T3 0 c o 0 0 0 £;

® o > o O 0

C E 0 +-> 0 0 x 'E c :=<

0 _Q

Q u

0 c

N ~

5 Ë .0 0 o ro E .2 0 ^ ¦o .E

0

E

0

0

0

x y>

0 x

E <

3 ¦CC co c

0 j? ¦O -g E 0 0 _a ^ o

> "O 0 O ‘2= -Q

I I

C

0 01

TJ .E

2 T3 0 O -O -ü C 0 0 > > 0

C/3 O) c ^w 0 g

2^ 0 2*C "O

a §

C N 0

"O =3 0 c

*3

C _Q 0 0 > U 0 0

z⁷³

O “ 8 ï 0 <1> ¦0 ⁰³ O ^

j_ O)

>1

° J

| §

0 "O

• 5) 

  0 1 5

,2-S

o 2

2 o 2 'E

| 8 > $ 0 X -o 0 0 C 'S 0 0 "O < C

GQ

c co 0 CD 0 LD X 02

C >

0 >

JË _E

"O t

.E³ o

^ r—

cu E

>

0 "O

0

T3

0

Z

0

"O —.

0 X

> 02

O OD c 9

0 LO Q. 02

it

0 "O

sz 0

o o E -o

0 U ¦ö C

5 s ® s

'¦P 02

h

¦o —

0> C N ^

> 0 > 20

0 0^0

CU to CU o

2^ 0

C/U o e -Q 0 o ^ -Q

® 0 0 ^.C 0 ö>Xi 'vf N c 02

f 5 £

0 c ^>.

CU 0 ü

m ⁰⁵ > = .0 JJ

0 CO T3 o

.E³ t

‘N O

f ro 0 0

^ m    ^ -*

CU -o CU a

C 0) 0

>    0 C c

c u 'E .9 ® p o 0

>    o 0 C

S ^ S ^ o ¦- E 8<£| g ë

»,>( ! ® ö ’2>

| s§ I ^0 >

Ï-?

0 -E

¦20 ca

0

ö ® c ^

ES

CJ 2

Ei — 0 0

S t W ^

5 0 0 ^ o > 9- § o ® 2 5

§

i|«ï

S N C ffi w Jr CD >-

:ë | > A

^E § ? a

CL O

0 0 ? T3

<N S

a -Q

0 0 => T3

CJ

o

> ff £

05 O 0

.E ©- E

0 tfl 03 Q 2*: (1) V) i? ro ¦+= 'F O ^ © 0 > O) to

J2 -s © TJ t 0 C ^ 0.0

0 O © P

55 S-i .E

® S

-¦- O o TM

o ⁶

°3

T— CM

9 c

OD 0 CM >

2 ©

i Ü ^ 0 i- E

Ö) 0 c

’o 9 0 E

i|

-5 ^ 2 | as

I -

JZ &

© -^c < 0 © ®

E 0 c\i

-Q CM £2 0 0 0 "Ö CM

_0    _0    i_

• Q. 

  'tO O „ M O ¦O 'E >

c 9 c > E 0

^ 8 ©

0 © 13

• o. 

  0 —

0 -C C

© i— ©

U ° =

o 0

s § >

° ®.E

o 2 3 ' © > ™ Z .E

¦4—¹    0 ~    0

© E O 13

f 2 -5 .J2

o 0 0 +->

O > ^:^ ©

> <- -° .2

• * 

  -Q 0 -Q

> ^ =5 ~ S>Q © a

©> © ' © T3

• • 

  "© .—

17)

© CM

~ o

CM Q •

©00.

CO -Q

>

05 "O ¹

c c c

© E

=3    0

2, © C 0-0 O- T3

©> 0

ï I !_ ©

O 5 10 § ” 0

0 © © Z TJ > 0 >

:ë G O

E g o

O o S * "© 2 E¹ a) c o P ©

N ® -8

5 _© *0

0 o "E

E E < E g o © © =5 ^ -o 2

© 2 E © o © E E

C 2*: 0 0 0 0

Q £-

c ^-a3

i a)

• a. 

  c

¦Q © ^C "2 S o

0 ^

® s

TO g °> 8 05 _c

g I

0 CM

i- 0 *-© 0 13 © 13 Jr

E .2 |

0 N

O c

E c

? ^

2 ^a II 0 © 0 5 05

© E .

• - 

  c 13

O CO

E § 0 o _#0 o 'd Ü “> o

0 0

E <S

© c

o P

i £ o

O N o ^

¹ iz ©

¹ 0 o

| N

• : 

  '= 0

¹ 0 o

a £

ill

© 0

0

0

0 13

°g

0 _*£

E ^

Sr m

E Q-

p

r 2^ o , ;= ^

_w N O 13 CM E

&3 I

0 0 0 c

^7:3 E © 3

05 ^

Hi - 9P

0

0

d

• - 

  _ © 2 0 T3

¥ c c > £ o TO E 9 N

$ O 0 0

¦“ o. ,o > cn H *.

t C TO "E

O TO P o

TO E> E *

• ! 

  ill

£ -ö ? "O — 05 ^ >-C C 0

2 ® ë s

i#

>g

P 0 ©

% °>g

ll-

© 05 E

; 00 © 0 05 t

05

E

-a

Q ; -a

13 Z

c © 1.1’ © 2 '¦P *0

¦§ ^

^ o

11 CO © _. 0

S I 8 ? él

r— ©

CM 13

© 0 ¦— o) ±: E © ° © 5 E F 5 o „

0 T3

5 0

TO ^ ^

O 0    0

~ 0 0 U 0 0 O ^2 ^2 C c C ©00 -Q 0 0

0 05

"ö .E

Ö5 00

o a

-9 ©

° c CM C

é ^

oa ©

0 ©

É ⁰⁵

© g

05 E < 0

C -c

-a o

g ©

E 05 0 © 2^ © © E

Si

CM O

O © 0

x > -a

0 9 ©

ë ?

TS ©

©

13

c -a 0 c > 0 - © > 05 O ^

2 2.0

c

0

¦o' 2 > © 1- © 0 -Q 13 O .2 05

E S

ro

© © . cc 0

0

i E s ^

; §5:^.2 ¦ -n i2! 05 5 © 0 ©

: © ^ ^

3 C -o : -o © c : t 05 ©

I O >- 2si

Ü2

©

o E⁵ 0 © 2^ SZ

¦= © © ^ ts c 0 0 5?

TO ® 0 © 1_ o © -a

u_ 0

o 2

c ©

© ^ 2Ü 13 © C O O

© 5= 13 C

I.E

— 0

© 0 > 0 c ©-© 9

13 © 0 © ^— © © 05 13 \p

c 5

0 E

> 0 0 "O

Z ’© 5 ©

o >

E X ® ° 2. LO 05 LD *N OO

1 $

_© ______

0

>• CM

13 _L 0 > 0 X © p

N

9

>i

o ^c . © © 91

13 0

9 ⁰⁵ > ¦-

E 1 © © p

^7:3 9

TO

5 ⁷³ 0 0 u >

•O TJ

0 ©

¦*= t

© 0

J2 c — .lü,

®-8 g

a>

¦at

,§£ ¦ C

• a. 

  E

CL -=s a) 03 O Ö3

£ E c _

"O o 03 03

c > 0) r o

t    ®    o    -    ^

03    *-    O    03    03

®    ®    §    go

¦C    03    ^    13

C/3

9.ï|>cd

s| §| S

©    >    ®    O    £

>    C    03    £    E

;E    03    C    _r    O

®    u    _c    ®    c

®ï«c-

©0050 ??»;o

O C ^E R 03

, 03 g

03

©

>

.E 03 ; 03 o> •

• : 

  > 'E

• : 

  03 O 03    >

• ! 

  -a > E CD

• ? 

  „    c

a CD R CD £ 0 ^ > 03

¹ TO m 03

I C >

0 > g o ö E

¦S Q j?

03 LU ^

E E C

03 f/3 03

o o ^

O O 03 9 CJ .O

£ 2 03

• ? 

  © co T3 E §

E Ë 9

2 © 5

03 _C CM ©CO

03 © CM ^ ¹¹ 5 -8 2 S 0 £ ™ © . —

c ® - g

3 i? 2

c ^ o 0

O = 0 0 O. C °

^a 0 E m © © ©

0 03 C C "O © 03 ©

&'s ?c

® * § s

> c

0 'c

E c o E 5 o

E -E © '© E “

£ o o E

| 2 s ^

5 o O ⁵¹³

t > o u

03 C ^ W v ¦=> © >¦

© O 0- ¦

'E © o >

Q © ©

OM _Q

03    0

P- ©

03

5 0³ ©

• Q. 

  v JU © — ©

s I :ê

-i4 03 "O 3<: c _ © ‘O ©

I— —fvi

_© © ©    03

o © o

O -Q CM

© 0 ¦O R

-n TO

<

¦a

• O) 

  N 03 ©

^ P.

.2 ©

|S

¦o ö:

O

^E _#© © 0 *N 03 N ~ C ® C • =

T3 © ©

5=3

O -c ^ _ . © 0 So>,

S Ï

l< 0    ©

o c c

¦ © ©

S 2 a

©

03 _ ^ _w

TO -^ © _Q '©COC

© .E ©

’— C ©

0 0 © "O

⁷³ R⁵ > c

EO © E

E o) 5 u ^c ^

1- 03 03 03 © TT C C

!S?

o o. -g >

4—    0)    O    5>

0 o O *-

0 N 03 =3

¦E © © 0 ^m « O u ^ 0 N _c

g 4 i «

?S?I

r~- § © 0 O ^ N g LÓ C © 0

r- © > 03

03 ©

© \p

> O

^ 0 E c

0 È

5 o

E -E © '© E 0³ ©

£ ^w CM -Q

=5 Ë •=* © r- -o

c 2 © TO

> i-

4_    ©

© > 'O O -Q 00 © CN

V £

_03    03

0 R o -Q N 03

CM C CM •£= O -C CM O

03 'C »- © <S g

o '⁵

"O ©

c -o 2 =

II © ©

© |

^7:3 ë

c 03 © ©

E ©

O JS

2 0

CM -0

Ë ’® ¦=-, © -Q

^c 2 © TO > 1-

-Q 00

0 S

_03 03

0 R

o -Q N 03

CM C CM •£= O J= CM O

00

Ë

¦a

©

©

©

E

© ©

^ '-C

© *55 .E 0

0 ©

_i !q

0 .E -o ^N c 0

© ï⁵* > E E ©

— 03

• ? 

  s

o =0

©

03

© R t

E o

CL © © ©

o 0 g 0 © © -o 0

I! © © 03 >

8 ’^c E "m

0 —

M R ¦O -*=

© .E © ^

-ü |=<

00©

TO 03 > C O ©

E E ⁰³ o ^c ©

1- 03 03 © TT C 0 © 0 E o 0

0 ^an

4-    ©    O

0 o ⁰

0 N 03

o! 0 0 0 © O

^ 0 N

£ 0 ^c"

pj -o ©

o 0 -o ^ 0 c g 0

© -Q sz c

_c 0 ^c ©

ü g © © > 03

E .E

E -E

© '©

CM -Q

= '©

© "ö > 1-

_03 03

0 R

o -Q N 03 CM C

03

0 —¦ "ö

ë’.E

§ m

> o c

¦g o ~o 0^0

liS

^ © O H T3

o 0 N CM TO oO

i O O

> -o

C "O

?

TO

0 CN

E, ^

03 LO

'N 00

1 $

CD ® t ^

3 -c

"c/3 O)

CNJ ®

™ E

CD CD

> E

03 :=< > N CD 03

CD ®

^E | CD E

• * 

  o ® T=

CN ®

£ P

CD

>

° c

Cfl ®

d ® 2? 2 1

1 i

¦<-> 0 ® -C x: o c ^ § ^ _#0 E

O 0

0

03

C

0

>

0

-Q

C

CD j*/ ® 0 c Q-o c

>    o

(- CD ® .2 ^ ^c 0 ®

S E

-Q O.

0 E

-C 0 1- "O

0 0

Si

ra "§

0 :=•

X si C 03 0 C Q > c ® ® c 0 ® 0 E

2 $

§ § -O T3 ® 0

C O 0 W

>    E,

fis Ö3

.E 0

¦M

II

c

0

.2 c

® 0 c o

® -o 0 2 J_ 0 0 Q.

•=. a

f-2

CD ® "O ®)

c .52

ü 0 o =u

w ^E

® ir 03 -Q 0 C

£ 'E 0 > ¦O >

03 0 ® CO

c

’© ® 0 0

0

T3

-i4

C c O 0 0 O

0 4=

1- <2 TJ ® E Jr > o 9

o ^ g "E -5 .E S> O ra c O o

E ^ o

o? ^

c jï ®>

1 ® § ^ co <1) 0 N 4= C Cfl O 0 03 0

2.E ï

ra ra 32 ¦§ $ c 5731 5^0 P §

0 JL 0 -n T3 -O ^u 0 ^ ~ 5

T- ®

CN Ö3 O

O +-> i”

CN 0 §

0 _a

E ° ® 0 O

c

E °

0 0 0 03 0 0 E

CN "O CN c —

9 o -S

U ¦ — N 0 0 ® N ^ 0 *= ¦a -u

'® Cfl 03 0 CN 03

"O _N

0 0

CN 0 03 y)

i- 0

O C O =3 > 0 0 W

£ >

0 O Ö3 CM CN CN CN O O CN CN

0 E

0 0

ii

S ra

0 M

E ®

£ >

0 O Ö3 CN CN CN CN O O CN CN

0 E

:- > 0 O Ö3 cn CN CN

c 03

0 c £ 'c T3 0 C O 0 "O tfl 0

¦o

• Z. 

  0 E T3

"O ^C_fc 0 03

c 00

c 03

0 c ^ 'c T3 0 C O 0 "O

V)

m ^7:3 0___

Ii 0 0 i_ 0

0 03 C ⁰⁰ 0 co

0 03

— ®

c ® ' 0 O

® c

¦t->    0

® ,

E o

.E⁵ >

'N ^LI—

® c -Q o 0 >

O

CN

O >

0 > .E

c E o

0 0C

0 > t

0 "O ¦Ö £

§ ra o z

> > .E > o

E E

^ ® 5

H ;E, N n 5 a

o Cfl

a ° s

o

^ ® Ü

ft ⁷³ -O 9 ra 1

CN

0 0 0 ^ X |fl

C :=< ,® > 0 c 0 0 CO c

> Ö3

.E E

"O _#0

§ -Q ¦

> C O)

• * 

  o o

I— :=, N

Q £ Q.

O cfl CN o ®

CN -R ¹-

o ^ Cfl ^ ® 0 co ^ "o

^ O ra ra

a

«N *

sl ra

N

• ? 

  E

T- 0 CN >

0 w > Q. ° E 0 o

0 q_ O CN

.E 0 > '0

03 "O 0 ^

N ® 0 ,

¦Jr; Q. Q

0 0

>    "ö O ® Cfl w 0 0 'O -Q

>    ti

< .

¦a

3 |

~ CD 03 ^

C

¦J3 CN r; CN

o O

0 CN

; ë ®

• ^: 

  0 F

L ?    2

.ï G 8 O) c -o

5 .g §3 ^ 0 E

b2

. 00 0 CN

O ó

C 00

CC3 FS

0 CT3 X ⁰⁰

c > ® >•

Ü> 'E

'5 -c

|I

® n

© ^c E 2

3 E

E •o ®

to S_

c > ® o © 00

to

CN

© C

x ™

S o>

o c

CN '-P

00 ®

r- _Q

© §

• 0) 

  S

© © x: tj

.E o © © E ¦*= 3 ro

S ©

i:

,<5 E

CN c

O t

9 -

00 ©

CN ©

-9

CN ©

-9

9 ^c o ©

> -a © c ¦a o c ©

Ë “

F ®

c 9 ® § O) _ © © © N

E S

g | s 3

O © ^ -a

© -Q

Q E

T- ©

CM £ O O

A .9

T- -a

CO

t .

9 ^E

o ©

> -a © c

T3 O

CO _ © © © N

© -Q

Q E

E o o cn

> "O "© P

<N X 3

EIN O o CN

> "O "© P

EIN O O CN

> "O "© P

E o o cm

> TD "© P

O U)

^E o g S-2-S

© C C

Q © ° ö) N <- C ©

SI?

,1 © o

X §

¦a > ¦a -o

Ë5

§5

O ö)

E -CD .22

¦c — © >

IS

-Ö LO C CO

o

N

¦o

© ©

C3 .22,

.® O

ilg ®ïS ^ © 00 co -© lo

N C CO

f ° >

<D O >

a o a

©

© 9

O CN

N 00 © ⁰⁰ -n ^

c ^M O > O |

> Ü ° c © © Z "ö © .22 C/5 X2 c © © •*-¦ © p

© o

• * 

  -s

c c © o ¦Ö c © ^c

«I

S E

l§

If © © Eg

.y.2

ll

O CO

©

¦o

C ¹¹³

2 J “ ©

© ® ¦*= T5 C C © © > +^J © 2> si

5 m

© © T3 x: © ~o

® © © CO

© © So © © E ⁰³

^> r-». _#© LO

o é ^E * © s

^ CJ) ö) LO *N oo

1 $

^l-⁾ © © — T3 ©

i_ >

© CM

> CN

O o

C

Ö) © O ¦£

-a E

© -© © ^ E

© CO

a !E

© U)

© is

a c

-a _q

c o

© N TJ TJ © O)

"O ©

O E © © ¦ö 3 c -Q 9 E

© © '9 *=

03 ö)

> .E

*S "O 'D co £ -0 o I ®

n >

,03

03

03 '

V -

CM 0) CN © N O "ö OM ®

CD

~ £ -¦£ I- N £ 0 0 D "ö Ö1

£ 0 c 2 03 5 ^c 03 >

£| O) c CN i_ d) O O ‘~

CN N 0

' ^3 ^

oo

03

0D 0 '

0 O CN 0 C O OM ^C CN CN 03 ^sO C 0 CN -0 -Q

¦_E»E

.! § s>

o — c

⁷³ T3

¦a E a

03    3

O 0 0 .® 0 "0

0 Q.

ra E § e o £

§^° > C > 0 0 0 -0 "ö ⁷⁼³

0 o 0

^— N C T- 0 C g 03 c

° g|

ti 2 £>

<- > 0

-Q

E

.2 S

-ö C

03 0

8 -o

E>l

O C/3

0 0

-ö

0 S

I O

o ® ; ? I ¦§

‘U rN E

0 0 2 > E 0 "0^0 c _m 0

S ¦§ E

“ c c 0 0 0 T3 0 -0 ¦% CN E 0 CN O

CN 0 4_i

O £2 O

V E E ™ ® 0 T > N

co O 0 r Cü

CO

> -5 0 ~

T3 0

c E jS 0

0 ^ 0 0 ¦O T3

c 0 ¦- 0 C 0 0 OM

E ^ ! ° S|

I^E

! >

Q

o ® ~ö

c E⁵ ^ o

0 N N T3 0 03 "ö 0

C -g 0 ~ > c

N L

5 o c S fc-g

T3 ® C

s ï s ™ 0 0 C/5 'O 03 CN -Q C CN 0 0 0 0-0 CN ^ ¹-CN N > ? C £

'si' 0 (C

O > N

¦O Z, T3 2 o o ^c o > c > ⁵ 0 0 0

0 v> >

03 r*. _ 0^0 0 0 tS

¦= >

0 "O

<0 ^ 03 O

0 0 03

E _s

-D 2

0 0 0 3 0 0 CL "O C 0 0 0

JK P

0 -Q

® 8

0 0 ¦2. E 0 0

C 2^

<5 S.

0 O

-o £

. -O c

; C 0

03 — ^

E 0 0

E T3 T3

_Q 0    0

0 ^ -Q

^ .E 0

t- N 0 C/3 0

-f c 0 0 0

c

S’ ° I

0 C 0

ïr 0 ü

« 3 S ra ^N $

(/) C t! ^N > £ 0 cc ti E §

Z ’0 0 r 0=^0 a g ® >

. , s Ü CN

O 0 to £m

^ ⁷³ E o g E ° |

• • 

  O 0 0

S»2E

— 03 0 0 0 0 “ ®CN

g- E ™

0 ^c o

O ^ CN

0 ^:— n

0 ^ > 3

0 E > 0 ¦^¦0 0 0 o g -<= 2

0 ^ § ^> 0 O >

0 ' sz ^ 0

03 0 ^2

0 tr 0 0 0 U Ol'q

O o o. ; § E

o 0 0 *-*

N 0)0    0

i 0 03 J= T- O t i_

• ? 

  3 O O O 0 O O CN O > >

03

0 O 0 'N

O

E o

0 03 r o T3 O 2

o $ S

0 JD 0

3 S > 5 E5 > o e ¦c ^ 9

a£ i. t/D 0

• - 

  F ^E

0 0

E ^ 0 0 W 0 "O N 03 ^

0^0 o) a 0

' ^c -S* 0 g > ^c

§ ’-g 5 t S 0 0 > ^

.2 -q -E ³ P •| -g o 0 r! n 0 0 +-> Q E -

CN 0 <

03 0

S °

0 0

I ^E

> O 0 a 0 ~ ¦a ^ o E

> .s 0 0 03 T3 0 O

i I

^ o

0 0

a E

"O 0

S o

0 N

x 0

8 $

a

^c c

® o

T3 c/5

0

TJ

^c 2°

0 > 0 v-

m ^1X1 _0 CN

Q_ C) , LO 0 « ^ > 0 >

c g³

0 .E

T3 > _0 0 0 C -o ®

C £ > 0 .2-8

E S

• O) 

  0

;N G

® 0 a c

<

¦a

£ C 0 .=

— 03

Stand van zaken	08-07-2022 Wordt afgedaan met de beleidslijn over hoe de voorwaarden voor gegevensuitwisseling in de zorg optimaal kunnen bijdragen « nu en in de toekomst« aan het laten stromen van gegevens tussen zorgprofessionals.	08-06-2022 Het gesprek met de Eerstelijnscoalitie loopt nog. De Kamer zal zodra de gesprekken met de Eerstel jnscoalitie zjn afgerond over uitkomsten geïnformeerd worden.
Vindplaats	35925XVI, nr. 53	35925XVI, nr. 54	35925XVI, nr. 76	35925XVI, nr. 83	35925XVI, nr. 84	35954, nr. 4	35954, nr. 5
Omschrijving van de motie	Motie van de leden Van den Berg en Van der Staaj over wettelijke belemmeringen voor gegevensuitwisseling inventariseren	Motie van de leden Van den Berg en Aukje de Vries over de regeldrukgevolgen van de Wet toetreding zorgaanbieders	Motie van het lid Pouw-Verwej c.s. over zich inzetten voor de instroom en opleiding van verpleegkundigen	Motie van de leden Kuzu en Den Haan over cultuursensitieve zorg in het opleidingscurriculum opnemen	de motie-Kuzu/Den Haan over een doorlooptjd van maximaal vjf werkdagen voor een indicatiestelling bj niet-gecontracteerde wijkverpleegkundigen	Motie van de leden Rudmer Heerema en Michon-Derkzen over het opnemen van plaatsel jke verboden op lachgas in APV's	Motie van de leden Bikker en Slootweg over het inkorten van de term jn waarop het lachgasverbod ingaat

O 0 0 Ui

5 E

-g "O

> ^!< o —

13 T3 <

^ E

35961, nr. 16	35983, nr. 10	35983, nr. 13	35983, nr. 14	36042, nr. 11
c		Gewijzigde motie van het lid Van Nispen over de Nederlandse sport minder afhankel jk maken van sponsoring door gokbedrijven (t.v.v. 35983-11)
CD 0 03 03 c 0 0 03 O 0 O O > 0 Vi o o > c 0 0 0 > o O) 'N	Motie van het lid Inge van Dijk over aandacht in de advisering van de Sportraad voor kansengel jkheid		Gewijzigde motie van het lid Rudmer Heerema over het bevorderen van sportparticipatie door ouderen (t.v.v. 35983-12)	Motie van het lid Tielen over de uitwerking voor een overbruggingswet met spoed in een hoofdl jnenbrief aan de Kamer doen toekomen
Gewijzigde motie van de leden Den Haan en Om meer normale besluitvorming (t.v.v. 35961-12)

>'

©

-C

to

c

©

o

>

©

.2

'05

©

©

«

Q.

O

© ©

> +^J

° >' O DO © g

i 5

O ©

1 ë

0 ©

4=

.2

©

c

"p

^:0

o

o

05

o

c

©

>

O)

c

J=

o

HL 4

4_ -sf© 3

¦r- 05

CD £L

CM ©

o \p

CM nj

4 .E

9 -a

s|

4- °

© O)

m 8

.2

©

c

"p

^:0

o

o

05

JO

Ë

_c

©

©

¦a

o

o

-C

c

c

"N

C/5

'©

E

©

©

TJ

c

©

>

O)

c

J*:

©

©

LO X 9 LO r>* 05 ZL oo

u_

0 LO

•~ CO

co £2

05 © 00

'© CO

’jx c o m © n

'©

©

-C

c

©

>

©

>

TJ

c

©

©

t

©

©

E

TJ

C

'©

© 2 E 2 © © ^ © © 05

©

TJ

-Q LO

c co

© 05 ^ CM © —-N „

C £

§ s

-a S!

“ i\l <S <3 V. (J

O CM O CO

> 9 t 4 ³ 3

3 LO © CM

la

.o £3

©

05 LO

C

© 9 054

t- CN

O *T o LO

> £3 ' ©

©

-Q

©

"O

.2

’©

© © — ¦Q V I^s*-C E CN

|I“ ;^u? 2 m S

•oi

o- o

0 N

© c .1:

TJ o >

⁰ 4

.2 - -

'© © X3

©

05

t

⁰ s

O I C © 0 © 0 TJ

* §

E S

c © ⁰ 1 0 32

E ©

©

TJ

©

-ii ^

s co

Ü LO .= CM

“ 8 © X E ^ ® 9 o é

O CM

>    05

© £3

V 05 © O

>    N

o 0

11

!«

© © 2

TJ > © Q- © to OO© < ©

o ¦§ E

!|E>

O += o ^ O ^

£2 c 1

X © '

0 05 I •O 2 <

m > -©

o c

^ c

Q. ©

2 = © .E E E

©

©

.2

o

E

©

©

>

o

o

TJ

05

LO

CM

O

Q.

O

© _c TJ ©

'© 05 £ p © -Q

— > © 05

© .E

CO m

O

CM

CO    LO

-p © © -D

© Q © E

Q_ , Q. ©

© '©

© -E

© '©

> 2 © c ¦‘IN

O O C

O '© © > > TJ

-Q LO

c co © 05 ^ CM © —-N „

C 3

§ s

¦a »

O

CM

!D

c

©

05

O

-Q

©

©

Q.

C

©

©

o

>

c

©

05

.2

'5

©

a

V)

©

TJ

c

©

05

©

O

©

.2

'c

E

©

?

Iz

CD <

3 9 oo

*= 10

©

05

C

2

TJ

©

>

a

o

©

£

o

o

TJ

©

TJ

©

>

O

©

E

&

©

TJ

05

©

>

©

2

'c

E

©

TJ

©

©

E

o

rrr C © ©

LU

TJ 05 C CM ©

ri- -c

«- TJ

05 © 00

'© CO

’jx c o

CD © N

a

o

.2

'05

©

©

©

c

©

.2

2

>

_©

©

c

o

©

© ©

•- 2 +-¦ © 05 © C '+3 © © 2 E

C )-

Lf5 2

o 0 00 LO

© ©

¦O Q.

CD 05

©    O

Cjz!    CM

©    © N LO

¦O > © JT

©

TJ

-Q

E

©

>

TJ

c

©

©

©

TJ

©

©

-Q

TJ ©

> £ TD 05

CQ ¦

05

0 LO ¦r- I"*

ca 9

> cc 0 o '¦s w

-a ^

E cc 2 >

^ n .

£L 8 6

s- O

05 0

2 ~o

g .9

^> 0

=S E

(A 0

0 o > C/5

'c

0

t 9

o -g 0.9 0- -E 0

„ :® o 0 "ö 'F -0 0 o ~ ~r </>

9- 0 0

°T3 O)

0 0 C/5 ¦— CD — o—0 0 0 0 0 -a 0

0 ® -*

T3 2 05 ^

*0    -    0    05

® -n v

0 c -0 oo CQ 0 0 05 .-=££!¦ 00 TJ P !®

CN 0 > —

o p -

CN

¦    ¹ in

o -g -p S *¦£

4- ^

_#0 >

• : 

  0 _c

T,!^ E E ^c E ^

O 0

• - 

  o -a c 0 0

i- e 0

CQ 0 -A

CQ ^

® m

0 05

ö £i

w 8

Li O 0 CN

£ ^ 0 o

< CN

¹ 0

S I

^ S’

S E>

é S

S 0

0

'0

0 — CQ

® m

0 05

ö £i

w 8

Li O 0 CN

£ cb 0 o

< CN ¹ 0

s I

Ë E>

é S

2, 0

0

'0

0 —

CQ

® m

0 05

ö £i

w 8

Li O 0 CN

£ n £ ^ 0 o

< CN ¹ 0

s I

Ë E> m ° 2 0 0 9

0 —

CQ

® 8

0 05

ö £i

W 8

Li O 0 CN

g cb £ ^ 0 o

< CN ¹ 0 3g

S I

^ S’

Ë E> é S

2 0 0 9

^c "2

05 a)

.E >

t £

O C

o o ^ 0

r——I 0    _

« "2 ^ o

CN ^ 05

|\ C CN

rJ_ 05

OO

o

g ^

9 05

[¦" CO

ZL r^.

4

0 32

¦r- 05 CQ

N «5, —-C ^ LO — 05 CN oi C 05 2 • - 03 O 0 CN

c ^

® ^ OJ

P ¹ 9 0 o g

'40 0 <o -a oa

, 0 _E -rr¹ -a E

.2 0 0

05 O

0 32

0 S

05 9.

t ^ o e § ©

00 -0 o '© 9 -E t 0 o 0 -0 o ^

05

c

Q. —

O 05

• O) 

  c/5

g 'I

05 ¦-tl O o <2

£ s_

• • 

  05 00

^ ©5

CN CD 229 O 00

T 22 oo

LO "_C CN H- o 05 4_ i: cn 0 L4 LO •c 0

ca 0 9

</> 0

0 0

c

o

o

CJ

c

® — a. S a £ o Q

+5 05

05 9

c

o

o

o

c

® -zz

^a S a S o Q

+5 05

05

CN Q.

00 p

9 o

00 N

ffl c 5

•- 0 £ •

c © LO

05 _

0 ® •

E ~    *

0 0 0 CN “ >    05 °0

0 5* 05 LO CL ,    05 00

0 c

>    0 C

ra | a N ® C 0 O)

C p Q_ >

• • 

  o o

©    »-    -Q

0 % L-Ll 0

>    H 05 E

ra ° ⁷³ m

C C 0 .2

1 ® "g ™

0 5; 0 0

Ë 9 ü= *-

ran©©

2    .E 05

9 -l c C/5

I § 'S X

c 2 TJ LU

3    u o „ƒ

4    «S I

|lia

&2 §°

05 H- > s:

f- 0 — —

0 -a © 0

c ® 9-

*0 "O

¦c ®

¦5 E .

O CO

0 p>

rn

p o .E ©> >-^0-0 £ »- 32 0 5 0 -s -c > -a ^ -a 0 c c £ OT O 2 Ë ^ 0 ©

•— P "O 05

| Z 0 O

0 0 > O

Q -c o >

0 ^ L ID

E ® §~

0 0 0 CM “ > Ö5 °0 0 > 0 LO CL ,    05 00

0

> ¦£

C 0 '

0 -Ü

f= < 0 Q > cj

• ? 

  0 .- 0

2 < 0 -o

9 C/5

0 7= c 0 0 .E ~ 0

c —i 0 •>

Ë 2

0 (J * c 0 0 -a >

— 0

0 0 ¦

t 0

o £

• Q. 

  M-

05 0

-a" "0

• Q. 

  0 O 05 ® © -Q ©> i- C 0 0 > > O c

• - 

  W g

0 —5 _0

Hi - 2 0 05

2 g 0

E -a

c 59

i_ c 0 0 ¦a

Q -§ 9-

05 9

•o 0-OQ O

•O 0-OQ O

-£ CN

0 05

o

S’ £

S3 "H

jO ^

c o 05

05 § S (C >LD

0    0 j-

.±¦0 0 0 1-1-¦^0 0

I §¦§

E - o 0 0 1— ~ -Q O 0 0 O CL ? >

£00

— TO

E § ^ 0 > 0 ^ c o

E . E

05 O ® (J

0 i

.2 S w 00

.22 LO

> ^ TJ 0 0 0

0    05

‘c

• Q. 

  0 O T3 0 .2

0 T3 0-^0 ' “' 0 O ~ ~0 05 ^ C t C 0 0 0 > 0 > 05 T3

0

ni O

• - 

  CD 0

05 £    22

C ® :0 0 0 — s (/) T3 O C C CQ T O _m 0

0 0 C

£ 0 _0

⁰⁵ 9 ^c 9 0 9

05 g5

O X

o o

> 8

« 8

Ö LO

9

CN CM

4- O

.2 E

0 CN

II

05 Ö

2 0

Q-

0 0 — -a V ^ c E cn

|IE

"ora

^> c

C/5 0

5 E

00 p 9 o

00 N

0 ^

c § 05

05 2 S 0 > LO

0    0    j-

.±¦0 5 0 1-1-¦^0 0

I §¦§

E - o 0 0 1— -Q o 0 0 O CL Q >

0 -Q

E

Q 0

£ 0 o

0 C N LO

¹ £ 0 00

m 3. c S

CN +j D -

o 0 c 9    ^    w

9 E 0 9

0 O N

0 <C 00

05 "O CN

E> o o o JÜ > ® 0 c "O 0 v C o

c 05

“ 0 05 o C —

0 > £ 0 > ^L-0 c E 0^0

05 .0 TJ

.E 2 Èo

> LU

5 0 > ^ 0 -

0

w — cc

CQ O >

00 0

• a. 

  co 0

CN > g 5:

• P. 

  0 :1= S

LU u _n V

ra 6

S s ?5

I— -a

0 0

¦0 >

E z

o >

05 iz

N 0

0 00

"O

0 LO

¦a c ® c £ 0 0 E -Q

05 o c

00^ 0 . 0 ¦ ÏZ r-. TO

0 00 -Q 00? ® 9 £

|s®

2-

IS

o u

2

CN 0

o 01,

-I

0 T3 ¦ ± 0 £ 0 c .22

0 0

-- sz

• - 

  E

E ⁰ o ? ^u §

_2 o

0 o

¦a -a

0 0

$ =

© Zr

^ 8

05 ED

0 05

a,S -° c -5

22 0 o

®^7:3 s

-n £ 05

'sc ®

0 05 >

I * c

© :-Si ?

Ü -n > j_ -2 0 0 "Ö

> 0 ® o -O E "00 c 'O © 0

_Q ©    1

®.E !

© 05 E

E » “

n n 0

2 ® a

• P. 

  9 o

X2 O 0 00

~G

2 2 ’0 T5

¦si!

c £ 0 0 E -Q

05 o c

00^

^ CN ¦

0 o

© CN

E OO

_0 O

"8,

0

>

⁰ ~9.

"0 '_0

'1- 0

-Q X2

c 0

0 '43

m ^C

S 2 E ^ 0 0

£ ®

© -0

0 1c § 0 5 0 ⁰

i_ c

0 0

o o

• O. 

  CD

CO 05

LD ^ O -CD ”

.Q O

CD CO

~o

0 LD 'c/5 T5

-s! 1

c E 0 0 E -Q O) o c 0 (J "

c o

0 P^

E có

CO 2* CN 0

o •+=

CM 0

c c 0 E,

> S⁵

J_ co

0 T3

E 0

O .ïz N 0

© 5

T3 o

U    -TT -

0 n ¹

o- cS 5 :

Ü.H 0 •:

^ <y>

• • 

  CN

« co

CM CN

O o CO p^ r-- — o c .= a co

© c

CO "O ¹—¹ 0 0 CO ¦0 0 O "O 0 ¦ — 05 ©

0 =5

P c

0 cc

E zb

_0 LU

cö Cl

CL CJ

I«

3 E

0 c T3 C ^ 0 t- 0

D -C

0 0 0 tp

• ! 

  § I!

^ > .c ra ¦ ra c 2

ra ra jz g o o ¦? ¦ 9 g § §

g.ï2S

ci SS ra °>

CM ¦—    0    0    •

“ E P ¦=

^; a ö ^; ° i

¦ CD <

_ CN O

® s Y.

Éo g £ Ei -8 .E ö) ö) 0 .E .E

"0

0

0

'i— ^ tn

0 0 0 ¦c 0 CJ 0 (/) ,L e T3 -g O 0 •— 0 0 o.*: t5 ° ^c c

^ 0 E 0 0 8 E i: 1) 0 o O)

X § 0 0—0 u o ,t

0 M

.E. >

05 > O

0 0 O

üsi

I

isl

£ ~ 0

0 0 T3

i 2

; CD : 0

05

e

o

5s

• • 

  o

CN ™ CM CN

o —-

CN —-' 05

o ⁰⁰ 9 CN

o X Ei n

o .0 ó 2 £.=8 0 Ö5 ~ö ¹³ c © 0 ^ 05 ¦£ 0 ©

p 0

¦- -O

0 0 C 'c/5 0 c/5

E 'E

u co

C CM

0 p

w i

CN i2 8 © CN E

O 0

ó Ei

co ¦

CO 0

4S o) 05 ^3 0 O E -Q 0

ë> ® 2

0 CJ 0 _m 1- 0 E 0 -o ’0 o ©

C ^

| LU O

© © en

0 0^

CL. Q >

0 0 05 >

c .E o 0 c c

> C 0

?z I

|u 0 •

'0 ’

0

TJ :=^

E tii

CO G5 CM CN

o -

CN — ' 05

o ⁰⁰ 9 CM

ÜN

U_ PO

.© «

6 © ^=0 0 05 ~ö ¹³

c 9

0 ra

p 0

¦— -o 0 0 c ’0

0 c/5

I!

0 o

CL. O

o

• • 

  o

CN

' 05

o ⁰³ 9 CM

o X Ei n u_ co

.® o

m Ei

CO LD 0 0

lï

05 0 0 "O

0 05

E o

0 N 0 Cl CL CJ

0

05

e

o

5o

• • 

  o

CN ^ CM CN

o —-

CN — ' 05

o ⁰⁰

9 CM

o X

ÜN

u_ co

.© £

DQ :

4 2

o

° 2

2i=g

0 05 ~ö ¹³

c 9 0 ^ 0³ -s 0 ra

p 0

¦— -o 0 0 c ’0

0 0 ^È!

0 o

CL O

-ö

0

0

0

05

6 © ^=0 0 05 ~ö ¹³

c 9 0 ^ 0³ -s 0 ra

p 0

¦— -o 0 0

c ’0 0 0

I!

0 o

CL O

© 0 05

05

'p 5

¦D Ei

o

0

a.

0

o _

¹ co

CN 9 CM

o ⁰⁵

CJ¹ r\j CN iü

CD -p

9 ^ co 9 CL CM

u_ 00

® Sü

¦r- 05

CQ Ei

co

ra I :=¦ S

?! c = CD 0 0 ® 9 -O tl 0 ⁰³ 0 o CZ 0 0^0 -- cz 0 ’-n ra © ïn 0 c ^ ra “ 0 — 0ë c O) c -SS

|l 8E

0 Q 0 E

D_ I D. 0

o c 0

!.Eo

c 0

CO 11

-Q -O 0 c •D E

¦ö o

05 O

2 CO

o E '

0 m ^T_

T3 5 *

05    C/5    i—

0 0 ©

0 05

> ^

H-

O 4=

£¦§

Js.

• - 

  -O 0 "O 0 -p

© E D

ü < §¦§ sè

+- >

0 X

>= 9 ra 9

S’ 2! °

p "cd ®

ra * a > ^ o." w “ CD 'S P ^W

d

T- •— L5 0 0 CN TJ 'O -r: S m CO

o 0 T 0 .E c T3 ^ .0

p>

^ ° O

E o o 0 > >

CO 0 05

E .2 .E

0    >

$    05    LLT

£    0    cn

000

s    >    .

^w    c    <

0    0    ?    0    c

Q    0    o    -a    .E

05

O 05

• = 

  Q.

a> E

0

T3

c

6 E o o ü,

y 05 0

.co _0 0

0 ^ 1- 0 o >

OT 05

0 E

II 0 0 0 "O

a .E

-E .0

0 0¹

0 5 ^ 0 C ê 0 . 0 05

0 0 0 E o ⁰ 0 ^N 0 0 0 T3

I §

05    ^

0 . Q .E

c 0

05 3

l o

§ § O 0

SS o³

05 o

>00 0 > 0 E E o)

-o '0 ~ E

; 0 CD

. "O C

0 o "O

SS 0 05

S ¦ö N

05 ¦

0 -icC

.E "O N "0 E 0 05 O E > N t! z, 0

—¹ 0 © o

1- U ^ £ 0 C —

0 ⁰ N 0

I I 5* 5

^E c ra ? 0 0 0 0 O > O 0

0

E

X o

N CO

LU CN

c ^T~~

0 L .

> c '

^ CO

ra ⁵

.1 3

CO __ CM

01 I w ^ c CN -O o

o ” 2 I = o ra »

|a § a

2 w ra ^

C3

5 a

5 -

< 0

® i Ö.K

0 tj o

CQ Jii XI CN

=. o o

9 o

5 5

s-g

E

0 >

0 Cl

CL CJ

0

0 SS > E

0 T3 E ©

¹ c

lü

4 > E 9 s«

co 0    ^

o -o n LO -E PO

-SS 0 CD LD

ra S ® — ra ° V c 05 (5 a © 0 ^2 o

0 0 +-> O ± -Ö o £ 0 c y 05

I 8 EI®^ 0

_0 \j= ^

0 0 0 0 X Q > "O

g si

5 > E 9

c^³ 0 "m o -o o LD “ Z. "E PO

-SS 0 ra ld ra S ® — ra ° ¦a C 05 ro a ©

0 _Q O 0 0 +-> O ±¦0 n-c 0 c y 05

I 8 EI®^

ra l’-c ®

0 0 0 0 X Q > "O

N ^:0

< 05

£ c

ra 0

05

O I— o > > > 0 0

"O -o

.E c

Tl W

ö 8

^ ES U_ 0

0 "O •O O _Q O

05 0

c -O 0 _c

!! o 0 > E o O

0 -iC

C/5 05

05 Q

.E >

0 o

05 V

0 A *- 0

g> a

o O)

05 '>-

Ë -a

o CD5

5J

C/5 0

^ E co

S <D ^m

o -Ï £i

CM 0

9 g oö

9 CD o 5 "g 9

05

4_ i- UJ

0    05    CM

~ »r LO

m S Ei

“3 S

»ci

o o >

02 CN CM LO O CN

O

a

Q.

4 0

>    C/5

a o

r——)    >

CO (7) CN ^

⁰ A

CN o

i >

9 o

LO o

CN

“ 0

0 O

C 05 O CN

0 05 "O CN

c cn O CN

>    C/5

a o

r——)    >

CO 05

CN ^

⁰ A

CN O

i >

9 o

LO (J CN

©

C/) —-

0 O Ï CN -n CN 9 C75 CD CN

— co

CC O

O OD CO

0 O

C 05 ^c CN

0

0    ©    CM

P > — 0 © © P CJ E

-Q LO

c 02

0 05 ^ CN 0 —' N „

^C

§ s

¦a »

W I

CN S

-Q CN 0 LO 05 CN

0    1

5 Q E > © o

^< CJ ' 0

02 O

CN 05 CO <

0 05 "O CN C LO O CN

>    05

a 2

rg > CO 05

CN ^

⁰ A

CN Q

i > 9 o

LO O CN

“ 0

-Q Ë ©

© 05 £ CM

© LO

I³ CO CD ,2 9 -Q tl to ⁰³ CD o c

0 P Li 0

•- ^c ,2 '-5

CD © tfl 0

C Tg ® ® 0 — 0) = r O) c iS

|l | 5

TO Q 0 E

_N 0 0 Q

Jj -a M ö E> E

o CD N U> £ £ | s

E CD

0 ”

P 0

8 §¦

.0) 0 TD 05 C ©

2 Z I $

</5 b.

E S’

0 CO

L2 ^> l— Li 0 0 05 O-

^ 0 o

• Q. 

  0 Q. P

0

>§

tl o

§^E

> © :

|!i

4 > E 9

(O 0i^

-" ® s

< 0 oi

° P C 0

© o ^

'0 CD -Q

05

0 0

—    "O © a

s °

• - 

  g

II

£ §> CD E 0

5 o > _0 05

£ P £ > o ö o g

0 0

_ o o c a -a o 0 0 ® .55 p

0 3 m "O "O c 05 1,

i c 01

o c 9- 0 ; ^m ® c Li

® 0 '

9 g '

O CD '

N P

P 05 c

• = 

  o ⁰

P N 0

• O) 

  i_ O

O O 0 CD O X —I > 0 i_ £, -a

§.E-^E

^> ® o

5? B-

0

0 05 £ 0

• ^: 

  CD 3.

• : 

  Y 0 ¦ 0 P ³ > c 3 O O

¦s ®

c

0 _

05 0    —

CD i2 O 0 0 +_> O -a n -C

(5 C S O)

c ¦§ I o I B-

m .2>-c P

O 0 CN P CN a_r

9 ?

£ g

® > 9 o

0

0 0

p '0

¦sis

0 CL —"

0

£

£ g

CD CL

^W a c 0

8 ©

• • 

  0 ¦a c

gj

N —

® “

P 0

3 ^7:3

'S? C

CN ~0

-a = c >

© >

S³ o

0

0 0 0 0 c ^7:3 0    —

c 0 [>

sis

0 CL —¦

CL , T-

"0 0 "0 0 C 0

-c ^L -a ^ c 0

;    "g    0    05    E

• ^: 

  ?    *-    0

¦    0    -Q    0

c "O 0

¦> c ® >0-0

o 2 ™

o 0 c o CD

j* 0 © ^

_ _Q O

-3    0 "O _

o as>

N C/5

• : 

  -o .S2 1; 0 .2 0

“ -a „ c = <;

0 c ^

¦a © ~

^    05    ©

0 05 ~ P © \A C 0 N 2

¦ O d S

?¦= S -I

aSN

0 p 0 0

“ ^J E S

© 0 £ -n

0 -Q Q ©

S JS 2a "§

111 I

• - 

  .a 0 2 ' c Q g

0 0 3 '^c

•— 0 *— 0 0 I 2 ®

0 0 £ ' it ^ o _F 0 O

m CD ’ -g 05

• : 

  2, c

; g ^

0 0

O .

E'j

0 ._, >-¦a _ 0

0    >    0 jj,/ C

> «V

+-¦ p 0 0 E o

Q -s

CN 0 O 0 CN P CN A

9 ?

° g

¦§£

05

0 © 0 0 0 c ^7:3 © 2 — p 0 [>

sis

0 CL —-CL , T-

— C

0 0 P > 0 © 05 0 C

E I

R³ =

o 0

"5 E ©

0 0 1

05 05 „ ^{03 1} 0 0 1 N ,

So ;

CN C CN 0 O O)^ CN C T—

^ '0 ”

T LO LO ''

A CD

9 O

o 2 _ cn 0

02

9 ¦CO

-iC LO LO

(/)

»EE

E J 5

0 Q ^ > ® O

^7:3 CJ

P 0 '0 > ü o

P 0 C 53 o 0 0 ¦¦=

S’ I

CD c 2 P o >

(- N-¹

© o ^

2 - -'c/5 © "O

2 ¦*= -5 E E £ Eg©

0

> .© o -o

1 g

dl cc 0

N

0 0

LO £ —-'

“2 S

© c 2 P o >

(- N-¹

© -d

Z D)M

Ss°

a.® So

M- O 05 CO

© © o g p © O gj CQ CC SZ £i

III g

c _f n > N

S - £ I ¦

O 05 -2 c O 0 O I ¹ 0 Ü ' c 9- ©

CO

-CD

> -Q § 05 Q- f

0 CM i P C75

.g 0

Q E

s I ° ? CO >

9 O

O

ego

D* 05 ^ . , C 0 0 0l£

05 >

0 Li 0 0

s I

0 ©

•>

p 2

0 0 © S p .2

1- 05 0 0*

S c ®

C 0 t 0 0 O

0 0 i i® S’ £ S S

C _0 C

• • 

  5 0 ^ > p ® ⁰ o p p §

© -rr > O © 05

O © Q 0 _

C m ^

<D G O

-Q O CD

0 -n c/5

V r tn m © © © — p a _c

0 c £ o © ©

+5 > ©

'St 05 05

o r-».

0

-C

0

02 c 2

CM © P O 05 k

CN .£ g

0^0 6 ^ ^a -is

<s C .i

S O >

II

® o 5 S

2? “S

S '5 o -a

• - 

  '0

c “! — ?EEi

I

0 O o 0 cl , E a

05 05 SZ > >

— 0 u • 05 2^ -E CD © 0 © >- O >

V) ^

E P '

E j=

0

0 C

.»s

C 0 c °5

E P 0 0

0 -a

E c

E -5 0 2 Q 0

To © S o

; > .

; a: .

t C/5

o ®

Li -O

© N >- 0 CQ 05

CM 0    _ »_t

CM —    £ CD

O .D2

— 0

Sgs

-1 3

® c ± ^ o >

CO CO

C CD

'o "o

CD to

¦°/E

<0 (D

CD 0

C o

05 Q. — to ? 2 o ®

• Q. 

  0

cn n

i.S E

-a ^u c c 0 0 05 > ⁰³ 0) 0 C

¦S ’a)

> 2 0 CD5

E §

¦§ -a

i ® 5

-Q C 2

| 8|

¦E | g ^7:3

o ? .2 — -c ~ ^N !£> -o T3 0 [> r- :=» -jz; 0"

o t o J£

N (0 ,0

0 0 9

• 0) 

  -Q .E <

I!

£ 0

CD _C t O

c

0 0 ⁷³ -u

II

® O Ln 05 N ro

,E»S

Ü C^CN

0 ® W .£

0 15

_0

0

0

CO

Q_ LO

r- ⁰³

£ CM

“Si

,_,0V

s 5 2

co c .—

CN 0 3

f—, m ¹T-

“I s

® c .t

?o >

II I*

0 5 9

2? sS

iS (Ö CD -o

-- Q

E a

0 ID

O "3

c

0 0 ^ 0

II,

® o £

05 N «1

.E »S

® JT'

| g

0 a.

-=r    __ 00

2 £ CM

H > CM

8 2

^ ®

55 £

2?, 0 0 CN Q. 0 O _Q CM 0 0

® o S 9 .2 .2 02 'c 'n

£1 g .2

^3 "c 0

m a.E

O _Q - = -CM Q-

V 0 0

>

0 35

E §

¦ V “n

;si

0 ^ 9r ⁰

.> 0

Q E

si ° ? CO >

• ? 

  O O CM

In' cd

CO 3

g ®

CM E 22 3

0 2,

r 35

0 0 -9 ^7:3

05

~ 9

-C >

⁰ O ^ u < c

I 0

I—I N

CO 0

05

« I

8 I

0 0 2 35 2 ^C Q- 0

^a 5

2    N

0 0

?i

§> I

t 5

3    2,

°r-

CO ^ &> pj _c °o

s ® -

S ^ 05 ^-§05

M- 0

¦2 -9 S

CO

CQ O

c 0

. ^> c ! § 2 ^; ® 0

t; 0 !_

0 0 0 0 f— -Q ,

s? ⁰³ 0 CM

0 CM ¦J3 02 O CM

CD ~ZT 2 9:

• V) 

  LO

0 o £ £2

.2 CD

m n

S? ⁰⁰ 3 CN 0 CM ¦rz 02 O CM

0 TT

CN

-Q O

£ ^

9 CO

-o^u c c 0 0 ' 05 >

⁰³ 0) 0 C ¦S ’35'

_w ?.® ~ -c ~ M !£> -q 0 0 [> r- :=» -jz; 0"

O t o LO

N (0 ,0

0 0 9

05 -Q .E <

05

c.

0 c £ 3 c 0

O 05

o 0

CM 0 CD 0

E 9 o 2 ^N -0 0 0 "O 0)

¦—¹ 0 -Q H- 1 CD ¦-=» © 0 <

;⁷³ o

0 JD 35 -£ CD ®

E E ¦2 8 <21

0 C X

> CD 03

° > 05 it CO 03

0    0    T

E E -^ ® c

iS

0

"O

• = 

  £ LO

0 0 CM

E T3

O CD

0 > ; ¦a T3 C cp

0 0^0

-3 > ‘

0 0 0 O 05 C 0 O

> n cc —

; -D

¹ o

<—< 0 LO

ra > i£

c 15

g,|S5 ® ^ a • |u

*0 3 ,05

• ! 

  0 E J

i 2 ®

¦    . 0 ;

• ^: 

  C 3) ;

0 0,

^ -1 ¦

0 0 0 0 E ? 0 —•

.ill-

0 c ©

0 _CD 35 . C 3 05

0 ® .E 0 ~ 0 S -2 ® ¦

0 1- c c o 0 ¦ .00 0 > 0 C Dio ^ • 0 0

0 o

N__

0 c ¦*" 2 a 8

Ö5 0

S g £

too..

o 0 CO

a c ® wo⁰¹ _ ^ 0

C 0 N fll Ü 0 v

0 .

, 0 _ O ^c

•y 0

2 9:

0 +-

05 0 rvi > 0

¦&c S

£8 g

0 -a 3,2. c o ’    0    o

.. 0 0 ¥ S ra C

N 8 2 ¦§

g 8 §1 s o > 5 £ ⁷³ -g <n

® z 5 °

C

CM , ^

°sS

p £ ®

Tot 03 O O CM ^ C

0 .2 0

C .2 £

0 t :

0 — 0 0 0 rï .±^20 0 0 2^ 9 -o -

05 0 CD -Q

0 ^

N 0

o 0 0 2

II

0 •

I §

“ -8

?&

É5

o <0

§> I

3 i

0 N ^ 05 0 C

0 'O

9 0

E 1 n'S

0 C

• 3) 

  CO .0

0 i_

0 0

•- E P

3 0 g

5 g S

N jE 3 _r 05 0 £ CM > a 3    ®

B 8 ®

05

0 T3 ^s-

0 c o

¦H¹ 0 O

0 0

3 35 _c 3 'ti 3 0 i— T2

x o E 3 © o 3 > i

• - 

  3 -“ § o

2 5 (N

V o

05 o .CM. >

c o ¦> -2 ^> c

3 0 0 _E 3 TO

® E ®

. 0 C 35 3 3

2*: —I

CO

t 3 1_

0 0 0

•- .£ C P

-3 C 0 g

O — O i2-

° 3 ^c c

^7:3 _ 05 0

fi.il S

l «-S 2>

3 -a c o

?^:D 0 O

§ 3 §5 _c

N 0 £ ®

gs §1

,s ® > 5 £ ⁷³ -g <N ¦n m ® S ïzïS

05 CO ^C -0 9,

05 CM

3    0    0    0

N    ^    0    0    2

0    0    0.    2    "0

35    0    0    3    3

||*^2S

0 05

E S

1 ra Ü

£ > o

^E “ I ® £ $ Q > O i

^03 C O O. 0 T2 O. 0^0

0 3 0

8 8S £

3^3 LCt 31

3 0 3

E -£ >

0 -Q

¦ TO 3 3 >? “

*— .2 .2

I ?| I

¦n © TO 3 .2 -Q > 35 3 j_ 3 TO

£    3    0 T

0 > TJ O

3 O 0 Q-O _ 0 a

JS 52. ® ®

Ig ^P

E >

3 -a

0 —

^u > 0 t

® I ¦= W

3 0 •—1 O CD 0 0 _C Q.0 -3 ° 0 § £ .2 o -a

jj- o i2 c m 0 O 0

2 2 > 35

t E 1- 3 0 t 0 ~ 2^ 0    0

m .E 3 0

05 -

05 ¦

• Q. 

  0

O >

£ CD 3 -Q .3 0

¦n o

E

0    35 3

§ Q E 3 .> 3 O

2    > r

3    P 0 '5

_C C N —'

C E 0 I o 0 sz 9

N N O 3

0 0 (0 E

^    '    05

If II

c m n ° £ 0 05 0

L Q .E 5 0 -n *-• V, = £ S

3 TO Q >

TO 3 0 O

o

0 0 ⁷³ -u

II,

® o s

ö) N «5

.E ® S O jj X ê ! g

s-§~

<1) Q. Ln -r _ 03 ® £ (M

E 5 ^

jd > CN

o -a

2 o ®>

05 '

, io--i

,_, TO ‘i-

CD tfl

9 a 0 o _q CNl 0 0

® o S 9 .— 2

05 V 'N CN 3 0

CD A.E

0 2 _

9 0

oo 2*: <o ^ “?

CO

0 TO

£ O

»EE E O §

0 CD

E =S

o o

N •— -f-5

^m - c

• U) 

  .

Ö 0) -c

f -D a,

>    g?

S §?

>    5 E

o > "a

See ®

3 0 to ? -C c £ c o 0 0 W

¦° > a

tj to „

0 2 2

0 > 0

p ~o ¦t 0 _Q O -K =

4—    0    Q.

3 -3

—    <- 0

si⁷³

c > c 3 r- 0 > 0 > 0

• - 

  ^ o

O ^ -C O 0

>    3 -Q

0 52

¦a E

> E⁷³ 5 O.-S

® E ¦a o ¦

¦a cn c

o ^ '0

§53

+- 3 c _

C 0 0 (Q

¹ *- ra co

— 0 - O

• : 

  CN

CN I

O g :

9 D *5 Ï5

CO 0 0 0

o 0- 0 p

CD C ^ c.

CN 0 0 ,0

“ -a "ö ^

4- 0 i_ .b

0 — 0 CO •3 0 > 0

OQ -A O O

0 C .iz ^ o >

® o 4

' CO 0 TO 2 ¦*= 1 E E £ E o 0

2 E

0 o

S 1

® s

2 -a ^w c 0 0 ^ >

0 0 N '.p

0 .E

to *0 'E -o 'E 0 t -a 0 c Q 0

0 *¦ 9r ⁰

2 0

a E

s I ° ? CO >

9 O

O

TO 3

0 % r- 0)

0 N

to 0

5 .2»

O 0

£ E

LO CO

£1 4

0 C .iz 13 o >

0 o 4

'(/) 0 T3

00 0

(N m ™ *-0 3 0 0 CN L -Q "A

Sfil E>

CN .E <f> 0 CN +j (D >

¦—¹ 0 -Q H- T

0 2

• o) 

  -0

0 2

¦ -Q ^ LO

; O LO

0 3 X

£ 0 03 ° > CD i: w O

0    0    T

E E -

0 a 'g -a ° £4

0    =    LO

0 0 CM

a 0

o -8

.2 E

CO co

I—I to CN 0 0

° > ?a 8l¥i§ é||s

(0 ® 0 to

11 IS

|2 c e>

® ® s s

'5 ® c ® " CL £ ,2> o a ® ra E -5 15 E ^ £ g £

B !

-Q O 0 00 "O ^ 0 LO

TJ p 2 c E 0 0 E -Q

0 0 3 0O^ 0 . 0

.3 "o

0 00 -Q 3 0?

E 00 0 0 o 0

0 -a

E 9

3 o

to CO

E o

^ N 0 0 a a

c

3 0 —* > t! 0 o 9 4

0 o ^ ^w s ?

.2 1

E> ra 0 ^ i § % v.

'3 0

-Q >

Si °> .E = o 0

0 00 4

O

O

X _

'

s ”

o S

CN i3 g LO

9 co

LO 9

ZL 4

4_ 00

2 S m £2

O

o

X _

¦

s ”

o S

CN i3

8    LO

9    co

LO 9

ZL 4

4_ 00

.® o m £2

r 0 ü L § a

]E°

8i|

¦&° O

i«s

¦s n 0

0

3 ^

0 oa

>

°>s

.= CN

<J> ^ 0

a.0 LO

L,_ —    3- LO

2    3 0 ^

m > E £2

0

Is

9 co

s 8

• Q. 

  -0 ^ o ° ^ ro

S £1

9 CC co 0

9 0

CO TO CM 0

if

9 o E 00 — 00 S o)

m2 CN 0

4_ 'St

0 E!

0 CN

€ 8 0

^>    O 3 O 0 CN

il

0 oa 4-> co 0 03

2 9.

0 .

>    00

®>3

E CM 0

9 0 o ¦& 2 o

^>    o

• >

00 0

CN jj,/ O

CN 0

1—1

co 00

CM

o LO

LO CD S -Q

™ 5

0 CD

0 CO

E E

0    r-‘

C ^N 3

3 0

0 • - 0

• ? 

  0 E

N 0    0

3

0 0 0

>    4-> CO

¦5 I "2

3 .E

2 E -^w 0 2 -a ^Q I 0 ® ^

>    T3 3

⁰ 3 0

4- O DQ

.2 5 0 5 = ⁷³

0 3 ®

0^0 ® c/3

g §s

0 — E T3

O 0

.3 3

0

o

3 ^

0 0

CD 0 3 CD

3 o .2

flll

¹³ t 0 t O ^

§ & s

to 3 003 > 0

N ^ CD -¹ 0 ® 3 C T3

0 E Q. > 0 jr

^ N 0

0 3 .E 0 0— TO 0 ~00

^ ^ ? 0 0*3 ? SZ -Q

1—1

co 00

CM

O LO CN ¦—-

4    ^ 9 0

LO "0

5    -Q

|! o cn 0> -3 ™ £ 0 0 •- TO 0 0 3 V) 0 CO

I!

0 o CL (J

O O ^N a 0 0 3

E 0

o >

>

Z ® 0 !n E ¹³

0

^ 0

0 -3 a t o 3

I-1 [Vs

9 00

CM

O LO CN ¦—-

S -Q 0 *" ¦a

5 w

0 r 0

• • 

  - TO 0 0 3 ’tO

0 2

CD

0 o CL (J

<

0

sz

CL

o

0

o

0

0 TO t

• - 

  I

0

to >

03 0 C/3

N ö) N

N ,

is

2 ^ to to 3 0

3

0

> to sl

to 0

0 CD ,_

TO E ^ ^c n ^ 0 ^u 0

0 _0 O)

0 0 O

-Q O

0 00

TO 'tf 0 LO

’0 T5

-s! 1

3 E 0

0 E -Q

CD O 3 03 (J _0 0 , 0 .ÏZ ZT TO

0 00 TO

eg? ® « I g 8

«2 ~ J

¹    3

00 ⁰ CN 0 O -J3

0 CD ;

TO E t

s ?;

03 0 CD

*0 0 0

c ’5i c

0 to .=

E E • ^ E »

£ <3 >

^C CD 0 3

-a £

0

3 _Q

o g- E

N 0 2

0 o to

TO 0 '3

!_ W 0 O OQ O

> = 8

• ? 

  E ®

J a,|!

^y-”5

0 c.t TO 0 o > .Q

.O O

•3 0 E

s 3 -8

£ 0 c

o > 2 0 O

0 -n 0 to 2 3 0 ® 9

0-00

4-> G) Q.

^w E E ® 0 0 Q > o

E

cn

2 ?>

0 0

3 ^

0 0

II

0 L.C

— co 2 lo cd 03 oa 3 P. °o 0 9 CM

9 0 co

009

2 ^{c 0} CO 0 N

o|8 5 ®3-

.ti LO

¹ 0 co

CO c 9

9 CD CO 0 0    ¦

9 0 -a 00 g ^ O o có 2 ⁰ r- to ^

u_ 0 0 0 _ 2 0 ⁰

CO 0 N

CD

¦§ .2

0 CO

> 0 ™

• ? 

  "O —

> :=< 0

¦ -Q >

• : 

  c ®

i a) -E

• : 

  05 O

• : 

  'o 5

5- m ° 5 'O ⁰ PO 0 C CO

, c o o

?! 35 ö

g "O LO

jïg

’ w © oo

*r O co & © 05 3 Ö)(N

• Q. 

  0 X

E Ë 5

O E O

0^0

¦n ^

S S

¦e S

0

^>    O

o o

0 CM

s*

0 OD ¦•-> CO

© oo

"E £i

0 .

>    co gg

S CM 0

S⁵ 0 o-& -9 o

^>    o

• >

CO 0 CM ^ O 2* CM 0

CO 0

H -Q

05 CM

c x

’> 05 0 CO 05 CO c 05 C CM

9 ^

> CM 0 O +-> CM C _ 0 0 x "S

0 O

_0 0

ill

; 05 c

J | £

>.ï-§_ -- .9 ^1X1 : ® S5 ® ^a o “

5 05 X — J C O ,

¦    n 8 -,

1 c ^ 05

. o 0 00 ) O 0 co

¦    i: O

; o 9- cm

0 j*: 05 cc 05 0

to

E ê

l- 0

0 T3 1 |

¦D SC 0 0 O "*

05 "O

„ .05 C OM 0 05

O ° co

CN = CO

0 "ö

2 o

3 5

s-g

E

0 > 0 Q

CL CJ

0 0 i 1 §

E 0 +- ~o j? O 0

^ 0

.E Q-

0 o

E ⁷³

o 2 o

E ï 5

Oc «

^N C Q.

® S O-

'y'    —¹    —¹

> TJ TJ

C ^ 0 CN

E 0 -o —

ll II

^ 0 0 |

• ? 

  s

o CD i_ T3

g C 0 —

O c c CD

J-S

¹³ s

O ü _:

N 0 0 "O 0 "O O 0

c ° E o 0 E 0 "ö £

⁷³ 55 :E

C -o 0

> ,^{frt 05}

¦O

— ^ o

n $ 5

g -E 0

9 C/5 C £ 0

• = 

  5f

0 ¦ > "O CJ) £ i_ C 0

0 'F >

s § I

i- 0 5

0i-O

c CD »=

c > g

0 O © 5^ ü ü

© !s« 0 T3 i- c t 0 E 0^^ 0 r;

C •= 0

E 0 "ö

I ^ -n

C t/j T3

'E ^c c 0 © 0

t/5 C "O

lii

® > j?

Q o 0

E V.

E V.

; ~C

i O

O

5 -o

O) ©

ü I

© F

© E

«|

CM .C

O "(D

9 O)

O ^M T CM

o

r- CM

1    -

Ë S

§ i

© & © c

2    ^:0 CO O) 9 co 2 <N CM Q

I< CM

9 ©

©

«- >

E ¦£

co i_

0 o

• O. 

  "sf-Q. CM

o ®0

O S

¦ï CU £

cc © £2

CO O) O C

§ cd

ó T3 Q. Ö

.CO, 0) o (Q

4_ !D O > © c -S 2

'i- ® m t

I d

co ©

" O

> ©

o -O

_w 3; © £2

CN ^

s ? 8 m

> o

CL O

o © _ o > © c 2 'i- © © V-co < > £

o ^

CO (D

©

a

c ©

© '43 © © © 3 © © >

co

•z © 0 "O .2 c

• Q. 

  © © © -o E

a ^

§23

Ld! .© LD ||2 ~ © +-> ^ .c g 2 £ o © © r:

».?ES

' o '5 £i CO © cè

CM © O)

O £ T3 co

9 -a £ 9

CD '0 > 'sf'

O r CM

có5 © S “ © ö>2. ¦2 S ff

CQ .£¦ *> CD

"co

© ______

'c 00 £ *¦ E ^ ) § ^ o

^ , P

~ r-t O

© CO N ¦£ CM ©

©s§

E i< ©

© P m

• : 

  LD

t n © 0 Q- T3

P ©

0)0-0 c J2 n

™ <0 ,x

• O) 

  QJ ?

o "g s>

O 0 ©

>    >    N

© :=* 0

"O _Q -C

¦ >

• : 

  -a

© "P

°s I

• Q. 

  CM ^

.Q

0

T3

0

'c/5

© .52 _

"O c co

^c c 3 0 E 'öt o) o J£ © cj _

© , E⁵ ~ — o

© CO N ¦£ CM ©

®8I

E H- © © P ui

LD

©

^ E 0 0 F ⁰⁵ o. c © ¦— 0 >

O) ©.

0 g> ¦o E c ⁰

3 0 © ^ TJ —

1- C

© O

> o

O C/5

> 0

c -ö

0

© © ‘F O) ¦E o E E

© > ^:F El

?£c =

© © © 3

©> -Q tl C/5

© © O © © "O -id © ~ ^c © TÖ © © © 0 c ^ ra “ © — 0 F C O) C — ^C t O 3

© _Q

Ë ©

© O

CL ,

© E

Q. ©

© N © 0 >• O

© s

c .2

© D 0 -O

© i

T3 © © 0 © -a

«-E

1- c © 0 E E O 0

u ©

C — © < E c o g

0 Ld

Y ë

O -Q O 0 > O)

co go

g £

2 CO LD

9 ©

r-- :=¦ “ © % ©

jj o

© T3

m TJ O .2, 0 N

t 15 ©

<5 0 ⁷³

Q- -t-> -n

• O) 

  E ©

© 9 t

E © £ — o ^

© "ö ©

-o

in

~° £

• O) 

  _g __

^ 0 CM © "O LD

^^U:

¹ Ld OO

co L= ^ SgS

'ï-f 4— rvi

~ -Q O)

CQ .E EI

© c © ^ O) o

co .52

0 T3

^1,3 i

0 N

• O) 

  0

• & 

  E .

© ï2 0

0 © E

T3 ¹³ O 0 O

P. £ £

!£ 'c 'c

<00

E i i

0 "O "O

Q

© §

I ^

< CM I O ,—, CM

co —¦

CM 0

o cp

CM ©

4 .E 9

s|

4_ O

0 O

m S

¦E E

E „

© "O

isi ;

T-

TO fn LD C ^ LD © *± —' O) © 0 "¦§¦¦= ~ 0 § ^ ‘    0

CL

0

© .2

c E

t c ü ^ O Ö

© O CL ,

0 .2

>

O)

c ^

¦© 00

¦£ CM © t-

©

¦o

C

©

>

ö)

c ^ ¦© 00

¦£ CM

. o

© CO N CM ©

m 0

N -ff

5 X

^ LD • OO

co op

CM

o

CN 22

|=<

“ © % ©

§« © !_ "O 0

¦S ^E ©

0 "O

CO op

CM

O

CN 22

|=<

“ © % ©

O :=¦

¦O X

« »

< ©

~o

© © > Q-

® C

£ S

c t 'E © ©

© ^

¦a .e

© 0

Ld -ö

© c

È ^

r< •

.ill

-tl

© -E ©

-O -Q ©

ra ® “

5 &K

_ 0

c -ö

© M „ o t O)

© © ©

"ö •- O)

© -o o > © o O TJ >

S o 0 ^

C "O

ra -

ï s

> i

cö 2 co c 2 =0 CO ö) ™ co

s cm

CM Q |< CN ? C r-- co

44 ^ ^ TD (n ID C ^ LO CD +± —"

ö) 55 0 "¦§¦¦= S T3 S

2 M S

c C/5

p'Ë| t cü £ § :© CO o 13

CL , Cn

co —, è N

c/> o)

O o

CD E CD '+?

TD o

CD CD

a e

© ;0 _Q

0 0 -Q

E 9 0

^ E

t o

=3 -o

CD Ul

E o

1    -

Ë S

> ë

cö 2

co c

2    ^:ö)

CO CD) ™ CO

S CM

CN Q |< CN ? C r-- co «- >

.E =

> 55

"O £

< - _

2°, E S

o cd

c V

o

CD rt Q. CN

C ^m E CN

CD X' O) CO C 44

o o C E co _

CO CD CD c TD 0

.2 ° ⁰⁵ .E ® ® E "E "E

CD O O

• ? 

  55

1 ^ Ë S

> I

cö 2 co c 2 ^:0 CO CD) ™ CO S CN CN Q

|< CN

_ 0 — CO > ¦— ¦ö 5 -O

LD

i_ ., r- Q

® co ® S

9 -Q t co © CD o e 0 TD 44 0

•- ^c © '-5

CO o tfl CD c ^ ra ®

Cl) — CD E

c ö) c -E

|l

co Ü o) £

Q_ , Q. CO

© CD

© v*S

E V.

0 CN o CD

CM .£ O *0 CM O)

O ^M 9 CN

o

ü 0

© 4^

^N E

0 0

Q P³

co ©

s ?

CN .—

ü 0

© -n

^N E 0 0 O p³ co ©

s ®>

CN .—

CD CO 0 3 t W © 0 O C 0 TD 44 0 •- ^c 0 ’-n 0 -2 w O c ^ ra ® 0 — 0 E r ö) c ü

|l

co Q 0 E Q_ , Q. co

E E?

0

4=

44 ^

«1 I

g c S

° s,—

| CD)

^ 0 m

9 © 3

CO ~ CD

H- co ^

4_Q.CN 0 C ^

'Q RE 55 M <

TD © CD

_r z. 0 >

0 0 e °

ra -ï e 0 ü ®

C £    0

Ï5E >00-0 0 CD) CD) § _ -0 > C CD) £ CD

g 5 .©

o o 'ë

> V 0

• o. 

  3 _c

200

g E ~o

§ 8e

aj > E • 'e t _0 0 0 :0 E ® ö ¹

-n ^c co

^ CD) e

ni

0 3 N

CD> 0 .

CD) O

C -Q

1.1

^ L -S £ -£

0 4—> s_

o © 0 ¦

IN O)

O

o

0

C 0 e

0 44 ^

® „ O)

³ > E

44    0    *0)

CD) 0 -Q O. >

® P 0

0

2 5 © < 0 es

0 Z,

ö) (D

_ ^ ë ?

g £ g

^2 0 0

.2 o I

X TD CD)

• - 

  < .C N O —

CD) <C o .E Q- ^ e o © e o

0 44

-* 0 E⁵

« £ S

^ O e ¹ o 0 co -o £ E⁵ 0

0 0 e

~ N 0

en z tj

o N CD)

g ë ®

©to

^ 0 >

i- V) Q

> J C o ^ © »_ © 00 0 "CD e

E C .E

0 "O

2^ 0 y

è ® I

_ (n ^4 <

~ CO e

0 E⁵ ©

0 O ^ C 4, L

E ^ o o Z O C < te

o- CO CD) . Q. 0 O 2 ^

5 § 2

® o 2 '

ra a .2 in ra ^

0

t5 ⁰ 0

^w .2 E 8

' o CO CN o? © r~.

CN ©

⁵ -T4

• : 

  T3 co ¦D -S ®

> 'O'

^C ïï

© s

^ -u    LIJ

“ ® SS .E >

co

ai?f

co

s ©

• O) 

  0

.I’s

W 0 e/) Ü)

° 0 ©

o > co

> O

0 0

.© E

CD) 0 CD)

E

⁰

9 g o

4-< er

Q J2 §

0 ö)

o o

E N ’"2 o3

-£2

0

T3

0

0 .© _ "O C 02

e E 3 0 E ^,=t % o J£ © o „ 0 , 9 ~ ,—, o

0 CO N ¦ü CN 0

ësi

E i< ⁿ'¹

0 o

C O 0 CsJ

5 E

C 44 0 0 > ~ — 0 0 C

0 E

t ^ 0 ^2 ⁵ 2

2 &

0 ©>

CO 00

CM ^

o ^

CM CO

E ¦-

--. D

4-C > 0 0 ? "O

’> ^

"O 0

• ? 

  m > ®

4 "D — "en gram

• ? 

  E ^

rt O O)

• P. 

  m

en TD

co

s §

0 o

0    44

ê O

si 5

ï ^ en

^>    o ^

0 O < "2 © e ra ® ë

>    E en

° ë n £ 0 —^¹ E ⁷³ o ë g

E

,© © -e Q- w 0 0 .E 0 ™ E S ë ®

E > X3 .<3 e e ^ 0 0 5 Q. 0

5 ra Ë C -Q O ® C t E 0 -O 0 t E '0

al “

0 TD £

ë ~ ⁵

0 C 4

§¦ O) ® ö

° £ g -®

© 44 CD) CO

2 © o) -b

p O) 0    0

CD)

S © "O ^N 0 0

> ;©

O o

o ©

§ CD)

e ^

3 s

0Q o _

¹    44    02

CO ~ CM

CM © S

;

¹ — o . 0 co

en > .

O © co

9 0 O)

• ? 

  CD) 9

' © £ 4_    0    'ST

0 *- CN ~ -Q 02

m .E 2i

0 w 3 LO

E ® § ^

© 0 0 CN “ > ö) °0 0 > 0 LO 0- I CD) CO

e e

0 0 ¦

^C © O ¦ ¥ 2 m

J!

ë E j=

> g’-S

cc o

TD ’

_ CD)

1§

CD) >

. 0 0

0 CD)

'E ' E ^;

ra a ra „ ^N TD 2 O

?£.® e

• Q. 

  0 C 0

C/5 TD X .9 C 0 0 ’E"

TD" © -o

*0 E e

_0

CD) N

o en o

CO TD CN

.® S s

0 0 S a.

co 0

CN ¦— O ¦—

©

"ö §

0 0 "O > C e 0 0 0 -

C/5

S e/) 1©

C/5

®£

.2 o)

rr ~    >4    ~

© 0 0 CO

0 .© 2 P e > 0 E

~ "ö TD 2

E ® ra > © 0 0 0 ? SZ 42 TD

©    E    Q    °

CD)    ©    ©    44

ra    ¦£    -a    °

—    ©    E    °    '

o    CD    2    -Q    .

0    ©

.©0 0

> o

CD) ? © 0

0©0 ? > £

o © o ~ > 0 :=> >

E £

0 © TD ^s-£ 0 0 "CD © C CD) 0

¦r- CD)

42 .E

0 T£

N ai

0 g

TD >

05

CO Ö5 CN 0

o ^N

S 05 0 2 0

0 0

^ c CD

lis

'0^0

Sll

© c _ ¦

(D "O

E <5

CO CD

E

0 E Q o CO c

o ’©

CN 05

co 0

c LO CD —-> P 0 04 0> ⁰³ 0 LO 05 CO

c < to O > O

p <

0 "O

i c Èï

• o) 

  5 c g

u ^> t u

to o 2

sis r £ J| s

a»l.ï

£-0 O T3 _r 0 g⁵ c E c o «j ⁰ 0 E >

"O CO

E Q

> re

o -o

Z >:

0 "O

0 —

0 "2 0 o o 5 o c > 0

⁰³ 8

^u c o

.E ^ E -o

~ 0 O)

!¦§ © c

> 0 CQ 0

0 m E 0

Z z

TJ C/5

O © 05

0 £

TJ E

0

ÜJ

0 "d

Q -

co 0

CN 0

O

CN

LO

0 > ? _o) co o

CN J>

o ^£-

CN ©

o- , ? 0

05 O

i— E

CO 0 CN c

O E

¦⁰ ;

0 -o

X 1=5 E S a o>

CN C 0 C

8 '⁰ o ^:a rJ/ ⁰⁵ © .E o S ra

0

0 i_

i §

^{0 0}

=E g 0 c

05 0 CO t CN O

o Ju

CN 0

0 0 -Q 05

E ⁰ 8 o 0 o

5 ⁰

^3 05

E ©

'© O

1 &

O CD

5 j»

y ? ¦ H s a>

0 05 ¦a t ©3 _ o ©5 CO X © CM 5 N 0^0 CN 0 O ~ö

o 4-. ©

T 05 N

CO c ⁰

T- t -U

5 ^{0 E} I

0 tl o o

© Q.

⁷³ a ¦

-O 0 03

£ 0 ¦—

© 05 Ö5 C ©5

S g, ffi

Sfl

^00

© > N

E ® -g

0    ⁷³    t_

^ S »

® > g

ü O ^u

Ö .© s?

g 0 C

H © ©

-II

co 4=L 0

CN £ 05 ° ¦£§> 9S-

m ° 2

I- CN O

E ⁰³

E ⁰³

3 12

o

có o

i © o

¹ K «

¦ ¦- CD

• : 

  5 "

42 u cvi 32 0 o E c oo jS © ^

C/5

© LO C Ol^

5 ® S

O 0 Ja4 T3 v ^

UI 0

t -ö

> T3 _

' C CN

<—• O o

CO N r— CN 0 05 O O) CN

^ 0 r

0 ^ N 0^0) P c CN

H- o O)

u_ O CN

0 © LO

c O © O ⁰⁵ D_

^{0 0}

O T3

5§

CJ > 0- U)

-g "O

05 "O

a §

C/5 C

CD 2

OQ o _ ¹ ^ m mLE’S

g S 3

gom

i 0 05

^    05

~ -Q 05

m £ Pi

¦S.2 ®

!_ 0 3?

o "o .E

> CN 0 ©_

CD 05

0 T5

¦=0 0

5 ë E

¦Ö c ^

I >3

S2 <g S

0 0 0 > 0 >

i- -Q ^

S o |

0 -^ ©

0 0 0

Üü 0

^ CN

O X

o o

> s

m 8

CN LO CN CM

LO

} LO

4- O

⁰ E

^7:3 m 0 0

M g w E

E ^m

II

^J NI p

5 <3 P

³ m LO ' ^ LO

s> S

© .52

c E .©

C c T3 ^ o ;ë

0 o CL ,

⁰ O

© co

.© LO

E

E

© CJ ,

0 , ^v

'0 05 •

0 CN 0

E4“

a> o .2

⁰ O 0 .§3

¦o e ^

c E c 0 £ © O) o ^c © cj © %

0 CN 0

E4g

0 0.2

C/5 05

v 0

0 Ö5

S.ïS

O = (O

g gs

.© ’0 CN = 0O CQ CQ CN

1 J :®

©-©"O

0 C -Q

0 © C

© "O

CO

co

.© 05 ©

.2 <Ü

0 "O ^:© .© © ’-o

E 1c c

C © T

E 0 0 o © -O O O) c 0 0 £

i s i|? = "S²

:0 C .05

c 2 E ¦§ 2 5 = 3 §

1 J :®

©-©"O

0 C -Q

0 © C

© "O

co co

.© 05 0 C CN

.2 0 ^ 0 -o ^:© .© © ’-ö E ie c

e © T

E 0 © o © "O

O ö) C

0 0 £

¦?! fe

i|? = "S²

:0 C .05

'a 3 iö e 2 E 3^5 = 3 §

• ? 

  0 0

> O

n

co 55 co E Q 0

> .© 0

0 E o

"O CQ 0

c 0 0 •5 Ü

• : 

  LO

>

C 0 ¦*¦

⁰ E © o t E 0 0 0

>    E c c F © >1—0 ?£§ ® IS^S

_0 ^ O c

C < O)

0 n ^c E

ï8^3 S » » 2

c .E Ju >

¦0 ^ O 0

N —U ^ J*

CO .© ©¦ »-

>    C O 0

§?31

E 8 0

^c ¦£ U C ⁰ © ⁰ 0 ? > o j*

5 ^E

>    5

S-8

^>    t

0 Q-

0 ©

0 "O .Q C

0 0

• o. 

  .2

w >

gj

^C ^ L

'Z 0! ®

s§l §

• O) 

  S E

0 c 0

s S = g I £

0 _0 .E

0    0    5^

0 "o

^s ^ s

> g

05

> ^u

^ 0

0 =

¦a o

© O 0 © CN 0 -* C C

E «TJ

• Q. 

  > C 0 0 0 0 U = 05 C O

o -o

0 "O

> c

m ©

; ^ ^ : § £ £

¦ > -Q E 5 -M 0 E ; TJ ^ 0

liiï

® o o E Ü= O

O C

Ju ©

0 05 05 CL O

05

-O ©

O s

^ c

0 0

4- T3

P en

-a E

0 0 0 _Q

0 —

E>

.= 0 = > 0 0 0 05

c/5 .©

0 öl.ïï ⁰ o -O a E £

> Q.

0 0

0 0 E -o ^ 0

¦a c

f 0

⁰ n ⁰ §

E 0 P ©P © •^E? C •c § > 0 0© 0 -© 05

o ⁰ Y © © £ © -n ^

£ c 0 000 0 _ 5^ ’^4_l © o 0 0 —

05 e © 0

I®

°i © © 05 e

P 0

O Q.

C © 0 2 2 ? 3 c ^00©

0 -O ©

C 0 0 0

z Y > ‘E

0 0 c CD 0 O © £

2 O

^ 05

>    O _

C C '⁵ -1

© ~ 0 5

>    — -O :=< •o W 0 >

© E -5 E 8 O 0 •

0 C/5 © ~ö

^ - E 0

© o o 0

0 ^

0 0 ’0 E Ür oi O

Q- 0

cp -o

£ ^c

>

0

fl

§ g

0 E

"O _0

0 Q.

3.1

"O 0

> ^ .52 0 E ~o

0 ⁰ E 0 c 0

0 0 "O 0 0 0 Po©

o -ö

Q £ -o

0 "O 05 —,

g ^s

05 C

e 0 O 0 O T3

> -o

© 'Ö

¦O E 0 0 0 :0 5 '5 P e

EJ

0    0 -j

.52 0 ' E ^ ¦

¦a

0 | TO 2,

£ ^-i- d)

O -C C •4= o ¦-nj W Ö)

-U Jr — C/3    0    0

3

>    n ^ o

• : 

  > 0 ^ _; 0 W 0

¦    "a > !S a$

>    ^E

; T < O

¦    0 03 3

Q- TO

^ -n

g ts o

CN < U 0

o -ö Q- c a. —

0 .E

|ls

^§1S

o

^ TO O -st 0 N O -Q CO 1 ^ CN

''t 0 o £1 0 CM

0 S’ ©>

Jji 0

2

0 £ N 03

) l/J —    ^    <->

j -Q 0 > N

1    sis §

• - 

  — 2 -pr o j -a E¹ 5 -

' 2 | O | L 0 & 5 ©

>-C £ L

2    0 .2

₃ 0 TO 03

Hl 11

O

I © C to 0 _

03 ¦

; -a $ -a

^ _c Z 0

ra § E> o>

¹⁵ tf) O J»

C/3 0 O .Q c

3-^    0 4_ :£¦

] 2 U O -Q

CQ -st O

§? T3 5

⁵ 5 ?< : U

IÏ

3 ©

03 *0 O ©3 N tO 0 0

II

o g £ &

F" c -0

at? 0 ° -) O 0 c > -a

0 0 C

«I |

|oS £ 0 c

03 0 £ o -a ^E N TO 5

0 '0 C ¦£ £ 0 TO 0 ^

• = 

  I s

¦S o i

0 "U P

ss £

• ? 

  §5

TO S _Q

Sac t ¦= 0

° £ 0 0 S :=-

>    "O -a

0 3 O

>    0 ° O ^ X

C 0 TO Q > ^ © 03 0 0 r-

0 . E Jji

i_ "Ö TO

TO 0 a

TO O 0 0    03    • c/5

¦s §S

|« 1

© E ^

I §'⁵

5 > c

c/3 u;

^E S ? m

C c/3 'F -St

0    03 C o

TO —    C/3

??»s

°S « E ™ $ °> E

u 0 3

n .? 3 5

CM £ © N

éi In

IA § 2 5

CM +J C W

0 "O -Q T3 -

© E o

-a o ^

C 0 § 2

O _c 0 >

JS o o ¦U E ° ®

OO00 O' 0 © _w0

0    0    C/3    ^

^ g-a © 0 © c ¹³ 0 0 0 c > ^c a © _c 0 0 © 0 © 03 03

ra - o .E = O -a 0 « ⁵ <D ^

S S “ S

0 +3 > -0

• ? 

  2 < £

CO 0 Z l/l

03 Q 03

0 -a E 2 £ ^E

0 V) _Q |=-

P m

0 0 ¦a >

03 c

O 0'

CM

© -n TO © O

^E 0 03

5 g %

” S

O TO CM -0

a

o o

° s

03 > c 0-0 0 2 0 0 ¦5 S 5

TO C/3 M3

5 0 E 1- 0 b

© 0 s

^ CO 0 E OJ C

|s s

s 15

O 0 O

CM C ®

LO /- TO CM .E >

03 03

© © C/)

TO 0 i>

CL Q >

0 2 ^ 0-^0 C £ -0 0 £ ¦*-> •

>    Ï-8.E.

0 0 £ ’-5 !2 0 2 2 0 _Q 0 07 0 >

S§ .2 E S

!_ O C o

TO 0 0 CM TO TO _

• = 

  £ o g

^ -0 C 0 0 0 — £ ©3 -- .E “ TO .

3 ti 0 0

^ O ^ C

0 a c £ "ö a 0 8

+- TO 0 7=

»« 5 «

H c E |

E TO 0 U© 03^ 0

£¦ t 0 0

^w O ^ 0

0 o 0 c 0 > 0 0 C 0 LU 03

1 i = -S

>    ui 0

• - 

  © 0 0

¦a o n;

ö 7 o >

• ? 

  |<? § S?ot

© 0 ^ T3

jS 'o <jj o

5È o ? rc S-It »o|

®5S | © ^ c 0

8S 3 |

is Si ¦= ¦§ 0 > 0 2 +S 03 W 0 (/) 0 7 Ö3 « 2] ° Q > 0 >

"0 TO £ > 0 >

03 q. -0 0 5 O

'-0 TO 03

O tl O o > o 0 >

0 ¦§

© 0

_ >

-TOO

TO 0

c E

0 ^

• : 

  TJ -E : 0 0 1 0 o

• : 

  (A "O

03

C/3    £

. E -a o g

03 *7 0 0

a o 0 co

~o

0 LO

'c/3 -n

5-|l

c E 0 0 E -Q

03 o 0

0 0 .0 0 . 0 ¦ E r-, -O TO co -Q ¦£ CM — 0 O 0

E CO

0 O

c/) 0 0

lal

0 CO

~o

0 IO

£ 2

F 0

E -Q

3 O 0 O ® . 0

0 o £

I g 8

¦2SS

0 CO

~o

0 IO

£ © E -Q

3 O 0 O ® . 0

0 o E

I g 8 ¦2SS

0 co

~o

0 LO ‘c/3 -n

5-|l

c F 0

0 E -Q

03 O

0 o

00?

© ^ g

I g 8

«2 ~ J

03

I ®

e -5

O c/3

s I g

O ® m

^ -E CM

p: © _ 9 © £ 4 -9 S

O ^ Ü

a o 0 co

T3 ¦'t 0 LO

¦a '0

TO ¦ —

C r 0

0 E -Q

03 o 0

0 0 .0 0 , 0 ¦ E r-. TJ TO co -0 0O?

© 9 w

I g 8

«2 ~ J

0

0 S 0 -a E Q

• Q. 

  O ¹ o C

; 0 ®

T3 ⁰ 0 C ¹ 0 0 ¦ ; 03 0

0 oo N r^N " l- m

0 -a 0 2

⁰⁵ © OT 3 £ M E 2

l f 0

• : 

  ï |

i a >2

¹ ^ 0 S "a

^c S

s0 ©

Is

O TO

0 -a iZ a.

il ^ 0 0 \p

'i- TO 0 ^

0 TO C S 'F ^ 0

0 c 0

¦4—1 0 25

^ ® © ^-Q 0

o ©

• * 

  jj

~ TO

T3 a

> o o ⁰ 0 %

11

E o

0 0 > TO ¦ 0 > .

c 0 © 0 03 0

Er* O Ö

03

_TO 0

in 0

.E "U c a 0 o

Q c .E > :

C 0 :0

© £ > o _ 0 £¦ 03

0

¦a

o So

> II 0 0

S -0

0    4^

£ 2

03 E

TO

.TO "

O © O

• = 

  ^Eë

W "Ö c '1 TO ©

^E > g

0 .© Ê

Q T3 O

2 "o

o TO ¦

,    0 N

' 03 0 < 03

• Q. 

  0

• - 

  Q--Ï

WTO© O) W w

>

c 0 © 3 0 0

E S

o © O 0 > -a

.© 2 "TO 0

C TJ

0 05

.N, O

© 0 0 iü

S' ^C

O 0 © -*

• O) 

  2 £ a O ^

05 0

¦I?

0 P

+3 0

0 s > 0 0 0 5 Ö

t; C 0 O 0 O

-© c +-¦ 0 O 0 .© O) .

2 O) .E,

I— O ’N

c

¹ n © -a cd ¹ 0 E

¦ § 0

i s >

CO

^> 0 — 0.73 ©

o -a 2

T3 -CD C 0 > O Ü > | >_ =3 > 0 0

| § '^c

12 1 )Z 0 > ® 2 .2 ü Es

¦ ¦ _ (-

CN 0 E

05 0

5 2®

0 © £ > -a ^ _c -a 0 •- c © -a 0 0 ©

S 2 B

O © O

o Ö

LO '© ! CN 05 ¦!

^{Q :}0 CO 05

®    2    ®    Q    1

^    t    a    ¦    ®

C E «Ï r

© 0 T3 © E %® o£

.© o ^ ÜZ c

¦FT 0 ~ :-

^N    Q.    N    ^    0

-®    ©    0    0    ©5

co ü

4 © ¦-

pop

CM >

4 TJ

-Q O CD CO ~G '⁵t 0 LO

• V) 

  T5

5ll

C P 0

0 E -Q

05 o ©

© CJ "

© o

CD C4

E co

o N

s-u ~ 0

a c

5 c

05 CD

E ©

s ?

ü E = 0 0 Js4

^ “¦ 0 "O 0 SZ © T3 }-

i

0 — Jji

-C -C •=

o Ï S O 0 0 > > -Q

c co

05

05 .—

0 _E

© 0 ._ N

3 3

s -g

E 0

0 > 0 Q

Q_ CJ ©

> E c -0 CO

._ o

.E E E 2

05

05 .—

0 _E

© 0 ._ N

3 3

s ¦§

E S ® > 0 Q

Q_ CJ

O T3

TJ 5

© > 0 ^ -o ¦=

0 "O

1 E

c ©

•- 0

E ©

0 ©5

¦a E lo

c r, ^ 0 C—5 LO 05 ¦Ji ' ‘ 0 _g 05

© 0 O

E ¦§

— UJ

0 t CN

CC o £2 rE a^c S3 ra 2

04    ¹— m

O </5 P

™ -S c in o 2 o n a

LO

•o -©

co jo

© E

~0 'T

c x:

O LO

05

> ¦=. © X

05

i®

e -5

O LO

S I 8

o ^m —

CN

'© 05

^vu r-

0 E

4 -P o

p *o -a

¦=S2

moo.

t o

O LO

P '-o

0

„ E •

⁰⁰ T3 CN P O 0

^7:3 '55 © 0

CN C O © CN W

. P 05 0 CM

05

« §

2 S3

^< ^

' 05

co

CM _ O ©^ CM ©

0 CO

~G

0 LO ’© -n

5-|l

c p 0

0 E -Q

05 O ©

© o

§fe^;

co E

X2 O 0 CO T3

0 LO

’© T5

5ll

C b 0

0 E -Q

05 o c

0 o p

0

o 2 C/5 0 05 "0

P P

— © -a ¹ CO T5 0 : £ © © .

O P có ©

“ o 0

~ 0 m 2

0

™ ^c 05 0

E ^

Jc _c

0 > > M

co E

¦ ÏZ r-. -a

0 co -Q co?

2 ^ M

|s®

¦2SS

E 2

© 05

l§

0 _© O 0

^EI

^E s, 2 8¹

© Q_ X p X CO CO 0 J

^ CN ¦

© o

© ™

E co _© o

¦S 5

^ © © , ei 05 05 s- P ©

© n 0 n

© © N i

•c > © ¦

co o a :

~ 05

2, “a

> 0

x:

0 O "O C/5

s ^

% E

p © LO 0 0 > X_ p 0 '0 0 x: c »-i- 0 0 0 0 -Q

o ,-P

©¦§ 0 0

^ 5

CM > O -Q

⁷³ 0 0 0

n

O 0

05 -Q

^ p 1= 0

© -a

o -a

05 LO © m N ©

W _C

z.

Q E

© ~ V5 O

E co 0 > a a

> CO

0 ff-

E ¦©

CJ ©

< £

0 ©⁾

>    c 0) © © 0

>    p ¦a T3 0 'F c/5 E "o ©

o ^.©

.E "© ©

S_ Q. ©

0 Q_ ©

. © S. ©

CO©

TO -Q

4 ©

P ra

05 O

© o

-Q > © 0 2 5

O)

c

'ö>

O)

• - 

  0 E N 0 0)

05 o

c

F 0

E ^N

E 0

O "O

£ ~

® .d

C ^É

o ® g ra

> jjj +-• 0 C >

° ¦§ c ® ra ®

-Q « o

c 0 F

® ^ 0 tc.E ® N 1_ 0 c ® 2

s I i

R è3

CC O E ^ 05 |

CO _

0 0 03 0 ^—5 N

OM CD

O ¦*

CM S

o -ë

P f

> ? CO 0

~° £

0 E

Ó E 0 U ra-S

• : 

  > ¹ T3

CN 0 CO 0

SC

c ?ï

0 0 03

• O) 

  "O

~ 0 c

• O) 

  0!

05 o 0

Sen

0 0 CN 0^0 £ 0 CN 0 ^N -N C 0 0 0 -Q

"° > E

0 "O

0 .E T3 e ^N _ _ 0 _r e ö)tt O 0 i- LJ

0 C o o

> C N -Q -j-j O "O 0

• ? 

  C Ol ö)

E 0 =3 C 5 ö) 0 0

0 0—30

e

0 0 05 "O

CO ^ _c -CN 0 .— O ° "ö e >

CN E > n > O nj o > n

en "rö P

CN N -C I—

t! e O 0

o. >

a r-

2 0?

05 0 £

e "O -Q

"" 05

co .E

CN dl o B C/5

™ O 4 C * ®

>    ^H e

¦ö Cf C CD 0 '0 ^

LU 0

’8? J_ ^    0

o .22 05 o *- CT3

>    0 0

CO ® e

CN o -p

g 0 E

CN c/5 i_

LD £ O

o 0 £

CN iH CD

CN 0 X

05 E '

.E o .E > -e

05

0 0 ¦— 05 .

t e O 0 o _ >

• - 

  > -7^    i*^ CO 0    ^

P ;0 p-?0 e CN N cO

2R

> co

O N -Q -Q ir    0    0    C

a    E    o    cd    ..

ü    5    ^c

^c O 05 0 CN

CC o 0 ï w    J*    ro    C    .

O 0 E ~ 0

is    0    0    >

e    0    e    a    e

0 0

§ ¹⁰ E g'

⁰ 'F,

E ~

•o 0 0 O Q. ^

X S ^:

0 -Q

• : 

  -Q

ï E

i 0 o 0

¦O

E -ö

C£ _E 0 0 ff

> £ ” ra

^ ³ 0 C i. 0 U CD

2 T3 ^ E

i o) n 2

• : 

  ë S S

i    m i

® C 0 ® 0 0 0 -o

O -O

E 05 § "P

; o o o o

' -Ü N C.

5 0

0 ~2 'X o w

~ § "E ¦

® 0 >:

ü. N > I

0 5 _0 0

0 0

^ > P

,    0    O

,—, 'C 0

co '55 03

M ^ CM

o R-

CN ;

4 9 o o .E co co 0 §

H 7 N

co

• ! 

  CN

• - 

  0 2

CQ _Q 22

^ CD

I 'o > -ö 0 e •

CO P

9 o

CO N

0 0 ER

0 "O

E m

¦g < > *0 "O P -C > 0

¦o 5^ E

O c/5 ^

0 0 05

0 N

0 Q

CL CJ

^ kW

E ^

o —

Li 0

!_ a 0 o.

E «

o o

N ^

0 c "O 05 0 0

_ co

S ra ! § ° e 2 2-

S.E|R

n e 0 ®

C f -e a3 u_ 0 0 CO

0 L£ ^2 oa

' k- 0 0 X

en > -o 22-

• a. 

  e

• Q. 

  0

0 0

e o 0 ^ 05 0

S’-a

N ÏT

w §

0 ^ e § 03 05 § 5

0 > LO

0    0    j-

•E -a § 0 »- »-t 0 0

I SR

“2 52

¦“ < ra g

0 0 CL. Q

-9 o

° § £ E

-Q Ó ^N ? o

' 0 CO C CN C O 0 CN Q.

CO p

9 O

CO N £1 e 0 ® e § 05

05 § 5 0 S LO

0    0 j-

•E -a § 0 »- »-t 0 0

| §R

E ~ o

0    0 l_

“ -Q o

0 CD o

X Q >

0

05

e

• = 

  05

¦> 0 £ 05

i ¦— kW —Q-

P "ö 2; M 0 E 5

o: > 0 v

• X. 

  > 05 s- C P O .E cc o II

en en ;> 22

i ^u ffO r_, 05 "sf

CO ^ 5

s - s

S CN CN 0 —-

• ? 

  u 5 ¦s- -a <9 “.E S ¦l s,S

m §£i

e e 0 0

Ez

0 -T3 Z 0 N

¦2 ei

05 ^ 05 CD 0 "O

N

• O) 

  P

e

0 cc

0 0 Q

® ® E

o :=- >

ra — >

s

lira ra -Q n

§ ® -§

⁰ .E

£ 05 0 05

Ë -D £ »-1 § m O

E co !

~r CN ¦

0 o ;

Q CN .

¹ e

gil

9 > E 9 S«

CD 0i^ O -o o LO -E co

-S 0 CC LO

R S ® —

ra ° V e 05 c5 a cd cc £ o

0 0 +_> O .h ~ö n -C cc e y 05

c8l:

EI®^

ra -I¹ -e ® 0 P 0 0 X Q > U

0 "O

E 5?

'CD 05 o, §

F ® e 0

o -o

0

ja

0

T3

0

*0

0 0—^

T3 'r ^

C E CN

|Iïï

ra^U R

cc co

0 ®

> -e

0 05

E ®

x >>, 0

o > > >00 e ¦o -F

£ Q. ® ü o =

-C 05 Q,

53

05 o

§ £L

5 -

^ LD • <J>

co 00

g £ ï 8

]=•

"0 0

5 2 ^ fe

5 0 05 c

’ m o 0

35 £ N

5 ^ ° ©

i c =5 £

— © t

• : 

  C C 0 Ï 0 ^ 0

• ! 

  o £ c : T3 0 E i :=« a o i - ® c

L 0 ^ —

. N +- «

• - 

  Ê 2

³ 9 5 ~

• : 

  c . -a

Kii |

i "§ c o

5 giS g

3 C V £ > 0 N to ^J 0 - ^

0 0 05

i_ —

1 S s |.E.«

^ 'N C 05 +-, 0

• • 

  E 0 m

• * 

  25 0 +-, ¦ >00

>20'

i 0 >

• - 

  0 c

i a 0 ¦

0 0 0 Ills

E o | §

C 0

S E

£ Jj

0 0 -¹- _ O 111!"

,00-

_N X3 T3 o

>    0 C O

>    4* O >

:£ 05 — C 0 ~

, i 0 -,_, 0 "o 2;

CO ^ C § M 05 ^1,3 ”

CM

.E ©

"O J2

CM

~ > 0 H- 5 05 Tt

s- c t o _#0 0 o II

o -a ^

9 c i=

>    0    _Q

9 4 0

§ ® Ü

5    0

i :=> Q.

O -Q «

S ?S

^ 0 g

>*    05    O

0 t c "Ö O 0

c .E,

® 05 "

._ T-

0 "o 2;

U_ C ^

»! S

CQ JE

o E>

05 O

S.E

M1

x 0 8^ 0 — -Q E

05

s- c tl O .® (D O I

CM ©

-a ©

• * 

  S

0 T3

0 -Q

W c

.E E

>- C -Q

O b :=«

O © ^- ' > 05 >

1< -

• ? 

  i ® '

° s |

in > f 9 c 0 •

CM 0 > . t- O) O ¹—¹ 0 — .

0 > ^ ’ 0 n

CQ -A .

0 0 —

O “3 >C0

>    SZ 0 05 ~ 0 Q. CM

>    -9 c —

. N 0 00

05 0 CD ^l^’ 05 +-, CD CM ^ 0 4

Wl

V 05 c £> c :0 0 £i 0 z r C35 O t 0 0 N °

¦»- > s- 3

Cü O > 0

•E 05 1- 05 0 +-,

I-5

i2 ®

¦D |

0 0 O 05 0

r o “¦

s

o ® > O ^ 0 > 05 -Q

0 0 E

So" ¦— ¦£ 0 ¦^E g C t > O

0 0 O ? TD 0

CO — CM 0 O 0 CM "O CM a_r

• ? 

  o

° g

¦§

I) >

m o

0

0 0 ¦ E ^2 0 0 c ^7:3 0 '

0

0 51

t 0

0 -Q > -Q C ® 0 -^C 0 -a

05 c ¦E O ^N 0 0

0 0

-5 UJ —

^3 0.— T3 0

0“ ^c _c -Q — 0 0 0 0 -C 3=

05 c ^ 0 0 0 5 t § _ O ^

c -E 0

0 0 T3 O 05

¦o -= -fi

0 0

0 1- § -C O > c 2 0 0 b > 0 0 ^ Ö) tc -

> c 0

¦ ¦ 0

0 c 0

0 '-o I

^'2 = 05 0 05

c -0 c

0 E •—

m ^l-⁾    0

05 0

% > 'O 0

^2 "U

^ N C ” 0 ^C

¦§ S’S S <5 ««5 a -a 2

¹ c

ill

4 > E

9 S«

CD 0 *m — O -o n LO 2 -E CO

i_ CJ

0 0 0 £

r S ® — 0 ° ⁷³ c

05 ro Q- ® 0 ^2 O 0 0 +_, O .E -a n -c

0 C y 05

c ¦§ I o

EI®^

I I’-c ® 0 0 0 0 1 Ü > O

"o 9

0 > 0 o E u

O 0

'¦a £

N '0

< ü

"Ö 0 C T3

-Q

0 T3 0 '0 ! ©

^ £ 5

05 O J£

0 cj _

0 , 9

~ — o

0 CO N CM 0

®8I

£ i< 0 ® 9

0 c ,±

^ o >

0 o 4

.2 - -'0 0 "O .2 ^ 1

£ £ £

E o 0

LD

S 5

S-0 E fc ® > 0 Q x cj

0 c

05 0

0 P t O o > '

O J2 O

ë 0 0

0 >

0 Q Q_ CJ

E g

E °>

I?

05 O O >

“¦ S ® ¦§

s-^E^-5 ® ? H

.® N c

0

05 0

0 N 05 <f —

0 ^ 9 c

05 c tf m t :=« 0 -E O JÜ > o. o 0 > ^s> ^ * s

0 ÓÖ

_w - 0 ¹³

0 O N 55 8 N 0 05 E    0 O

0 0 ^N

c 5 o 0 g £ OD -a

S-S =.E

’4—,    0

0 0 > 0

-c -P »_ b

O < -2 T3

§ ® -2 g

t _

o c

=3 0

0 0 Hr C

'E E -® ©

1 £ -⁰ ^ I” 0 C 4—1

0 O 0 0

hi w) 0

05

0 -a

E 5

g 2 0

> X

0 § .52 c/3 c 0

N t 0 0 05 ^ .2? 0

§¦2 > 0

C > 0 0 0 05 £ £

TO S 0 ^ t © 0 T3

S?&

0 (C ,t +-,0-0

c l| 0 0° £ c ^

O ® ^ 05 —

0 O "0

® S E> 0 0 o o £ ^N o 0 0

> 0 13 "Ö c 0 _ •-

£ 2^

|5

o Ë⁵

C o

¦ b N

® 0 05 -n

05 O

0

"O

b ^ c 0 0 0 N > >

III

»- 0 0

> E c a b 0 ° O £ 9 .c 0 O '0 £3

*N 05 0

o E 0- -X

-O T3

CO CN CM O O CM

«sf- ©0 CM C

• P. 

  c

r_ 0 0 ^> 0 0 ’ST T3

O c O 0 > >

~ E

"2 2 O --

s_ 0

0 "O

I S ^ § Q "E

CO g

S E

° -E

LO '0 CM Ö0

ao 0

ë E

, 0 0 ' E ¦*=

¦    0 0 ! O

¦    0 "F

0 E

2 Q 0 > a o

CO <->

<y>

0 ao > 47

^u © X3 ¦ • 0 • — Ü O) ® LU c 0 CJ ¦— -Q

r ©> ©

0 ,E © ' -C > co

_    ©    i

C — ni

0 c > 0 Cl E 0 0 O w

0 -a 0 ©

50© w E 2

©00

-2-^0

CO 3 o

' E ^w © 0 ao

^ 5 _ _

0 0 0 o > > 5 T3 00 00^.00 1- 1- oo _c O O 0 (R 1 N N 4-J —

-Q X

a .

Q. —

© CO ao_D

jg a

0

w 0

O _Q N

él I

"a '0 0 ao

CM ©

° ^ ^ E

OO

oo .E cu _E

® 0

N

2 5

s %

E S ® > 15 Q

Q_ CJ

03    ©

E '«

5 o -ï E 5 oo

• 0) 

  OO

-a 2

© 0 2 •| § -o

c © 0) Ö) >

Q ’5 ®

-c c oo

0 o CD O o O 0D N . W 00

-0-0 —

® c° ¦—. 0 ~ to m ° p-Pi ® o in

CO

¹—¹ o -© 0 .© _c "Ö 1- c c moo

E .E

-8 .© C -C 2 C _ 0

© Q. £ ^

• & 

  | 0 0 T3 \p 0 0 O .E - E

O0 -r-© O ^N 0 CO T3 N 03

© 0 0 3

©o m t: c/o © 0 o c

0 "O L4 0 •- © © '-n © -2 © 0 C ^ ® “

© — 0 E c ö) c -E

|l 15

0 Q 0 E

Q_ I Q. 0

TJ O O

-Or ^

> co ¦ ao

,_, CM

CO

g ™

° s

g ci, 9 co

CO CM CM O0

~ CJ m m

LO

CO 0 -O

0 0 "Ö 0 ,

o.E oS

0 .© LO © "O Ö) LO '5 i H -o c -c 5 '®

0 0 ¦E oo

© E

C O

0 o > > oo -*

© 0

8 © © 0 E c

CO

c i 0 ¹0 TJ

°s

0 -C

0 E c 0

t

0

>

E -s

0

Q.

_ 0 .E ©

0 '© ⁰⁵

^ E ©

3 0% O) ^

0 "Ö "Ö *0

N 0 t -© o ©

CL O CO ~

£3 §

'-it §11 i s I

¦ -O OO 0

S ® 5

.©, D N C m ©.

© <3

O.L

¦z s- ©' |5f

-©oS

“    ©

1?

©    O    .

^    c    2

V,    0    ©

92    >    >

£ > 0 ao

0

Q.

• Q. 

  je 0 ^

!_ m

0 Q.

0 ’C c

O    ©

© -n © 0 ^7:3 > oo c ^> ,- 0 c .E 0 0

CO 0 -©

©.E 0)0 0 .E LO

LO

.0. -q 5®

0 T3 »S “ o

i— >    © N

0 > © 0 CL

Ul

¦© 0 c 0-^-0

C 0 ©    ¦

0 > ö) T3

© 0 E 0

>-13 S 0 © _ © T3

0 C 0 ©

© 5 É Ö)

©¦ c- © C © m > ©

E -2 0 -a 3 ï u o

:3»ï 0 CO —

D 0 O C

t © > 0 O -Ö c ^

• Q. 

  0 E, ^ W ° %£

m ^ 42    ®

® _a -a -a

C -z, C. j-,

:=> < O 0

N i- L-

0 ^ Ö) E 5 ra 2 S

E ® o

2 0 -C CM

S :i ® S§

0 O -Q -2,

0

> ® <5 ^

o ^ ® 2 +r © © © •52 © 0 ^

C > 3 D

'r O)^ C

E 0 CL O

© il > 0 Ü > 0 Ö)

CO 0 -©

“ © Q-© 0 +->

¦a 0 0

® F:

©) © O) LO ® 0 © LO © "O O) LO 0 ra ^-a

c -Q 0 -a E o x: c

0 0 Eo a)

• : 

  0

i O) -

• • 

  © E s

• • 

  t © D

i O § 0 o Q. > •=

ï A C ^ ¦000

• • 

  *- ö) -E

• : 

  ©    ©    m

i © © >

• • 

  0 T3 0

• ? 

  <5 o E

0 0 'N ©

'¦Deg

"O [77 ao E

7 > 2 o 0 ©    ^

^ ^7:3 =D >

^ c- m id -

© 0 E -o

.© © > 0 0© 0 LU ©

0 cc . O

5rr > 0

¦’cf 0 ^

> 1111

^{3 C} 0 0 J

^J C O) ^ , 30 0 0 0 J ³, ^ ±0 Ö0 <

• : 

  ^S S§ ?

f|IS! - 2 © ï s >

% D)

0 "ö E

0    0

c m © TD 0

ao ¦— -7-j 0 o E t O 0 o ^ ©

. Q. 4L ^

w cl c 0

— 0 0 _E

© r 0 -S

^ o [r 0

^    0 -C jj,/

0 0 CO .t—i

0 D 2 — c c _

o<n: : ? % 5 * ^: m E: o. ¹

¹ —¦ 0    0 H

e .a o' ao *

ii

c 0 §¦. 0 0^-

"0 © ao >

• - 

  E c ¦

000 ¦a ao 0 .

© © -E © .© ¦—

• : 

  0 > 0

' © © 5

• : 

  — E =3 ? j= 0

• ! 

  © .© 'E i 'e E ^

. 0 E *-10 0 0 ; +- ^ O) ! 0 0 0 : O T3 T3

CO © -

0 E

r~, m r-

© c .E

?o >

||

0 E g

© 'Ö5 © T3

CM 0

O 0

CM "A

CM +J^-

9 ?

° g

-a u-

C > © > S⁵ o

0

0 0 0 0

0 .E —

E © [>

¦2 I S

0 CL —'

• Q. 

  0

© E 0 0

ao E

-a .b

0 in

jn O < Q-

8^5 0 0 C> E © a S E ;

CO ~

Pi E

ao ao

CN C Q X

È £0 §

9 O <N

0 -a

'1- c m o

— sz CN +-> LO O CM

© ~q 0 =0

⁰³ m 0 0

ao

ao

o ~2 J9. £ ® S

-© T3

> CJ >

ao

sis

1-^1—

0 0 C-.5 -E ©

Q0=3 — 1Ï ^ LO

|!?1

S III

9 O <N

SI > ~ iro

s_ 0 2 ©0

m o 2 S.

"O *0 to O)

CM ©

° £

™ E

QÏE'

ë

§ £ ^ © CN ê

4—    0

• 0) 

  T3 ' 'J- C ' CQ O

> co

,1 CO O) O)

V <M O X

s 'St

o £

O CM

3 2,

0 P

II

© 0

CD

C 0 '0 ö) CD '0 i- C CD O

E C

• 3. 

  ^ 4 5

-Q

. ^ CM

m

!t§

i c u

L © _

, 03 ö)

• ^! 

  ® o

r 0

> ~o

0 ü E :E 0 0 ^ ~ 0 0 Q ^

CD

© c -P

^ O >

© o ^

*0 © "O

CO © ¦ —

CM 0 P

O Ö1 ij

<? .E -ö

£ 0 p O 0

ó £ ^a

“IS

ra C .!=

• ? 

  O >

II

® o s g

2? “S

2 M ® T3

IÏE!

lm

0 O o 0

n y o

c

O

CO

g 2

CM 0

0 0

E ©>

o

Q- -O

-n © © 0 C CD

s»

Sé

0 i_

CD 0 C 0

0 c

0 oo 0 CM

;- o 0 ™ 'Z C _Q 0 0 > CD J-C CD

'c E

C O 0 N

• * 

  4

0

^ o _c o

s|

o

r; 0

o -ö

LÓ 0 > o P > lÓ 0 0

T— CM N

CM 0 CM ~

O .Q CM ₃ 0

co c .52 ™ 0 P

O O) M

^ .E -o 0 © 0

o "©

O 0

o 5^> © E E o o ¦ö ^ UI 0

0 x:

N

0 0

,<5 E

^a 8

CO "O

¦D ^ S ®

C C _Q c

0    0 i_ 0

ö)> 1) ® © CD > _c ©CC «J

¦77 CD

0 O "E o

• - 

  - N ^

-Q T3 0 r> r- :=¦ -zz P

o -b o J£

N 0 ,0

© © P <“ CD -Q .E <

L4 ü-

-13

ra C .!=

• ? 

  O >

II

® o 5 s

2? “S

2 M ® T3

IIE!

lm

0 O o 0 CL , E A

O ~ _ c^J 0

co

o ^ có

LO L7

0 "ö ® o

-a c w ¦I ?u

<    © J* >

1 — .© X ^^6

> C/5

ll

< >

CC C

a ©

—

c CM 0 —-E>^

0

> T

V o 02 o Ei >

c 0 ^> c

, C 0

• : 

  © E

© 0

0 0 . ^2

0 0 ;

c ⁷³ ®

E 5

¦p 0 0 "O

V)

® E

®

. © C CD 0 0

—I

— c -= — -C C 0 g o — O iE° 3 ^c C

^ _ (D 0 ⁰ § ^ >

CD 0

⁷³ £ 8 8 § © ö)

N 0 2 ® ?8 §1 2 © > 5

¹⁵ ^ ^ CM 0 ™

CD ::

LP -Q cd

0 Ö5 0

> .E >

co © ¦-

© E

o CD E

^ .E -ö

Lfi 0 C 0^0 ó ^a

“IS

® c .-

• ? 

  O >

II

® ® 5 g

2? 25

ïï M ® -o

IIE!

lm

0 O o 0 CL , E A

co © -

© E

r~1 m r-

“3 S

® c .-

>

II

® ra S S

2? 25

S M ® T3

."E ^

'0 0

0 0 "o E 0 0

E ^

0 ©

-Q n CD ©

© Q

CD ^[-¹

?2 o ©

>    -c

¦g 0 c ^

0 O

_ö) £

O 0

>    -E

c 0

8 E>

• = 

  5

cn "5

."E ©

*0 O)

C/5 0

Q.S _c

2 o I 4S * ®

⁷³ ~ ai 0 0 0 O ^£ O)

CO P

:ëS-S

EOü

m LU 0) ^ CJ ^3

/S »- ‘o

2 :=¦ E

>    ^N p C 0 u © O —

>    £ 0

1,    0

E ©? 2 0 0 0 E © ¦7= a cd

c 0 u_ © 0 O 0 _Q _

ïï | g c 4

I 8 &

• a) 

  e 2 E ra t ra .2 o ^ 3 £ 0    ra

T3 0 0 +-> "O "O

© © 0

£ E >

E 0 c a o ® C/5    .

P ¦ O 0

'0 c c t! ^000

¦g :i © -I

p l. o ©

S ^ 'E ^

0 c 0 c

ö) 0

o © o > c ^ c -a 0 0 0 0 > C C p »- -C c c 0 Q_

.52 c

c ©

^ 0 0 CD

© © U

Q -a .o

ra ®

^ ra

I.E

O

N 0

• * 

  C/5

' 0

5 -o

© .© 0

x

CL . 0 ° CD ©

¦s °l

8 2 - 0 © -C

!E TJ

c > 5

o ^ p

© 0 0

E E ©

0 © 0

^ 05 X3 © C Q-

Q 0 O

® 0) ^E ® 0 E

jO -o >

CD CO

o.«

.2 > - T3 DQ TO

f £

E CD 0 E

.= to ¦Q o

0 0 N ¦*-'

C/5 .®

CO « > .£ 0 0 0 0 0 _Q 0 (D

TO Sis 0 05

<2 TO 0 §

C N

in o) —• 2 ~ c5 ¦ 1 3

5ÏJÏÏ Ö <5 —

O “ (N ^ oen CO C r

o ^ r^ Jt- CD CO ^ IP O DU 0 CO

® Ü 2

§ : TJ

O C

£ S

0 05

E £

0 2a4

0 O N

s! co _c £

5 o o

• ? 

  I/l M

¦a

^ U3 0 CM s_, 03

g .E s Sim o) o <?

1    >    CO

co -Q

CM j- CM o m CO

9 05 r

£ £ CD o — Jji

£, 0 c EL ^ JS 0 5 « c o CD O Ü

0

C/5 £

LO

(0 0-°

“ 2 a.

0 o +->

¦a 0 0

I g⁵ f:

03 £ 03 [o

• ^: 

  LO

0 ._

^ "Ö _#0)

'5 g "a c -c 5 o

E c/3 _c c £0^0

3-    “    N

0 > 0 0

CL , £ 03

0 ° O 0 O Q_c > 0 cp £ 0

0 if . C3 CC 0 C £ 0 «; ® 2 -a _c P

D r 0 O c co 0

"J j! to J 0

^ -H m -5 0

0 >

> 2* T5 T3 O 0 0

j_r n -g

0 0 "5 0

E ¦=

0 Q.

O

V_U U.

^ O

0 0 -Q E ¦a += .<5

S 0 0 2

o c o w

05 ^ 0 -§ 0 03 ^

S® B I

c "a c c o ^

Q- § O ⁰

CO CM

0 T3 ^ 0

T3 “ g> O ® » ! 2 ?!|a

S g I ®

0    ® t V-

03 O 0 _c

c I

¦g c ® = 0 u 03

S:i ® O

¦5,    3_ _C N

0 £ o 0

N ^

® =o

03 /—

c/> E 2* P

£ "a

0 0 CD

Q > >

c o ¦> -2 . ^> c ! § 2 ^; 0 0

G 0    3_

0 T3 0

-C C

LO

0

03

• ! 

  0 E ; 0 0 3 - 0

• : 

  c 03

; 0 2

-¹

o

-g = C ⁷³ _ 03 0 Q. E CN >

<? a c g,

• Q. 

  0 ⁰⁵

Ë "0 c

|S J ra

0 CM

CM

c o ¦> 2 . ^> c ! § 2 ^; 0 0

t 0 i_

0 T3 0 0 _r -Ü ,

0 0 0 0 E ? 0 —•

ra -5 "p 0 0 0—0 E Q- ¦->00 c £ to 0 t c 000 _c -Q 0 0 0 c >00

® « C w

^¦£'00 § 0 03 _c N 0 2 ®

g 8 §1 s o > 5 £ ⁷³ -g <N ^3 m o S ⁴- - 5 S

.2 "0 *E

11 i o ®

i -Q "o ! 0 0 , 0 o

) TJ 03

0 0 0 m ° -

S ®T3

5 o -a 0 o . 5J= N - 0 > ^ c j) £ 0

• ? 

  |0 0

'' o >

03 0 0 0 t/3 ^> N $ O) t -Q C O 0 X3

05 2 ]® _r 0 C

0 0

£ 0 s>

.2 IS

o P.

CO ¦g 2

CN 0

g si

' T3j

iy 1- CD N 0 OD

c >

0 0 O ™ Ö3C0

¦a 0

C TJ 0 0

0 "Ö o -E

0 £ 0 -2

:i g

N

33 s

^ 2 O 0 0 0 0)0

ESS

J2 <c to goo

C C/3 ^

0 c . >•00

0 ^ ^ 0 — 0

0 0 .0

E ^c

0 03 ^ T3 0 O TJ C

0 O

0 N L> C -^0O 0 _c O ¦a 0 >

¦E o ^

0 0 0 Q > TJ

0 ¦

03 03

O ¦£

0^0 0 0^ 0 0 0 -C £ C/3

£ o o

^ C O 0 0 > C 03 0

a £ 2

TJ :£

0 N -¹-

£ .2 0 ^ -a > o) w ⁰

0 0 CO

^N CM

C/5 O O

5 E ^

• ! 

  0 E J

i 2 -2

¦    . 0 ;

• ^: 

  c O) ; 0 0,

¦* -¹ ;

03 0 rvi > 0

0 0 0 0

E ? 0 —•

03 .£? 0 0 N "O 0 0^

• ! 

  E 5 0)0)0

!¦§¦§

0 0 ¹³ -o

¦&c S

¦SS g

0 -a

,.¦£ c o ’ *jz; 0 O „ 0 T3 3 S a> C

N ^    ^

g 8 §1 s o > 5 £ ⁷³ -g <N ^3 m g £ ïz iS

O 03 00

N E C 0

0 o 2 ⁰⁵ g ° 8 5

-> Q) ._ co ts -Q -a 3

J -o E o>

ll«l

03 ,

^ _w _0 0

0 0 0

> o S⁵ c

0 -a -⁰ >

to — 0 0 ¦= +- -Ö -J=

c

£

CM , ^

° S S

p £ o T O El 03 O O

£i ^ 0 0 .2 0

o.!f

0 .t£ I

0 — 0 0 0 £ .±^20 0 0 ^ £ 'ö ~

0 2

N ~ O 0 0 0

II

0 •

I § “ -8

?&

É5

o <0

§> I

0 o>

^c i

0 N 2 03 0 C

0 T; ?©

0    3—

T3 0

•- E P

C0®

5 S S

N jE ^C _r 03 0 E CN >

a 0 g, i! •

03

0 T3 ^s-

¦a c o ¦£00 .. 0 "O 2 0) _c 2 "0 0 0 s_ 7-3 x o E

0 O O 0 > i

• y. 

  0

“ § o

Z 5 CM

0

0 03 O £

o^i o c £

>    0 0

>- N -0 0 0 0 ¦a & >

C 0 0 0 ^ ^

_ CM 2

£ o §

z ^ c 0 c 0

¦C X C C £ 0 0 0 ^ *> 0 03 => a.

2 0-*-0 0 o

>    O 03 c co £ 0 0 0

g ?? 0 0“

>    _§ 0

• O) 

  N ~

.E 03 0 £ E "o '0 !_ -p 0 o

0 -Q 9 0 ^

3_    ⁰³    C

0 0 ®

3-“- 0 S

O T3 0 E C Q. ^ S o

0 .2 c

0 0 ^

C/5 0 ® ^ 0 Z. ,

e -o 0 __, 0

^c !o ^> . 0 “ c ¦ > E 0

E co 'g

0

0 >

T3 0

li

0 0 £ £ TJ =

r>L 0 0

^2

0

T3

0

'0

0 £ „ T3 C 03

^c c 3 0 E ^ 03 O J£ 0 cj _ 0 ,    £

•E .—, O

0 CO N CM 0

®8I

E H> 0 09^

m CD m

"S P

o S

T5 0

£ a

N 0 (/J c/5 "O 03

N Q. £

0 £

0 2 c 0 .=

-Q ^

• 3. 

  _c

I 0

-c j*

0 0

0 8

N P

ra >

^ CL

0 O

N a_,

T5 O

« 0 > > 0    03

^ O

'N

0 0 ^U -2 CO c

o .2

CM 0

-p

9 E oa 0

T- -o

g E

5 s

8 s 0^0 O -Q CL

-c o 0 c ^N g 0 • S'

03 C ⁰ 03 0 C 0 0 0 21 0 P ® 03 O c ro ^

co ^ $ g c S ° 0 —

• • 

  03

I V_»J

¦sf* 0

9 ⁰ co

03 'sf CD

"0 4 Q_ CM

c

¦C 0 LO ca < 2i

0 03

E .E o ¦“

.0)

o ^

— c TJ ©

¦P 0) o TJ

CN © £

T3 'r ^

c E ™

si»

” U O)

m ^

:=> TJ ^ 0 © 0

© "O

• 0) 

  © 2 o

0 O

E ⁷³ 0 © * '-D © c

TJ t =3

• = 

  > 0 0 >- TJ

0

TJ

+- TJ

⁷³ g .E Ë

OJ <0 O) ‘t ' 0 :E

N 0

S ^

0 ^

TJ O

0 ê •

| ©l

o .® c ¦=•©*"

oo o .E © ¦

O C §2 E ?

° p 0 E

> O)

0 -i

0 ©

IE -A E

Q .E

© m

• O) 

  — C 0 ¦S ©

E TJ

03 C

o ©

o E

o.

• : 

  O

: ^ ^

• - 

  0 £ |_ ¹ o E, ©

. N _Ö3 > 0^0 i TJ 0 0

o ï|

¹ !_ O C 0 C O _ o O) o . —

5c³ S > ⁷³ §11

• O) 

  -Q

— c

0 0 ¦ Q. > 0 0 n -^z 0 o

0 E

TJ

g 2

) -E •=

• : 

  0 ©

. > ©3

ï-E I

_J 0 c

l "TT    L

• ! 

  ⁷³ O O

0 o 0

-T ^ CL © +-> 0 ü © 0

• - 

  ©3 © .E

© ^ 03 © +-¦ C

• : 

  'St .22

© O) ;

¦* ö

E _s © — TJ = t © 0 0 ©    4©

E -

>- 03

ÏS

!)u O ^u

© O 03 o

E 5

_© J2 0 ^

^ =0

C TJ 0 0

© 0 « ¦> 0 TJ .E ©

2 05

Jë

© 71 0

> E © ^ o >

:=• C 0 © %, 0 C ©

0 0©-x: © c

<^L|_ O) ©

o

© *¦

O

£

© _ > P

© c E -9

© LO

UJ CN

i 9    ? 2

ï?s.

S ‘E

©00 © 0 O) ©3

0 _0 _    © J*

i m 0 0 |

. p- 7? ©

0 i- U

TJ © §

© ©

S ffl © '

| s g § "2 e

©3 0 © ' O © 5

N C Q

• ^: 

  c    C    •-    E

• ! 

  0    0    E    P

i    >    >    o    s

• J) 

  C    ©    TJ

i    0    TJ    -H

3    TJ    c    ©    E

• : 

  ®    '0    E    ü

> c ^

O "O ' TJ Jr ¦

*0 O

9 -

CN 0

_ X2

• O) 

  0

§ ° © D

© E

0 TJ 0 C :=> © JP TJ

1 § © N

⁵ 0 ^ > 0 v

O- TJ C O 0 _Q < C

b <

*r LO .E CO

5 s ® ? ^E 9

© T ^ 05

© TT

TJ —

0 _§ 0 ^

Ü> s

LP O 0 Q-

o> W m §

¦ 2 > o

¹ 5

j X

| | 2 O'S!

N y) 4P

® 'P $

1 E>? “ o O ¦a ra E

5

⁵ o 0 ¦S^⁷³ o. ® P

ra | ®

0 03 i_ 0 C ©

c o E|S 0 > o c © ^ 0 © .E

> ra 2 ra “ o ? .E 5 £> S a>

CN t c 8 $ = é ® s

9 03 5

CO ¦ - ¦-

CN O O

0 C

© 0 > ® © -© ©

^ 0 0 05 E >

^ 0 c

CN © 03 ^

O C .E Q. CN 0 TJ O

rv © c ..

9 E '> CN co © © o

CN O) -Ü CN

E 'E

0 © 0

0 0 cn TJ

co .E • 9 -o:

CQ 0 •

§ ¦© c o 0 £

¦9 -o

E © E 0

© .22 0 0 TJ ©

©

>

TJ 0

05 >

^ 0 ¹ © •

co .

pj ©

O 0

CN C 0

o e ~

è § I

4_ -E TJ 0 0 0 •O 0 -CQ TJ

TJ ©3 -

© O C © N r © c .

© © cö

_0 i_i

© Ö3

© © ¦° E

(Tl

CO 0

PI ^3

©

sz >

© TJ .0 '0

I-1 [Vs

co 03

CN

O LO CN '

4    .¦©

9 ©

LO ü)

5    -Q <5^

i—i rv

CO 03 CN

O LO

LO 0

S -O

i—i rv co 03 CN

O LO CN '

4    .¦©

9 ©

LO "0

5    -Q <5^

CO

CN LO O LO

CN

^ t:

r n _ O 0 co

O £ 0 CO

ÏÏÓEi H- t o r>

© O ''t

CN .—

o Z)

™ 5 © 0 ¦- TJ 0 0

c ’0 0 0

I!

0 o CL O

OJ

^c s 0 © 03 >

C/5 .9

N ©

—¹ 0

« t 0 > _#© ©

© o E w £ o

co Tt

CN LO O LO

CN _Q

^ t:

CO

CN LO O LO

CN _Q

^ t:

© © ¦- TJ 0 0

C ’0 0 0

E E

© © ¦- TJ 0 0

c ’0 0 0

I!

0 o CL O

t

O

© © ¦- TJ 0 0

0 0

n

0 o CL. O

0 0 ¦- TJ 0 0

C ’0 0 0

E E

.E "ö ^ .E

£ TJ

E

C/5 o N 0

c .©

0 o

>    c c 0 0 0 TJ C C c f c

®-S|

^ © o ^ > 0

§⁰ ©

>    ^w. -o 0 C 5

~ 0 TJ

© a 'F .O! 0 t

• = 

  Z B © c E

E^f

S 0

o.

0 X 0

TJ p c

t E ©

00^

£~° o 0 C o

• - 

  ? > a> n .E ©

E § |

si?

'5 c

p ra a) ËTJ »

• ? 

  > E

2 » 0 TJ

11

O TJ TJ © c © 2 ©

0 O 0 0 03 © C 1_ IE O © o c > © c

> ^3

0 >

E ¦§

$ E O) o 0 0 5 o 0 'o.

L © © 0

E

0 0 ^ 0

0 03

E .E

Ö3 C © © TJ 0 1- TJ

© -q

O 'E

S

_co ©

0 ©

^ c 0

4 & % T>

0

ra S

¦O O (o

⁰ co — ö) = 0

O

O

>

0

CO

0 -o ^

8 T3 ¦ o) o "H ï ï «

s-Q. I

< H E O ° y c c

> 'ra '® £ ra °>

0 d) i_

^—) N 0 _C 0 > 0 O o

"c S ”

I TJ °

E £°

$ ra C3 5 £ g

N C

o 5 » O 0 O) c

E ⁰ 0 3 o re

CM _Q

“ t

0 0 ~ "O 0 0 c 'co 0 co

I!

co O CL O

§ E s o

_N -Q

° E o o sz

O c

o -a > c

U iu

| ⁵ > 0 0 "O

"O >_

E § o o

E ⁰

fi

C 0 ^ 0 0 C "O 0 —

_ > 0

to 0 jc N i_ 0 i-0O 0 C -N

w 0 ⁰ 'c ^ co

co

c 0 ™ ^E ^ o ⁰ c o Q 0 >

.E "o — - o ⁰

0 N 05

E 5 o ⁰

E.§

CN Q >

co

CM LO O LO

CM _Q

0 0 ~ "O 0 0 c 'co

0 CO

I E

E V.

c o

4=! ³ © w y CO -Q 0 “* s_ O)

o c

w ^{0 0}

• o) 

  •- > -g ~ 0 "© o © E⁵ OT £ 05    _

⁰ — o c V 0 o © o. o. > ^ Ir    0    \/

© O 0 I—

5 ^ jr ^ >    0

C 0 .⁰ "O

⁰ E © E

ö i 2 ¦CM £    ©

rv © £ "ö

9 E © ö)

« E T3

0 05 C 0^ 0    0 N

Ö5 0 > 0

ills

o m ¦“= S § "O ⁰⁵ ,co '5 ra

^J -T DL ®

C 0 9

ra ⁰ 05 -Q

c 0

—    jj,/

TJ

—    0

II

0 — 05 0

'N i5

0

I l

CO 0

S S

2 o 0 CM

0 0 E

ra E

L §

- >

¦E h=

N ^

0 F

^E !¦!

05 05 c

^ c e

CJ O ¦

o ⁰ o ⁰ £ to

E ° ⁰ ©¦ o ^ O > % co E* ‘= ^ 0 -Q

C5¹

^    ®    N

rv ^ o

i co co 0

CM -Q

I-1 [Vs

co 03 CM

O LO

CN •

4 ^

O 0 LO "o

o -Q

0 0 ~ "O 0 0 c 'co

0 CO

E E

™‘o §

0 a C ⁷³ 0 C C "O o 0 *-

_

05 E 0 t 0 ü o > .E O 0 0

> O) *£3 0 ¦*—¹ ~ -O 2 o E a

"O 0

0 vs, >

0 O 0 -Q

“ 0

> SS

'co "O

t © s

⁰ 0 o

c 5 —

I 0-1

e 4= 0 0 — co — c 05 c < m N 0    • ^

—^{1 0} E 0 ⁰ H'S

^>; 1H

S » 9

'E ^:N ⁰ 0 ⁰ .2 • Q "ö 5 .

c "ö

0 _0 .1 ⁰ 9 -Q E t iS o O) o.

c ® o)

V >

03 ⁰ CO

£L 4 4— E co

»ig

m 8 £2

-g .E

'© 0 0 O CQ >

CM ©

° <5

> CO

¦g ¦g '_© ’_© 0 0 ⁰ .Q -Q V; O) O)

0 E E — ^-Q-^-Q-

© o o

® s s

CL C C O 0 0

>

0 _Q

i—i rv

CO 03 CM

O LO CM ¦—-

4 .2 9 ©

LO "©

Ei -Q

0 CO

n

co o

CL O

C ” 0 0 > 05

0 <t

io

0 — 0 ° "ö 05 0 03

È £2

O O -® S a> o ® S m 2 > ¦«¦ „'5--

nsTm

o § ® ® ^1-^0 0 0 -Q -Q 05 05 1 iü C C

| 'o 'o % $ 2 § Er CL c C

CQ O 0 0

CO ~ '

™ 05

.E 0 u 0

⁰ 5

_Q 0 C CQ

< c _ ' 0 o

or i© 0 CM S -O O) ° ® £2

co

® "St

c &

© 9 ¦ a. w

0 05

L U L

CQ < 22-

0 0 3 E .E 5 E t

CO Tt CM LO O LO

C CO

f - ”

!§a

0 L i

< s s

• 9. 

  E ”

” 0Ü o 5 o 9 ^N c có C 0

O ⁰ 0

⁰ "E © _0 Z. 0 ¥¦

E t 9 o O) O-

G ⁰ 05 ra ^{1 03} 9 05 CM

CO ⁰

9 5 §

03 ⁰ CO

£L ⁿ 4 4— E co

»ig

m S £2

05

O ⁰

E s

0 ¦ü

2> ©

⁰ ^ 0 o JZ CL

(O

Li 0 0

c TJ TJ

> ⁰ CM > 0 O ^ O)

CM O 0 C O -Q •- CO s

^ 0 E

05 0 £

N ï '5

«r 0T3

⁰ "E © _0 Z. ⁰

9

g

° ra ^

CM © -

CO ⁰ "ZZ; Li > O > 'St ⁰ CO

“_§S

⁰ © CM

03

° © CO

0 CO

n

0 o

CL O

MLZS stuurt de evaluatie van de Wet uitvoering antidopingbeleid samen met de evaluatie van het Brief [28-03-2023] - Beleidsreactie actieplan Doping voor het einde van 2027    op evaluatie Wet uitvoering antidopingbeleid (Wuab) en bredere antidopingbeleid (34543-20) (28910)

-Q V.

L-; V U

N 0 0 CO ’= P

F ^{0 c} -a

j* _ 0 0 O N N

0 ^_ -o -a

0 0 P ±- = 0 0 o E 0 0 -C ^ ^

o 0 > 0 > P -a 0 ³

T3 O C

0 </3

E £

0 > _0 * > ° o 0

.E "a .a

¦J3 .O 0

I -S £

E 0 0 s ® -o ⁰³ 0 0 c/3 o

¦- o o

O ° p = Z ^a 0 ¦ c

O "O —

o Si ¦2 ra 2 ^ — o

CO 0 o CM > >

O 0 0

N -a O }r c >

(C 0 tp <

> 0 0 o 0 _0

<5 ra-S =

E È

ra Q '

S :

ra ® ® E

O 0

s s

E V

CN c >

o o. ^>

CM 0 C

o^Z|

I    0 •

r W r T- CM C •

c/3 o r

CM C N 0 c

é s|

^ -a 0 0 "a 0 TD

.0 Q

0 CM

0 s

o ^

CD

03    —

® 0 (D [Q (/) > > 0 o I P

• ! 

  is' £ I §

' ~ O CO

• • 

  <r>

° .0 FF ® ® o S

03 nj 0 _!_

0 X

0 _r P

-i—< ^ CO « ® ® o ^,-B

§1 § 0 ~

0 T3

0 0 E ^7:3

05

<

c E 0 0 0 =-03 T3 ^w

0=0 .E > ra "0 0^

0 ^ >

11; 3

0 •— ~ö

< £ 0 _ ¹ E 0 co

” PH 8 I ?§

4 ö) > —. o ^ ® £

• • 

  0 -c 2 ^ o Ü v

• P. 

  N c 0

® 5 fS

0 T3 ¹ P C C

moo

E ro

05 (S R

>

</> -= TJ

0 O _Q Ü 0 « 0 ü Ö)

E 03 -TT 03 8 ?>

E oo — co 2 p

CO ®

E 03

03 8 03

0 o) ' ¦a 2 ¹

>

1- c 0

¦c E 2

0 O CL (J

E ^

N "0

® o

T5 -Q O £

o

^> ,2 0 "0 F ⁰

sll

-a £ o t | -p 0 > E 0 -~ E j? Ö

£ §¦ ® •^E s.®

OOP '= 2 0 ¦2 -n > 0 ^U 0

O 0 Q.

t/3    =

0 C 0

P 0 >

® Q- +-> 0 O ° OT ® 0 0 0 ? > 0

5 2

ra ® O 8

CO 0 ¦

CO 0 ¦

0 0)' ¦a 2 i

*0 0 0

C ’Ö c 0 0 .b

E E ra i E »

(2 <3 >

¹ 0 P

« CO ra 0 0^ CM 0

co 05 *

F³ rr>

|4

•r- 0 “ CQ .E £L

.E <

Q ^

03 5 CN 0

0 o o P³ 0 0 = -Q 0

• S. 

  ® 2

0 LJ 0 _m i- 0

E 0 -a 0 § 0

C

LU o

0 ^ i

CL. Q ,

5»

O 0 -f- i CO ~ Ü CM T5 fn O

®o

S 0 o -a cm

c5 i= 0 0 ® -a c ® o

m C 0

R 0 a 0 0 -R ^ py 0 ¦a

0 > ^ o

O C J*;

P ° 0

N

o ,

• O. 

  i 05 ; c i_ 0 0

0 Q.

O

o

• & 

  C$5 — 00 0 0 "O > 0 C

^ o

0 N

-a 0 Z, U 0 ¦a

¦g

'0 Z, T3 -a

0

• O) 

  -r- '

5 X

W Q_

0 ."P

0

<0 > S 2 2 03 53 ® 0 0 c -P

o.Eo5

0 .E LO ® u ö)J£

0 ro H 2 P -c > *0 F 0 > _£-

-Q 0 T3

r- O E CM 0 0

0    0 .

t/3    C ¦

• : 

  -a ~v

Q 0 -a 0

£ i >

0 o ö .E ~ P

0 ® 0 p

E S

⁰ r-

2 S

•u ® O o ⁵ §

2 0 -Q V.

® o -5

• ! 

  0 C ' 0 0 ¹ O tp

• ! 

  i_ n

• : 

  0 ; c , 0

0 05

5 c

0

'¦Ö =§

1 § c N

0 0 0 o 1_ 0 0 ^ • 0 o ¦

z > :

o P 0

"0 ^L0 o P

2 S 5 c =0 0 C 0

o o

N 0    ¦

0 ll 0

⁰⁵ 0 ^ 0 0 0 C N _#0 = 0

n 0

0 "a "o ip. '5 i H -o

c r 5'»

E C/3 _C c

^0^0 i- >    ~ N

0 > 0 0 X , P o

+-    cc

0 . u .E 2 05

^2 > LU

5 = >

^ ^ c '5 o ®

175 § *

0 P X 05 O > '0.-00 CO CD g-CM > R X

o 0 .P S

CM    "Ö -_i

£12 ra 6

tipt

ra 5 °

0 > CM C C I-

v _0 0

i 11

3 13

a> c > S ® 0

a 0 -

05 ~0 0

• = 

  0-3

® ⁷³ o c 0 o

< _ a -P u

>

C- C/3 "Ö

0 .E 'Ë 0 -a o

.Q ra ra ^ ra a)

03 0

0 ""D

• O) 

  O

CN 0 cc to 0 ra

2 g ” ® o Y £ 5

£ §

5 g

11

03 CL

0 >

"O 03

g-i

03 03

§ >

2    0 0 0

3    -o

'st C

a 55

si -i

LO N ? o 03 o CN >

CO 0) ¦ ZL "to CO 0 "ö 0 . o o);

o r

TO

_ r*-03 Ln ^c LO

"n Lfi.

^ "O ‘u '5 ra "ö

c -c 5 'o

§ ij ra =g E 0 _c c © P © 5

^    “    N

cc > cc 0

c -Q 0 c 0) o

C "O

• = 

  ?l

i- o ³

0C¹—

0 0©. E ¦£ +-. 0 s5 2 cc ~ ^ © g -O 0 0 0 ⁷³ * S g

0

03

u -c X3

<8 c o ^N 0 >

p > > J_ O O fl3 o Q. C n 0

0 0 M ±! TJ 03 0 P ° 05 ©

> E c 0

TT -§ 0 © •- ^ o) -c=

ïfiïi

1 8-S «

N •*-¦ _C -¹-

Ssr g «

52 C/5 s- 2

O 0

1- sz ® a

_C0 ⁰

c

0

0

cc <2 — "O 'c ^r>" C E CN

llïï

ra^U g

Ö3 O CL

E ^ S

® o .2

g> § E> ¦| -o 8 0 0 0 .e -a

0 Li ï-N :=> 0 0 0 .2 > 03 o O) o ®

0 O)

n

E ~ö

^ 0 ^vu C o ^c

0 N 0 0 0 0 ¦o -a c

C C CO

0 o ⁰³

™ +-> "O

P CJ C

-L_ IJ*:

o 3=

0 -g

0 X :

E | ^:

¦*-> ¦= 0 0 ^C ¦£ •= =3 -C -- —' .2 E CN "o. 0 Q. 0

Q o >

cc > -ë Hi

?! c =

© co 0 .2

t: 0 ⁰³ 0 o c 0 "ö ^ 0 •- ^c 2 '-5

CO 0 P 0 c ^ ra ® 0—05 r ö) c ü

|l I?

0 Q 0 E

Q_ , Q. 0

co

CN

O

CN

4

o

03

“ i\l p 0 u ï= T3 m lO C ^ LO

ö) 55 0

"¦§¦¦=

0 —

c 0 —

c'Ê|

E cü

¦g ö :s

0 U =3 CL , Cn

i 02 x

• • 

  o 1—

0

-Q

0

T3

0

'(/>

0 0 — "O 'c ^r>" c E CN

|Iïï

x 0 . *E o „ c co

s

° c g

® s

CN

• ? 

  ra S

° SM- 0

¦i?ê

OQ O O

¦£ > 0 O

^ o

C ' CN

0 c ^ 0 ⁰⁵ c 5) CN

S_ 0 F'~'

® “I®

O ~ 0 C73 -E 03 Li <0 U 0 T c 0 ü 03

I S § i ^ s E>s „0 0-CO "O N to

o 0 E cc

CN = o 2

tr\ 'r~ ~Q 0 § Q C 2^ T C/3 O 0 rj- »- s- N

5,^ 0 0

“ ^ _0 >

— co 2 ^ 03 co 00

^C 03 ⁰⁰

ra n? cn

£ LO

0 CN

E

pJ 0 0

O o *—•¹

c? ran

0 0 2^

¦»- c ⁰

OQ 0 N

g

$ S s . > — m 00 ^{00 0} o

g:»s

CN

03 03 C OD ¦0 CO 5 03

, ra£i

E 'st

0 0 03 _Ö3 03 CN

§ E°

03 O 03

¦a > .E

> TJ

"O

„ 0

03 "O ,

8 E E a.

§! PS

o

o.

> ir

0 0

E N O 0 Cn -o

CN 03 CN

1— m

0

J=

2* ^

« ! § g c »

LM Ö3.

'St 0 3

O o

E ^ cc E³.

OQ < .

LO

C ¹ CN

0 O g

0 C33

^C 03 CN 4_    0    °⁵ —

® “I®

O •- 0 03

0 03 0 T r 0 ï 03

I S § i ^ S E>S

'0O'—'

00 "O N C/3

o 0 E 0 !n = o 2

rjs V ~Q 0

Q O C -ü

9 0 0 0

'O' ir »- N

^ ^ 0 “ ^ 0

¦2 o '-S

ca o £

03 g3

c 0

o 0 o

o "0 CN > ^m •

co 0

CN >

• P. 

  p-

CN

0 o

C jj s

EiSij

0 O CN

M- ©

0 -0

s_ '0 O

0 CO CN

ca > _o

=3 0

0 2

TJ C

c -a 0 0 0 0

> ^c c > o c 0 0

8 g

2 0

o E o 0

> T3

E §

ë. g

0 0 ö) >

> ^

03 c r--

)r 0 i>

¦S

0 0 X E ó co

03 0 CN

0 .52

> -a

03 0

• = 

  E

m i-

5U

:=> 0

0 E

E ^E

Q- o

2 ^!0 O 03

Ë 0

g P

> E

OD cc OQ X O 0 +4 -o 0 0 -C 0

2^ . 0 < "O N

c E 0 E t> o O "O o 0 0 [0 0 "0 ¹-

"O

03 "O

^ 0 0 "O ^— C O

o o

CN ^ (U

»- 0 -C

0 JZ r-

¦“co

E o ^c

0 > Sj

a c o

0 0 CN

C* 0 0

.E E "0

_m o Q

$ 0 .E

N C 1_ * * 0 0 E > +J ® 0 0 c ra-¦p E 0 .E o > P ^ P

O =0

.co, ’o

¦O P 0 " 0 E

0 o . T“ > 0

O 0 03

Ë E E g iis

0 0 _c "0 0 0 .tj "0 03

^ 0 '0 ^ > C L O 0

-2 c c

^00

o 0 i -i E ~ .E o 0 »- c 03 0 •= 0

P ® E⁵

. UJ ¦—,

0 E E

2> m 0

C °

.E o

03

J_ -iC

0 Ss ^E ? g s

0 0

E — o ® E —

0 « 2* c 0 0

0    0 v>

« -ö®

£ £ s

Ë | ra O I^- ~o p 0 C

.E "o o 0 0 0 ^ o u

S £

I g s

v> > 03 ^M 0 0

|s?

185

• * 

  5 ^E «°8 ü ,E 0 'St + "0 g . 03

S 2 ™

0 C

^a J>!

•E "cc "0

2s.Cc'¹-

:=> 0 -0 te P ©

^ 5 T3

b ê .E

>

ca

N

_i

||

0 0

• * 

  § .E c E E 0 9

Q 0

13 © £ O)

© CD £ H-

-§ .E © f £

«! ?¦? S V

>    ‘5 © ©

>    .E

03

E -O 0) to

E =

o ©

c 'Q-— to

© © c

-a to

a) ©

o ⁰³

> ï Ï

D (ü T3

• a) 

  TJ

¦2.|ü

S l l

® $ S?

_    LX

E g> o

• O) 

  C © © N 03

©    C    ~

C/3    ©>    SJ

©(/)'<*> 2    ©    ©

X

CD C ¦

© 03 ©

Q > x

Bijlage 5: Subsidieoverzicht

I E^-5

=s 12 c

lis¹®

I -2 O Ö5

c^5 cc cc

o > —

>

E '55

CC _Q

05    V>    m    VJ

£    o    ®    o

;ï 5 c5

¦    ü    i    -    C/5

• ! 

  :=    c/5    c    -©

Ja4 O CD O O -O

c o c DC 5 ™ 2 £ c/5 CD =3 T3 e cc o ^

¦O

'c/5 C/5

CD

II

cu O N

05 CD E 05 CD CD

'¦a -s

-Q _Q O O C/5 O.

¦m 05 CD O

ra.E ° “

CD V O CC CC

¦QUO'

o .£

(15 _*C

-Q O =3 _Q C/5 CC

¦E E

© a

"O C/5 ¦ —

_Q _0

"O

’co C/5

£ c/5

TJ 2

’© X

05 C/5 C

c

ro cd .2

™ « w

05 C/5    C/5

O *ï? £

o

Q.

c .2 c

cc

CD

_©

CC „ c £ o Cü

*05 ^

E c

^ O

0

05 .E CD •

CO C/5 >

a.:

©    05 C/5

o).E ?

0 »- .E ¦.

• :© =

0 oo

> CN

C o

CD CN

C I

~ E⁵ CN O o O 0 N CN

¦¦CD

• V) 

  L=

T3 2

I .2 0 -GO

• V) 

  L=

T3 2

0 o 0 '

m 5i>,

0

p

'0

-Q

0

C/5

0 0 C02 "O ‘-P CT3 C 03 t CD 0 «j

j? CD .E, O > —'’

0

"cc

_0

CC

>

0

0

0

"cc

0

CM

+

oo

c

©

0 0

Z 05

t

<

0 T3 _

¦” 0) 0

o S .2

¥ w

$ $

#2

til > a

O

CM

o

CM

CM

CM

O

O

CM

o

o

CM

CD

CM

'St

LD

LD

có

E ? 0 c ~ c 0 ® .2

oo 0 0 o > 0

o

£ 0

c c

0 C

*-> o c o :0 > _ _ 02 -Q 0 "1= 0 0 > £ a_ m

CM

CD

CM

O

LD

r--

LD

CM

o

LD

co

CM

co

II

0 O) Cfl =3

a.E ? 0 0 »- .E -J3

¦ö 1 2 E

CQ 0 > £ CL CL

II

2 <g

• O) 

  ra p 5

'St

CM

O

CM

LD

CO

'St

CM

O

CM

CO

6

CO

CM

CM

O

CM

00

0 r¹-^ 00 c ^T_

0

Q.

CD    CM

LD    CO

GO    CD

"st    LD

¦st-

CM

r--

o

CD

• o. 

  ^ ra ?    g,    7    ra

ai .E    S¹    ra    _    c

2 :S ! “ ra .2

¦Ss    ?    E    c    »

1 2    I    o    s    I

m 0 5 -E £ al

LD

CM

O

CM

O 00

¦- o

©

0 _#0)

o

CM

O

o

co

O

O

CO

O

O

CO

O

o

CO

O

O

CO

'St

CM

O

CM

CD

CM

O

CM

CD

CD

CM

O

CM

'St

CM

O

CM

'St

CM

o

CM

CM

CM

O

CM

LD

r--

'sl-

LD

r--

'si'

LD

r--

'sl-

CD

r--

'sl-

CD

r--

'si'

CM

o

CM

CD

CM

O

CM

© oo

r~i

CO

C

0

0

o

CM

o

o

oq

CM

CM

O

CM

CM

O

CM

0

Q.

O)

c

2*:

0

5

LD

LD

LD

00

18 ^a

r-Z

o

CM

CM

CD

CM

'St

LD

CO

00

CD

co

CD

00

^ 2 ¦

*0    52    0    2 5    .E    ’0

ra    ¦§    £    2 ,®    c    Cl)

CQ    0    0    ao C    0    CQ

O

O

CO

CD

r--

'sl-

LD

0 0© ü > -Q

O ca

5 5

o

o

oq

CM

o

o

00

— 0

0 0 00 0

LD

r--

.2 c -a 0

!s ^ 0 :=« C/5 n CM

'St

o

GO

'St

CM

Lu

• (1) 

  © CD "O '-P fl3 C 03 t CD =3 03 j? 03 O > —'

03

0

0

0

0

'St

+

co

+

CM

+

o

o

o

C\i

o

CM

CM

CO

o

o

o

03

o

o

o

o

CO

CM

CM

O

CM

CM

CO

CD

C\i

CD

O    O

CM    CM

O

r--

o

d

r--

o

o

LD

O    O

CM    CM

Ó    ^r“

'St

CM

O

CM

r--

o

CM

o

LD

r<

'si'

O    CD

OD    i--

r-    CM

o

'St

r--

o

co

CM

o

o

r--

od

CD

CM

O

CM

CM

co

t

03

CO

r<

r<

'si'

r<

'si'

CM    CM

O    03

T-    03

CM    co

'St    O

CD

co

od    CD

'St    CO

O

CM

CD

O

co

'St

co

'St

r-.

LD

r--

'si'

od

LD

O

co

LD

CM

O

CD

'St

LD

r--

'St

o

r--

LD

CM

o

CM

CD

CM

CM

O

CM

O

O

0D

d

o

o

0D

co

o

o

OD

o

'St

r--

'St

CM

O

CM

03

03

ra

CM

03

c

0

0 o Z CO

t

<

03

c

~ 03 03 DCC

ï'l S’™

® B Q. O

E 2 O 7

CM

o

CM

o

CM

0

03

0 O d 0 'co -0

CM

0

o

c

o

"ra — c £ .

~ C _Q 0 ,2 03 03 0 Q. ^ 0 0 —¦ 0

03

o

0

d

’0 co

03

0

03

d

0 C

.2 5

"O 0

CM

0 *>

co

co

co

LU

03

c

0

03

0

c'5

'O -0

0 I—

03

c

0

03

£ 0

0 d o

c h m

^ 03

0 £ V = ra Q

¦I 5 §

in m o

CO

O)

p

'(/)

-Q

?

C/5

'St

CN

O

CN

4

4

CD

6

co

'St

CN

O

CN

O

CN

CN

O

CN

'St

CN

O

CN

CD

CN

O

CN

O

CN

4

CD

CN

o

CN

O    O

CN    CN

4    oo

o    o

CN    CN

CN

O

CN

4

CD

CN

O

CN

CD

CN

O

CN

4

CD

CN

O

CN

03

>

0

0

Vi

03

03

CN

+

O

O

00

O

CN

O

LD

03

O

O

O

CD

CM

O

LD

CN

4

CN

O

LD

CN

cd

O

O

LD

Ö

00

o

o

o

CN

CN

'St

CO

r<

CM

O

'sf

03

r<

CM

co

CD

CO

03

O

O

'St

to    to

0    0

o

o

LD

O

CO

o

o

LD

O

CO

o

o

LD

o

CO

LD

CN

CO

co

o

o

co

LD

o

o

LD

03

o

o

o

CN

CN

o

o

o

CN

CN

O

LD

03

LD

O

LD

03

LD

O

LD

o

o

LD

N

CN

CN

O

O

LD

CD

CN

CO

o

o

CD

CN

o

o

CD

CN

o

o

co

CN

O

o

o

CN

CN

O

O

o

cd

O

o

o

CD

O

LD

03

LD

o

LD

03

LD

O

O

LD

LD

O

LD

O

LD

Einddatum Subsidie (regeling)	'St CM O CM	1-1-2025	oo CM O CM CD Ó OO	n.v.t	Regeling vervalt per 1-10-2022	Regeling vervalt per 1-10-2023
Volgende evaluatie (jaartal)				> d
Laatste evaluatie			1	> d
t+4
t+3
CM +
+
-		0 LD oo			0 0 0 d
V	O O O Ö CM		O O q CM		0 0 0 d	0 0 oo
CM					0 0 0 d	cö
Naam Subsidie (regeling)	Subsidieregeling 4 opleidingsmodule BAZ	Subsidieregeling Veerkracht 4 en Zeggenschap	Subsidieregeling behoud langdurig zieke zorgwerknemers	Kaderregeling subsidies 5 OCW, SZW en VWS	Subsidieregeling continuïteit cruciale jeugdzorg	Subsidieregeling EVC Jeugd-en gezinsprofessional
Art.			'St		LD	LD

CD

CM

o

CM

CM

cÖ

CD

CM

o

CM

CM

O

CM

CM

'st

05

'st

¦st

'st

¦st-

OD

OD

'st

CM

CM

O

CM

> 05 05 *-03 Q

¦?> cc O E u c

05

05

Q

>

o

o

>

05

03

U)

"Ö3

E

c

05

LU

CM

CM

O

CM

> 05 05 7" 03 Q

¦?> 03 O

E 0 c

05

05

Q

>

o

o

>

05

03

U)

"co

E

c

05

LU

O    O

CM    CM

03 O

E u c

05

05

LU

'St

CM

O

CM

'St

CM

o

CM

05

Q.

03

C

05

g

CD

CM

05

05

CD

CM

05

05

CD

O

CD

CD

ij

"co CO

03 *>

CD

E

_ o

05 £

'St

05

i--

'St

05

i--

'St

05

i--

'St

05

i--

05

i--

o

o

o

CD

oo

i--

05

i--

oo

o

r<

r-.

o

o

od

o

o

o

CD

CM

O

t

o _

Q. —

CO 05

CO O O I

D [ OÜ 0 0 TO >

--E o

03 O CD

05

c

• - 

  E _M

0 o £2

05    0

2 0 TJ

C/3    0    3

2 E §

0 0 -C

8 ?

to Ó

Is

Cfl u CD

0 "O 05 0

05

£ Ë

> c o

® 0 Js; 05

§. E 1 §

<?¦-* g O

CJ CD

C =5

•- o

0 _Q

£ c "§

05 ¦= O

=5 ® -£

'co ^ 0

-Q E ~o

o -J3 c C/5 CO O

o

CM

o

r<

r-.

0)0 E^

-Q E ⁰ o

=3+3 0 0.

C/5 co 0 co )

o

o

od

C 0 -O:

i '-u c |

4=; 3 ö)

• ? 

  c7) £

® ® c "O '-P ro c ® t

03

O > —' > 0)

03

c

0

0 13

Z c/5

t

<

o

c\i

o

¦=t

'St

LO

CM

ij

"co C/5

0

03

0

0

i--

i--

CO

<T>

03

i--

w

0

T3

Tabel 110 Strategische Evaluatie Agenda (SEA)
Thema 1: Volksgezondheid en sport
Thema	Type onderzoek Looptijd	Begrotingsartikel
Periodieke rapportage - Volksgezondheid	EP evaluatie    2028	1

In de Periodieke rapportage staat de betaalbaarheid, kwaliteit en toegankelijkheid van de Volksgezondheid en Sport centraal. Dit door middel van een synthese benadering om de leerlessen op dit gebied vanuit de verschillende onderliggende onderzoeken in samenhang te bezien.

Gala - midterm review    EA, ED,    2024    1

EP evaluatie

Het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) biedt het fundament voor samenhangend gezondheidsbeleid. In het GALA worden diverse preventieprogramma's gebundeld. Het GALA wordt gemonitord waarbij op drie vlakken ontwikkelingen worden bijgehouden. Het gaat dan om de gemeentelijke inzet, regionale samenwerking en de gezondheidseffecten van aanpakken. In 2024 vindt een tussentijds evaluatiemoment van het GALA plaats.

Voortgang Nationaal Preventieakkoord    ED evaluatie 2025    1

In het Nationaal Preventieakkoord staan afspraken om Nederlanders gezonder te maken door roken, problematisch alcoholgebruik en overgewicht terug te dringen. Het RIVM evalueert ieder jaar de voortgang van deze afspraken en of de doelen behaald zijn. Daarnaast wordt in aanloop naar de Periodieke Rapportage een bredere analyse gemaakt over (lokale) zorgakkoorden als instrument voor gezondheidsbevordering en het niveau en de manier van aansturing (GGD'en/gemeentelijke/regionaal).

Rijksvaccinatiebeleid    EA evaluatie    jaarlijks    1

PM (nog in afstemming met beleid) In 2022 is de beleidsagenda Pandemische Paraatheid en de uitwerking daarvan in het programma Pandemische Paraatheid naar de Kamer gestuurd. In de beleidsagenda zijn drie opgaven opgenomen:

• 1. 

  Versterkte publieke gezondheidszorg en infectieziektebestrijding

• 2. 

  Zorg: goed voorbereid, flexibel en opschaalbaar

• 3. 

  Versterkte leveringszekerheid en toegang tot medische producten

Daarnaast zijn er ook overkoepelende opgaven zoals de internationale bijdrage van het programma en op innovatie. Deze verschillende beleidsopgaven zijn het uitgangspunt van de evaluatie.

De evaluatie in 2023/2024 is een ex-durante evaluatie en richt zich met name op de vraag in hoeverre het beleidsprogramma deze opgaven met de voorgestelde interventies kan realiseren. De evaluatie is enerzijds bedoeld om de doelmatigheid en doeltreffendheid van het beleid en de beschikbare middelen inzichtelijk te maken. Anderzijds is de evaluatie een belangrijk middel om de programmadoelen scherpte te geven en te kunnen monitoren op de voortgang.

Bevolkingsonderzoeken    EA evaluatie    jaarlijks    1

In Nederland zijn er meerdere bevolkingsonderzoeken naar kanker (baarmoederhalskanker, borstkanker en darmkanker). Het gaat daarbij om medisch onderzoek bij mensen zonderklachten, met als doel gezondheidswinst door een minder zware behandeling en het voorkomen van sterfte. De programma's en de effectiviteit worden jaarlijks gemonitord. De uitkomsten kunnen aanleiding geven tot aanpassingen of verder onderzoek. Deze monitors worden aan de Kamer aangeboden waarbij ontwikkelingen worden geduid en voorgenomen aanpassingen worden gemeld. Daarnaast vinden er periodiek evaluaties plaats door de Gezondheidsraad. In 2022 is de evaluatie van het bevolkingsonderzoek darmkanker gepubliceerd. Eind 2023 worden de resultaten verwacht van de evaluatie bevolkingsonderzoek borstkanker. De publicatie van de evaluatie van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker is gepland in 2025.

Aanpak volksziektes    ED evaluatie 2025    1

Er vindt een tussenevaluatie plaats op het gebied van volksziektes. Deze evaluatie richt zich op de vraag of leefstijlinterventies effectief zijn ingezet de afgelopen jaren.

RIVM    EP evaluatie    2027    Agents.

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) zet zich in voor een gezonde bevolking en een duurzame, veilige en gezonde leefomgeving. Dit doen ze op basis van onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek. Het RIVM is een agentschap. In de Regeling Agentschappen is bepaald dat elke agentschap eens per vijf jaar doorgelicht moet worden. De volgende doorlichting wordt over een paar jaar weer gedaan. In de doorlichting worden de doelmatigheid en doeltreffendheid van het functioneren van het agentschap beoordeeld.

ZonMw    EP    2027    1

ZonMw ontwerpt programma's en financiert onderzoek en vernieuwing in gezondheid en stimuleert het gebruik van de ontwikkelde kennis. Ook signaleren zj wanneer meer kennis nodig is. ZonMw is een zelfstandig bestuursorgaan. Conform de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen wordt de organisatie ZonMw elke vijf jaar geëvalueerd.

Sportakkoord II    ED evaluatie    jaarlijks    6

In 2023 is het Hoofdlijnen Sportakkoord II opgeleverd. Hierbij heeft monitoring ook een plek gekregen. De monitoring krijgt een rol bij het lerend beleid, zo kan tussentijds gestuurd worden. Via de monitoring wordt de voortgang op de concrete opgaven gevolg en worden outputindicatoren inzichtelijk gemaakt. Daarnaast wordt geëvalueerd in hoeverre de met het Sportakkoord beoogde veranderingen in de uitvoering plaatsvinden. De gedragsveranderingen worden ook gevolgd.

De monitor Topsport in Nederland (TiN) is een nieuwe programmering van monitoring en onderzoek op het gebied van topsport in Nederland. De TiN moet de primaire informatievoorziening worden over topsport in ons land en geeft met jaarlijkse rapportages ontwikkelingen weer op de belangrijkste indicatoren binnen de Nederlandse topsport. Hiervoor wordt data verzameld binnen de topsport (sporters, coaches, etc.), topsportomgevingen (zoals gemeenten, provincies, topsportverenigingen, TeamNL centra, commerciële topsport) en de Nederlandse bevolking.

BOSA en SPUK Stimulering Sport    ED evaluatie 2023    6

De evaluatie richt zich voornamelijk op de doelmatigheid en doeltreffendheid van de regelingen en de risico's van misbruik en oneigenlijk gebruik.

Thema 2: Curatieve 1e en 2e lijnszorg

Thema    Type onderzoek    Looptijd    Begrotingsartikel

Periodieke rapportage - Passende zorg    EP evaluatie    2027    2

Voor de periodieke rapportage staat de vraag centraal of de beweging van tweede naar eerstelijnszorg op de juiste manier ingezet is en hoe deze beweging verder kan worden verstevigd met het oog op de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg.

Monitoring IZA    ED evaluatie 2024    2

In het IZA is aangegeven dat de procesafspraken, output en outcomes gemonitord worden. Als het gaat om de outcomes, worden er verschillende resultaten gemonitord aan de hand van vijf doelgroepen. Deze doelgroepen zijn gebaseerd op het WRR-rapport «Kiezen voor houdbare zorg» (2021). Het gaat om de volgende doelgroepen: mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden, mensen met psychische klachten, mensen met (risico op) kanker, mensen met (risico op) hart- en vaartziekten en ouderen met een kwetsbare gezondheid. In 2024 vindt een tussentijds evaluatiemoment van het IZA plaats.

Diverse monitors NZa    ED evaluatie    jaarlijks    2

De NZa monitort jaarlij ks verschillende ontwikkelingen per beleidssector middels de zo benoemde marktscans. Voor de eerste- en tweedelijnszorg zijn dit: monitor zorgverzekeringsmarkt, monitor medisch specialistische zorg, monitor toegankelijkheid van zorg, monitor umc's, monitor acute zorg en monitor contractering wijkverpleging.

 Programma 'Zorgevaluatie en Gepast Gebruik'   ED evaluatie periodiek    2

Mensen in Nederland moeten kunnen rekenen op kwalitatief hoogwaardige en betaalbare zorg. Nu, en in de toekomst. Zorgevaluatie kan daarbij helpen. Met zorgevaluatie wordt antwoord gegeven op de vraag welke zorg, voor welke patiënten het meest zinnig is. Het doel van het programma Zorgevaluatie en Gepast Gebruik is het realiseren van gepast gebruik van zorg door het verbinden van partijen. In deze evaluatie wordt onderzocht of het programma heeft bijgedragen aan het gepast gebruik en op welke manier dat is gebeurd.

De werking van zorgmarkten    ED evaluatie 2025    2

Deze evaluatie gaat in op hoe de zorgmarkt de afgelopen jaren heeft gefunctioneerd. Hierbij is het de vraag of gereguleerde marktwerking voor alle sectoren passend is, en of patiënten voldoende informatie hebben om de juiste keuzes te kunnen maken. Specifieke aandacht gaat o.a. uit naar ongecontracteerde zorg in de wjkverpleging.

Juist Zorg Op de Juiste Plek (JZOJP)	EP evaluatie	2024	2
Sinds 2019 vindt er een evaluatie plaats als het gaat om JZOJP De centrale vraag bij de lerende evaluatie over de Juiste Zorg op de Juiste Plek is; wat
is er nodig om de beweging JZOJP verder te brengen?
Thema 3: Geestelijke gezondheidszorg
Thema	Type onderzoek	Looptijd	Begrotingsartikel
Periodieke rapportage - ggz	EP evaluatie	2028	2,3,5

Gezien het domeinoverstijgende karakter van de ggz ligt de focus van de periodieke rapportage op het samenbrengen van de beelden voor de toekomstbestendigheid van de ggz. Hiervoor wordt zowel gekeken naar de inhoudelijke vraagstukken over de kwaliteit van zorg, als ook de wachtlijstproblematiek en een toenemend capaciteitstekort onder andere op basis van de hierboven genoemde onderzoeken Daarnaast wordt met betrokken veldpartijen ingezet op toekomstbestendige zorg en ondersteuning voor mensen met een ernstig psychische aandoening en een langdurige zorgvraag (Wlz/Wmo). In het voorjaar van 2023 zijn hierover bestuurlijke afspraken gemaakt. De uitkomsten hiervan worden betrokken bij het samenbrengen van de beelden voor de toekomstbestendigheid van de ggz.

 Kerncijfers ggz NZa   ED monitor    periodiek    2,3,5

De NZa brengt periodiek de ontwikkeling van de ggz in beeld uitgedrukt in kosten (per sector), aantal patiënten, groei en het aantal aanbieders.

 Ggz-dashboaro   ED monitor    periodiek    2,3,5

Er wordt gewerkt aan een Ggz-dashboard, waarin gerapporteerd wordt over doelstellingen die bijdragen aan de kwaliteit va de ggz-zorg en het terugbrengen van de wachtlijsten. Eind 2023 is er meer duidelijkheid over hoe dit dashboard precies eruit gaat zien.

Monitoring wachttijden ggz NZa (IZA)

ED monitor    halfjaarljks    2,3,5

De NZa houdt de gemiddelde wachttijden per hoofddiagnosegroep voor de curatieve ggz bij en publiceert die op hun eigen website.

Sinds 2021 hebben mensen met psychische problematiek direct toegang tot de Wlz. Dit kan effect hebben op de toegankelijkheid en betaalbaarheid van de langdurige zorg. De jaarlijkse monitor kent steeds een verschillend hoofdthema.

 Zicht en grip op cruciale ggz   EA onderzoek 2024    2,3,5

In het IZA afspraken gemaakt over het zicht en grip krijgen op cruciale ggz. Elke regio brengt aan de hand van een inventarisatiemodel in beeld welk cruciaal ggz aanbod er regionaal, bovenregionaal en landelijk beschikbaar is. Tegelij kertijd wordt er komende periode gekeken naar hoeveel vraag er is naar cruciale ggz. Op basis van het overzicht van het aanbod van en inzicht in de vraag naar cruciale ggz wordt bepaald wat het noodzakelijk zorgaanbod moet zijn en waar dit aanbod het beste georganiseerd kan worden. De uitkomsten hiervan worden door de zorgverzekeraars besproken en vertaald naar de individuele inkoop voor 2025.

Monitor psychische problematiek	ED onderzoek	2023/2024	2,3,5

De belangrijkste doelstelling van de Monitor Psychische Problematiek is om een verbeterd zicht te krijgen op relevante ontwikkelingen en trends in de ambulantisering van de curatieve en langdurige ggz en het sociale domein de behoeften van de mensen om wie het gaat en het aanbod van passende ondersteuning en zorg op zowel regionaal als landelijk niveau. Daarnaast biedt de monitor tools om in de regio het gesprek aan te gaan om deze passende ondersteuning en zorg te kunnen realiseren. De monitor wordt gedaan door KPMG en Kenniscentrum Phrenos. In samenwerking met het RIVM wordt gekeken op welke wijze de monitor psychische problematiek via regiobeeld.nl beschikbaar gesteld kan worden. Hiermee kunnen de gegevens uit de monitor ook gebruikt worden voor het opstellen van de IZA basisbeelden. De monitor wordt de komende jaren uitgebreid met gegevens uit het gemeentelijk niveau.

 Evaluatie Wzd en Wvggz   ED onderzoek 2023/2024    2,3,5

Op 1 januari 2020 traden de Wet zorg en dwang voor psychogeriatrische en verstandelijke gehandicapte cliënten (Wzd) en de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) in werking. De evaluatie van de Wzd en Wvggz zal in 2026 plaatsvinden over de jaren 2020 t/m 2025.

Thema 4: Geneesmiddelen en medische technologie

Thema	Type onderzoek	Looptijd	Begrotingsartikel
Periodieke rapportage - Geneesmiddelen NL in 2030	EP	2024	FBZ

Centrale vraag Periodieke rapportage: De huidige vraagstukken focussen zich op het zoeken naar een goede balans tussen kwaliteit, beschikbaarheid en betaalbaarheid van de (dure) geneesmiddelen ook met de blik op de (midden) lange termijn. Voor de periodieke rapportage staan de volgende onderzoeksvragen centraal: Hebben burgers in Nederland voldoende toegang tot geneesmiddelen, zijn deze beschik- en betaalbaar en vinden vernieuwingen snel genoeg hun weg vinden naar de zorg en staan de prikkels daarin goed (ook voor medische technologie)?

Evaluatie geneesmiddelenvisie    EP    2023    FBZ

In 2023 wordt de ex post evaluatie van de geneesmiddelenvisie afgerond. Hoofdvraag hierbij is: In hoeverre heeft de geneesmiddelenvisie uit 216

bijgedragen aan de betaalbaarheid en toegankelijkheid van dure innovatieve geneesmiddelen?

Mid-term review IZA - Dure geneesmiddelen    ED    2024    FBZ

In de mid-term review van het IZA wordt ook gekeken naar de kostenontwikkeling van dure geneesmiddelen. Dit omdat er in het IZA afspraken zij n

gemaakt die beogen de kostengroei van dure geneesmiddelen af te remmen en daarmee de beschikbaarheid en toegankelijkheid beter te waarborgen.

Leveringszekerheid    ED    2024    FBZ

In Nederland is er over algemeen goede beschikbaarheid van geneesmiddelen. Het kan echter soms voorkomen dat bepaalde geneesmiddelen niet beschikbaar zijn. Daarom voert de overheid beleid op leveringszekerheid van geneesmiddelen. Dit beleid wordt geëvalueerd. Daarbij staat de volgende vraag centraal: Wat zijn de effecten van het gevoerde Nederlandse beleid op de leveringszekerheid van geneesmiddelen?

Programma Medische Isotopen    ED    2027    FBZ

Deze evaluatie gaat in op in hoeverre het beleid heeft bijgedragen aan het versterken van de nucleaire kennisinfrastructuur.

aCBG    EP    2028

Het agentschap College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (aCBG) bereidt de besluiten van het college voor en voert deze uit. Ook is het verantwoordelijk voor de geneesmiddelenbewaking in Nederland. Het aCBG is een agentschap. In de Regeling Agentschappen is bepaald dat elke agentschap eens per vijf jaar doorgelicht moet worden. In de doorlichting worden de doelmatigheid en doeltreffendheid van het functioneren van het agentschap beoordeeld.

Thema 5: Jeugd

Thema    Type onderzoek    Looptijd    Begrotingsartikel

Voor de Periodieke Rapportage zal het borgen van de publieke belangen (kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid) van de Jeugdzorg centraal staan. Het onderzoek kan naar verwachting voor een overgroot deel gevoed worden met de adviezen van de Commissie van Deskundigen in 2028 en de Monitor Hervormingsagenda.

De Commissie van Deskundigen geeft gedurende de uitrol van de Hervormingsagenda (HA) Jeugd tweemaal (in 2025 en 2028) een zwaarwegend advies over hoe het gaat, of de afgesproken acties uit de HA ook worden uitgevoerd en hoe de uitgaven zich ontwikkelen. De rapportages op basis (van ondergenoem)de monitor vormen hier mede input voor.

 Monitor Hervormingsagenda   ED evaluatie 2024-2026    5

Om gaandeweg zicht en grip te houden op de voortgang en effecten van de gemaakte afspraken in de Hervormingsagenda (op de inhoudel ijke thema's, de financiële afspraken en de randvoorwaardelijke afspraken) en deze te evalueren, wordt voor de jaren 2023-2028 een monitor opgesteld met een jaarlijkse rapportage. De Commissie van Deskundigen geeft gedurende de uitrol van de agenda tweemaal (in 2025 en 2028) een zwaarwegend advies over hoe het gaat, of de afgesproken acties ook worden uitgevoerd en hoe de uitgaven zich ontwikkelen. De rapportages op basis van de monitor vormen mede input voor.

Jeugdmonitor    ED monitor    jaarlijks    5

De Landelijke Jeugdmonitor beschrijft aan de hand van thema's als jeugdzorg, opgroeien in ongelijke omstandigheden, onderwijs, werk, middelengebruik, criminaliteit en welzjn de staat van de jeugd in Nederland. De resultaten van de Jeugdmonitor worden mede ontsloten met een jaarlijkse rapportage.

Beleidsinformatie Jeugo    ED monitor    jaarlijks    5

Beleidsinformatie Jeugd levert beleidsinformatie over jeugdhulp, jeugdbescherming en jeugdreclassering. Met deze halfjaarlijkse publicatie kunnen gemeenten en het rjk monitoren hoe de jeugdzorg zich ontwikkelt.

Thema 6: Maatschappelijke ondersteuning

Thema	Type onderzoek	Looptijd	Begrotingsartikel
Periodieke rapportage maatschappeljke ondersteuning	EP evaluatie	2026	3

De focus van de Periodieke Rapportage zal liggen op het samenbrengen van de bevindingen uit onderliggende individuele onderzoeken voor het borgen van de publieke belangen van de maatschappelijke ondersteuning. Dit met de focus op de kwaliteit, betaalbaarheid en toegankelijkheid van de ondersteuning en hoe dit landelijk maar ook regionaal wordt uitgevoerd.

Doelmatigheid Wmo    ED evaluatie 2023/2024    3

Onderzoek naar inzetten op het bevorderen van de analyse en synthese van (wetenschappelijke) kennis voor het sociaal domein, zoals de vindbaarheid en toepassing door professionals in het sociaal domein (faciliteren van samen evalueren en leren). Tevens wordt onderzoek gedaan naar de effectiviteit van nieuwe aanpakken en interventies.

Professionalisering sociaal werk    EP evaluatie    2026    3

Het sociaal werk is van oudsher gericht op het ondersteunen van mensen die moeite hebben hun weg te vinden in de samenleving. Sociaal werkers richten zich daarbij op de ontwikkeling van de zelfredzaamheid van deze mensen, zowel individueel als in hun sociale verbanden (versterking van samenredzaamheid). Hun professionele profiel is echter zwak en hun deskundigheid is voor buitenstaanders vaak ongrijpbaar. Daarom start in 2023 bj ZonMw een Stimuleringsprogramma Sociaal werk, dat hen in staat moet stellen hun kennisbasis helder te omschrjven, te verstevigen en te vernieuwen. Het programma geeft daarmee tevens een stevige impuls aan de ontwikkeling van het sociaal werk tot 'evidence based practice'. In de loop van 2026 zal het programma geëvalueerd worden. Op basis van de resultaten hiervan zal besloten worden of het programma na 2027 zal worden voortgezet.

Eén tegen eenzaamheid    EP evaluatie    2025    3

Het actieprogramma vraagt om een cyclisch leerproces, waarbij actie en leren steeds met elkaar in verbinding staan. Monitoren en evalueren zijn belangrijke manieren om informatie te verkrijgen over de voortgang en impact van het programma Eén tegen eenzaamheid.

Nationaal Actieplan Dakloosheid: Eerst een Thuis    EP evaluatie    2024-2026    3

Onderzoek naar de voortgang op het Actieplan Dakloosheid en de daaraan gekoppelde doelstelling uit de Verklaring van Lissabon, inclusief de (benodigde) financiële middelen (VWS, SZW, BZK). Dit onderzoek zal worden benut als tussentijdse evaluatie om de voortgang op het behalen van de doelstellingen van het Actieplan te evalueren en indien nodig bj te sturen.

Houdbaarheidsonderzoek Wmo    EP evaluatie    2024    3

Onderzoek met als doel om een gezamenlijk beeld te krijgen van de opgave in de Wmo en daarnaast te bevorderen dat VNG en Rijk gezamenlijk en proactief kunnen sturen op de fundamentele vraagstukken voor de lange termijn.

Samenbrengen stuurinformatie Wmo

EA onderzoek 2025    3

Onderzoek te komen tot de juiste stuurinformatie voor doelmatige en doeltreffende uitvoering van de Wmo. Indicatoren zullen met betrokken partijen (VWS, gemeenten en met betrokkenheid van aanbieders, cliënten en overige stakeholders) en op basis van reeds bestaande registers worden samengesteld.

Onderzoek naar het stimuleringsprogramma Sociaal Werk, uitgevoerd door ZonMW. Het doel van het programma is professionalisering en profilering van het sociaal werk, door kennisontwikkeling en -verspreiding en bevordering van vakmanschap.

Monitor Wmo    ED monitor    2024    3

Het RIVM ontwikkelt in 2023 in opdracht van het ministerie van VWS samen met de VNG een Wmo-monitor op basis waarvan de maatschappel ijke ontwikkelingen die van belang zijn voor de Wmo 2015 gevolgd kunnen worden. In 2024 wordt een eerste nulmeting verricht voor deze Wmo-monitor.

Rapportage cliëntervaringsonderzoek Wmo    ED onderzoek Continu    3

Gemeenten voeren jaarlijks een clientervaringsonderzoek (CEO) uit onder hun inwoners die gebruik maken van ondersteuning uit de WMO. Deze rapportage beschrijft de uitkomsten van dit onderzoek. Gemeenten reflecteren zelf op de uitkomsten van hun gemeente.

Monitor gemeentelijk sociaal domein    ED monitor    Continu    3

De Monitor Gemeentelijk Sociaal Domein is een instrument dat wordt gebruikt om de prestaties en resultaten van gemeenten op het gebied van het sociaal domein te meten en te volgen. De gemeenten kunnen zichzelf vergelijken met andere gemeenten. De monitor geeft inzicht in indicatoren op het gebied van individuele voorzieningen en het cliëntervaringsonderzoek Wmo.

Thema 7: Ouderenzorg en palliatieve zorg

Thema	Type onderzoek	Looptijd	Begrotingsartikel
Periodieke rapportage - ouderenzorg	EP evaluatie	2028	3

De periodieke rapportage ouderenzorg gaat over de zorg en ondersteuning voor ouderen. Centraal staan de ouderen met een Wlz-indicatie, maar ook de samenhang met de Wmo en de Zvw, zoals in het WOZO-programma is belicht, is van belang. In de synthesebenadering gaat het onder meer over de kwaliteit, doelmatigheid en toegankelijkheid van de zorgvoorzieningen. De periodieke rapportage staat voor 2028 gepland waarin de komende periode de inzichtbehoeften die centraal staan in deze periodiek rapportage nader zullen worden gepreciseerd.

Monitor Langdurige zorg    ED monitor    periodiek    3

De Monitor Langdurige Zorg geeft cijfers weer over de langdurige zorg. Het gaat dan om de verpleging en verzorging van ouderen en chronisch zieken, de zorg voor gehandicapten en de langdurige geestelijke gezondheidszorg. Thema's die in de monitor naar voren komen zijn bevolking, indicatie, gebruik, uitgaven en volume, eigen bijdrage en toegankelijkheid.

Kerncijfers Langdurige Zorg    ED monitor    periodiek    3

De NZa presenteert periodiek kerncijfers over de langdurige zorg. Voorbeelden van kerncijfers zijn aantal declaraties, persoonsgebonden budget per sector, totale kosten per sector en uitstaande indicaties.

Monitor WOZO    ED monitor    2025    3

In het WOZO programma zijn verschillende doelstellingen geformuleerd langs meerdere actielijnen. Deze doelstellingen worden gemonitord. Een belangrjke onderdeel van de monitoring is de Monitor Ouderenhuisvesting.

Monitor Nationale Dementiestrategie    ED monitor    periodiek    3

Van 2021 tot 2030 zet VWS zich in voor dementie via de Nationale Dementiestrategie. De resultaten hiervan worden gemonitord.

Waardigheid en trots op locatie    EP evaluatie    2024    3

In 2024 komt het eindverslag «Waardigheid en Trots op locatie» over de periode 2018-2023.

Academische werkplaatsen ouderen, gehandicapten    EP evaluatie    2027    3

In 2027 wordt de evaluatie van het programma financiering Academische Werkplaatsen ouderen en gehandicapten door ZonMw opgeleverd.

Evaluatie NPPZII    ED, EP evaluatie 2024,2026    3

Er zal een tussentijdse evaluatie (2024) en een eindevaluatie (2026)

plaatsvinden van het programma. De resultaten van de doelen van NPPZ II wordt inzichtelijk door monitoring en effectevaluatie op het niveau van patiënt, zorgverlener, organisatie en maatschappij.

Evaluatie van de subsidieregeling Palliatieve terminale zorg en geestelijke verzorging thuis welke zich richt op de inzet van vrijwilligers, netwerken voor palliatieve zorg en integrale kindzorg én geestelijke verzorging thuis.

Evaluatie van het Palliantie II welke zich richt op een goede kwaliteit van leven voor mensen die te maken hebben met een levensbedreigende aandoening of kwetsbaarheid.

Thema 8: Gehandicaptenzorg
Thema	Type onderzoek	Looptijd	Begrotingsartikel
Periodieke rapportage - ghz	EP evaluatie	2026	3

De Periodieke Rapportage gaat in op hoe we ervoor kunnen zorgen dat meer groepen mee kunnen doen in de samenleving en hoe we de gehandicaptenzorg bestendig kunnen houden voor nu en straks rekening houdend met de kwaliteit, de toegankelijkheid en de betaalbaarheid van de gehandicaptenzorg.

Monitor ZZP Gehandicaptenzorg (CBS)    ED monitor    jaarlijks    3

Monitor van personen met indicatie naar gebruik Wlz-zorg; indicatie, leveringsvorm, zzp.

Toekomstagenda gehandicaptenzorg    ED evaluatie 2024-2026    3

In 2021 is de Toekomstagenda: zorg en ondersteuning voor mensen met een beperking, naar de Kamer gestuurd. Er wordt een evaluatie gedaan naar of de doelen van de Toekomstagenda zijn behaald.

Subsidie gespecialiseerde cliëntondersteuning    EP evaluatie    2026    3

De pilots GCO zijn positief gewaardeerd. Thans is borging voorzien door middel van deze subsidieregeling. Vanaf juli 2023 tot en met juni 2028 zal uitvoering worden gegeven aan een subsidieregeling Gespecialiseerde cliëntondersteuning. Uit evaluatieonderzoek (2024-2026) moet blijken welke ontwikkelingen zich gedurende de subsidieperiode voordoen in de GCO. Op basis van dit onderzoek zal worden bezien welke omvang de GCO in de toekomst zal hebben en hoe de relatie met de OCO het beste vorm gegeven kan worden.

Thema 9: Arbeidsmarkt en opleidingen zorg

Thema	Type onderzoek	Looptijd	Begrotingsartikel
Arbeidsmarkt
Periodieke rapportage arbeidsmarkt	EP evaluatie	2025	4

In de periodiek rapportage staat centraal hoe de publieke belangen van het gezondheidszorgstelsel (toegankelijk, goede kwaliteit en betaalbaar) kan worden geborgd ondanks de groeiende krapte op de arbeidsmarkt.

Monitoring en evaluatie TAZ    ED evaluatie 2024    4

De effecten van de inzet op het programma TAZ worden gemeten via een aantal indicatoren. Hierbij geldt dat er geen één op één relatie te leggen is tussen een afzonderlijke afspraak en de uitkomst van een indicator. Deze set aan indicatoren geeft echter wel een beeld of de inzet van partijen voldoende resultaat oplevert of dat bijgestuurd moet worden. Dit beeld wordt aangevuld met een jaarlijkse schriftelijke voortgangsrapportage waarin meer kleuring wordt gegeven aan de bereikte mijlpalen en voortgang op de transformatie naar een toekomstbestendige arbeidsmarkt. Wanneer de indicatoren en rapportage aanleiding geven tot bijsturen, treden partijen hierover in overleg.

Arbeidsmarkt & ontzorgen zorgprofessionals IZA    ED evaluatie 2024    4

Monitoring van de voortgang op de afspraken in het IZA die zien op de arbeidsmarkt worden bijgehouden in de IZA voortgangsrapportage, de monitoring van de ontwikkeling op het gebied van de arbeidsmarkt vindt plaats middels in de monitoring van programma TAZ (zie hierboven).

Opleidingen
Evaluatie subsidieregeling Opleidingsmodule Basis Acute Zorg	EP evaluatie	2024 4
Evaluatie subsidieregeling oleidingen in een Jeugd ggz-instelling	EP evaluatie	2024 4
Evaluatie subsidieregeling opleiding tot advanced nurse practicioner en opleiding tot physician assistant	EP evaluatie	2026 4
Evaluatie subsidieregeling stageplaatsen zorg II	EP evaluatie	2025 4
Evaluatie subsidieregeling opleidingsactiviteiten AIGT	EP evaluatie	2026 4
Evaluatie subsidieregeling vaccinatie stageplaatsen zorg	EP evaluatie	2026 4
Periodiek worden de subsidieregelingen voor opleidingen geëvalueerd.

VWS-brede evaluaties

Deze overkoepelende VWS-brede evaluaties hoeven niet te worden voorzien van een periodiek rapportage vanwege onvoldoende onderlinge samenhang. Wel kunnen de evaluaties bouwstenen opleveren voor reeds geprogrammeerde periodieke rapportages.

Thema    Type onderzoek    Looptijd    Begrotingsartikel

Het persoonsgebonden budget (pgb) is een budget dat mensen met een chronische beperking of ziekte toegekend krijgen om zelf zorgverleners in te huren. Voor het verwerken van de pgb-administratie is een nieuw systeem ontwikkeld dat de gehele keten ondersteund. Dit PGB2.0-systeem verzorgt de administratieve ondersteuning van budgethouders, hun zorgverleners, de verstrekkers (gemeente of zorgkantoor) en de SVB bj het beheren van toegekende budgetten en zorgovereenkomsten en het registreren en betalen van zorgdeclaraties. In deze ex post evaluatie staat de totstandkoming van het PGB2.0 systeem centraal dat in nauwe samenwerking met alle betrokken part jen is ontwikkeld.

Verduurzaming zorg en welzijn	ED evaluatie	2025	1-11

Om mensen gezond(er) te maken en kwaliteit van leven te bieden gebruiken zorgaanbieders veel energie, voedsel en grondstoffen. Daarmee draagt de zorg bj aan vervuiling van het milieu en verandering van het klimaat, wat weer schadel jk is voor de volksgezondheid. De afgelopen jaren zjn de eerste belangrjke stappen gezet in het verduurzamen van (publieke) zorg en welzjn om deze paradox te doorbreken. De ex durante evaluatie zal zich met name richten op de vraag of de stappen in de goede richting zjn geweest en of de interventies bijdragen aan de opgave om klimaat- en milieu-impact te verminderen. De evaluatie is enerzijds bedoeld om de doelmatigheid en doeltreffendheid van het beleid en de beschikbare middelen inzichtel jk te maken. Anderzijds is de evaluatie een belangr jk middel om de scherpte te geven aan de inzet van VWS en te kunnen monitoren op de voortgang.

Pandemische paraatheid	ED evaluatie	2024	1

PM (nog in afstemming met beleid) In 2022 is de beleidsagenda Pandemische Paraatheid en de uitwerking daarvan in het programma Pandemische Paraatheid naar de Kamer gestuurd. In de beleidsagenda zijn drie opgaven opgenomen:

• 1. 

  Versterkte publieke gezondheidszorg en infectieziektebestrjding

• 2. 

  Zorg: goed voorbereid, flexibel en opschaalbaar

• 3. 

  Versterkte leveringszekerheid en toegang tot medische producten

Daarnaast zjn er ook overkoepelende opgaven zoals de internationale bijdrage van het programma en op innovatie. Deze verschillende beleidsopgaven zjn het uitgangspunt van de evaluatie.

De evaluatie in 2023/2024 is een ex-durante evaluatie en richt zich met name op de vraag in hoeverre het beleidsprogramma deze opgaven met de voorgestelde interventies kan realiseren. De evaluatie is enerzijds bedoeld om de doelmatigheid en doeltreffendheid van het beleid en de beschikbare middelen inzichtel jk te maken. Anderzjds is de evaluatie een belangr jk middel om de programmadoelen scherpte te geven en te kunnen monitoren op de voortgang.

Standaardisatie gegevensuitwisseling	ED evaluatie	2026	4

Om de best mogel jke gezondheidszorg in Nederland te (bl jven) verlenen is het noodzakel jk dat patiënten, burgers, zorgverleners, wetenschappers en beleidsmedewerkers digitaal over de beschikbare, noodzakel jke, betrouwbare en de meest actuele gegevens beschikken. Zo kunnen betere adviezen worden gegeven en besluiten worden genomen over gezondheid, zowel op individueel niveau als voor ons allen. De snel voortschrijdende digitalisering van de samenleving, zorgt voor een grotere en makkel jkere beschikbaarheid van (zorg)informatie. Dit levert zowel kansen als bedreigingen op. De focus van VWS is daarom gericht op het zorgen voor helder, eenduidig en samenhangend beleid op het brede terrein van informatievoorziening binnen, voor en met de zorg. Dit door:

• 1. 

  Het b jdragen aan het met de juiste waarborgen voor veilig en verantwoord gebruik inzetten van informatie

• 2. 

  Het creëren en bevorderen van interoperabiliteit

• 3. 

  Het creëren van kaders voor het verantwoord hergebruiken van gegevens

Evaluatie NZa    EP    2028    4

De NZa houdt toezicht op partijen in de zorg, maakt regels omtrent de tarieven in de zorg en doet onderzoek en adviseert het ministerie van VWS. De NZa is een zelfstandig bestuursorgaan. Conform de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen wordt de organisatie NZa elke vijf jaar geëvalueerd.

Evaluatie Zorginstituut    EP    2025    4

Het Zorginstituut werkt aan de toegang tot goede zorg voor iedereen in Nederland. Het Zorginstituut (ZiN) is een zelfstandig bestuursorgaan. Conform de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen wordt de organisatie ZiN elke vjf jaar geëvalueerd.

Evaluatie CIZ    EP    2026    3

Het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) is een zelfstandig bestuursorgaan van VWS en verzorgt de indicatiestelling van cliënten in de Wlz. Conform de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen wordt de organisatie CIZ elke vjf jaar geëvalueerd.

Evaluatie CAK    EP    2024    4

Het CAK is een zelfstandig bestuursorgaan (zbo) dat in opdracht van het ministerie van VWS regelingen uitvoert. De taken van het CAK zjn voor het merendeel gerelateerd aan de Zorgverzekeringswet (Zvw), de Wet langdurige zorg (Wlz) en de Wet maatschappel jke ondersteuning (Wmo). Op grond van de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen wordt elke vjf jaar verplicht een evaluatie uitgevoerd.

Bijlage 7: Rijksuitgaven Caribisch Nederland

Op verzoek van de motie Hachchi c.s. (Kamerstukken II 2011/12, 33000 IV, nr. 28) wordt jaarlijks een overzicht van alle rijksuitgaven aan Caribisch Nederland (met uitzondering van de vrije uitkering ofwel het BES-fonds) toegevoegd aan de begroting van Koninkrijksrelaties (IV).

Naar aanleiding van de voorlichting van de Afdeling Advisering van de Raad van State (RvS) en het Interdepartementale Beleidsonderzoek Koninkrijksrelaties (IBO) volgen we de aanbeveling op om het overzicht Rijksuitgaven aan Caribisch Nederland aanzienlijk uit te breiden (Kamerstukken II 2019/20, 35300 IV, nr. 11). Doel hiervan is om de rol van het Ministerie van BZK te verstevigen en een meer integrale afweging van de Rijksuitgaven aan Caribisch Nederland te bevorderen.

In de begroting Koninkrijksrelaties (IV) is het totale overzicht van de Rijksuitgaven Caribisch Nederland te vinden. Hieronder is de uitsplitsing van de Rijksuitgaven aan Caribisch Nederland voor de departementale begroting Programmadirectie Zorg & Jeugd Caribisch Nederland weergegeven. In het overzicht en de bijbehorende toelichtingen wordt aangegeven of het uitgaven zijn ten behoeve van eilandelijke taken (E) of rijkstaken (R), of er sprake is van incidentele (I) of structurele (S) bekostiging en wordt een toelichting gegeven op de wijze van financiering welke gekoppeld is aan de beoogde beleidsdoelen.

Tabel 111 Departementaal overzicht Rijksuitgaven Caribisch Nederland

Artikel/ instrument	Taak	Bjdrage	realisatie			ontwerpbegroting 2024
			2022	2023	2024	2025	2026	2027	2028
Totaal uitgaven			200.708	181.908	178.510	182.298	186.340	188.384	191.866
Artikel 4 Zorgbreed beleid			200.708	181.908	178.510	182.298	186.340	188.384	191.866
Zorg, welzijn en jeugdzorg op Caribisch Nederland
Subsidies (regelingen)			3.864	4.210	4.207	4.170	4.170	4.170	4.170
Zorg en welzijn	R	S	3.864	4.210	4.207	4.170	4.170	4.170	4.170
Bekostiging			184.929	170.848	167.391	171.074	174.609	176.659	180.141
Zorg en welzijn	R	S	157.582	163.398	167.391	171.074	174.609	176.659	180.141
Zorg en welzijn	R	I	27.347	7.450	0	0	0	0	0
Opdrachten			0	1.000	1.750	2.000	2.520	2.520	2.520
Opdrachten COVID-19	R	S	0	0	0	0	0	0	0
Opdrachten Zorg	R	S	0	1.000	1.750	2.000	2.520	2.520	2.520
Opdrachten Jeugd, Welzijn en Sport	R	S	0	0	0	0	0	0	0
Bijdrage medeoverheden			11.915	5.850	5.162	5.054	5.041	5.035	5.035
Overige	E	S	11.915	5.100	5.162	5.054	5.041	5.035	5.035
Overige	E	I	0	750	0	0	0	0	0

Artikel 4 Zorgbreed beleid

Subsidies

Zorg, jeugdzorg, welzijn en sport

Voor zorgbreed beleid op de BES-eilanden is een subsidiebudget van in totaal € 4,2 miljoen beschikbaar. Deze middelen worden onder meer ingezet voor uitvoering van de jeugdzorg en voor activiteiten in het kader van het sport- en preventieakkoord.\

Bekostiging

Zorg en Welzijn

Voor de bekostiging van zorg en welzijn op de BES-eilanden is een budget van € 167,4 miljoen beschikbaar. Van deze middelen wordt € 150,9 miljoen ingezet voor de zorguitgaven die voortvloeien uit het Besluit Zorgverzekering BES en € 9,7 miljoen voor ouderenzorg en maatschappelijke ondersteuning. Voor pleegzorgvergoedingen en het begeleiden van jongeren is € 4,6 miljoen gereserveerd. Daarnaast is voor het sport- en preventieak-koord € 2,2 miljoen beschikbaar.

Opdrachten

Opdrachten Zorg

Er wordt ingezet op het versterken van de Pandemische Paraatheid in de Caribische delen van het Koninkrijk om de inwoners beter te beschermen tegen toekomstige pandemieën. Hiervoor wordt een regionale hub ingericht, de International Health Regulations (IHR) met als doel de publieke gezondheidszorg en infectiebestrijding in de Caribische delen van het Koninkrijk te versterken en de expertise en innovatiekracht in de regio te vergroten. De regionale IHR hub is een gezamenlijk project met de Landen van het Koninkrijk. Voor 2024 is € 1,7 miljoen beschikbaar, voor 2025 € 2 miljoen, en vanaf 2026 structureel € 2,5 miljoen.

Bijdragen aan medeoverheden

Overige

VWS verstrekt jaarlijks bijzondere uitkeringen aan de openbare lichamen op basis van artikel 92 lid 2 sub c Wet financiën openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Hiervoor is € 5,2 miljoen begroot. De uitkeringen zijn bestemd voor de uitvoering van verschillende activiteiten op het VWS domein, zoals Huiseljk geweld en Kindermishandeling, Publieke Gezondheid, preventie en sport en bewegen. Dit doet VWS in nauw overleg met de openbare lichamen, al dan niet vastgelegd in een afzonderlijk akkoord. De looptijd van de afspraak wisselt. Er vinden periodieke overleggen plaats met de openbare lichamen om de voortgang te monitoren. De financiële verantwoording verloopt via de jaarrekening van de openbare lichamen.

Bijlage 8: Lijst van afkortingen

ABP	Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds
aCBG	Agentschap College ter Beoordeling van Geneesmiddelen
ACM	Autoriteit Consument en Markt
ADR	Auditdienst Rijk
AFBZ	Algemeen Fonds Bijzondere Ziektenkosten
AMvB	Algemene Maatregel van Bestuur
AOR	Algemene Oorlogsongevallenregeling
AP	Autoriteit Persoonsgegevens
AR	Algemene Rekenkamer
AWBZ	Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten
AZ	Academisch Ziekenhuis
BAZ-opleiding BBP	Basis Acute Zorg opleiding Bruto binnenlands product
BCG	Bacillus Calmette-Guérin
BGZJ	Branches Gespecialiseerde Zorg voor Jeugd
BIG	Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg
BIKK	Bijdrage in de kosten van kortingen
BOSA	Bouw en Onderhoud Sportaccommodaties
Boz	Brancheorganisaties Zorg
BRV	Bovenregionale gehandicaptenvervoer
BTW	Belasting Toegevoegde Waarde
BUK	Besluit uitvoering kinderbijslag
BuZa	Buitenlandse Zaken
BZK	Binnenlandse Zaken en Koninkrjksrelaties, Ministerie van -
C2000	Communicatie 2000
CAK	Centraal Administratie Kantoor
CAO	Collectieve Arbeidsovereenkomst
CBG	College ter Beoordeling van Geneesmiddelen
CBS	Centraal Bureau voor de Statistiek
CCE	Centra voor Consultatie en Expertise
CCMO	Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek
CEP	Centraal Economisch Plan
CEPI	Coalition for Epidemic Preparedness Innovations
CIBG	Centraal Informatiepunt Beroepen Gezondheidszorg
CIO	Chief Information Officer
CIZ	Centrum Indicatiestelling Zorg
CJIB	Centraal Justitieel Incasso Bureau
CMA's	Conditional Marketing Authorisations
CNV	Christelijk Nationaal Vakverbond
CO2	koolstofdioxide
c.s.	cum suis
CSG's	Centra Seksueel Geweld
CSZ	College Sanering Zorginstellingen
CW	Comptabiliteitswet
CZ	Curatieve Zorg
dbc	diagnose- behandelcombinatie
DCC	Digitaal Coronacertificaat
DCP	Decentrale Procedure
DEF	Defensie
DJ	Directie Jeugd

DMO	Directie Maatschappelijke Ondersteuning
DOS	Domein overstijgende samenwerking
DUTO	Duurzame toegangkelijke overheidsinformatie
EMA	European Medicines Agency
ESTT	Eenheid Secretariaten Medische Tuchtcolleges
ESI	Emergency Support Instrument
EZK	Economische Zaken en Klimaat, Ministerie van -
FBZ	Financieel Beeld Zorg
FFB	Federashon di Futbol Boneriano
FLO	Functioneel Leeftijdsontslag
FLZ	Fonds Langdurige Zorg
FNV	Federatie Nederlandse Vakbeweging
FTE	fulltime equivalent
fvp GALA	familievertrouwenspersoon Gezond en Actief Leven Akkoord
GCO	gespecialiseerdecliëntondersteuning
GGD	Gemeentelijke gezondheidsdienst
GGZ	Geestelijke gezondheidszorg
GHOR	geneeskundige hulpverleningsorganisatie in de regio
GLI	Gecombineerde Leefstijl Interventie
GMT	Geneesmiddelen en Medische Technologie
GO	Garantie Ondernemingsfinanciering
GO Cure	Garantie Ondernemingsfinanciering Curatieve Zorg
GR	Gezondheidsraad
HIV	Human Immunodeficiency Virus
HLA	Hoofdlijnenakkoord
IC	Intensive Care
ICT	Informatie- en communicatietechnologie
ICTU	ICT-Uitvoeringsorganisatie
IGJ	Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd
IHSI	International Horizon Scanning Initiative
IKNL	Integraal Kankercentrum Nederland
IT	Informatietechnologie
IenW	Infrastructuur en Waterstaat
IPCEI	Important Projects of Common European Interest
IZA	Integraal Zorgakkoord
IZB-artsen	Infectieziektebestrijdingsartsen
JenV	Justitie en Veiligheid, Ministerie van -
JGZ	Jeugdgezondheidszorg
JOGG	Jongeren op Gezond Gewicht aanpak
JZOJP	Juiste Zorg op de Juiste Plek
KAT	Kwetsbaarheden analysetool
KID	kunstmatige inseminatie met donorzaad
KNVB	Koninklijke Nederlandse Voetbalbond
LCCB	Landelijke Coördinatie COVID-19 Bestrijding
LCH	Landelijk Consortium Hulpmiddelen
LCPS	Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding
LFI	Landelijke functionaliteit infectieziektebestrijding
LNAZ	Landelijk Netwerk Acute Zorg
LNV	Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Ministerie van -
LP	Loon- en prijs

LST	Landelijk Serviceloket Teststraten
LVB	Licht verstandelijke beperking
LZ	Langdurige Zorg
MC	Medisch Centrum
MDA++	Multidisciplinaire Aanpak
MDT	Maatschappelijke Diensttijd
MDZ	multidisciplinaire zorg
METC	Medisch Ethische Commissie
MEVA	Macro-Economische Vraagstukken en arbeidsmarkt
MKBA	Maatschappelijke Kosten Baten Analyse
MRP	Mutual Recognition Procedure
MSC	Medisch Specialistische Zorg
NC	Nationaal Comité 4 en 5 mei
NCJ	Nederlands Centrum Jeugdgezondheid
NCPeH	National Contact Point E-Health
NNZ	Nu Niet Zwanger
NIPT	Niet Invasieve Prenatale Test
NIVEL	Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg
NJI	Nederlandse Jeugdinstituut
NOC*NSF	Nederlands Olympisch Comité*Nederlandse Sport Federatie
NP	advanced nurse practioner
NTS	Nederlandse Transplantatie Stichting
NU'91	Nieuwe Unie '91
NvW	Nota van Wjziging
NVWA	Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit
NVZA	Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen
NVZA	Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers
NZa	Nederlandse Zorgautoriteit
OCW	Onderwjs, Cultuur en Wetenschap, Ministerie van -
OK	Operatiekamer
OM	Openbaar Ministerie
OVIVI	Ons voetbal is van iedereen
OvV	Onderzoeksraad voor Veiligheid
OZJ	Ondersteuningsteam Zorg voor de Jeugd
PCR	polymerase chain reaction-tests
p*q PA	price*quantity physician assistant
PFAS	poly- en perfluoralkylstoffen
PG	Publieke Gezondheid
pgb PGO	Persoonsgebonden budget Patiënten- en Gehandicaptenorganisaties
PGO	Personnlijke gezondheidsomgeving
PrEP	Pre Expositie Profylaxe
PS	professionele samenvatting
PSIE	Prenatale screening van infectieziekten en erytrocytenimmunisatie
PUR	Pensioen- en Uitkeringsraad
pvp Pzo	patiëntvertrouwenspersoon Patiënt en Zorgordening
RAATs	Regionale Actieplannen Aanpak Tekorten
RBV	Rijksbegrotingsvoorschriften
RHB	Rijkshoofdboekhouding

RIVM	Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
ROAZ	Regionaal Overleg Acute Zorgketen
RPE	Regeling Periodiek Evaluatieonderzoek
RVB	Rijksvastgoed bedrijf
RVO	Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
RVP	Rijksvaccinatieprogramma
RWT	Rechtspersoon met een wettelijke taak
SCP	Sociaal en Cultureel Planbureau
SEA	Strategische Evaluatie Agenda
SET	Stimuleringsregeling E-Health Thuis
SKGZ	Stichting klachten en geschillen zorgverzekeringen
SLA	Service Level Agreement
SOW	Subsidieregeling Ondersteuning Wijkverpleging
SPR	Strategisch Programma RIVM
SPUK	Specifieke Uitkering
SSO	Shared Service Organisatie
SVB	Sociale Verzekeringsbank
SWS	Stichting Waarborgfonds Sport
SZA	Sociale Zekerheid en Arbeidsmarkt
SZW	Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Ministerie van -
TAJ	Transitieautoriteit Jeugd
TASO	Tegemoetkoming amateursportorganisaties
TAZ	Toekomstbestendige Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn
TK	Tweede Kamer
TSZ	Tegemoetkoming Specifieke Zorgkosten
TVS	Tegemoetkoming verhuurders sportaccommodaties
UMC	Universitair Medisch Centrum
UPZ	Uitgavenplafond Zorg
UZI	Unieke Zorgverlener Identificatie
V&O	Verzetsdeelnemers en Oorlogsgetroffenen
VenZ	Volksgezondheid en Zorg
VGP	Voeding, Gezondheidsbescherming en Preventie
VGV	Vrouwlijke Genitale Verminking
VGVZ	Vereniging van Geestelijke Verzorgers
VIPP	Versnellingsprogramma Informatie-uitwisseling Patiënt en Professional
VLOT	Verbindend Landelijk Ondersteuningsteam
VN	Verenigde Naties
VNG	Vereniging van Nederlandse Gemeenten
VOG	Verklaring Omtrent Gedrag
vpb	vennootschapsbelasting
VT	Voorwaardelijke Toelating
VUT	Vervroegde Uittreding
V&VN	Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland
VVT	Verpleeg en Verzorgingshuizen en Thuiszorg
VWS	Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Ministerie van -
VZVZ	Vereniging van Zorgaanbieders voor Zorgcommunicatie
Wbp	Wet buitengewoon pensioen 1940-1945
WFZ	Waarborgfonds voor de Zorgsector
Wgp	Wet geneesmiddelenprjzen

WHO	World Health Organization - Wereldgezondheidsorganisatie
Wiv	Wet buitengewoon pensioen Indisch Verzet
Wlz	Wet langdurige zorg
Wmg	Wet marktordening gezondheidszorg
Wmo	Wet maatschappelijke ondersteuning
WNT	Wet normering topinkomens
WO II	Tweede wereldoorlog
Woo	Wet open overheid
WOR	Werkgroep Ontwikkeling Risicoverevening
WOZO	Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen
Wpg	Wet publieke gezondheid
WRR	Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid
Wtcg	Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten
WTZi	Wet toelating zorginstellingen
Wubo	Wet uitkeringen burger-oorlogsslachtoffers 1940-1945
Wuv	Wet uitkeringen vervolgingsslachtoffers 1940-1945
Wvggz	Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg
Wzd	Wet zorg en dwang
XL	Extra Large
ZAS	zelfafnameset
ZBO	Zelfstandig bestuursorgaan
ZiNL	Zorginstituut Nederland
ZN	Zorgverzekeraars Nederland
ZonMw	Zorgonderzoek Nederland Medische Wetenschappen
Zvw	Zorgverzekeringswet
ZWIC	Zorg na Werken in Coronazorg

Tweede Kamer, vergaderjaar 2022-2023, 36 410 XVI nr. 2 304

¹

   THE 17 GOALS | Sustainable Development

²

   Zie ook de Nationale SDG rapportage: Zevende Nationale SDG Rapportage - Nederland Ontwikkelt Duurzaam | Rapport | Rijksov

³

Kamerbrief over uitleg beleidskeuzes en werkwijze onderbouwing voorstellen vanaf november 2021.

⁴

   RIVM: Disease burden of food-related pathogens in the Netherlands

⁵

   De getallen over 2012 t/m 2015 zijn enigszins afwijkend van de getallen die in eerdere begrotingen zijn gerapporteerd dit vanwege: a) nieuwere incidentie schattingen voor

⁶

hepatitis-E virus, Cryptosporidium spp. and Giaria spp.; en b) noodzakelijke modelaanpassingen (zoals m.n. het gebruik van nieuwe «disability weights» afkomstig uit een recente Europeese studie waarbij : >30,000 mensen waren betrokken (Bron: Haagsma et al. 2015; Popul Health Metr.)). Meer details zijn te vinden in Mangen et al., 2017 RIVM Letter Report 2017-0097. Deze noodzakelijke modelaanpassingen hebben er toe geleid dat de ranking veranderd is ten opzichte van vroegere berekeningen.

⁷

Home | Gezonde School

⁸

Geneesmiddelen: gebruik extramuraal | De Staat van Volksgezondheid en Zorg (staatvenz.nl)

⁹

   https://mlzopendata.cbs.nl

¹⁰

   https://mlzopendata.cbs.nl/#/MLZ/nl/dataset/40084NED/table?dl=5D91C

¹¹

   Verdrag van de Raad van Europa inzake geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld.

¹²

   Deze pacten zijn coalities van bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheden in een sector of regio, die gericht zijn op concrete impact en resultaten. Rondom een specifiek thema of vraagstuk voor mensen met een beperking sluiten deze partijen een pact om -meerjarig- in actie te komen voorhet realiseren van gezamenlijke impact.

¹³

   De Alliantie van samenwerkende organisaties van mensen met een beperking of chronische ziekte bestaat uit Ieder(in), Per Saldo, MIND en LFB.

¹⁴

   Kamerstukken II 2022/23, 36200 XVI, nr. 70

¹⁵

   Bestuursakkoord Toegankelijkheid Openbaar Vervoer 2022-2032

¹⁶

   Kamerstukken II 2021/22, 24 170, nr. 254

¹⁷

   Op 1 januari 2015 zijn de Wet langdurige zorg en de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 en Jeugdwet in werking getreden.

¹⁸

   De middelen voor Wmo- en jeugdzorg die per 2019 onderdeel uitmaken van de algemene uitkering van het gemeentefonds tellen vanaf dat moment niet meer mee als voor het Financieel Beeld Zorg relevante zorguitgaven.

¹⁹

   De Zvw-uitgaven zijn in 2021 gecorrigeerd als gevolg van de technische correctieboeking van de schadelastdip ggz van - € 1,2 miljard. Per 1 januari 2022 is een nieuw bekostigingsmodel voor de ggz ingevoerd. In dit nieuwe model wordt voor de bekostiging niet meer gewerkt met dbc's en is sprake van een aparte bekostiging voor de basis-ggz. De dbc's die in 2021 werden geopend zijn derhalve uiterlijk 31-12-2021 afgesloten; dit geldt ook voor de eerdere bekostiging van de basis-ggz. Hierdoor was er in 2021 om technisch-administratieve redenen sprake van eenmalig lagere zorguitgaven in termen van schadelast. Deze technische aanpassing had geen gevolgen voor de hoeveelheid ggz die feitelijk kon worden geleverd of voor de omzetten van zorgaanbieders. Er was geen sprake van een bezuiniging. Deze technische bijstelling had dan ook geen gevolgen voor het EMU-saldo en geen invloed op de premiehoogte.

Bron: VWS

²⁰

Een aantal cijfers in deze paragraaf wordt vertekend door een kas/trans-hobbel. In 2022 vindt er een boekhoudkundige verandering plaats bij de grensoverschrijdende Zorg (GOZ). Zorgverzekeraars dienen de kosten van GOZ die in 2022 wordt geleverd te verantwoorden in 2022. Daarnaast worden in 2022 ook de declaraties verantwoord van zorg geleverd in eerdere jaren. Zonder de boekhoudkundige overstap op kasbasis zouden deze zjn verantwoord in het jaar dat ze zouden binnenkomen. Dat leidt voor zorgverzekeraars in 2022 tot een eenmalig hogere schade. Het betreft echter geen echte hogere schade, maar een boekhoudkundige schadelastverschuiving. Daarom zjn kas/transactie-hobbels (waaronder ook het effect van de introductie of afschaffing van dbc's) niet relevant voor de toetsing aan het Uitgavenplafond Zorg en voor het EMU-saldo. Omdat ze wel van invloed zjn op het feitel jke vermogen van zorgverzekeraars wordt hun nadeel gecompenseerd via een hogere vereveningsb jdrage. Het effect van de hogere vereve-ningsb jdrage op het vermogen van het Zvf, wordt via een b jstelling van het normvermogen geneutraliseerd. Hierdoor ontstaat er geen premie-effect. Om een zuiver zicht te krijgen op de echte ontwikkelingen is in de tabellen 15, 16 en 17 gecorrigeerd voor kas/transactie-dips en -hobbels.

²¹

De hoogte van het normvermogen resulteert uit het cumulatieve effect van de zogenoemde kas/ transactie-hobbels en -dips. Dit betreft het gevolg van de introductie van dbc's in de ggz in 2008 (-€ 1.637 miljoen), de introductie van dbc's in de geriatrische revalidatie in 2013 (- € 83 miljoen), het afschaffen van dbc's in de jeugd-ggz bij overheveling naar de gemeenten in 2014 (+

€ 346 miljoen), de dbc-duurverkorting in de MSZ in 2015 (+ € 685 miljoen), de afschaffing van de dbc's in de ggz in 2021 (+ € 1.247 miljoen) en de kas/transactiehobbel bij de grens overschrijdende zorg (- € 270 miljoen). Daarnaast wordt het normvermogen vanaf 2020 verlaagd in verband met de uitgestelde IAB-afdrachten. Werkgevers konden in de coronacrisis hun belasting- en premieafdrachten uitstellen. Dit leidt kasmatig tot lagere ontvangsten in 2020 tot en met 2022 en hogere ontvangsten na 2022. In het jaarverslag van het Zvf is geen rekening gehouden met alsnog te ontvangen bedragen. Het lijkt redelijk dat wel te doen bij de premiestelling, om stevige fluctuaties in de premie te voorkomen. Daarom is het normvermogen in 2020 verlaagd met € 1.064 miljoen en in 2021 met € 367 miljoen. In latere jaren zal dit bedrag worden tegen geboekt als bekend is dat de uitgestelde IAB is ontvangen. Voor 2022 en 2023 is de IAB-raming van het CPB overgenomen waarin al is gecorrigeerd voor dit effect. Cumulatief heeft dit een effect van - € 1.143 op het normvermogen.

²²

De zorgtoeslag dempt de individuele uitgaven aan zorg, maar vormt ook een kostenpost voor de gemiddelde burger omdat de begrotingsgefinancierde uitgaven betaald worden uit de belastingopbrengsten. Per saldo heeft de zorgtoeslag daardoor geen effect op de gemiddelde zorglasten, maar alleen op de verdeling van de zorglasten tussen mensen met hogere en met lagere inkomens.