Kabinet-Rutte II (2012-2017) - Main contents

© rijksoverheid.nl

Voorste rij v.l.n.r.: Timmermans, Rutte, koningin Beatrix, Asscher en Opstelten. Achterste rij v.l.n.r.: Blok, Schippers, Schultz van Haegen, Dijsselbloem, Plasterk, Bussemaker, Hennis-Plasschaert, Kamp en Ploumen.

Dit kabinet werd door VVD i en PvdA i gevormd na de Tweede Kamerverkiezingen van 12 september 2012 i. VVD-leider Mark Rutte i werd voor de tweede keer premier. Onder leiding van informateurs Wouter Bos i en Henk Kamp i wisten de coalitiepartijen hun grote onderlinge verschillen te overbruggen. De formatie van het kabinet-Rutte II was één van de snelste kabinetsformaties i ooit.

De belangrijkste doelstellingen van het kabinet waren het op orde brengen van de overheidsfinanciën, het eerlijk verdelen van de lasten en het zorgen voor duurzame groei van de economie. Daartoe werden op diverse terreinen (woningmarkt, arbeidsmarkt, zorg) hervormingen voorgesteld.

Het kabinet trad op 5 november 2012 aan als opvolger van het kabinet-Rutte I i en werd op 26 oktober 2017 opgevolgd door het kabinet-Rutte III i. Rutte II was het langstzittende naoorlogse kabinet i en het eerste kabinet na Kok I i dat zijn termijn vol maakte.

Formatie

Met een formatieduur van 47 dagen staat de formatie van het kabinet-Rutte II te boek als één van de snelste kabinetsformaties i sinds de Tweede Wereldoorlog. Op 12 september 2012 werden Tweede Kamerverkiezingen gehouden. De VVD i en de PvdA i kwamen als winnaars uit de bus, waarbij de VVD als grootste partij het initiatief mocht nemen in de formatie. Al snel bleek dat een kabinet gevormd door VVD en PvdA de optie was waarop door beide partijen ingezet werd. De Koningin speelde bij het 'nieuwe formeren' geen rol meer.

Regeerakkoord en regeringsverklaring

Op 29 oktober 2012 presenteerden VVD en PvdA het Coalitieakkoord 'Bruggen slaan'. Op 8 november 2012 legde premier Rutte in de Kamer de regeringsverklaring af.

Langstzittende kabinet

Sinds 20 augustus 2017 is het kabinet-Rutte II het langstzittende naoorlogse kabinet. De regeringsploeg van Rutte passeerde toen het kabinet Lubbers-III i, dat 1748 dagen regeerde. Dat het kabinet-Rutte II het nieuwe langstzittende kabinet is, kwam onder andere door de lange duur van de formatieonderhandelingen.

Het kabinet-Rutte II veranderde maar liefst negen keer van samenstelling. Vier ministers en vijf staatssecretarissen traden tussentijds af. In vijf gevallen werden zij vervangen door een nieuwe minister of staatssecretaris. Vier keer nam een ander lid van het kabinet de taken over.

• - 

  Verdaas werd opgevolgd door Dijksma als staatsecretaris van Economische Zaken

  Het kabinet zat amper een maand toen op 6 december 2012 staatssecretaris Co Verdaas aftrad, nadat hij in opspraak was gekomen door een affaire rond declaraties van reiskosten als gedeputeerde. Hij werd opgevolgd door Sharon Dijksma.

• - 

  Weekers werd opgevolgd door Wiebes als staatssecretaris van Financiën

  Na een Tweede Kamerdebat over problemen met de uitbetaling door de Belastingdienst van toeslagen, stapte op 30 januari 2014 staatssecretaris Frans Weekers op. Hij meende over onvoldoende politiek vertrouwen te beschikken om de problemen daadkrachtig aan te pakken. Op 5 februari 2014 werd de Amsterdamse wethouder Eric Wiebes zijn opvolger.

• - 

  Timmermans werd opgevolgd door Koenders als minister van Buitenlandse Zaken

  Minister Frans Timmermans trad op 17 oktober 2014 af vanwege zijn benoeming tot vicevoorzitter van de Europese Commissie. Zijn PvdA-partijgenoot Bert Koenders volgde hem op.

• - 

  Van der Steur en Dijkhoff volgden Opstelten en Teeven op Veiligheid en Justitie

  Op 9 maart 2015 namen minister Opstelten en staatssecretaris Teeven ontslag vanwege de gang van zaken bij de informatievoorziening over de afwikkeling van een deal met de drugscrimineel Cees H. in 2001 (de zogenaamde 'Teevendeal'). Zij werden op 20 maart 2015 opgevolgd door twee VVD-Tweede Kamerleden. Ard van der Steur werd de nieuwe minister van Veiligheid en Justitie en Klaas Dijkhoff volgde Teeven op als staatssecretaris.

• - 

  Mansveld werd opgevogld door Dijksma als staatssecretaris van Infrastructuur

  Op 28 oktober 2015 trad staatssecretaris Mansveld af naar aanleiding van de conclusie van de parlementaire enquêtecommissie Fyra. Zij werd op 3 november opgevolgd door staatssecretaris Dijksma van Landbouw.

• - 

  Dijksma werd opgevolgd door Van Dam als staatssecretaris van Landbouw

  Toen staatssecretaris Dijksma van Landbouw op 3 november 2015 staatssecretaris van Infrastructuur werd,

  werd haar portefeuille op Economische Zaken overgenomen door Van Dam, tot dan toe vicefractievoorzitter van de PvdA in de Tweede Kamer.

• - 

  Van der Steur werd opgevolgd door Blok als minister van Veiligheid en Justitie

  Na Minister Opstelten moest in januari 2016 ook zijn opvolger Ard van der Steur aftreden als gevolg van de afhandeling van de 'Teevendeal'. Op 26 januari 2016 liet hij weten naar zijn idee niet meer over voldoende vertrouwen van de Kamer te beschikken. Reden was nieuwe kritiek op zijn rol als Kamerlid bij de beantwoording van Kamervragen over de Teevendeal. Op 27 januari 2017 werd hij opgevolgd door minister Stef Blok van Wonen en Rijksdienst. De taken van Blok als minister voor Wonen en Rijksdienst werden overgenomen door minister Plasterk van Binnenlandse Zaken.

• - 

  Minister Kamp nam taken van staatssecretaris Van Dam over

  Per 1 september 2017 werd staatssecretaris Van Dam bestuurder van de Nederlandse Publieke Omroep. Minister Kamp nam, naast zijn eigen portefeuille, Van Dams taken over.

• - 

  Hennis werd opgevolgd door Dijkhoff als minister van Defensie

  Op 3 oktober 2017 trad minister Hennis af. Zij nam de politieke verantwoordelijkheid voor een dodelijk ongeluk in Mali in 2016 ten gevolge van een voortijdig ontplofte mortier. Een door de OVV uitgebracht rapport was zeer kritisch en de Tweede Kamer nam die kritiek over. Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie Dijkhoff werd op 4 oktober 2017 benoemd als de nieuwe minister van Defensie. Diens taken als staatssecretaris werden overgenomen door minister Blok.

Bij zijn aantreden in 2012 had het kabinet een kleine meerderheid in de Tweede Kamer. In de Eerste Kamer hadden VVD en PvdA samen geen meerderheid. Het ontbreken van een meerderheid in de Eerste Kamer noopte de regeringspartijen tot samenwerking met andere Senaatsfracties, in het bijzonder D66 i, ChristenUnie i en SGP i (de zogenaamde 'Constructieve drie' of 'C3'). Bij de Eerste Kamerverkiezingen van 26 mei 2015 i verminderde het aantal zetels van de coalitie en was steun van alleen deze drie partijen niet meer voldoende.

De zetelverdeling in de Tweede Kamer wijzigde vanwege de volgende gebeurtenissen:

• - 

  Vanaf 13 november 2014 maakten Tunahan Kuzu i en Selçuk Öztürk i niet langer deel uit van de PvdA-fractie. Zij gingen verder als tweemansfractie en richtten de nieuwe partij DENK i op;

• - 

  Op 19 maart 2015 werd Johan Houwers i geroyeerd als VVD-lid en uit de fractie gezet;

• - 

  Op 8 november 2016 stapte Jacques Monasch i uit de PvdA-fractie. Na het vertrek van Monasch beschikten de coalitiepartijen samen nog maar over 75 zetels in de Tweede Kamer. Dat de twee partijen hun meerderheid kwijt waren leverde echter geen problemen op, omdat ze bij belangrijke lopende zaken op steun van andere partijen konden rekenen.

Het kabinet-Rutte II trad aan in een periode waarin Nederland, in het verlengde van de Grote Recessie als gevolg van de kredietcrisis, wederom te maken had met negatieve economische groei. De eurocrisis, met name de telkens terugkerende problemen rond de Griekse staatsschuld, zorgden vooral in de eerste jaren van het kabinet voor grote onzekerheid. In de loop van de kabinetsperiode kwam de economie enigszins uit het slop.

Dit kabinet bracht een flink aantal wetten tot stand, waaronder een aantal grote hervormingen op het gebied van zorg en sociale zekerheid. Zo werd een deel van de zorgtaken van de rijksoverheid overgeheveld naar gemeenten. Met name in 2013 en 2014 wist de coalitie een groot deel van zijn plannen tot wet te maken.

Buitenlandse Zaken i

• - 

  Associatieverdrag met Oekraïne

  In december 2016 bereikte premier Rutte overeenstemming over een annex bij het EU-associatieverdrag met Oekraïne, nadat bij een raadgevend referendum een meerderheid zich tegen dat verdrag had gekeerd. Via een afzonderlijke wet werd hierna alsnog de inwerkingtreding van het verdrag geregeld, waarmee Tweede en Eerste Kamer in 2017 instemden.

Veiligheid en Justitie i

• - 

  Teevendeal en Bonnetjesaffaire

  Op 16 december 2015 steunde vrijwel de gehele oppositie in de Tweede Kamer een door Gert-Jan Segers i (CU) ingediende motie van afkeuring over de afhandeling van de schikking met crimineel Cees H. (de zogenaamde 'Teevendeal'). De bewindslieden van Veiligheid en Justitie werd verweten dat ze zich in hun eerdere rol als Kamerlid te zeer hadden bemoeid met de reactie van het ministerie op persuitingen. Premier Rutte werd verweten onvoldoende vaart te hebben gezet achter het scheppen van duidelijkheid en onjuist te hebben gereageerd op het rapport-Oosting over deze zaak. Als gevolg van deze zogenaamde 'Bonnetjesaffaire' traden minister Opstelten en staatssecretaris Teeven af, evenals Opsteltens opvolger Van der Steur.

Immigratie en Integratie

• - 

  Kinderpardon

  In december 2012 kwam er een pardonregeling voor langdurig in Nederland verblijvende kinderen. Het ging om asielkinderen die tenminste vijf jaar in Nederland verbleven. Deze kinderen en hun gezinsleden konden onder bepaalde voorwaarden in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning.

• - 

  Strafbaarstelling illegaliteit

  Op 1 april 2014 maakte het kabinet bekend af te zien van het indienen van een wetsvoorstel over strafbaarstelling van illegaliteit, nadat er daarover grote ophef was ontstaan bij de PvdA-achterban.

• - 

  'Bed-bad-brood'-regeling

  In april 2015 werd na langdurige en gespannen besprekingen een akkoord bereikt over een nieuwe opzet voor de opvang en uitwijzing van uitgeprocedeerde asielzoekers. Er kwam alleen een sobere opvangvoorziening (op basis van 'bed-bad-en-brood') in de vijf grootste steden en Ter Apel. Die opvang zou bovendien gericht zijn op een actief terugkeerbeleid. De opvangplekken in andere steden moesten worden gesloten, maar pas nadat de Raad van State i daarover een uitspraak had gedaan.

• - 

  Vluchtelingencrisis 2015

  In de zomer van 2015 nam de stroom vluchtelingen (met name vanuit Syrië) via Zuid- en Oost-Europese landen sterk toe. Het kabinet zette in op evenredige verdeling van de opvang over alle EU-landen en het op termijn ondersteunen van opvang in de regio. De komst van nieuwe asielzoekerscentra leverde spanningen op.

Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties i

• - 

  Samenvoeging provincies

  In juni 2013 werd een voorontwerp ingediend van een voorstel tot samenvoeging van de provincies Flevoland, Noord-Holland en Utrecht. Voor het plan bleek in juni 2014 onvoldoende steun te zijn.

• - 

  Invoering raadgevend referendum

  In 2013 besloot het kabinet tot invoering van een raadgevend referendum. Vanaf 1 juli 2015 was het mogelijk een raadgevend referendum aan te vragen voor bepaalde wetsvoorstellen en verdragen. In april 2016 vond voor het eerst zo'n referendum plaats.

Wonen en Rijksdienst

• - 

  Woonakkoord

  In december 2013 kwam een wet tot stand over maatregelen voor de woningmarkt. Er kwam onder meer per 1 januari 2014 een verhuurdersheffing en mogelijk een investeringsimpuls. Doel van de maatregelen was het bevorderen van doorstroming en van werkgelegenheid in de bouw.

Onderwijs, Cultuur en Wetenschap i

• - 

  Leenstelsel

  Op 28 mei 2014 bereikten kabinet en regeringsfracties een akkoord met D66 i en GroenLinks i over een nieuw stelsel van studiefinanciering. Er kwam in plaats van de basisbeurs een leenstelsel. De aanvullende beurs ging met 100 euro omhoog en de Ov-kaart bleef behouden. Die kaart kwam er ook voor minderjarige MBO-studenten. Verder kwam er extra geld voor verbetering van de kwaliteit van het onderwijs.

Financiën i

• - 

  Nationalisatie SNS-REAAL

  In februari 2013 besloot minister Dijsselbloem tot onteigening en nationalisatie van bank/verzekeraar SNS-REAAL, om verdere problemen voor de bank en daarmee voor de economie te voorkomen. De kosten voor de Staat waren 3,7 miljard euro. Ook de Nederlandse banken droegen 1 miljard euro bij.

• - 

  Aanvullende bezuinigingen

  Vanwege een door het CPB voorziene stijging van het begrotingstekort (tot 3,4 procent) besloot het kabinet op 1 maart 2013 tot aanvullende bezuinigingen in 2014 voor een bedrag van ruim 4 miljard euro. Vanwege de aanhoudende recessie werd in augustus 2013 besloten alsnog te komen tot een pakket van €6 miljard aan extra bezuinigingen.

Defensie i

• - 

  Joint Strike Fighter

  In september 2013 besloot het kabinet definitief voor de vervanging van de F16 door de JSF.

• - 

  Vredesmissie Mali

  Op 1 november 2013 nam het kabinet het besluit ca. 380 militairen te laten deelnemen aan een VN-vredesmissie in Mali. In 2015 en nogmaals in 2017 werd deze missie verlengd.

• - 

  Strijd tegen IS

  In september 2014 besloot het kabinet dat Nederland een militaire bijdrage zou leveren aan de internationale strijd tegen het terreurregime van Islamitische Staat in Irak.

Infrastructuur en Milieu i

• - 

  Fyra-treinen

  Het kabinet besloot een punt te zetten achter het gebruik van de Fyra-treinen bij de verbinding Amsterdam-Brussel. De NS kregen de gelegenheid met een alternatief te komen.

Economische Zaken i

• - 

  Energieakkoord

  In augustus 2013 sloot de regering met werkgevers, vakbonden en milieuorganisaties een energieakkoord. Dat bevatte maatregelen om het energieverbruik te verminderen, de energievoorziening te verduurzamen en tot minimaal 15.000 extra voltijdbanen te komen.

• - 

  Gaswinning in Groningen

  Het toegenomen aantal aardschokken in Groningen ten gevolge van de aardgaswinning zorgde voor veel onrust. Het kabinet besloot de gaswinning te verminderen en kondigde een onderzoek aan naar een verantwoord niveau van gaswinning. In januari 2014 kwam minister Kamp met plannen voor de aanpak van de problemen. De winning van aardgas werd met name in het veld bij Loppersum sterk verminderd en er kwam geld om gebouwen, huizen en infrastructuur te versterken en de leefbaarheid te vergroten.

Sociale Zaken en Werkgelegenheid i

• - 

  Sociaal Akkoord

  Op 11 april 2013 sloten sociale partners en kabinet een sociaal akkoord, waarin afspraken werden gemaakt over werkgelegenheid, de duur van de WW, het ontslagrecht, participatie van arbeidsgehandicapten en inkomens. Het akkoord bevatte diverse aanpassingen van het regeerakkoord. Extra bezuinigingen voor 2014 werden uitgesteld.

• - 

  Hervorming pensioenstelsel

  Een akkoord tussen kabinet, regeringspartijen en drie oppositiepartijen moest de basis leggen voor een nieuw pensioenstelsel. De pensioenopbouw werd versoberd. Doel was de mogelijkheid van de opbouw van een pensioen van 75 procent van het gemiddelde inkomen in 40 jaar tijd.

Volksgezondheid, Welzijn en Sport i

• - 

  Vrije artsenkeuze

  Op 16 december 2014 verwierp de Eerste Kamer een wetsvoorstel van minister Schippers over de mogelijkheid tot het aanbieden van een zorgpolis met een beperkte vrije artsenkeuze. Drie PvdA-senatoren sloten zich aan bij de oppositie. In de nacht van 18 op 19 december bereikte de coalitie een nieuw akkoord. Het wetsvoorstel werd opnieuw ingediend, maar er kwamen betere waarborgen voor zorgconsumenten om onverwachte hoge kosten te voorkomen.

• - 

  Overheveling zorgtaken naar gemeenten

  Het kabinet besloot in 2014 tot overheveling van een groot aantal zorgtaken van het rijk naar gemeenten. Per januari 2015 werden gemeenten volledig verantwoordelijk voor de maatschappelijke ondersteuning - waaronder de uitbetaling van het persoonsgebonden budget - van mensen met een beperking, chronische, psychische of psychosociale problemen. Ook kregen gemeenten een grotere rol in het jeugdbeleid.

• - 

  Problemen PGB

  De uitbetaling van het persoonsgebonden budget via gemeenten en door de Sociale Verzekeringbank leidde tot aanhoudende problemen.

Troonswisseling

Op 30 april 2013 abdiceerde Koningin Beatrix ten gunste van haar zoon. Willem-Alexander werd op diezelfde dag ingehuldigd als Koning der Nederlanden.

MH17-ramp

Op 17 juli 2014 stortte Malaysian Airlines vlucht MH17 neer in Oost-Oekraïne. 196 Nederlanders kwamen hierbij om

het leven. Het toestel bleek neergehaald door een Boek-raket. Deze ramp maakte internationaal overleg

noodzakelijk. Het ging daarbij zowel om het organiseren van repatriëring van de slachtoffers en onderzoek naar de ramp als het instellen van sancties tegen Rusland vanwege de (indirecte) betrokkenheid van dat land bij de ramp.

VN-klimaatakkoord in Parijs

In december 2015 stemde het kabinet in met een nieuw VN-Klimaatakkoord, dat tijdens de klimaatconferentie in Parijs tot stand was gekomen. Namens het kabinet leidde staatssecretaris Dijksma de Nederlandse onderhandelingsdelegatie.

Het kabinet-Rutte II was verantwoordelijk voor de opstelling van vijf troonredes. De eerste in 2013 was ook de eerste troonrede van Koning Willem-Alexander. Bij de laatste troonrede, in 2017, was het kabinet al demissionair i.

Het kabinet maakte zijn volledige termijn vol. Een dag voor de Tweede Kamerverkiezingen van 15 maart 2017 i bood het zijn ontslag aan en werd het demissionair. Dit ontslag werd verleend op 26 oktober 2017.

Meer over

Literatuur

• - 

  MI-bundel: Joop van den Berg, Peter Bootsma, Bert van den Braak e,a (2014). Halverwege?' Tussenbalans kabinet Rutte II (G. Voerman, Ed.). Den Haag: Montesquieu Instituut