Kabinet-Rutte III (2017-2022)

© Valerie Kuypers

Voorste rij v.l.n.r.: Zijlstra, Ollongren, Rutte, koning Willem-Alexander, De Jonge, Schouten en Grapperhaus. Achterste rij v.l.n.r.: Slob, Kaag, Wiebes, Bijleveld, Van Engelshoven, Hoekstra, Van Nieuwenhuizen, Koolmees, Dekker en Bruins.

Dit kabinet van VVD¹, D66², CDA³ en ChristenUnie⁴ kwam na de tot dan langste formatie sinds 1945 tot stand. Zeven maanden na de verkiezingen van 15 maart 2017⁵ stond er een opvolger van het kabinet-Rutte II⁶ op het bordes. Voor premier Mark Rutte⁷ was het de derde keer dat hij een kabinet leidt. Het kabinet bood op 15 januari 2021 ontslag aan, vanwege de harde conclusies van het parlementair onderzoek kinderopvangtoeslag⁸. Hiermee werd het kabinet, en de leden hiervan, demissionair. Deze demissionaire periode zou 360 dagen duren, een record.

De voornaamste doelstellingen van dit kabinet zijn de verbetering van de positie van middeninkomens, het halen van klimaatdoelstellingen, investeren in veiligheid en onderwijs en het herstel van vertrouwen van burgers.

Het kabinet trad op 26 oktober 2017 aan als opvolger van het kabinet-Rutte II⁶ en werd op 10 januari 2022, na de langste formatie ooit, opgevolgd door het kabinet-Rutte IV⁹.

Formatie

Deze formatie was met 225 dagen de tot dan langste formatie¹⁰ sinds de Tweede Wereldoorlog. De formatie 2017 stond aanvankelijk in het teken van vorming van een kabinet van VVD, D66, CDA en GroenLinks¹¹. Daartoe werden twee pogingen ondernomen, maar op 12 juni concludeerde informateur Tjeenk Willink¹² dat een geschil over het migratiebeleid definitief een onoverkomelijk probleem opleverde.

Regeerakkoord en regeringsverklaring

Op 10 oktober 2017 sloten de onderhandelende partijen het regeerakkoord 'Vertrouwen in de toekomst'. Op 1 november 2017 legde premier Rutte de regeringsverklaring af.

• - 

  Zijlstra werd opgevolgd door Blok als minister van Buitenlandse Zaken

  Op 13 februari 2018 trad minister van Buitenlandse Zaken Halbe Zijlstra af, omdat zijn positie was aangetast door de onthulling dat hij in 2016 had gelogen over zijn aanwezigheid bij een bijeenkomst met de Russische president Poetin. Op 7 maart werd oud-minister Stef Blok zijn opvolger.

• - 

  Harbers afgetreden als staatssecretaris van Justitie en Veiligheid

  Op 21 mei 2019 maakte staatssecretaris Mark Harbers in een Tweede Kamerdebat over de misdaadrapportage Vreemdelingenketen zijn aftreden bekend. Zijn ministerie had gegevens over zware misdrijven in de rapportage onder 'overige' gecategoriseerd, waardoor die cijfers leken te zijn verhuld. 11 juni volgde oud-Eerste Kamervoorzitter Ankie Broekers-Knol hem op.

• - 

  Ollongren treedt tijdelijk terug als minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

  Op 1 november 2019 trad Kajsa Ollongren vanwege ziekte terug als minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Tot zij terugkeerde, had dit gevolgen op verschillende plaatsen in het kabinet. Raymond Knops werd (tijdelijk) minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Wouter Koolmees nam de taak van vicepremier over. Stientje van Veldhoven-Van der Meer werd minister voor Milieu en Wonen en Ank Bijleveld kreeg de nieuwe post van minister voor de AIVD. Op 14 april 2020 werd situatie van voor 1 november 2019 hersteld, met dien verstande dat Koolmees nog tot 14 mei 2020 vicepremier bleef.

• - 

  Snel afgetreden als staatssecretaris van Financiėn

  Na eerder een motie van wantrouwen 'overleefd' te hebben, trad op 18 december 2019 staatssecretaris Menno Snel af vanwege de afhandeling van de affaire rond de kinderopvangtoeslag. Doorgeschoten antifraudebeleid door de Belastingdienst had vele honderden gezinnen in financiėle problemen gebracht. Er was zowel kritiek op de informatievoorziening aan de Kamer als over de aanpak van de problemen. Doorslaggevend was de wijze waarop inzage van dossiers aan gedupeerden was uitgevoerd.

  Op 29 januari 2020 werden Alexandra van Huffelen¹⁶ en Hans Vijlbrief¹⁷ tot nieuwe staatssecretarissen van Financiėn benoemd.

• - 

  Bruins neemt ontslag

  Op 19 maart 2020 nam minister Bruno Bruins ontslag vanwege gezondheidsproblemen. Op 23 maart 2020 werd PvdA'er Martin van Rijn voor drie maanden benoemd tot minister voor Medische Zorg. Hij werd opgevolgd door staatssecretaris Tamara van Ark (VVD) op 9 juli 2020. Haar post werd overgenomen door VVD-Tweede Kamerlid Bas van 't Wout¹⁸.

• - 

  Wiebes neemt onstlag

  Op 15 januari 2021 nam minister Wiebes ontslag. Hij deed dit nadat het kabinet als geheel ontslag had aangeboden vanwege de toeslagenaffaire. Wiebes voelde als voormalig staatssecretaris van Financiėn een speciale verantwoordelijkheid voor het drama. Hij werd opgevolgd door staatssecretaris Van 't Wout.

• - 

  (tijdelijke) vervanging Van 't Wout

  Vanwege een burn-out liet minister Van 't Wout zich vanaf 24 mei 2021 vervangen door minister Blok. Diens taken als minister van Buitenlandse Zaken werden overgenomen door minister Kaag. Het VVD-Tweede Kamerlid Dilan Yesilgöz-Zegerius werd staatssecretaris voor klimaat en energie.

• - 

  Drie nieuwe demissionaire bewindslieden

  Ter vervanging van de afgetreden Stientje van Veldhoven werd op 10 augustus 2021 D66-Tweede Kamerlid Steven van Weyenberg staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat. Zijn VVD-collega Dennis Wiersma werd die dag staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Minister Kaag legde haar ministerschap voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking neer en werd opgevolgd door haar partijgenoot Tom de Bruijn.

• - 

  Van Nieuwenhuizen-Wijbenga neemt ontslag

  Op 31 augustus verzocht demissionair minister Cora van Nieuwenhuizen-Wijbenga aan de Koning om haar ontslag te verlenen als minister van Infrastructuur en Waterstaat. Zij had een nieuwe baan gevonden als voorzitter van Energie-Nederland, de branchevereniging van energiebedrijven. Zij werd opgevolgd door Barbara Visser, tot dan toe staatssecretaris van Defensie, die nog dezelfde dag beėdigd werd.

• - 

  Van Ark neemt ontslag

  Op 3 September is Tamara van Ark¹⁹, demissionair Minister van Medische Zorg en Sport, opgestapt vanwege aanhoudende gezondheidsklachten. Minister De Jonge van Volksgezondheid en staatssecretaris Blokhuis nemen haar taken over.

• - 

  Kaag en Bijleveld nemen ontslag

  Tijdens het debat over de problematisch verlopen evacuaties uit Afghanistan werd een motie van afkeuring ingediend tegen demissionair minister van Defensie Ank Bijleveld en demissionair minister van Buitenlandse Zaken Sigrid Kaag. Deze werd op 16 september 2021 aangenomen door de Tweede Kamer. Direct na de stemmingen trad Kaag af als minister. Bijleveld nam het besluit om op te stappen een dag later nadat er onrust was ontstaan binnen haar partij, het CDA, over haar aanblijven. Op 24 september werden twee 'oudgedienden' hun opvolger. Ben Knapen (CDA) op Buitenlandse Zaken en Henk Kamp (VVD) op Defensie.

• - 

  Mona Keijzer weggestuurd

  Staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken en Klimaat (EZK) werd op 25 september 2021 weggestuurd als staatssecretaris nadat zij in een interview met De Telegraaf vraagtekens zette bij de noodzaak van de coronapas. In een verklaring liet premier Rutte weten dat haar uitspraken zich niet verdroegen met daarvoor genomen besluiten van de ministerraad. De voordracht tot ontslag vond plaats met instemming van minister Stef Blok van EZK en de drie viceminister-presidenten, onder wie CDA'er Hugo de Jonge.

De vier regeringspartijen kunnen samen slechts rekenen op de kleinst mogelijke meerderheid in zowel de Eerste als de Tweede Kamer.

Het kabinet bracht tot nog toe wetten tot stand op het gebied van geestelijke gezondheidszorg, zorg voor verstandelijk gehandicapten en forensische zorg.

Protocol afhandeling gaswinningsschade

Op 31 januari 2018 werd overeenstemming bereikt met provinciale en gemeentelijke bestuurders uit Groningen over een protocol voor de volledige afhandeling van schade aan huizen en gebouwen als gevolg van de gaswinning in Groningen. Er komt een tijdelijke commissie mijnbouwschade Groningen, die onfhankelijk van NAM en overheid besluit over oorzaak van schades en de schadevergoeding.

Stopzetting gaswinning

Minister Wiebes kondigde op 28 maart 2018 aan dat de gaswinning in Groningen in hoog tempo zou worden afgebouwd. Uiterlijk in 2030 zou de gaskraan dicht worden gedraaid en een einde komen aan gaswinning. In september 2019 werd dat einde vervroegd naar 2022.

MH17

Naar aanleiding van bevindingen van het gezamenlijk onderzoeksteam (JIT) werd in mei 2018 mede door Australiė Rusland aansprakelijk gesteld voor zijn aandeel in het neerhalen van vlucht MH17 in 2014. Voor de landen stond vast dat Rusland verantwoordelijk was door de inzet van een BUK-afweerinstallatie.

Kinderpardon

Vanwege bezwaren bij CDA, D66 en ChristenUnie tegen het toepassen van het kinderpardon, werd in januari 2019 tot aanpassing hiervan besloten.

• - 

  het kinderpardon wordt afgeschaft voor nieuwe gevallen
• - 

  de discretionaire bevoegdheid van de bewindspersoon voor asiel verdwijnt
• - 

  de IND krijgt extra geld om asielprocedures te versnellen
• - 

  Nederland vangt jaarlijks geen 750 maar 500 kwetsbare vluchtelingen op

Pensioenakkoord

In juni 2019 sloot het kabinet met sociale partners een voorlopig akkoord over aanpassing van het pensioenstelsel. Belangrijkste punten zijn: bevriezing van de AOW-leeftijd en langzamere stijging van die leeftijd in de toekomst. flexibeler pensioenen voor mensen met zware beroepen en nieuwe spelregels voor pensioenfondsen waardoor dreigende kortingen van de baan zijn. Voor zzp'ers komt geen verplicht pensioen, maar komen er wel fiscale regeling om het aantrekkelijker te maken om een pensioen op te bouwen. Sociale partners bereikten in juni 2020 een akkoord over verdere uitwerking.

Klimaatakkoord

In juni 2019 presenteerde het kabinet plannen om de uitstoot van broeikasgassen in 2030 met 50 procent te verminderen ten opzichte van 1990. Bij de voorbereiding van de plannen waren meer dan 100 partijen betrokken. Belangrijke voorgestelde maatregelen zijn: geleidelijke verhoging van de belasting op gas, grotere bijdragen van bedrijven aan duurzame energie, invoering van een CO2-belasting vanaf 2021, stimulering van elektrisch autorijden en verduurzaming van de veestapel.

Aanpak stikstof/Pfas

Door uitspraken van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State moesten diverse projecten worden stopgezet. Het gaat onder meer om projecten in bouw, veehouderij en infrastructuur. Het Programma Aanpak Stikstof (PAS) verhindert activiteiten die tot extra stikstofuitstoot leiden. In oktober 2019 kwam het kabinet met een pakket maatregelen. Daarbij werd gekozen voor gebiedsgerichte aanpak. Boeren die willen stoppen krijgen steun en er wordt geļnvesteerd in natuurherstel. Er komen extra financiėle middelen.

De aanwezigheid van de giftige stof Pfas in de bodem zorgde eveneens voor het stopzetten van bouwprojecten.

In november 2019 kwam het kabinet met noodmaatregelen om (voortzetting) van bouwprojecten mogelijk te maken. Zo ging de maximumsnelheid overdag naar 100 km p/u. Minister Schouten kwam met een wetsvoorstel.

Groeifonds

In september 2020 presenteerden de ministers Hoekstra en Wiebes een Nationaal Groeifonds waaruit investeringen kunnen worden gedaan die bijdragen aan de economische groei en aan het behalen van klimaatdoelen.

Coronacrisis

Vanaf maart 2020 werden een reeks maatregelen genomen en van burgers gevraagd om de verspreiding van het coronavirus af te remmen en beheersbaar te houden. Op 15 maart besloot het kabinet tot sluiting voor drie weken van alle scholen en de horeca. Eerder waren bijeenkomsten (zoals concerten) met 100 mensen al afgeraden. De maatregelen werden de later verlengd; het afgelasten van evenementen zelfs tot 1 september. Wel gingen vanaf mei de basisscholen en kinderopvang weer deels open. Ook beperkingen voor het voortgezet onderwijs verdwenen. Per 1 juni werden maatregelen versoepeld in onder meer horeca en cultuur. Daarna volgden andere sectoren en werden reisbeperkingen verminderd.

Er werden verder maatregelen genomen om ondernemers en zzp'ers te ondersteunen. In mei volgde een tweede steunpakket voor het bedrijfsleven. Ook andere sectoren (zoals de cultuur) kregen financiėle steun. In april werd besloten tussen de 2 en 4 miljard euro aan steun te verlenen aan Air France/KLM. In juni werd daarover een akkoord bereikt met de luchtvaartmaatschappij.

In oktober 2020 besloot het kabinet tot een gedeeltelijke 'lockdown' waarbij onder meer café's en restaurants werden gesloten, sportwedstrijden werden beperkt en het dragen van een mondkapje in openbare binnenruimtes nagenoeg werd voorgeschreven. Dit was noodzakelijk vanwege een snelle stijging van het aantal besmettingen en ziekenhuisopnames.

Vanwege het niet teruglopen en zelfs oplopen van de besmettingen gingen half december voor vijf weken nieuwe, strengere maatregelen in, zoals sluiten van scholen en niet-essentiėle winkels. Later werd enige maanden een avondklok ingesteld. Het kabinet trof tevens voorbereiding om begin januari 2020 met vaccineren te kunnen beginnen.

Vanaf mei 2021 werden de maatregelen geleidelijk versoepeld en per 26 juni 2021 volgende grotere stappen. Daarna was er wel weer sprake van een toenemend aantal besmettingen. Na invoering van een coronapas (voor onder meer theater-, sport- en horecabezoek) en door een hoge vaccinatiegraad en teruglopend aantal ziekenhuisopnames konden per 25 september de meeste regels vervallen, zoals aanbeveling om thuis te werken en de onderlinge anderhalve meter afstand.

In november en december werden regels echter opnieuw verscherpt na oplopende besmettingen en ziekenhuisopnames. Vanwege de omikronvariant van het virus werd 18 december 2021 tot een lockdown van vier weken besloten.

Afghanistan

De machtsovername door de Taliban in Afghanistan in 2021 leverde direct gevaar op voor aanwezige Nederlanders en voor Afghanen die voor internationale missies werkten. Zowel de evacuaties als de opvang van asielzoekers leverden problemen op.

Kinderopvangtoeslagaffaire

Het harde fraudebeleid bij kinderopvangtoeslag leidde er tussen 2010 en 2019 toe dat duizenden gezinnen in ernstige problemen kwamen. Vooral door inspanningen van de Kamerleden Omtzigt en Leijten kwamen in 2019 omvang en aard van de affaire naar buiten. Het ging daarbij ook om het achterhouden van stukken in rechtbanken, etnische profilering en onvolledige informatie aan het parlement.

Een parlementaire ondervraging in 2020 bevestigde dit beeld en toonde aan dat ambtenaren en bewindspersonen signalen niet hadden opgepakt. Het kabinet besloot daarop de toegezegde compensatie sneller en simpeler te gaan verlenen, via een eerste generiek bedrag van € 30.000. In 2021 besloot het kabinet de publieke en private schulden van de gedupeerden over te nemen.

Op 15 januari 2021 bood het kabinet zijn ontslag aan naar aanleiding van deze affaire.

Onder verantwoordelijkheid van het kabinet-Rutte III werden vier troonredes uitgesproken.

Meer over

• 1. 

  De Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) is een rechtse liberale partij, met op onder meer ethisch gebied progressievere standpunten. Politiek leider is sinds 14 augustus 2023 Dilan Yesilgöz-Zegerius. De partij werd opgericht in 1948 als opvolger van de Partij van de Vrijheid (PvdV), die weer een voortzetting was van de vooroorlogse Liberale Staatspartij (LSP).
   
• 2. 

  Democraten 66 (D66) is een hervormingsgezinde sociaal-liberale partij. De huidige politiek leider is Rob Jetten. De partij werd opgericht op 14 oktober 1966 door 44 'homines novi', waarvan er 25 eerder bij andere politieke partijen actief waren geweest. Belangrijkste initiatiefnemer en voorman (tot 1998) was de oud-journalist Hans van Mierlo.
   
• 3. 

  Het Christen-Democratisch Appèl (CDA) is een christelijk geïnspireerde partij in het centrum van het politieke spectrum. Henri Bontenbal is momenteel politiek leider van het CDA. De partij werd opgericht op 11 oktober 1980 als fusie van Anti-Revolutionaire Partij (ARP), Christelijk-Historische Unie (CHU) en Katholieke Volkspartij (KVP).
   
• 4. 

  De ChristenUnie is een christelijke partij, met op sociaal en ecologisch gebied progressieve en op ethisch gebied behoudender standpunten. Politiek leider van de ChristenUnie is sinds januari 2023 Mirjam Bikker. De partij ontstond in januari 2000 als samenwerkingsverband tussen het Gereformeerd Politiek Verbond (GPV) en de Reformatorische Politieke Federatie (RPF). Per 22 januari 2000 zijn de partijen gefuseerd.
   
• 5. 

  Op 15 maart 2017 waren er Tweede Kamerverkiezingen. Het ging om een reguliere verkiezing na afloop van de volledige kabinetsperiode, maar er lagen ook drie grondwetsvoorstellen voor die in eerste lezing waren aanvaard door beide Kamers. Winnaars waren GroenLinks, D66, PVV en CDA, terwijl de twee regeringspartijen verloren. Voor de PvdA was dat verlies zelfs 29 zetels. De VVD bleef wel de grootste. Nieuw in de Kamer waren DENK en Forum voor Democratie.
   
• 6. 

  Dit kabinet werd door VVD en PvdA gevormd na de Tweede Kamerverkiezingen van 12 september 2012. VVD-leider Mark Rutte werd voor de tweede keer premier. Onder leiding van informateurs Wouter Bos en Henk Kamp wisten de coalitiepartijen hun grote onderlinge verschillen te overbruggen. De formatie van het kabinet-Rutte II was één van de snelste kabinetsformaties ooit.
   
• 7. 

  Mark Rutte (1967) is sinds 1 oktober 2024 secretaris-generaal van de NAVO. Hij was van 14 oktober 2010 tot 2 juli 2024 minister-president en minister van Algemene Zaken. Sinds 2006 was hij politiek leider van de VVD. In 2006-2010 was de heer Rutte fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Hij was van 17 juni 2004 tot 28 juni 2006 staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap belast met wetenschapsbeleid, beroepsonderwijs en studiefinanciering. Daarvoor was hij bijna twee jaar staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid belast met onder andere volksverzekeringen, bijstand en arbeidsomstandigheden. De heer Rutte was eerder voorzitter van de JOVD en manager bij een werkmaatschappij van Unilever.
   
• 8. 

  Op 2 juli 2020 stelde de Tweede Kamer de tijdelijke parlementaire ondervragingscommissie (POK) in die onderzoek zou gaan doen naar de problemen bij de aanpak van vermeende fraude bij het uitkeren van toeslagen voor kinderopvang. Met deze mini-enquête wilde de Kamer nagaan in hoeverre bewindspersonen betrokken waren bij de gekozen aanpak van de afdeling Toeslagen van de Belastingdienst. Ook wilde de Kamer weten waarom het zo lang duurde voor de politieke leiding ingreep. Voorzitter van de ondervragingscommissie was Chris van Dam.
   
• 9. 

  Dit kabinet van VVD, D66, CDA en ChristenUnie kwam na de langste formatie sinds de Tweede Wereldoorlog tot stand. Negen maanden na de verkiezingen van 17 maart 2021 en bijna een jaar na de ontslagneming van het kabinet-Rutte III stond er een nieuw kabinet op het bordes. Premier Mark Rutte leidde voor de vierde keer een kabinet.
   
• 10. 

  Kabinetsformaties na de verkiezingen duren sinds 1946 gemiddeld 103 dagen. Formaties van tussenkabinetten zijn daarbij buiten beschouwing gelaten. Soms komt het voor dat na een kabinetscrisis zonder nieuwe verkiezingen een ander of overgangskabinet wordt gevormd. Dergelijke formaties verlopen doorgaans veel sneller.
   
• 11. 

  GroenLinks is een progressieve partij, die duurzaamheid hoog in het vaandel heeft. De partij werd opgericht op 24 november 1990 als fusie van de Communistische Partij van Nederland (CPN), de Evangelische Volkspartij (EVP), de Politieke Partij Radikalen (PPR) en de Pacifistisch-Socialistische Partij (PSP). GroenLinks trok samen met de PvdA op en deed met een gezamenlijke lijst mee aan de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023. Frans Timmermans leidt de gezamenlijke fractie in de Tweede Kamer.
   
• 12. 

  Politicus van PvdA-huize met veel gezag als topadviseur en kritisch beschouwer van politiek en bestuur. Topambtenaar ministerie van Algemene Zaken, die optrad als secretaris van achtereenvolgende kabinetsformateurs en jarenlang adviseur was van de minister-president. Regeringscommissaris reorganisatie rijksdienst. Hoogleraar bestuurswetenschappen. Als PvdA'er lid en voorzitter van de Eerste Kamer. Bepleitte een actievere rol voor de Eerste Kamer bij de bewaking van de kwaliteit van de wetgeving, ook Europees. Bijna vijftien jaar vicepresident Raad van State en in die positie de voornaamste adviseur van de koningin bij kabinetsformaties en zelf informateur in 1994, 1999, 2010, 2017 en opnieuw in 2021. Is sinds 2012 minister van staat.
   
• 13. 

  Bij het aantreden van een nieuw kabinet worden de nieuwe ministers en alle staatssecretarissen beëdigd. Zittende ministers gaan over in het nieuwe kabinet. Feitelijk wordt besloten het door hen gevraagde ontslag niet te verlenen (of zij komen terug op hun verzoek hun portefeuilles ter beschikking te stellen). Wel kunnen bewindslieden in het nieuwe kabinet een andere functie krijgen, maar dit wordt bij Koninklijk Besluit geregeld.
   
• 14. 

  Als een kabinet of minister ontslag heeft gevraagd aan de Koning(in), maar dit ontslag nog niet is verleend, noemen we dat demissionair. Het is na 1922 gebruikelijk dat een kabinet op de dag van de verkiezingen zijn ontslag aanbiedt, tenzij het dat eerder al had gedaan vanwege een kabinetscrisis.
   
• 15. 

  De zittingsperiode van een kabinet valt samen met de zittingsduur van de Tweede Kamer, namelijk vier jaar. Het is echter niet vanzelfsprekend dat alle kabinetten de rit tot het einde uitzitten. Bij een tussentijdse crisis wordt de Tweede Kamer ontbonden en komen er nieuwe verkiezingen. Op basis van de nieuwgekozen Tweede Kamer wordt een nieuw kabinet gevormd.
   
• 16. 

  Alexandra van Huffelen (1968) was van 10 januari 2022 tot 2 juli 2024 staatssecretaris Koninkrijksrelaties en digitalisering in het kabinet-Rutte IV. Daarvoor was zij vanaf 29 januari 2020 staatssecretaris van Financiën, belast met toeslagen en douane. Mevrouw Van Huffelen was van 11 juni 2019 tot 29 januari 2020 Eerste Kamerlid voor D66 en eerder onder meer wethouder voor duurzaamheid in Rotterdam. In 2014 werd zij algemeen directeur van het Amsterdamse Gemeentelijke Vervoersbedrijf. Daarvoor was zij werkzaam in de energiesector en interim-manager bij "De Publieke Zaak". Als Eerste Kamerlid hield zij zich bezig met economische zaken en klimaat en financiën. Sinds 2024 is zij partijvoorzitter en sinds 2015 bestuursvoorzitter van de Radboud Universiteit.
   
• 17. 

  Hans Vijlbrief (1963) is sinds 6 december 2023 lid van de Tweede Kamerfractie van D66. Eerder was hij dat van 31 maart 2021 tot 10 januari 2022. Van 10 januari 2022 tot 2 juli 2024 was hij staatssecretaris Mijnbouw (met name de Groningse problematiek) in het kabinet-Rutte IV en daarvoor vanaf 29 januari 2020 staatssecretaris van Financiën (belastingen). De heer Vijlbrief was in 2018-2020 voorzitter van de Eurogroup working group. Van 2011 tot 2018 was hij thesaurier-generaal op het ministerie van Financiën. Bovendien was hij voorzitter van het Europese noodfonds EFSF. Hij is woordvoerder financiën, fiscaliteit, arbeidsmarkt, wonen, pensioenen en toeslagen en voorts voorzitter van de commissie Asiel en Migratie.
   
• 18. 

  Bas van 't Wout (1979) was van 20 januari tot 25 mei 2021 minister van Economische Zaken en Klimaat in het demissionaire kabinet-Rutte III. Van 9 juli 2020 tot 20 januari 2021 was hij staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Verder was van 20 september 2012 tot 2 juli 2020 en van 31 maart tot 2 juni 2021 Tweede Kamerlid voor de VVD. Sinds 25 mei 2021 was de heer Van 't Wout op non-actief als minister. Hij was eerder raadslid in Amsterdam, strategisch adviseur en voorts onder meer politiek assistent van de Amsterdamse VVD-wethouder Geert Dales, van de Amsterdamse VVD-fractievoorzitter Eric van der Burg, alsmede van Mark Rutte. De heer Van 't Wout was vicefractievoorzitter.
   
• 19. 

  Tamara van Ark (1974) was van 9 juli 2020 tot en met 3 september 2021 minister voor Medische zorg in het kabinet-Rutte III. Daarvoor was zij vanaf 27 oktober 2017 staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Mevrouw Van Ark was van 27 juni 2010 tot 26 oktober 2017 en van 31 maart tot 3 september 2021 Tweede Kamerlid voor de VVD. In haar eerste Kamerperiode was zij onder meer woordvoerster langdurige zorg, thuiszorg, emancipatie en homo-emancipatiebeleid. Mevrouw Van Ark was wethouder van de in 2010 gevormde gemeente Zuidplas en zij was dat eerder in Nieuwerkerk aan den IJssel. Daarvoor werkte zij als teamchef van de Dienst sociale zaken in Rotterdam-Feijenoord.
   
• 20. 

  2018
  - Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) en de Wet zorg en psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten. Hiermee wordt verplichte zorg aan personen met een psychische stoornis geregeld. Daarbij wordt hun rechtspositie gewaarborgd en moet dwang zoveel mogelijk worden voorkomen en in tijd beperkt. De officier van justitie krijgt, in samenwerking met ketenpartners, een actieve rol als verzoeker. Zorg kan ook worden verleend als een patiënt daarmee niet instemt. Dat moet dan gebeuren op basis van een zorgplan. Onvrijwillige zorg mag alleen als uiterste middel worden gebruikt, nadat eerst een stappenplan is doorlopen.
   
• 21. 

  In de integrale tekst van de troonrede 2021 is door de redactie structuur aangebracht, zodat u snel tussen de onderdelen kunt navigeren.