Mr. J.P.R. Tak van Poortvliet - Main contents

Liberale Zeeuwse staatsman in de tweede helft van de negentiende eeuw. Begon als commies-griffier van de Tweede Kamer en was vanaf 1870 een actief Kamerlid, die onder andere de aanzet gaf tot twee enquêtes. Werd in het kabinet-Kappeyne van de Coppello i minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid. Behoorde tot de vooruitstrevende liberalen en streefde in zijn tweede ministersperiode (van Binnenlandse Zaken) in het kabinet-Van Tienhoven i naar kiesrechtuitbreiding. Ontbond in 1894 de Kamer vanwege het verzet tegen dat voorstel. De verkiezingen stonden geheel in het teken van zijn kiesrechtvoorstel. Was na zijn nederlaag een gebroken man, wiens rol was uitgespeeld. Hem werd wel eens gebrek aan tact en plooibaarheid verweten.

Liberalen, Kappeynianen, Liberale Unie, Vooruitstrevende Kamerclub, Vrijzinnig-Democratische Kamerclub (1897-1901)
functie(s) in de periode 1870-1904: lid Tweede Kamer, lid Eerste Kamer, minister

• - 

  Mr. J.P.R. Tak, from 1862 until July 1874 (naamstoevoeging "Van Poortvliet" in 1874)
• - 

  Mr. J.P.R. Tak van Poortvliet, from July 1874

• - 

  liberaal
• - 

  Kappeyniaan, from 1879 until 1884
• - 

  Takkiaan, 1894

• - 

  Vooruitstrevend-Liberale Kamerclub, from 16 May 1894 until September 1897
• - 

  Vrijzinnig-Democratische Kamerclub, from September 1897 until January 1901

• - 

  commies van staat, Raad van State, from 1863 until 1865
• - 

  commies-griffier Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 15 March 1865 until 20 December 1870
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 21 October 1870 until 10 July 1875 (voor het kiesdistrict Middelburg)
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 20 September 1875 until 7 November 1877 (voor het kiesdistrict Zutphen)
• - 

  minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid, from 7 November 1877 until 20 August 1879
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 24 February 1880 until 11 October 1884 (voor het kiesdistrict Amsterdam)
• - 

  lid Eerste Kamer der Staten-Generaal, from 17 November 1884 until 17 August 1887 (voor Noord-Holland)
• - 

  dijkgraaf Hoogheemraadschap van Delfland, from 15 September 1887 until 20 August 1891
• - 

  lid Eerste Kamer der Staten-Generaal, from 19 September 1887 until 27 March 1888 (voor Noord-Holland)
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 1 May 1888 until 21 August 1891 (voor het kiesdistrict Amsterdam)
• - 

  minister van Binnenlandse Zaken, from 21 August 1891 until 8 May 1894
• - 

  tijdelijk voorzitter van de ministerraad, from 22 March 1894 until 8 May 1894 (na aftreden Van Tienhoven)
• - 

  lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, from 16 May 1894 until 24 January 1901 (1894-1897 voor het kiesdistrict Amsterdam, 1897-1901 voor het kiesdistrict Beverwijk)
• - 

  lid Eerste Kamer der Staten-Generaal, from 31 January 1901 until 26 January 1904 (voor Noord-Holland)

• - 

  kabinetsformateur, from 31 July 1882 until 8 August 1882 (niet geslaagd)

In de uitgebreide versie is een overzicht van partijpolitieke functies opgenomen.

• - 

  voorzitter Raad van Bestuur KPM (Koninklijke Pakket-Maatschappij), until August 1891 (medeoprichter)
• - 

  voorzitter commissie belast met het afnemen der examens voor de betrekkingen van leerling-consul en vice-consul, from 4 July 1894 until 26 January 1904
• - 

  hoofdingeland Hoogheemraadschap van Rijnland, from 1896
• - 

  voorzitter Raad van Commissarissen Stoomvaartmaatschappij "Zeeland"

• - 

  lid Centrale Afdeling (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from March 1898 until September 1898
• - 

  voorzitter Commissie van Rapporteurs voor hoofdstuk V (Binnenlandse Zaken) 1899 (Tweede Kamer der Staten-Generaal)
• - 

  lid Centrale Afdeling (Tweede Kamer der Staten-Generaal), from November 1899 until March 1900
• - 

  voorzitter Commissie van Rapporteurs voor hoofdstuk V (Binnenlandse Zaken) 1901 (Tweede Kamer der Staten-Generaal)

U ziet een selectie van de nevenfuncties. In de uitgebreide versie is een overzicht van nevenfuncties in te zien.

In de uitgebreide versie is een overzicht van de opleiding(en) opgenomen.

• - 

  Sprak als Kamerlid onder meer over waterstaat, buitenlandse zaken, justitiële onderwerpen, financiën, spoorwegen en koloniale zaken
• - 

  Diende in 1874 samen met vijf andere leden een voorstel in om een parlementaire enquête te houden naar de Nederlandse koopvaardij
• - 

  Diende in 1881 met zeven andere leden een voorstel in om een parlementaire enquête te houden naar de Nederlandsche spoorwegen
• - 

  Speelde in 1882 een belangrijke rol bij de verwerping van het Handelstractaat met Frankrijk, wat voor het kabinet-Van Lynden van Sandenburg reden was om zijn ontslag in te dienen

• - 

  Stemde in 1872 tegen artikel 1 van de ontwerp-Wet op de inkomstenbelasting van minister Blussé, nadat een door hem ingediend amendement met 50 tegen 28 stemmen was verworpen. Dit amendement beoogde de inkomstenbelasting te baseren op het zuivere jaarlijkse inkomen uit onroerende en roerende goederen, arbeid, beroepen, handel, nijverheid en uit wachtgelden en pensioenen uit openbare kassen. Het wetsvoorstel werd na de verwerping ingetrokken.

• - 

  Diende in 1878 een wetsvoorstel in tot aanleg en verbetering van enige werken ten behoeve der binnenlandse scheepvaart (Kanalenwet). Dit behelsde onder andere aanleg van een kanaal door de Gelderse vallei van Amsterdam naar de Boven-Waal en aanleg van kanalen in Gelderland en Limburg. Na verwerping van artikel 1 op 20 mei 1879 met 40 tegen 39 stemmen trok hij het voorstel in. Dit was de inleiding tot de val van het kabinet-Kappeyne van de Coppello.
• - 

  Steunde als minister van Binnenlandse Zaken met nooduitkeringen armlastige gemeenten
• - 

  Stelde in 1892 de Centrale Commissie voor de Statistiek in
• - 

  Diende in 1892 een ontwerp-Kieswet in, waarbij een aanzienlijke uitbreiding van het mannenkiesrecht (circa 75% van alle mannen) werd voorgesteld. Vereisten voor het verkrijgen van kiesrecht waren volgens dit voorstel: het kunnen lezen en schrijven en het niet van de bedeling leven. Aanneming met 57 tegen 41 stemmen op 9 maart 1894 van een amendement-De Meijier leidde tot intrekking van het wetsvoorstel, gevolgd tot ontbinding van de Tweede Kamer. Tak had aanneming van het amendement slechts ontraden. De verkiezingsstrijd die hierop volgde, stond geheel in het teken van het voorstel van Tak, waarbij de scheiding tussen voor- en tegenstanders dwars door de politieke stromingen liep (de zogenaamde Takkianen en anti-Takkianen).

• - 

  Bracht in 1878 de Lokaalspoorwegwet tot stand, die aanleg van staatswege van lokaalspoorwegen (buiten het hoofdnet) mogelijk maakte

• - 

  Kreeg in 1882 na de val van het kabinet-Van Lynden op 12 juli schriftelijk het verzoek een kabinet te vormen. Pas na enige aandrang - de koning had geen behoefte aan een onderhoud - werd overleg toegestaan, waartoe hij op 30 juli naar Frankfurt am Main afreisde waar de koning zich toen bevond. Daar vond op 31 juli alsnog een onderhoud plaats. Hij legde op 8 augustus 1882 de opdracht neer, omdat de koning grondwetsherziening afwees.
• - 

  Werd in maart 1884 als derde op de voordracht voor het Tweede Kamervoorzitterschap gezet
• - 

  Was in 1896 de enige afwezige bij de stemming over de ontwerp-Kieswet van Van Houten
• - 

  Sprak vanwege zijn slechte gezondheid in november 1897 voor het laatst in de Tweede Kamer. Werd desondanks in 1901 nog tot Eerste Kamerlid gekozen.
• - 

  Kon zich de laatste jaren van zijn leven, ook toen hij Eerste Kamerlid was, door ziekte nauwelijks nog verstaanbaar maken

• - 

  Medeoprichter en aandeelhouder Stoomvaartmaatschappij Zeeland
• - 

  Eén van zijn dochters was gehuwd met een zoon van S.M.S. de Ranitz, Tweede Kamerlid

• - 

  Was een boekenwurm. Toen zijn rol in de politiek was uitgespeeld, reisde hij - voor zover zijn gezondheid dat toeliet - door Zuid-Duitsland en Zwitserland en snuffelde in boekwinkels en antiquariaten naar publicaties van oude revolutionairen, waarmee hij zijn vriend Hendrik Quack gelukkig maakte.

• - 

  Werd in 1888 in het district Doetinchem na herstemming verslagen door J.G.S. Bevers (rk)
• - 

  Werd in 1891 in het district Delft na herstemming verslagen door H.A. van de Velde (arp)
• - 

  Werd in 1897 in de districten Amsterdam IX en Beverwijk gekozen. Nam zijn benoeming aan in Beverwijk. Versloeg in Amsterdam IX A. Kuyper (arp) en in Beverwijk Th.L.M.H. Borret (rk), in beide gevallen na herstemming.
• - 

  Werd in 1897 in het district Schiedam in de eerste stemmingsronde verslagen door O.J.H. graaf van Limburg Stirum (v.a.r.)
• - 

  Werd in 1901 bij een tussentijdse verkiezing van een Eerste Kamerlid in Provinciale Staten van Noord-Holland met 41 van de 71 stemmen gekozen. Op J.G. Gleichman werden 15 stemmen uitgebracht.

U ziet een selectie van wetenswaardigheden. In de uitgebreide versie is een overzicht van wetenswaardigheden opgenomen.

• - 

  Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek, deel IV, 1295
• - 

  W.P. Secker, J.P.R. Tak van Poortvliet (1839-1904), in: "Van Thorbecke tot Telders" (1993)
• - 

  "Tak van Poortvliet", in: D. Hillenius, "De bewoners van de Alexanderhof" (Den Haag, 1994)
• - 

  "Dagboeken en aantekeningen van Willem Hendrik de Beaufort 1874-1918", uitgegeven door J.P. de Valk en M. van Faassen, RGP kleine serie 74, band 2 (1993), p. 1008
• - 

  Onze Afgevaardigden, 1897
• - 

  Ned. Patriciaat, 1911, 1958

In de uitgebreide versie is een overzicht van publicaties opgenomen.

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Speciaal voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn de biografieën van alle kansrijke (volgens de peilingen) kandidaten in uitgebreide vorm raadpleegbaar op parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.