Partij voor de Vrijheid (PVV) - Main contents

De Partij voor de Vrijheid (PVV) is een populistische partij, met zowel conservatieve, 'rechtse' als 'linkse' standpunten. De PVV is op 22 februari 2006 geregistreerd bij de Kiesraad door Geert Wilders i, na zijn vertrek bij de VVD. Hij is sindsdien ook de politiek leider.

De PVV behaalde in de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023 i 37 zetels, een winst van 20 zetels ten opzichte van hun resultaat in 2021. De PVV werd hiermee voor het eerst in haar bestaan de grootste fractie in de Tweede Kamer. De partij heeft vier zetels in de Eerste Kamer en zes zetels in het Europees Parlement.

De PVV was tot 2 juli 2024, met uitzondering van de periode 2010-2012 waarin het het kabinet Rutte I i gedoogde, in de oppositie. Sinds 2 juli 2024 is de PVV één van de regeringspartijen.

*Hoewel er wel een vereniging bestaat met de naam 'Partij voor de Vrijheid' (voorheen Vereniging Groep Wilders) is het niet mogelijk lid te worden van de PVV. Geert Wilders is het enige lid van deze vereniging.

De PVV neemt sinds 2006 deel aan de Tweede Kamerverkiezingen i. Hoeveel zetels behaalde de partij per verkiezing en nam de partij vervolgens deel in de oppositie of regering?

De PVV is sinds 2011 vertegenwoordigd in de Eerste Kamer. Hoeveel zetels behaalde de partij en met welke kandidaten deed de partij mee?

Het leidende beginsel van de PVV is ijveren voor een 'vrij, welvarend en onafhankelijk Nederland'. De PVV keert zich met name tegen 'islamisering van de Nederlandse samenleving', waarvan in haar ogen sprake is, en zet zich verder af tegen 'links' in brede zin (subsidies, ontwikkelingssamenwerking, bureaucratie, Europese samenwerking, publieke omroep).

In 2005 werden in een verklaring de strijd tegen de 'nationale en Brusselse elite' en fundamentele aanpak van problemen op het gebied van migratie, economische ontwikkeling en veiligheid als kernpunten genoemd. Nederland moet volgens die verklaring weer politiek, cultureel en economisch onafhankelijk worden.

De PVV kent geen leden. Geert Wilders is het enige lid van de vereniging Partij voor de Vrijheid. De PVV kent dus ook geen lokale organisaties of afdelingen.

Meer informatie over de interne organisatie van de PVV:

Oprichting en opkomst

In juni 2004 presenteerden de VVD-kamerleden Geert Wilders en Gert-Jan Oplaat i een tienpuntenplan waarin voor een rechtsere koers voor de partij werd gepleit. Naast het tweede punt uit dit plan ('Turkije mag nooit lid worden van de EU') veroorzaakte vooral het feit dat de twee hun partij niet vooraf hadden ingelicht en in plaats daarvan zelf de publiciteit hadden gezocht problemen. Het kwam uiteindelijk in september 2004 definitief tot een breuk tussen de VVD en Wilders, die met behoud van zijn zetel in de Tweede Kamer bleef. Mede-opsteller van het plan Gert-Jan Oplaat bleef de VVD trouw.

Tussen 2004 en 2006 vormde Wilders de eenmansfractie die aangeduid werd als de 'Groep Wilders'. In zijn in maart 2005 gepubliceerde 'Onafhankelijkheidsverklaring' zette hij de visie uiteen waarop hij zich politiek zou baseren. Tegelijk met de publicatie van dit document richtte hij de Vereniging Groep Wilders op. Het oprichten van deze vereniging was een vereiste om deel te nemen aan Tweede Kamerverkiezingen.

In november 2006 nam de Vereniging Groep Wilders deel aan de verkiezingen onder de naam 'Partij voor de Vrijheid'. De PVV kreeg 5,9 procent van de stemmen en daarmee negen zetels in de Tweede Kamer. Wilders bleef de meest toonaangevende politicus van de negen PVV-kamerleden, maar ook anderen zoals 'partij-ideoloog' Martin Bosma i en de intern kritische Hero Brinkman i kwamen uitgebreid in de belangstelling.

Gedoogpartner

De felle oppositie die de PVV gedurende vier jaar had gevoerd werd in 2010 beloond met een ongekende winst van vijftien zetels in de Tweede Kamer. Hoewel Wilders steeds in het defensief werd gedwongen door in opspraak komende kandidaten en Kamerleden hadden Mark Rutte i (VVD) en Maxime Verhagen i (CDA) voldoende vertrouwen in zijn partij om hem bij het formatieproces te betrekken.

De constructie van het kabinet Rutte-I i was uniek voor Nederland: VVD en CDA zouden een minderheidsregering vormen die in het parlement op de gedoogsteun van de PVV kon rekenen. Het kabinet echter ten val toen in het voorjaar van 2012 de PVV niet akkoord wilde gaan met aanvullende bezuinigingen en de gedoogsteun opzegde. Deze 'Catshuiscrisis' i werd de PVV door de regeringspartijen zwaar aangerekend. VVD en CDA zien sinds dit conflict geen grond meer voor samenwerking met de PVV.

Uitbouw en oppositie

Sinds 2011 is de PVV ook buiten de Tweede Kamer vertegenwoordigd. In dat jaar nam de partij voor het eerst deel aan de verkiezingen voor de Provinciale Staten en behaalde ze 10 zetels in de Eerste Kamer. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 nam de partij alleen deel in Den Haag en Almere, bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 was dat in ca. 30 gemeenten.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2012 ging de winst uit 2010 weer deels verloren (negen zetels verlies). Ondanks dit verlies voerde de PVV wederom felle oppositie. In 2017 en 2021 haalde de PVV bij de Tweede Kamerverkiezingen respectievelijk 20 en 17 zetels. Daarmee is de partij een stabiele partij geworden op de rechterflank van de Tweede Kamer.

Meer over

Kijk voor meer informatie over de PVV op de website van het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen (DNPP).

Van het DNPP verscheen bovendien de bundel Wilders Gewogen. 15 jaar reuring in de Nederlandse politiek (Boom, 2019).