Voorzitter Eerste Kamer

De Eerste Kamervoorzitter leidt de vergadering van de Eerste Kamer¹ en is tevens voorzitter van het College van fractievoorzitters² en het College van Voorzitter en Ondervoorzitters³ (interne organisatie). Hij zit ook de Verenigde Vergaderingen⁴ voor. Daarnaast vertegenwoordigt de voorzitter de Kamer naar buiten toe, zoals in contacten met buitenlandse parlementen en bij ontvangsten van gasten.

De Eerste Kamervoorzitter is ook Kamerlid. De voorzitter neemt deel aan de vergaderingen van de fractie⁵ en stemt in de plenaire vergadering⁶ mee. Als de Kamervoorzitter wenst aan het debat deel te nemen, neemt een van de ondervoorzitters de voorzittershamer over.

De voorzitter wordt bijgestaan door de Griffier⁷. De huidige voorzitter van de Eerste Kamer is Jan Anthonie Bruijn⁸ .

De Kamervoorzitter heeft de leiding over de vergadering en is belast met de handhaving van de orde. Daartoe heeft de voorzitter een aantal middelen ter beschikking die in het Reglement van Orde van de Eerste Kamer⁹ - artikel 69 tot en met 75 - staan beschreven.

Kort samengevat heeft de voorzitter drie ordemaatregelen ter beschikking: de vermaning, het ontnemen van het woord en de uitsluiting van de vergadering. Een ander middel om de ordentelijkheid van debatten te bewaren is het feit dat Kamerleden, net als in de Tweede Kamer, via de voorzitter spreken. Zij debatteren nooit direct tegen elkaar maar altijd via de onpartijdige voorzitter.

Uit hoofde van het voorzitterschap van het College van Voorzitter en Ondervoorzitters heeft de Kamervoorzitter ook een rol bij het opstellen van de begroting en de benoeming van het ondersteunend personeel van de Eerste Kamer.

Tot slot is het de voorzitter van de Eerste Kamer die als voorzitter van de Verenigde Vergadering de commissie van in- en uitgeleide benoemt. Deze commisse is bij speciale gelegenheden, zoals de inhuldiging van een nieuwe koning¹⁰, verantwoordelijk voor de verwelkoming en begeleiding bij binnenkomst en vertrek van hooggeplaatste gasten.

Het voorzitterschap van zowel de Eerste als de Tweede Kamer wordt geregeld in artikel 61 van de Grondwet. Daarin staat vermeld dat de reglementen van orde¹¹ de voornaamste regels omtrent het voorzitterschap van de Kamers bepalen.

Ter ondersteuning van de voorzitter zijn er meerdere ondervoorzitters. De ondervoorzitters vervangen de voorzitter wanneer deze niet aanwezig kan zijn of wanneer de voorzitter zelf aan het debat wil deelnemen. De ondervoorzitters zijn ook allemaal leden van de Eerste Kamer.

De ambtelijke ondersteuning van de Eerste Kamer is in handen van de griffie, die wordt geleid door de griffier. In die hoedanigheid ondersteunt de griffier de voorzitter van de Eerste Kamer bij diens werkzaamheden.

Verkiezing

De Kamervoorzitter wordt gekozen door de leden en wordt voor de gehele zittingsperiode van de Kamer benoemd. Meestal is een lid van de grootste fractie Voorzitter. In het verleden werd meestal voorkomen dat één partij het voorzitterschap van beide Kamers in handen had.

Inkomen

Een 'gewoon' Eerste Kamerlid¹² ontvangt per 1 januari 2025 een bruto vergoeding van ruim 37.000 euro op jaarbasis, inclusief eindejaarsuitkering. Daar komen vervolgens nog wel enkele onkostenvergoedingen bij. De voorzitter van de Eerste Kamer ontvangt een aanzienlijk hogere honorering, omdat deze gebaseerd is op een halve werkweek.

Pas sinds de Grondwetsherziening van 1983¹³ wordt de voorzitter van de Eerste Kamer rechtstreeks gekozen door de eigen leden. Tot die tijd was het gebruikelijk dat de Koning de voorzitter van de Eerste Kamer benoemde.

Deze regeling stamde uit 1815, het jaar waarin de Eerste Kamer op aandringen van voornamelijk edellieden uit de Zuidelijke Nederlanden werd opgericht. Ook bij de Grondwetsherziening van 1848¹⁴ werd deze benoemingsregeling weliswaar formeel niet veranderd maar ook deze Koninklijke daad viel onder de minsiteriële verantwoordelijkheid¹⁵.

Hoewel voorzitter van de Eerste Kamer een belangrijke functie is, waren het nooit vooraanstaande politici die dat ambt bekleedden. In 1914 was er enige tijd sprake van dat Abraham Kuyper¹⁶ voorzitter zou worden, maar zijn doofheid verhinderde dat. Piet Steenkamp¹⁷ was weliswaar bekend, maar hij was dat vooral geworden als informateur in 1971 en als oprichter en eerste voorzitter van het CDA. Minister of Tweede Kamerlid was hij echter nooit.

Neem contact op met de redactie van PDC voor een volledig overzicht.

foto	naam Eerste Kamervoorzitter	aanvang functie	einde functie
	J.A. (Jan Anthonie) Bruijn	2019-07-02
	A. (Ankie) Broekers-Knol	2013-07-02	2019-06-11
	G.J. (Fred) de Graaf	2011-06-28	2013-07-02
	P.R.H.M. (René) van der Linden	2009-10-06	2011-06-28
	Y.E.M.A. (Yvonne) Timmerman-Buck	2003-06-17	2009-10-06
	G.J.M. (Gerrit) Braks	2001-10-02	2003-06-10
	F. (Frits) Korthals Altes	1997-03-11	2001-10-02
	H.D. (Herman) Tjeenk Willink	1991-06-11	1997-03-11
	P.A.J.M. (Piet) Steenkamp	1983-09-13	1991-06-11
	Th.L.M. (Theo) Thurlings	1973-09-18	1983-09-13
	M. (Maarten) de Niet	1969-09-16	1973-09-18
	J.P. (Jan) Mazure	1966-09-20	1969-09-16
	J.A. (Jan) Jonkman	1951-06-01	1966-09-20
	R. Kranenburg	1946-07-23	1951-06-01

Meer over

• 1. 

  De Eerste Kamer is deel van de volksvertegenwoordiging en heeft met name een rol op wetgevend gebied. Over een wetsvoorstel moet, als de Tweede Kamer het heeft aangenomen, ook door de Eerste Kamer worden gestemd. De Eerste Kamer kan een wetsvoorstel nog tegenhouden.
   
• 2. 

  Het College van fractievoorzitters van de Eerste Kamer adviseert de Eerste Kamervoorzitter over besluiten die hij of zij op basis van het Reglement van Orde moet nemen en over de agenda van de plenaire vergadering. Het College van fractievoorzitters wordt geleid door de Kamervoorzitter en bestaat verder uit de fractievoorzitters van de Kamer. De twee ondervoorzitters van de Eerste Kamer kunnen de vergaderingen bijwonen.
   
• 3. 

  Het College van Voorzitters en Ondervoorzitters bepaalt de taken en instructies van de (plaatsvervangende) griffiers. Bovendien houdt het college toezicht op de leidinggevende taak van de griffier over de ambtelijke organisatie. Ook heeft het college als taak de begroting op te stellen voor de uitgaven van de Eerste Kamer (de zogenaamde 'raming').
   
• 4. 

  De gezamenlijke vergadering van beide Kamers van de Staten-Generaal (de Tweede en Eerste Kamer) heet Verenigde Vergadering. De voorzitter van de Eerste Kamer leidt deze vergadering (artikel 62 Grondwet).
   
• 5. 

  Een organisatie van Kamerleden die deel uitmaken van dezelfde politieke partij en gezamelijke standpunten bepaalt, noemen we een fractie. De fractievoorzitter geeft leiding aan een fractie en treedt als woordvoerder op bij belangrijke debatten. De Eerste Kamerfracties kennen geen fractiecommissies.
   
• 6. 

  De vergadering van alle 75 Eerste Kamerleden noemen we de plenaire vergadering. Deze wordt geleid door de Eerste Kamervoorzitter en wordt gehouden in de historische plenaire zaal. De vergaderzaal bevat een publieke tribune en vergaderingen zijn online te volgen. Alle plenaire vergaderingen zijn openbaar. De vergaderingen worden in de regel gehouden op dinsdagen, maar bij (hoge) uitzondering kan er ook op maandagavond en woensdag vergaderd worden.
   
• 7. 

  De hoogste ambtenaar bij de Eerste Kamer is de griffier. Je zou hem of haar de secretaris-generaal of directeur van de Kamer kunnen noemen: de griffier heeft de leiding over de organisatie van de Kamer. De huidige griffier is de vijftiende griffier van de Eerste Kamer sinds 1815. De heer R. Nehmelman bekleedt sinds 1 oktober 2018 deze functie en werd op 2 oktober beëdigd.
   
• 8. 

  Jan Anthonie Bruijn (1958) is sinds 2 juli 2019 voorzitter van de Eerste Kamer. Hij is sinds 6 november 2012 Eerste Kamerlid voor de VVD. De heer Bruijn was hoogleraar immunopathologie (gespecialiseerd in nierziekten) in Leiden. Hij was in 2010, 2012 en 2017 voorzitter van de commissie die het VVD-verkiezingsprogramma opstelde. Voor hij Kamervoorzitter werd, hield de heer Bruijn zich als Eerste Kamerlid met name bezig met onderwijs en zorg.
   
• 9. 

  Het Reglement van Orde bevat regels over de gang van zaken en organisatie in de Eerste Kamer. Wie mag wanneer spreken, hoe komt een besluit tot stand, wat zijn de taken van commissies, welke bevoegdheden heeft de voorzitter en op welke momenten kunnen Kamerleden vragen stellen.
   
• 10. 

  De Grondwet bepaalt dat een nieuwe Koning zo spoedig mogelijk na aanvang van zijn koninklijk gezag in Amsterdam in een openbare Verenigde Vergadering van de Staten-Generaal moet worden ingehuldigd. De Koning legt ten overstaan van de Staten-Generaal en delegaties van de Staten uit het Caribische deel van het Koninkrijk de eed of belofte af.
   
• 11. 

  Een Reglement van Orde bevat regels over de gang van zaken in een vergadering, bijvoorbeeld van de Tweede en Eerste Kamer en van de ministerraad. Het gaat dan bijvoorbeeld om de wijze van besluitvorming, de volgorde van spreken door aanwezigen en het vastleggen van besluiten. Het reglement wordt door de organisatie waarvoor het van toepassing is zelf vastgesteld.
   
• 12. 

  De Eerste Kamer bestaat uit 75 parlementariërs: volksvertegenwoordigers die op basis van evenredige vertegenwoordiging voor een periode van vier jaar worden gekozen via de kieslijst van een politieke partij. De leden worden indirect gekozen: eerst kiezen burgers leden van de Provinciale Staten. Zij kiezen daarna de Eerste Kamerleden.
   
• 13. 

  In 1983 werd de Grondwet ingrijpend herzien. De hoofdstukindeling werd gewijzigd, teksten werden gemoderniseerd, overbodig geachte artikelen werden geschrapt, en er kwamen bepalingen over sociale grondrechten en een algemene antidiscriminatiebepaling.
   
• 14. 

  De Grondwetsherziening van 1848 legde de basis voor ons huidige stelsel van parlementaire democratie. Niet langer was de Koning, maar waren de ministers verantwoordelijk voor het beleid. De Tweede Kamer kreeg veel meer invloed en werd bovendien rechtstreeks - weliswaar voorlopig nog door een beperkte groep kiezers - gekozen.
   
• 15. 

  De ministeriële verantwoordelijkheid houdt in dat ministers, gezamenlijk en afzonderlijk, verantwoording aan het parlement afleggen voor hun beleidsdaden. Zij alleen zijn (politiek) verantwoordelijk voor wetgeving en beleid. De Koning, die tevens deel uitmaakt van de regering, is dat niet. De staatssecretarissen zijn eveneens politiek aansprakelijk.
   
• 16. 

  'Abraham de geweldige'. De grote voorman en stichter van de Anti-Revolutionaire Partij, de partij van de 'kleine luyden'. Krachtig organisator en goed spreker. Stichtte ook het dagblad De Standaard, de Vrije Universiteit en de Gereformeerde Kerk, nadat hij een afscheidingsbeweging (Doleantie) had geleid. Was predikant en werd in 1874 Tweede Kamerlid, maar verliet de Kamer al na drie jaar. Keerde in 1894 echter terug en werd voorzitter van de meer democratische antirevolutionairen. Leidde in 1901-1905 een coalitiekabinet, dat vooral in de herinnering bleef voortleven door het de kop in drukken van de Spoorwegstaking in 1903 en door de ontbinding van de Eerste Kamer in 1904. Kwam in 1908 in conflict met Heemskerk en in 1909 in opspraak door de zgn. lintjesaffaire, maar werd desondanks tot zijn dood door zijn achterban als de door God gegeven leider beschouwd.
   
• 17. 

  Katholieke hoogleraar en 'geestelijke vader' van het CDA. Leidde met groot enthousiasme en vasthoudendheid de federatie van KVP, ARP en CHU en het fusieproces van die drie partijen, dat in 1980 uitmondde in het CDA. Was aanvankelijk ondernemer in de conservenindustrie en daarna hoogleraar sociaal recht in Eindhoven. Leidde ook een pastoraal concilie over vernieuwing van de Nederlandse katholieke kerk. Stond enige jaren bekend als 'Rooie Piet', maar was wel de architect van het centrumrechtse kabinet-Biesheuvel. Politieke peetvader van Dries van Agt. Als Eerste Kamervoorzitter leidde hij de vergaderingen met kenmerkende roomse blijmoedigheid. Na zijn afscheid als Kamervoorzitter nog acht jaar 'gewoon' senator. Samenbindende figuur die overeenkomstig de leer van Thomas van Aquino inzet voor de publieke zaak als opdracht zag.
   
• 18. 

  De Eerste Kamer kent zowel een politieke als een ambtelijke organisatiestructuur. Onder de politieke organisatie vallen de diverse fracties, de commissies en het College van fractievoorzitters (het 'dagelijkse bestuur'). De ambtelijke organisatie ondersteunt het politieke functioneren van de Kamer. Aan het hoofd daarvan staat de Griffier.